در انتخابات گذشته بازار احزاب حسابی داغ شد و مردم بیش از هر انتخابات دیگری به سلیقه احزاب و دستپخت جریان‌های سیاسی اعتماد کردند و با لیست‌های معرفی‌شده از سوی آنان به پای صندوق‌های رای رفتند. با این‌حال بعد از انتخابات رفته‌رفته چراغ عملکرد احزاب خاموش شد تا جایی که سال 97 را بدون هیچ‌تعارفی می‌توان سال رکود و خواب احزاب خواند. رکود و انفعالی که اگرچه بر حسب اتفاق دو جناح چپ و راست در آن اشتراک دارند ولی علتی متفاوت را باید برای این خموشی در میان اصلاح‌طلبان و اصولگرایان جست‌وجو کرد.

  انسداد عامل رکود میان اصلاحات

رکود و خموشی در میان احزاب اصلاح‌طلب را می‌توان در دیکته آنان طی سال‌های 92 تاکنون جست‌وجو کرد. عملکردی که روحانی را روی دوش آنان به پیروزی رساند و حالا عملکرد دولت کار را به جایی رسانده که دندانه‌های کلید روحانی هم هر روز به فکر جدایی از دولت هستند. عقلای اصلاح‌طلب به‌درستی می‌دانند که هر حادثه‌ای تکرار شود دیگر حادثه نیست و قاعده است. بر این اساس امروز نمی‌شود به افکار عمومی گفت حمایت‌های پرطمطراق دیروز از روحانی از سر اتفاق تَکرار شده است. آنان که غریو پیروزی سر می‌دادند و بازگشت به گذشته را ناممکن می‌خواندند امروز خود را در انسداد و بن‌بست می‌بینند. برخی تئوریسین‌های این جریان از جمله حجاریان فرمان تند کردن فضا را صادر کردند و برخی دیگر چون تاجزاده ترجیح می‌دهند برای فرار از این بن‌بست به دامان اتوبان فرافکنی و فرار به جلو پناه ببرند و چه دیواری کوتاه‌تر از شورای نگهبان! غافل از اینکه از انتخابات شورای پنجم خیلی نگذشته تا برای مرورش نیاز به حافظه تاریخی باشد. همگان به‌خوبی آگاهند که در انتخاب اعضای شورا در سراسر کشور نه از نظارت استصوابی شورای نگهبان خبری بود و نه از ذره‌بین آیت‌الله جنتی! با این حال عملکرد شوراهای پنجم به‌گونه‌ای پیش رفته که حتی اصلاح‌طلبان نیز آن را قابل دفاع نمی‌دانند؛ نامزد پوششی انتخابات 96 هم که بهترین معاون اول تاریخ معرفی شده و عملکرد عارفانه کاندیدای سال 92 اصلاح‌طلبان در فراکسیون امید مجلس هم که صدای منتقدان اصلاح‌طلبش را در آورده است. پس اتوبان فرافکنی نیز برای اصلاح‌طلبان کوچه‌ای مسدود است. از این رو قافیه در میدان سیاست‌ورزی برایشان تنگ آمده و به پریشان‌گویی رسیده‌اند.

 کارگزاران، نزدیک‌ترین حزب اصلاح‌طلب به هاشمی‌رفسنجانی، از این همانی کارگزاران- روحانی به‌شدت بیمناک است. از این رو در سال 97 عزم خود را جزم کرد که خط‌کشی سفت و سخت‌تری با دولت داشته باشد. کار به آنجا رسید که عطریانفر، عضو شورای مرکزی این حزب از شاه‌کلید بحران‌ها و سوپرمن حزب خود یعنی جهانگیری هم عبور کرد و گفت تعداد نیروهای کارگزاران در دولت صفر است! تکنوکرات‌های چپ در بیانیه خود عنوان داشتند که روحانی از آنها نیست؛ بروکرات است و دولتمردانش را نیز مردان بزم خواندند. کرباسچی، دبیرکل این حزب نیز روحانی را در خوابی سنگین وصف کرد و تاکید داشت که او اساسا یک مدیر نشسته است. انتقادات سعید لیلاز، دیگر عضو شورای مرکزی این حزب و اشاره‌اش به اختیارات تام و تمام روحانی و انتقادات تند و تیز از دولت در کنگره سالانه کارگزاران را هم می‌توان در این پازل تعریف کرد. در همین راستا، بال چپ سال‌ها پیش هاشمی به بال راست آن سال‌هایش یعنی اعتدال و توسعه نیز به‌شدت تاخت.

 اتحاد ملتی‌ها در سالی که گذشت هم کنگره برگزار کردند و هم با نقد به دولت اصرار داشتند که نشان دهند روحانی و عملکرد دولتش ته همان کرباسی نیست که اصلاح‌طلبان هستند. اگرچه در میان سهم‌خواهی از شورای پنجم حسابی از خجالت کارگزارانی‌ها در آمدند و به تَکرار انتخاب چندباره شهردار تن دادند ولی به انتخاب پسر آیت‌الله نه! تا نشان دهند اگرچه امروز منفعت‌طلبی نسخه اتحاد برایشان پیچیده ولی هنوز در به همان پاشنه قبل می‌چرخد و خاطرات عالیجناب سرخپوش چنان تازه است که در بزنگاه‌ها سر باز می‌کند. در سالی که گذشت اتحادی‌ها به اعتدال و توسعه نیز تاختند تا آنجا که دبیرکل این حزب زبان تحقیر برای اعتدالی‌ها گشود و گفت اصلا تا پیش از انتخابات نام چنین حزبی را نشنیده بود. دهه اول اسفند بود که زمزمه‌های اختلاف و افتراق درون خانوادگی اتحاد ملت‌ها هم علنی شد. غلامرضا انصاری که سال 94 به‌عنوان قائم‌مقام این حزب انتخاب شده و بعدها در شورای مرکزی فعال بود، به‌عنوان عضو شورای مرکزی در سال 97 انتخاب نشد. از این رو آستین‌ها را برای تاسیس حزبی جدید بالا زد. حزبی که اسفند ماه با عنوان راه ملت، کنگره برگزار کرد. حضور محسن آرمین و علیرضا علوی‌تبار در این کنگره، سبب شد تا اصلاح‌طلبان برای پوشش اختلافات اتحادملتی‌ها این حزب را نمونه‌ای از سازمان مجاهدین انقلاب اسلامی بخوانند. اگرچه نگاهی به شورای مرکزی این حزب نشان می‌دهد که از تئوریسین‌هایی چون نبوی خبری نیست و تنها مدلی کاریکاتوری از سازمان مجاهدین انقلاب اسلامی ارائه شده که بی‌شباهت به تشکل‌های فامیلی نیست.

 اعتمادملی از جمله احزاب اصلاح‌طلبی بود که سالی پرفراز و نشیب را پشت سر گذاشت و برگزاری کنگره این حزب را می‌توان جنجالی‌ترین کنگره حزب در سال 97 خواند. در سالی که گذشت زمزمه‌های اختلاف در اعتماد ملی سر باز کرد و درنهایت الیاس حضرتی خود را قائم‌مقام این حزب معرفی کرد. اعلامی که باعث جدایی رسول منتجب‌نیا، قائم‌مقام و عضو موسس حزب اعتماد ملی و حلقه نزدیکانش از این حزب شد. آنها که قائم‌مقامی حضرتی و اقدامات حسین کروبی را کودتای حزبی خواندند، با محوریت منتجب‌نیا 19 بهمن‌ماه به صورت رسمی در قالب یک حزب جدید فعالیت خود را آغاز کردند. حزبی که گفته شد در میان اسامی پیشنهادی چون راه ‌نو و صدای بیداری ایران، عنوان «جمهوریت» برای آن برگزیده شده است. در همین راستا قربانعلی قائمی، عضو هیات‌موسس این حزب تازه‌تاسیس گفته که قصد تاسیس دفتر در ۲۰ استان کشور را دارند و بعد از آن کنگره حزب را در تهران برگزار خواهند کرد. در جریان انتخاب شهردار نیز اتحاد اولیه اعتمادملی‌ با اتحاد ملتی‌ها چند ماهی شهرداری را به کام آنها ثبت کرد ولی این کام دوامی نداشت.

