به گزارش «فرهیختگان»، پیش از این، در ستونی تحت عنوان «تاریخ علم در اسلام و ایران» به تبیین مباحث علمی و دقیق تاریخ این مبحث مهم و مطرح در مجامع علمی روز می‌پرداخت. بن‌مایه این رشته مقالات، اساسا مباحثی بود که دکتر علی‌اکبر ولایتی در برنامه تلویزیونی «ایران» از شبکه دوم سیما بیان کرده ‌و سپس، بنا به درخواست‌های متعدد اساتید، پژوهشگران و دانشجویان، جهت تبیین دقیق‌تر مباحث و ارائه مستندات این مطالب، برای چاپ در روزنامه، تنظیم کرده بودند. روزنامه «فرهیختگان» در پاسخ به درخواست‌های مکرر خوانندگان، مطابق گذشته به چاپ این مجموعه ادامه خواهد داد. البته به‌جهت اتصال و پیوستگی مباحث، پیش از شروع مباحث جدید، نگاه و مروری خواهیم داشت به مباحث گذشته که در همین ستون منتشر خواهد شد.

ابن‌سینا در جراحی عمومی هم نظرات قابل توجهی در این کتاب اظهار داشته است. وی برای درمان آبسه پستان، نخست دستور‌های طبی ارائه کرده یعنی دارو تجویز کرده و سپس اگر این درمان موثر نبود دستور نیشترزدن داده است. وی درمورد دمل‌ها گفته: «هرگاه دمل را شکافتی باید هرچه در آن هست خارج کرد.»1  درمان فعلی درمورد آبسه پستان و یا دمل‌های پیلونیدال نیز شکافتن و تخلیه نسوج مرده و چرک و دیگر مواد داخل آبسه است.2  ابن‌سینا در درمان عقربک یا کژدمه که عفونت اطراف ناخن است دستور داده که اگر ورم ماده جمع شد شکافی نازک و کوچک در آن ایجاد شود تا ماده جمع‌شده تخلیه شود و اگر چرک کرده است باید گوشت پیرامون ناخن را ببُرد و جسم خارجی مانده نیز بریده شود (ابن‌سینا، کتاب 5، ص 90). وی در مداوای قرحه‌ها یا زخم‌ها بر این نظر است که: «هر قرحه یا ساده است یا ترکیبی. اگر قرحه ساده و کوچک است و خوره‌ای در وسطش نیست باید دو لبه آن را به هم چسباند و لیکن باید مواظب بود که موادی مانند روغن و یا گرد و خاک در میان نباشد. با چنین روشی قرحه جوش می‌خورد و اگر قرحه بزرگ است و به‌هم‌آوردن لبه‌ها ممکن نیست یا مواد دیگر پر از ریم و چرک دارد یا از گوهر اندام مقداری کاهش یافته است علاج آن خشکانیدن است» (ابن‌سینا، کتاب 1، ص 506). وی در معالجه زخم ناشی از گازگرفتگی سگ‌ها اصول زیر را برمی‌شمرد: پیشگیری از بسته‌شدن زخم؛ بازتر کردن زخم؛ کشیدن خون و ماده از زخم و باز نگه‌داشتن آن (ابن‌سینا، کتاب 5، ص 78).
نظریات ابن‌سینا در تروماتولوژی و شکسته‌بندی نیز شایان توجه است. وی در این کتاب (کتاب اول، ص 250) موجبات شکستگی پیوندها را بر دو قسم برمی‌شمرد: عوامل درونی و عوامل بیرونی. عوامل بیرونی مانند اشیایی است که بر اندام وارد می‌شوند مثل چیزهای سنگین، اشیای برنده نظیر تیغ و شمشیر، سوختگی و اشیایی که کوفتگی به‌بار می‌آورند مانند سنگ و وسایل از هم دریدن یا گازگرفتن. امروزه هم تروما به دو نوع نافذ و غیرنافذ دسته‌بندی می‌شود و سوختگی و گازگرفتگی و گَزیدگی نیز در تروماها ذکر می‌شود. درواقع، عناوین فصل ترومای کتب جراحی امروز تقریبا مشابه عناوین مورد استفاده بوعلی در قانون معرفی شده است. 3

پی‌نوشت:
1-  ابن‌سینا، قانون، ص 575.
2- رجبی مشهدی، محمدتقی (1383- بهار و تابستان). «جراحی در تمدن اسلامی: تألیف‌ها و روش‌ها»، پژوهش و حوزه، ص 102.
3- همان، صص 104-103.