 اعتدال و توسعه‌ای‌ها در سالی که گذشت اصرار داشتند در سپهر سیاسی کشور نامی برای خود دست و پا کنند. از این رو در دور و زمانه‌ای که اصلاح‌طلبان برای چک سفید امضای دیروزشان به روحانی به چه کنم چه کنم افتاده‌اند، اعتدال و توسعه‌ای‌ها بدشان نمی‎آید که بگویند پیروز انتخابات شدند و جریان سومی به نام اعتدال به راه بیندازند. در همین راستا، اختیارات بیش از پیش واعظی، عضو شورای مرکزی و از اعضای موسس این حزب در دولت دوم روحانی و تثبیت موقعیت نوبخت در سازمان برنامه و بودجه خیلی به‌مذاق اصلاح‌طلبان خوش نمی‌آید. از طرف دیگر اعتدالی‌ها رقابتی خزنده و سیال با اصلاح‌طلبان دارند.

  خواب عمیق در اردوگاه اصولگرایی

اصولگرایان و احزاب‌شان در سکوت‌پیشگی، حال و روزی بهتر از جناح رقیب ندارند. اگرچه ممکن است زمانی سکوت و عدم تحرک جدی را ظاهری خواند و در راستای استراتژی اصولگرایان تعبیر کرد، ولی این تعبیر به نظر واقع‌بینانه نیست. اصولگرایان گویی همچنان شکست در چند انتخابات گذشته را باور نکرده‌اند و با نقاب توجیه سرخوش از خواب خرگوشی خود هستند. آنان اگرچه خود را مردمی می‌خوانند هنوز فرسنگ‌ها با مردم فاصله دارند و این فاصله قطعا از پشت میزهای مدیریتی جبران نخواهد شد. از طرفی دیگر اگرچه زمان قابل‌توجهی از انتخابات پیشین گذشته و تا انتخابات آینده فاصله‌ای نیست ولی روسای اصولگرا همچنان نتوانستند ‌تکلیف این جریان را با برخی انتقاد‌ها از جمله آزادی‌های مشروع و در چارچوب قانون مشخص کنند. تعیین‌تکلیفی که می‌تواند آنها را از تصمیمات نابهنگام و لحظه‌ای در شب انتخابات مانند تجویز دیدارهای خاص برهاند. اینکه از یک‌سو در افکار عمومی از فیلترینگ و ضرورتش و حرمت استفاده از فیلترشکن گفت و از سوی دیگر مرتب توئیت کرد، دم‌خروسی است که نه با عدالت سازش دارد و نه با آزادی!

اصولگرایان امروز نه دولت‌شان بر سر کار است و نه در مجلس اکثریت را دارند، از این رو با سنگلاخ رقیب برای جدایی از دولت مواجه نیستند، با این حال در این روزهای دیکته‌نانوشته، اصولگرایان چشم امید خود را صرفا به ناکارآمدی رقیب بسته‌اند و مردمی که تیرشان در عملکرد هریک از جناحین به سنگ بخورد به جناح رقیبش دل خوش می‌کنند! بر همین اساس است که به‌عنوان نمونه جمعیت رهپویان انقلاب اسلامی بعد از سه سال، در سال 97 کنگره برگزار کرد. آن هم کنگره‌ای که تصاویر تله و بسته آن نشان از کمی رونقش داشت با این حال سخنگویش به «فرهیختگان» گفت کنگره مهم‌ترین پروژه تشکیلات در سال 97 بود! همین مشت نمونه خروار نشان می‌دهد که فاصله واقعیت تا تصویر ذهنی اصولگرایان از بدنه اجتماعی و ضرورت توجه به آن تا چه اندازه نجومی است.

چندی پیش میزبان مرتضی نبوی، در «فرهیختگان» بودیم. از او پرسیدم جوانان اصلاح‌طلب، انتقادات نسبت به عملکرد و سازماندهی جریان متبوع‌شان را در نامه به رئیس دولت اصلاحات مطرح کردند، جوانان اصولگرا برای بیان انتقادات‌شان به چه کسی نامه بنویسند؟ خندید و گفت به خدا نامه بنویسند...!

نایب‌رئیس جمنا در گفت‌وگو با «فرهیختگان»:

رجوع شب انتخاباتی اصولگرایان به مردم درست نیست

مهدی چمران، نایب‌رئیس جبهه مردمی نیرو‌های انقلاب (جمنا) در گفت‌وگو با «فرهیختگان» با اشاره به اخباری ضد و نقیض حول جلساتی با عنوان شورای وحدت در میان اصولگرایان، تاکید کرد: «در این جلسات فعلا چند نفری از میان اصولگرایان با هم جمع می‌شوند و مشورت می‌کنند تا اینکه ببینند چه کاری باید انجام دهند. از این رو بیشتر جنبه مشورتی دارد و به‌طور کلی جنبه تشکیلاتی ندارد. در واقع یک نفر دعوت کرده و آنها دور هم جمع شدند و بحث انتخاب رئیس و... نیز در شورای وحدت مطرح نبوده است. انتخاب دکتر حدادعادل یا هر فرد دیگری به‌عنوان رئیس شورای وحدت نیز صحت ندارد.»

نایب‌رئیس جمنا تصریح کرد: «تشکیلات و سازوکار انتخاباتی رسمی اصولگرایان در حال حاضر جمناست. اینکه برخی عنوان می‌کنند اصولگرایان از سازوکار جدیدی رونمایی می‌کنند، خبرهای دقیقی نیست. وجود جمنا و جلسات شورای وحدت ضدیتی با هم ندارد و به لحاظ سازوکار و ارتباط کاری نیز با هم مرتبط نیستند. جمنا تشکیلات مشخصی دارد؛ احزاب اصولگرا در آن عضویت دارند و شوراهای استانی آن نیز فعال است. البته باید درخصوص سازوکار انتخاباتی آینده فکر و بررسی کنیم و اینکه شورای وحدت در ادامه چه نقشی داشته باشد.»

 چمران در ادامه با اشاره به اینکه سال 97 سالی پیش و پس از انتخابات محسوب می‌شد و از این جهت می‌توانست در نگاه احزاب در جهت بازسازی و توان‌افزایی مهم تلقی شود، اظهار داشت: «احزاب اصولگرا و جمنا در این سال باید بهتر عمل می‌کردند و اقدامات خاصی را انجام می‌دادند ولی متاسفانه فعالیت مردمی نداشتند و بیشتر در جنبه سازماندهی فعالیت کرده و کار زیرساخت‌های خود را انجام دادند و فعالیت آنها نمود مردمی نداشت، اگرچه باید در این زمینه اقدامی صورت می‌گرفت.»

وی در پاسخ به اینکه چرا اقداماتی که باید صورت نگرفت، افزود: «مشکلات زیادی بود. البته به تعدادی از افراد مسئولیت‌هایی داده شده و این طرف و آن طرف رفتند و از آنها خواسته شده که به این مساله توجه کنند. علاوه‌بر مشکلات مالی، به هر حال جمع و هماهنگ کردن افراد و احزاب خیلی مشکل است. تلاش شده و کار صورت گرفته ولی کاری که جنبه عمومی و مردمی داشته باشد، به‌گونه‌ای که باید انجام می‌شد، صورت نگرفته است.»

نایب‌رئیس جمنا در ادامه گفت: «تلاش این است که برای سال آینده این مشکلات را رفع کنند. هر چقدر بیشتر موفق بشویم قاعدتا در رفع مشکلات بهتر عمل خواهیم کرد.»

چمران با اشاره به رویه اصولگرایان و رجوع شب انتخاباتی آنها به مردم، تاکید کرد: «این کار درستی نیست. البته باید در نظر داشت که ورود زودهنگام به انتخابات نیز درست نیست. از این رو برای اینکه تاثیرات مطلوب حاصل شود در سال 97 بیشتر کارهای سازماندهی شکل گرفته است؛ به‌عنوان مثال شوراهای استان‌های جمنا شکل گرفته، شوراهای شهرستان‌ها نیز در برخی جاها شکل گرفته است. منتها فعالیت‌ها عمومی و در دل مردم نبوده است.»

وی در ادامه یادآور شد: «برای سال آینده جمنا باید انتخابات شورای مرکزی خود را برگزار کند.»

عضو شورای سیاستگذاری اصلاح‌طلبان در گفت‌وگو با «فرهیختگان»:

دیر یا زود باید پرونده ادغام احزاب را روی میز بگذاریم

سیدحسن رسولی، عضو شورای سیاستگذاری اصلاح‌طلبان، با اشاره به ثبت احزاب جدید در سال 97، به «فرهیختگان» گفت: «به نظر من در سالی که گذشت با گسترش کمی احزاب مواجه بودیم، اما اینکه آیا به اندازه توسعه کمی و با گسترش کمی در حوزه اثربخشی و کارآمدی احزاب نیز شاهد دستاورد هستیم، من چنین اعتقادی ندارم. فکر می‌کنم همین که ما در کشور با قریب به 300 حزب دارای پروانه فعالیت روبه‌رو هستیم، حداقل بزرگ‌ترین نشانی است بر اینکه تحزب در ایران با موانعی بسیار جدی مواجه است، چون اگر قرار بر اثرگذاری بیشتر احزاب در حوزه سیاسی از لحاظ داخلی و خارجی باشد، سه حزب یا چهار حزب باید باشد.»

این عضو هیات‌مدیره بنیاد امید ایرانیان تاکید کرد: «به نظر من دیر یا زود باید اتاق فکر هر دو جریان سیاسی کشور (اصلاح‌طلبان و اصولگرایان) پرونده ادغام احزاب خود را روی میز بگذارند. بسیاری از این احزاب اصول بنیادین و خط‌مشی‌های یکسان دارند و می‌توانند با ادغام در یکدیگر فعالیت کنند.» 

رسولی تصریح کرد: «من تکثر و تعدد کمی احزاب را برخلاف آنچه که تصور می‌رود نه‌تنها راهکاری برای توسعه تحزب نمی‌بینم، بلکه خود این تکثیر بیش از حد را باعث لوث شدن مبحث تحزب می‌دانم. به هرحال احزاب در روابط و مناسبات ملت و دولت در حقیقت نقش بینابین دارند. وقتی این نهادهای بینابین به لحاظ عده و تعداد از یک حد معینی عبور می‌کنند، به نظر من خود این موضوع نقض غرض می‌شود. من به‌عنوان یک فرد اصلاح‌طلب آرزو دارم هر چه زودتر ان‌شاءالله این پروژه در دستور کار قرار گیرد. در آن صورت نیاز به تشکیل سازمان‌های جبهه‌ای هم نخواهد بود؛ یعنی دو تا سه حزب توانمند در سراسر کشور می‌توانند سلیقه‌های مشهود و با پشتوانه در حوزه سیاسی، اجتماعی و فرهنگی کشور را نمایندگی کنند.»

وی درخصوص شورای‌عالی سیاستگذاری اصلاح‌طلبان نیز گفت: «دوره جدید شورای عالی اصلاح‌طلبان مثل دو دوره قبل براساس نتایج به دست‌آمده از آسیب‌شناسی‌های صورت‌گرفته برگزار شد. این دوره هم به لحاظ ترکیب، ارکان، تعداد کمیته‌ها و هم از لحاظ ایجاد ظرفیت جدید برای حضور بیشتر خانم‌ها و حضور بیشتر جوانان خوب است.»

رسولی اظهار داشت: «فکر می‌کنم تا قبل از پایان سال متناسب با نتایجی که براساس حدود یک سال مطالعه از آسیب‌شناسی به دست آوردیم، در حقیقت بخش نرم‌افزاری شورای‌عالی را نهایی کرده و به تصویب برسانیم که برای سال 98 این ظرفیت نسبت به گذشته برای هم‌افزایی ظرفیت‌های اصلاح‌طلبی در آستانه انتخابات مجلس یازدهم در سراسر کشور ان‌شاءالله کارآمدتر آماده شود.»

این عضو شورای‌عالی سیاستگذاری با اشاره به عدم حضور برخی احزاب و افراد در این سازوکار انتخاباتی اصلاح‌طلبان و مخالفت با این شورا گفت: «شورای عالی سیاستگذاری در حوزه اصلاح‌طلبی مثل جمنا در حوزه اصولگرایی در حقیقت سازوکار اجماع‌ساز است. این سازوکار اجماع‌ساز نمی‌تواند مدعی باشد که اجماع‌سازی صد درصد است؛ یعنی اگر کسی چنین ادعایی کند، عملا با واقعیت انطباق ندارد. اما اگر بگوییم 98 درصد ظرفیت‌های اصلاح‌طلبی امروز اعتبار شورای‌عالی سیاستگذاری را قبول دارند این شاخص، شاخص بسیار بالایی است. بنابراین تعداد احزاب منتقد و تعداد شخصیت‌های سیاسی منتقد روزبه‌روز در حال کاهش است، ضمن اینکه انتقاد و اعتراض دوستان در حقیقت با هدف مشترک رسیدن به یک سازوکاری است که بیش از حد شورای عالی سیاستگذاری بتواند پوشش دهد. در همین راستا ایده پارلمان اصلاحات مطرح است و الان هم در شورای هماهنگی به آن پرداخته می‌شود.»

سخنگوی حزب اعتدال و توسعه در گفت‌وگو با «فرهیختگان»:

اعتدال و توسعه به‌عنوان جریان مطرح بوده و هست و خواهد بود و رئیس‌جمهورساز است!

رمضانعلی سبحانی‌فر، سخنگوی حزب اعتدال و توسعه در گفت‌وگو با «فرهیختگان» درخصوص عملکرد حزب متبوعش در سال 97، به برگزاری کنگره و انتخاب شورای مرکزی اشاره کرد و گفت: «شورای مرکزی حزب اعتدال و توسعه از چند سال پیش به صورت منظم هر ماه، هر هفته یا یک هفته در میان جلسات خود را داشته و برگزاری جلسات فصلی دبیران و سازمان‌ها نیز برگزار شده است. علاوه‌بر آن، حضور فعال در مجامع و مسائل اجتماعی داشته و در کمک به دولت تلاش‌های زیادی کرده است. از طرف دیگر برنامه‌ریزی‌هایی در دستور کار است که برای سال آینده فعالیت‌های بیشتری داشته باشیم.»

سخنگوی اعتدال و توسعه در واکنش به برخی انتقادات مبنی‌بر عدم عملکرد قوی حزب اعتدال و توسعه از سوی برخی اصلاح‌طلبان تصریح کرد: «چهره‌های سرشناسی در حزب وجود دارد و غیر از آن چگونه یک حزب می‌خواهد خود را مطرح کند؟! امروز نتیجه آن است که یکی از حامیان و کسانی که به هر حال مورد توجه حزب بوده و به‌عنوان کاندیدای اصلی و برخاسته از حزب اعتدال و توسعه بوده، رئیس‌جمهور است. پس چگونه اعتدال و توسعه نتوانسته به‌عنوان یک حزب قوی خود را مطرح کند!»

وی تاکید کرد: «یک زمانی است که در مطرح کردن و عملکرد حزب نگاه بر این است که مباحث جنجالی بگوید، این یک بحث است، ولی یک زمانی فعالیت‌های اجتماعی، سیاسی و فرهنگی و برآیند عملکرد مطرح است؛ برآیند حزب را باید در نظر گرفت، لذا سال 84 آقای هاشمی‌رفسنجانی کاندیدای اصلی حزب بود و در سال 92 نیز آقای روحانی کاندیدای اصلی حزب اعتدال و توسعه بود، بنابراین حزب اعتدال و توسعه موفقیت داشته و برآیند نتیجه حزب را باید در نظر گرفت. حزب اعتدال و توسعه یک حزب رئیس‌جمهورساز است. من نمی‌دانم کسانی که این‌گونه مباحث را مطرح می‌کنند، چه منظوری دارند.»

سخنگوی حزب اعتدال و توسعه افزود: «حزب اعتدال و توسعه مشی، مرام‌نامه و اساسنامه خود را دارد و به اصول تعریف‌شده خود پایبند است. اما در بحث شیوه‌هایی که باید برای موفقیت و محقق کردن اهداف خود به‌کار ببرد؛ باید گفت یک زمانی با یک تشکیلات دیگری که باهم نزدیک‌تر هستند، همسو می‌شود و موفقیت‌هایی به دست می‌آورد. مانند اینکه در جریان انتخابات اصلاح‌طلبان و اعتدال و توسعه با همدیگر بودند و هم‌افزایی شد و موفقیت‌های خوبی هم به دست آوردند. چه‌بسا اصولگرایان معتدل هم آمدند و کمک کردند؛ یعنی همسو شدند.»

سبحانی‌فر تاکید کرد: «اعتدال و توسعه به‌عنوان جریان مطرح بوده و هست و خواهد بود. اعتدال و توسعه یک حزب درون جریان اصلاحات نیست و جریانی است که فکر می‌‎‎کنم به دور از تندروی‌های اصلاح‌طلبی و اصولگرایی با اهداف خاص و مشی تعریف‌شده اهداف خود را پیش می‌برد. اگرچه ممکن است در یک جاهایی با طیف‌هایی از اصلاح‌طلبان و اصولگرایان که در شیوه و هدف نزدیک ما هستند، همکاری و هم‌افزایی داشته باشیم.»

سخنگوی اعتدال و توسعه اظهار داشت: «قطعا بدانید اعتدال و توسعه در انتخابات مجلس به‌طور جد ورود پیدا خواهد کرد، ولی اینکه آیا با گروه‌هایی هم‌افزایی خواهد داشت یا مستقل عمل خواهد کرد یا با چه گروه‌هایی مشترک خواهد بود، به زمان بستگی دارد. در زمان خود با گروه‌هایی که در شیوه و هدف مشترک نزدیک هستیم و مشی و تفکر اعتدال را قبول داشته باشند تلاش می‌کنیم که هم‌افزایی داشته باشیم.»

دبیرکل جمعیت پیشرفت و عدالت در گفت‌وگو با «فرهیختگان»:

هنوز به نقطه مطلوب اثرگذاری نرسیده‌ایم

محسن پیرهادی، دبیرکل جمعیت پیشرفت و عدالت درخصوص عملکرد یک ساله حزب متبوعش به «فرهیختگان» گفت: «جمعیت پیشرفت و عدالت در سال ۹۷، توانست شورای مرکزی خود را سامان دهد. مانیفست نواصولگرایی را که درواقع نقشه‌ راه حزب است، تدوین و منتشر کردیم. علاوه‌بر آن می‌توان به برگزاری جلسات متعدد شورای مرکزی و کمیته‌های مختلف این جمعیت و دیدار با برخی چهره‌های سیاسی و سفرهای استانی و راه‌اندازی دفاتر استانی اشاره داشت. جمعیت پیشرفت و عدالت توانست در این سال با ارائه پیشنهادهای خود به مسئولان، به‌ویژه در حوزه اقتصاد، برای مسائل کشور راه‌حل پیدا کند. اگرچه به‌عنوان دبیرکل و عضوی از این جمعیت اجازه بدهید که نسبت به عملکرد مجموعه خود نمره ندهم.»

دبیرکل جمعیت پیشرفت و عدالت در ادامه افزود: «ما به‌عنوان یک تشکل سیاسی تلاش کرده‌ایم اثرگذار باشیم و در بسیاری از موارد نیز موفق بودیم. اما بی‌تردید هنوز به نقطه مطلوب اثرگذاری نرسیده‌ایم. در حال حاضر جمعیت ما، یکی از اضلاع چندگانه بسیاری از کنش‌های سیاسی به‌ویژه در جریان اصولگراست، اما یک ضعف عمومی در حوزه تشکیلات و تحزب در کشور وجود دارد که متاسفانه دامنگیر ما هم هست.»

وی درخصوص اینکه تا چه اندازه آرمان‌ها، اهداف و مسیر طی شده این تشکل به خواست کنونی بدنه اجتماعی نزدیک است نیز گفت به هر ترتیب، اعضای فعلی شورای مرکزی که ۲۵ نفر هستند، برآمده از مجمع عمومی و در واقع همان بدنه اجتماعی فعال جمعیتند. اگرچه در تلاشیم با سامان دادن دفاتر استانی، شبکه‌ای گسترده‌تر و ساختاری پایین به بالا و منسجم پی‌ریزی کنیم که جمعیت، هرچه بیشتر از پیش، برآمده از خواست پایگاه اجتماعی خود باشد و مطالبات تهران و شهرستان‌ها را پیگیری کند.

پیرهادی در ادامه تصریح کرد: «مشکلات در کشور متعددند و یک حزب فعال، نه‌تنها باید در تمام مسائل مورد توجه مردم، موضع داشته باشد بلکه باید راه‌حل نیز ارائه کند. تصور من این است که ما در سالی که گذشت، بیشتر توان خود را مصروف حوزه‌های اقتصادی و سیاسی کرده‌ایم و کمتر به مسائل فرهنگی پرداخته‌ایم که البته در جای خود مهم بود و این انتقادی است که نسبت به عملکرد یک سال اخیر خود وارد می‌دانم. اگرچه این واقعیت قابل کتمان نیست که به هر حال در وضعیت فعلی، مساله اول کشور و مردم حوزه اقتصاد است.»

دبیرکل جمعیت پیشرفت و عدالت با اشاره به اخبار ضد و نقیض مبنی‌بر ریاست حدادعادل بر شورای وحدت اصولگرایان اظهار داشت: «دکتر حدادعادل از چهره‌های مقبول و محبوب جریان اصولگراست، اما عمیقا معتقدیم بیش از نام‌ها، باید دید که شورای وحدت چه می‌خواهد بکند و چه سازوکاری خواهد داشت. این مساله اصلی است که گاهی از آن غفلت شده است. به‌عنوان نمونه، اگر تشکیلاتی 50 نفر از بزرگان و نخبگان را در پایتخت گرد هم آورد اما به سازوکارهای محلی و استانی به اندازه کافی نپردازد، عملا کاری از پیش نبرده است.» پیرهادی درخصوص حضور زنان عرصه مدیریتی و شورای مرکزی این تشکل نیز گفت: «معتقدیم زنان نیمی از جامعه هستند و باید نقش و سهم‌شان در تصمیم‌گیری‌ها و مدیریت‌ها دیده شود.»

عضو شورای مرکزی حزب اعتماد ملی در گفت‌وگو با «فرهیختگان»:

بیماری مزمن اعتماد ملی بیرون زد و جراحی شد

محمدجواد حق‌شناس، عضو شورای مرکزی حزب اعتماد ملی با اشاره به اختلافات پیش آمده در این حزب در سال 97 که منجر به جدایی قائم‌مقام سابق این حزب شد، به «فرهیختگان» گفت: «در سالی که گذشت ما شاهد رویکردی بودیم که درنهایت در اعتماد ملی یک جراحی صورت گرفت؛ عملا مشکلی که در چند سال تبدیل به یک بیماری مزمن شده بود به‌رغم تلاش‌هایی که برای رفع آن صورت گرفت نهایتا در کنگره حزب بیرون زد.»

این عضو موسس اعتماد ملی اظهار داشت: «دبیرکل و اعضای موسس تلاش جدی کرده بودند که بتوانند مشارکت و همراهی اعضا را فراهم کنند، اما به هر حال یک نفر از اعضای هیات‌موسس برنتابید و عملا با اعتراض برخی از دوستانی که با ایشان همراه بودند، اختلافات و تشتت در کنگره حزب عیان شد و منجر به اعتراض و حتی طرح شکایت به کمیسیون ماده 10 احزاب شد. اگرچه این شکایت در مرجع قضایی پذیرفته نشد و در آنجا نیز رد شد. درنهایت دبیرکل رویکرد خود را در حمایت از اکثریت قاطع و اصلی فضای هیات‌موسس و شورا اعلام کرد و عملا منجر به خروج یکی از اعضای هیات‌موسس از اعتماد ملی شد. آن‌گونه که من شنیدم خوشبختانه تصمیم گرفتند بروند و یک حزب جدید را به ثبت برسانند که برای آنها آرزوی توفیق می‌کنیم.»

حق‌شناس با بیان اینکه فارغ از ماجرای جدایی منتجب‌نیا از اعتماد ملی، این حزب مسیر خود را طی می‌کند و به‌رغم اختلافات آرام‌آرام به روال عادی خود برمی‌گردد تاکید کرد: «این حزب به‌عنوان عضوی از جریان اصلاح‌طلب و عضوی از شورای سیاستگذار در کنار دیگر احزاب اصلاح‌طلب به تلاش و پیگیری مطالبات مردم و بدنه اصلاح‌طلبی عمل می‌کند.»

وی عدم تحقق وعده‌ها و تفاوت حرف و عمل پیش و پس از انتخابات را یکی از مشکلات سیاست‌ورزی در جامعه ایران دانست و اشاره داشت: «باید عادت کنیم و یاد بگیریم سیاست‌ورزی بر اساس قاعده پیش برود. اصل قاعده احترام به تعهدات و احترام به قول‌ها و احترام به توافق‌هاست. اگر ما بپذیریم که سیاست‌ورزی را می‌‌خواهیم به‌منظور پیشرفت و توسعه در دستور کار قرار دهیم نمی‌توانیم به توافق‌های قبل از ورود به صحنه‌های سیاسی یک‌جور نگاه کنیم و بعد از پایان کار یک جور دیگر نگاه کنیم و این امر پسندیده نیست.»

حق‌شناس در ادامه گریزی نیز به رفتار اصلاح‌طلبان در سال‌های اخیر به‌عنوان مثال انتخابات سال 84 و نحوه مواجهه با حزب اعتماد ملی درون خانواده اصلاحات زد و تصریح کرد: «ما گلایه‌هایی را از دوستان همراه خود داریم اما در فضای موجود که انسجام حرف اصلی را می‌زند، سعی می‌کنیم حداقل مباحثی که موجب نوعی تشتت و ضربه به انسجام ملی است نداشته باشیم. گرچه معتقدیم باید آسیب‌‌شناسی شود و دوستانی که به نوعی در تصمیمات و تحلیل‌های خود در مقاطع مختلف درست عمل نکردند برای افکار عمومی توضیح لازم را ارائه کنند.»

دبیرکل حزب موتلفه اسلامی در گفت‌وگو با «فرهیختگان»:

در غیاب احزاب شخصیت‌محوری پدید می‌آید

اسدالله بادامچیان، دبیرکل حزب موتلفه اسلامی در گفت‌وگو با «فرهیختگان» با اشاره به ضایعه فوت سه تن از چهره‌های شاخص موتلفه در سال جاری گفت: «امسال متاسفانه برای ما درگذشت سه تن از یاران ما ضایعه بود. مرحوم اعتمادیان که همه وجود ایشان خیر و برکت برای ملت بود، مرحوم مهرآئین که چهره اثرگذار انقلاب و مبارزه بود و مرحوم حبیبی، دبیرکل موتلفه که ضایعه سختی بود. البته طبعا در همه سال‌ها برای همه افراد و همه جوامع، هم شادی و هم غم، هم فراز و هم نشیب است و هیچ چیزی در دنیا و در گذر زمان مطلق نیست. بنابراین در موتلفه اسلامی همانند بقیه امور این دنیا فراز و نشیب بود، اما در سالی که گذشت توانست یک موقعیت ویژه را رقم بزند و در سطح جامعه بتواند حضور جدی‌تری داشته باشد. از این رو موتلفه در سال 97 نه‌تنها دچار رکود نشد، بلکه فعال بود.»

وی افزود: «در روزگاری که بسیاری از این تشکل‌ها در تشکیل کنگره دچار مشکل و مسائل گوناگون هستند، ما توانستیم بحمدالله کنگره‌ای بزرگ برگزار کنیم که قوی‌ترین کنگره احزاب در سال 97 بود. یکی از موفقیت‌های امسال این بود که تعداد اعضای شورای مرکزی موتلفه از 30 نفر به 35 نفر ارتقا یافت و با پنج نفر علی‌البدل به 40 نفر رسید. تقریبا سه نسل در شورای مرکزی حضور دارد. مجموعه شورای مرکزی مجموعه‌ای منسجم و قوی است. پیوند نسل‌ها را به جای گسست نسل‌ها شاهد هستیم و تقریبا بخش اجرایی ما همه جوان هستند.»

بادامچیان افزود: «در موتلفه جای دعوا و جناح‌بندی و تلاش برای به دست آوردن قدرت نیست و آنجا همه به دنبال انجام وظیفه هستند و هرکس سعی دارد فرد دیگری را بر خود ترجیح دهد و به همین علت آنجا رقابت وجود ندارد. در سال جدید تعداد بانوان در شورای مرکزی موتلفه دوبرابر شد. برخی جوان استقراض می‌کنند، ولی جوانان ما همه در موتلفه رشد کرده و پرورش یافته‌اند. خیلی از جوانانی که امروز در موتلفه سمت دارند، بالای 10 سال در حزب کار کرده‌اند. به قول مرحوم حبیبی، از سربازی به سرداری رسیده‌اند. »

وی معتقد است: «یک‌سویه‌نگری که در دولت و دیگرانی غیر از دولت وجود دارد، باعث شده از موتلفه بهره نبرند و البته کسانی هم هستند که محبت می‌کنند و با هم کار می‌کنیم. امیدواریم سال آینده با پیام مقام معظم رهبری و این بیانیه گام دوم موتلفه بتواند یک تحول عمیق درون خود پدید بیاورد و با یک برنامه جدی برای مجلس آینده در خدمت ملت و نمایندگان واقعی ملت انجام وظیفه کند.»

بادامچیان در پاسخ به اینکه چرا موتلفه نتوانست نقش محوری و میدان‌داری مرحوم عسگراولادی را بعد از ایشان ادامه دهد، گفت: «مرحوم عسگراولادی محوری قوی بود. هر شخصیتی ویژگی‌های خاص خود را دارد. مرحوم عسگراولادی سابقه 14 سال زندان را داشت و مرحوم حبیبی این سابقه را نداشت. مرحوم عسگراولادی از روز اول نهضت امام(ره) حضور داشت و سن آقای حبیبی این حضور را اقتضا نمی‌کرد. طبعا موقعیت‌های مرحوم عسگراولادی ویژه بود و مرحوم حبیبی به خوبی و با قدرت توانست راه ایشان را ادامه دهد و داد و به خوبی هم موتلفه را اداره کرد. البته معتقدم همچنان موتلفه آن نقش محوری را دارد.»

دبیرکل موتلفه، در انتقاد نسبت به برخی احزاب گفت: «برخی تشکل‌ها و احزاب فقط موقع انتخابات فعال می‌شوند، ولی موتلفه معاونت انتخاباتی دائم دارد. اگر حزب در جامعه نباشد، مسائل سیاسی یا فردی و افراد هم متفرق می‌شوند، در حالی که سیاست کار جمعی است و در غیاب احزاب، شخصیت‌محوری و شخص‌زدگی پدید می‌آید، لازم است چند حزب قوی داشته باشیم که مردم بتوانند سلیقه خود را در چارچوب قانون و تشکیلات علنی بیان کنند.»

سخنگوی جمعیت رهپویان انقلاب اسلامی در گفت‌وگو با «فرهیختگان»:

مهم‌ترین پروژه سال تشکیلات‌مان برگزاری کنگره بود!

جمعیت رهپویان انقلاب اسلامی، در سال 97 پس از سه سال کنگره سراسری برگزار کرد. مالک شریعتی، سخنگوی این جمعیت در گفت‌وگو با «فرهیختگان» برگزاری کنگره را مهم‌ترین پروژه حزب متبوعش در سال جاری خواند و گفت: «در سال 97 بخش زیادی از توان تشکیلاتی و اجرایی جمعیت رهپویان به برگزاری کنگره سراسری معطوف شد و پس از آن هم تشکیل شورای مرکزی جدید و انتخاب دبیرکل و ارکان جدید جمعیت به انجام رسید. از آنجاکه این مهم‌ترین پروژه تشکیلات بود و بسیار هم موفق برگزار شد، بنده عملکرد رهپویان را در سال ۹۷ مثبت ارزیابی می‌کنم و نمره ۱۸ را برای عملکردمان در نظر می‌گیرم.»

سخنگوی رهپویان معتقد است: «جمعیت رهپویان یکی از جوان‌ترین تشکل‌ها و احزاب کشور است که در مدت کمتر از 10 سال فعالیت خود به اذعان دوست و اعتراف دشمن به نسبت ظرفیت و امکانات محدود در اختیارش توانست به خوبی در میان بدنه اجتماعی حزب‌اللهی کشور جا پیدا کند. به‌طوری‌که اکنون در حدود 300 شهرستان کشور شعبه و تشکیلات دارای حکم فعالیت دارد و در بسیاری از استان‌ها نقش محوری در احزاب جریان انقلاب ایفا می‌کند.» البته تاکید دارد: «این کافی نیست و از ابتدا با اهداف ترسیمی رهپویان بسیار فاصله دارد، چراکه در نظر داشتیم تا پایین‌ترین سطح قاعده هرم اجتماعی و محلات شهرهای کشور فعالیت خود را گسترش دهیم که به علت محدودیت شدید در امکانات و نیز مشغولیت‌های واگذارشده از سوی جریان کلی نیروهای انقلاب در برهه‌های حساس سیاسی و انتخاباتی زمان نیز از دست رفت.»

وی افزود: «در سال‌های اخیر به‌علت تمرکز جمعیت رهپویان بر بازسازی تشکیلاتی و ساختاری خود طبعا از کمی از موضوعات نرم‌افزاری غفلت شد. گرچه جلسات هفتگی دفتر سیاسی جمعیت به‌طور منظم تشکیل می‌شد و نسبت به مسائل روز و محورهای اولویت‌دار کشور بحث و تبادل نظر صورت می‌گرفت، ظهور و بروز بیرونی مختصری داشت و خصوصا در زمینه شعار سال که حمایت از تولید داخلی بود، به قدر قابل‌قبول اقدامی نکردیم.»

شریعتی، قائم به شخص بودن را به‌رغم برخی محسنات دارای آسیب جدی و مغایر روح کار تشکیلاتی دانست و تاکید کرد: «قائم‌به‌فرد بودن جریان را به سمت فردمحوری و دیکتاتوری درون حزبی پیش می‌برد. جریان انقلابی در حال حاضر با وجود جبهه مردمی (جمنا) که نقش هماهنگی و شبه‌پارلمان اصولگرایی را ایفا می‌کند از این آسیب فاصله دارد و می‌تواند محل رجوع و انتقاد اعضای جریان اصولگرا به‌ویژه جوانان باشد. البته عدم تحرک جوانانه در راس جریان اصولگرایی از جمله معضلاتی است که باید برایش به سرعت تدبیر کنند.»

سخنگوی جمعیت رهپویان تصریح کرد: «جریان اصولگرایی در مجموع با وجود تلاش گسترده هنوز نتوانسته به همه ظرفیت‌های کشور بپردازد. ظرفیت‌های زیادی در ایران وجود دارد که لازم است دیده شده و شکوفا شود و از مسئولان مطالبه کرد که آنها را ببینند یا احزاب تمرکز بیشتری روی آن کنند؛ مثل ظرفیت عظیم نیروی انسانی تحصیلکرده کشور و لذا جریان انقلابی تحت هر عنوانی باید فعال‌تر عمل کند، چراکه به‌خاطر وجود و حضور عناصر متخصص و متعهد در این جریان، پتانسیل بالایی برای ارائه راهکار جهت برون‌رفت از مشکلات موجود در حوزه‌های سیاسی، اقتصادی، بین‌الملل و... وجود دارد که تجمیع و احصای پیشنهادهای کارشناسی می‌تواند به حل مشکلات کشور کمک کند.»

وی افزود: «باید تلاش شود تا در سال‌های آینده ارتباط با نخبگان ارزشی و حزب‌اللهی عمیق‌تر شود و نیز بتوان روی نخبگان و مراکز تصمیم‌ساز و تصمیم‌گیر تاثیر بیشتری به نفع جبهه انقلاب اسلامی و در راستای منافع ملی گذاشت. مساله دیگر لزوم ارتباط با بدنه جامعه و آحاد مردم است، با توجه به خط مشی و دغدغه جریان اصولگرا و تعهد این مجموعه به مردم‌سالاری دینی، لازم است با تبیین و روشنگری، ضمن ارتباط‌گیری بهتر با کف جامعه برای کمک به درک واقعیت‌های موجود و نیز غبارزدایی از چهره مظلوم نظام اسلامی، مانع پروپاگاندا و دروغ‌پردازی‌های احزاب یکبار مصرف، جریانات معاند و گروهک‌های مردم‌فریب شده تا این عوامل معلوم‌الحال نتوانند با سوءاستفاده از احساسات و عواطف، درنهایت مردم را متضرر کرده و ریل‌گذاری صحیح انقلاب اسلامی را دچار نوسان کنند.»

دبیرکل جمعیت ایثارگران در گفت‌وگو با «فرهیختگان»:

چهارشنبه‌ها در برخی مساجد منطقه 15 جلسه برگزار می‌کنیم

محمدجواد عامری، دبیرکل جمعیت ایثارگران انقلاب اسلامی به «فرهیختگان» گفت به‌طور کلی فکر می‌کنم در سالی که گذشت موفق بوده‌ایم. وی در توضیح عملکردشان تصریح کرد: «در سال 97 جلسات حزب را به صورت منظم برگزار کرده‌ایم. در راستای جوانگرایی که پیش از این نیز در جمعیت اتفاق افتاده بود، امسال اعضای کمیته‌ها از چهره‌های جوان انتخاب شدند و در جذب اعضای هیات‌علمی دانشگاه‌ها و افراد فرهیخته بسیار موفق بوده‌ایم.»

عامری، برگزاری نشست‌های استانی جمعیت ایثارگران را هم منظم توصیف کرد و در این راستا گفت: «آخرین نشست استانی ما حدود سه هفته پیش بود که نماینده‌های ما از استان‌های مختلف آمدند و ارتباط مستمری داریم. ما سعی کردیم از طریق فضای مجازی اخبار و تحلیل‌های مناسب را در طول زمان به آنها بدهیم.»

دبیرکل جمعیت ایثارگران اظهار داشت: «نسبت به مسائل مختلف سعی کرده‌ایم بیانیه و موضع‌گیری‌های خوبی داشته باشیم. حدودا امسال 15-10 بیانیه نسبت به مسائل مختلف صادر کرده‌ایم. رفع مشکلات مردم یکی از دغدغه‌های ما در سال 97 بود. ما یک بسته اقتصادی برای حل مشکلات به هیات دولت پیشنهاد داده‌ایم البته متاسفانه هیچ‌جوابی از آنها نگرفتیم و در کل جلسات کارشناسی متعددی برگزار کردیم. با احزاب و گروه‌های خودی، نیروهای انقلابی کارهای مشترک زیادی از جمله نشست و بیانیه انجام داده‌ایم.»

وی درخصوص ارتباط با بدنه اجتماعی نیز گفت: «ارتباط ما با مردم معمولا از طریق سخنرانی اعضا، مصاحبه‌ها، بیانیه‌ها و... انجام می‌شود. در حال حاضر چهارشنبه‌ها در برخی مساجد منطقه 15 تهران یکسری جلسات برای جوانان و بچه‌های متدین آنجا برگزار می‌کنیم.»

عامری معتقد است با توجه به مشکلات حاد مردم، هنوز ورود به مباحث انتخاباتی صحیح نیست و در واکنش به اینکه برنامه‌ریزی برای آینده و انتخابات مغایرتی با تذکر و رفع مشکلات مردم ندارد، گفت: «مردم در تامین مایحتاج روزمره خود با سختی فراوان مواجه هستند، آن هم به این دلیل است که مسئولان دولت به نکاتی که دلسوزان می‌گفتند، واقعا توجهی نکردند. از این رو به نظر من اگرچه شاهد توجه به تذکرات نبودیم ولی باید به دنبال راه‌حل برای رفع مشکلات مردم باشیم. اولویت اول ما رفع مشکلات مردم است. 

دبیرکل جمعیت ایثارگران با اشاره به سازوکار انتخاباتی اصولگرایان نیز تاکید کرد: «من فکر می‌کنم به جای اینکه یک فرد برای جمعی تصمیم بگیرد باید ساختار اصلاح شود. البته اعتقاد من این نیست که الان ساختار معیوب یا مشکل‌داری داریم. ما باید هر روز ساختار را بهبود ببخشیم. اگرچه به نظر من انتخابات سال 96 انتخابات خوبی نسبت به انتخابات‌های قبل بود و عملکرد اصولگرایان کاملا قابل دفاع بود یعنی اگر به انتخابات‌های کشور نگاه کنید، تاکنون سابقه نداشته به‌رغم جوسازی‌هایی که صورت گرفت رقیب رئیس‌جمهور مستقر 16 میلیون رای بیاورد. بنابراین من انتخابات قبل را انتخابات بدی نمی‌دانم اما دائما باید همراه با نگاه انتقادی به گذشته، برای اینکه آینده بهتری داشته باشیم گام برداریم.»

عامری تصریح کرد: «فکر می‌کنم بزرگ‌ترین حسن انتخابات قبل این بود که به جای اینکه فردمحور باشد و یک نفر برای جمع اصولگرایان تصمیم بگیرد، ساختار مناسب انتخاب شد، آن ساختار جبهه مردمی جزء ساختارهای عالی و خوب بود، اگرچه اشکالاتی هم داشت و باید در جهت رفع اشکالات گذشته گام برداریم.»

معاون دبیرکل حزب ندای ایرانیان در گفت‌وگو با «فرهیختگان»:

باید بدنه اصلاحات احساس کند در فرآیند تصمیم‌گیری موثر است

سعید نورمحمدی، معاون دبیرکل حزب ندای ایرانیان در گفت‌وگو با «فرهیختگان» تاکید دارد که ایده‌آل‌گراست، از این رو درخصوص عملکرد حزب متبوعش در سال 97 تصریح کرد: «خیلی بد عمل کردیم. من اگر خودم بخواهم بررسی کنم با توجه به فضای کلی کشور و پتانسیل خود حزب نمره قبولی به ندا نمی‌دهم و اگر بخواهم نمره قبولی بدهم خیلی با ارفاق و میلی‌متری این کار را می‌کنم و نمره قبولی می‌دهم. آن هم به دو دلیل؛ یکی عملکرد خود نداست. درست است ندا توانست بخش عمده افرادی را که داوطلب فعالیت در حزب بودند در تهران سازمان‌دهی کند اما به لحاظ تشکیلاتی در سازماندهی افراد در استان‌ها اصلا موفق نبوده است.مساله بعدی این است که در حوزه فکر درست است ندا روی دو تا سه موضوع اصلی کشور از جمله طرح منع به کارگیری بازنشستگان و مباحث محیط‌زیستی دست گذاشت و در سال گذشته روی آنها خیلی مانور داد، اما واقعیت این است این کارهایی که ندا کرد فقط در حالت دست‌گرمی برای حزب خوب بود و حزب نتوانست به مطالبات اصلی مردم به‌خصوص جوانان پاسخ درست دهد.»

نورمحمدی معتقد است: «جوانان مستعد و افرادی که عضو حزب ندا هستند پتانسیل خوبی را برای این حزب به وجود آورده‌اند، با این حال از نقاط ضعف حزب ندا این است که نتوانسته تمامی این استعدادها را بالفعل کند.اگرچه موقعیت ندا در میان احزاب اصلاح‌طلب نسبت به یکی دو سال پیش قابل مقایسه نیست و همه احزاب، ما را به‌عنوان یکی از احزاب اثرگذار و اصلی اصلاحات و یک مجموعه که می‌تواند جریان‌ساز شود، می‌شناسند. اگرچه این سیاست را نداریم که همه دیدارهای حزب را رسانه‌ای کنیم.»

وی کنگره سال 97 حزب متبوعش را به لحاظ کمی و کیفی از سایر احزاب اصلاح‌طلب و اصولگرا بالاتر می‌داند، اگرچه اشاره داشت که این حزب نتوانست کنگره‌های استانی خود را برگزار کند.

معاون دبیرکل حزب ندای ایرانیان خبر داد که در دو ماه گذشته با سه تن از اصلی‌ترین چهره‌های جریان اصلاحات دیدار داشتند و تصریح کرد: «در این جلسات انتقادات شدیدی از وضعیت اصلاحات داشتیم و فوق‌العاده منتقدانه صحبت کردیم. طبیعی است وقتی این دیدار صورت گرفته بخش عمده‌ای از انتقادات ما را قبول داشتند شاید روی بحث راهکار با هم متفاوت بودیم. طی یک سال گذشته نشده که ما درخواستی از یکی از چهره‌ها یا احزاب اصلاح‌طلب داشته باشیم و با استقبال مواجه نشویم. در حال حاضر واقعیت این است که ما انتخاب می‌کنیم که سراغ چه کسانی برویم و سراغ چه کسانی نرویم.» 

نورمحمدی تاکید کرد: «ندا به دنبال اصلاح ساختار تصمیم‌گیری اصلاح‌طلب‌هاست و دیدارها نیز حول این مساله بود. ندای ایرانیان به‌عنوان یک حزب جوان معتقد به نوسازی در ساختار سیاسی جریان اصلاحات است. ما معتقدیم باید بدنه اصلاحات احساس کند در فرآیند تصمیم‌گیری موثر است. به‌عنوان مثال در بحث پارلمان اصلاحات که مطرح شده است ندا پیشنهادهای متفاوتی داده است؛ مهم‌ترین نظر ندا این بود که پارلمان اصلاحات شکل نمی‌گیرد مگر اینکه بخشی را مستقیما به انتخاب بدنه اصلاحات بگذاریم. این نگاه تا دو ماه گذشته در اقلیت مطلق بود ولی در حال حاضر با رایزنی‌های صورت گرفته دو، سه حزب اصلی را با خود همراه کرده‌ایم، قدری ما از ایده‌آل‌های خود کوتاه آمدیم و قدری آنها و به جمع‌بندی مشترک رسیدیم.»

 

یکی از اساتید دانشگاه که نام او با موضوع ارتباط صنعت و دانشگاه عجین شده، دکتر مسعود شفیعی است. او با مدرک کارشناسی در رشته ریاضی و کامپیوتر به آمریکا رفت و مدرک کارشناسی‌ارشد را در رشته‌های ریاضی، مهندسی سیستم و مهندسی برق اخذ کرد و مدرک دکتری مهندسی برق (کنترل) خود را از دانشگاه ایالتی لوئیزیانا (آمریکا) گرفت. پس از بازگشت به ایران همکاری خود را با دانشگاه امیرکبیر در دانشکده برق آغاز کرد و مسئولیت‌های مختلفی گرفت. شفیعی برای مدتی هم ریاست دانشگاه فنی و حرفه‌ای و دانشگاه جامع علمی و کاربردی را برعهده داشت. او از طرفداران جدی ایده دانشگاه‌های کارآفرین است و صراحتا می‌گوید علم عین ثروت است. با این حال انتقادهایی به شیوه اجرای این ایده از سوی دانشگاه‌ها دارد و می‌گوید:‌ «این بودجه‌های دولتی باعث شده دانشگاه‌ها به فکر درآمدزایی نباشند و اگر هستند هم راه درست را نمی‌روند. این پردیس‌ها و آموزش‌های مجازی نتیجه آن است.» متن این گفت‌وگوی نسبتا بلند «فرهیختگان» با مسعود شفیعی را در ذیل می‌خوانید.

به‌عنوان اولین سوال، در زمینه ارتباط دانشگاه و صنعت که شما جزء اولین افرادی بودید که آن را پیگیری کردید، تاریخچه‌ای از نحوه طرح و علل مطرح شدن آن و اقداماتی که در آغاز در این زمینه صورت گرفت بفرمایید.

من هم تشکر می‌کنم از اینکه این وقت را در اختیار ما قرار دادید. در زمینه تاریخچه ارتباط صنعت و دانشگاه در کتاب من مطالبی آمده است. ظاهرا در دولت جنگ در هیات دولت درباره اهمیت ارتباط صنعت و دانشگاه مصوبه‌ای شده بود و در آینده دفتر ارتباط صنعت و دانشگاه در دانشگاه‌ها شکل گرفت. همچنین شورای عالی ارتباط صنعت و دانشگاه که وزرای صنایع و صنایع سنگین هم د ر آن حضور داشتند؛ ایجاد شد من سال 1373 که مشاور رئیس دانشگاه و مدیر ارتباط با صنعت در این دانشگاه بودم، هنوز در چارت دانشگاه نبود و یکی دو سال بعد این اتفاق افتاد و سازمان پژوهش‌های علمی و صنعتی فعالیت‌هایی در مقوله کارآموزی و همچنین مجله‌ای در این زمینه داشتند. ولی اصل موضوع به نظر من به زمان جنگ تحمیلی برمی‌گردد که ارتباط صنعت و دانشگاه به معنی واقعی شکل گرفت؛ یعنی اساتید متعهد و علاقه‌مند حاضر می‌‌شدند و امروز می‌بینید که ما در حوزه نظامی حرف‌های خوبی برای گفتن داریم. اگر بخواهیم دوره‌ای صحبت کنیم، ارتباط صنعت و دانشگاه، همیشه بوده است؛ یعنی بالاخره یکی از تولیدات دانشگاه فارغ‌التحصیلان آن هستند و فارغ‌التحصیلان هم جذب بازار می‌شوند و اگر زمانی دانشگاه‌ها نباشند و فارغ‌التحصیل ندهند، خب صنعت از کجا نیروهایش تغذیه شوند؟ وظایف دانشگاه‌ها یک زمانی فقط اولویت آموزش بود و اساتید پروازی داشتیم و رشته‌ها به صورت کمی تاسیس می‌شد و اساتید تدریس می‌کردند. تا اینکه کم‌کم پژوهش هم به آموزش اضافه شد و اهمیت آن مشخص شد و دانشگاه نسل دوم شکل گرفت. نسل سوم از زمانی شروع شد که بنا شد دانشگاه‌ها به نیازهای جامعه پاسخگو باشند و دانشگاه کارآفرین و نوآور یا پاسخگو و از این قبیل اسامی مطرح شد. این را از این جهت گفتم که در ارتباط صنعت و دانشگاه یک طرف صنعت است و یک طرف دانشگاه‌ها. اخیرا در 10 یا 15 سال گذشته فرآیند و مقوله‌های جدیدی شکل گرفته است. مثلا گفته‌اند ارتباط دانشگاه و صنعت به خودی خود شکل نمی‌گیرد و دولت هم باید وسط بیاید.

در همین رابطه یک کنگره را که من و خدابیامرز دکتر سلیمی رئیس دانشگاه آن زمان، موسس آن بودیم، برگزار کردیم و اسم کنگره را «همکاری‌های دولت، دانشگاه و صنعت برای توسعه ملی» گذاشتیم؛ یعنی کنگره یک هدف دارد که توسعه است. این مقوله بعدها تحت عنوان «تریپل هلیکس» یعنی حلزون سه‌گانه مطرح شد. علت این موضوع این است که تا دولت هدایت و سیاستگذاری نکند، ارتباط صنعت و دانشگاه شکل نخواهد گرفت، اما مانند اصل 44 قانون اساسی که بحث خصوصی‌سازی است، متاسفانه در کشور به خوبی شکل نگرفت و این سه‌گانه هم جا نیفتاده است. در تعریف این مدل جهانی، فضای مشترک بین این سه دایره مثل مراکز رشد، پارک‌های فناوری، شرکت دانش‌بنیان و استارتاپ‌ها شکل می‌گیرد. این یعنی صنعت نیازهایش را و دانشگاه توانمندی‌های خود را اعلام و دولت هم حمایت کند. البته این بحث مدل‌های قدیمی‌تری هم داشته که خطی بوده است؛ یعنی صنعت و دانشگاه روی یک محور قرار داشتند. یکی از اینها به نام «ساینس پوش» یعنی فشار علم است، اما «ساینس تکنولوژی پوش» کاری است که ما در ایران بیشتر انجام می‌دهیم. این یعنی دانشگاه یک ایده‌ و تحقیقاتی دارد که آن را به صنعت معرفی می‌کنند. در مقابل این مدل، «مارکت دیمند» مبتنی‌بر نیاز بازار بوده است؛ یعنی بازار نیاز خود را می‌گوید و دانشگاه بر این اساس دنبال آن می‌رود. در کشور ما چون تقریبا همه دانشگاه‌ها عرضه‌محور بودند، بیشتر در مدل اولی می‌گنجند، اما اخیرا دانشگاه‌ها به دلایل مختلف از جمله بودجه مسیر دیگری را می‌روند. این بودجه‌های دولتی باعث شده دانشگاه‌ها به فکر درآمدزایی نباشند و اگر هستند هم راه درست را نمی‌روند. این پردیس‌ها و آموزش‌های مجازی نتیجه آن است. به هر صورت در کشور ما یک اتفاقی افتاده و دفاتری شکل گرفته است. بالاخره وزارت فرهنگ و آموزش عالی ما وزارت علوم، تحقیقات و فناوری شده است. بعد شورای‌عالی عتف شکل گرفته که رئیسش رئیس‌جمهور است و بنا بوده فرابخشی باشد. بعد هم معاونت علم و فناوری ریاست‌جمهوری شکل گرفت. پس من اشاره به اتفاقاتی کردم که در ایران و خارج از ایران شکل گرفته است.

در مورد علت اهمیت ارتباط صنعت و دانشگاه دو نکته معمولا مطرح است؛ برخی از منظر دانشگاه می‌گویند که این ارتباط باعث به‌روز شدن و کاربردی شدن سرفصل‌ها و آموزش‌ها و اساتید می‌شود. برخی هم از جهت صنعت اشاره دارند که با افزایش بهره‌وری دانش و تکنولوژی به صنعت کمک می‌کند. از منظر شما مساله اصلی که باعث اهمیت ارتباط صنعت و دانشگاه می‌شود، چیست؟

در کلان موضوع در اساسنامه دانشگاه‌های ما تربیت دانشجو نوشته شده است که مصوبه شورای عالی انقلاب فرهنگی هم هست. یعنی دانشگاه، دانشجو تربیت می‌کند، یعنی انتشار علم می‌دهد و مقداری هم ممکن است تولید علم کند که این همان پژوهش است. در این مدل، دانشجو تربیت می‌کند، مرزهای دانش را جلو می‌برد و میان‌رشته‌ای‌ها را مطرح می‌کند. مثلا مهندسی برق فقط با یک گرایش قدرت و الکترونیک بود؛ امروز مخابرات، مهندسی پزشکی و میان‌رشته‌ای‌ها مثل سیستم و مکاترونیک و از این قبیل هم داریم. این چیزی بوده که برای دانشگاه متصور بوده‌اند، یعنی دانشگاه نمی‌تواند نیروی خاص تربیت کند. اگر بخواهد نیروی خاص تربیت کند باید دانشگاه خاص داشته باشیم، مثلا دانشگاه‌ها در ایران کنار وزارتخانه‌ها تاسیس شد مثل دانشگاه نفت، مخابرات، آب، برق و. . . . یک‌سری تفکرات دیگری هم هست که اگر فقط نیرو تربیت کنیم و به بازار کار و اشتغال توجه نکنیم مشکل‌ساز می‌شود و این حرف هم درست بود و در نتیجه دانشگاه‌ها به چند دسته تقسیم شدند اما دانشگاه صنعتی شریف که باید کار خاصی کند، فرقش با دانشگاه تهران که دانشگاه جامعی است، چیست؟ فرقش با دانشگاه علمی-کاربردی و با دانشگاه پیام‌نور چیست؟ این امر منوط به این است که ماموریت دانشگاه‌ها مشخص شود. در جلسه‌ای که درگذشته با مسئولان دانشگاه آزاد اسلامی داشتم، مرحوم آیت‌الله رفسنجانی بیان کردند که ما دانشگاه آزاد اسلامی راه انداختیم برای اینکه تعداد مراکز آموزش عالی کم بود و جوان‌ها به خارج از کشور می‌رفتند. -این را من می‌گویم- که ممکن بود مشکلات مالی و فرهنگی پیش بیاید و میلیون‌ها دلار ارز هم به نفع کشور شود. اخیرا به دوستان گفتم این مربوط به 20 سال قبل بود. امروز باید مأموریت تغییر کند و متحول شود. یک موقعی بحث بر سر این بود که دانشگاه آزاد اسلامی فقط لیسانس داشته باشد، کاردانی هم قرار شد بعدا راه بیفتد. نکته‌ام این است که دانشگاه‌ها هرکدام باید کار خودشان را انجام دهند. معتقدم دانشگاه مهارتی جایش در فنی- حرفه‌ای و علمی- کاربردی است، یعنی آنها باید تکنسین تربیت کنند. به هر حال اتفاقی که باید بیفتد این است که دانشگاه‌ها باید جایگاه خود را پیدا کنند. صنایع ما هم دسته‌بندی می‌شوند. ما صنایع بزرگ، متوسط و کوچک داریم اما استراتژی توسعه صنعتی‌مان چیست؟ چه صنایعی را می‌خواهیم تقویت کنیم.

پاسخ واقعی این است که صنعت و دانشگاه لازم و ملزوم همدیگر هستند، چون دانشگاه محل دانش است و این دانش که بعضا هم جدید خواهد بود، باید برای صنعت باشد و صنعت از دانش دانشگاه استفاده کند. از تحقیقات دانشگاه استفاده و آن را به فناوری تبدیل کند و فناوری به صنعت و صنعت به تولید منجر شود و درنهایت تولید به محصول و درآمد منجر شود. یعنی یک فرآیند است. از طرف دیگر دانشگاه باید از صنعت استفاده کند. صنعت صاحب تکنولوژی می‌شود حالا خود خلق کرده یا خریده یا مونتاژ است باید دانشگاه با تکنولوژی‌های روز آشنا شود. یکی از گیرهای ما این است که توجهی به R&D نمی‌کنیم. پول برای تحقیقات می‌گذاریم ولی درست استفاده نمی‌کنیم. علتش این است GDP ما از فروش نفت می‌آید و از فناوری نیامده که خرج خودش کنیم. آلمان درآمدش از فناوری و دانشش است پس بیشتر خرج می‌کند یعنی دانش بیشتر و درآمد بیشتر. می‌دانید امروزه بیشتر درآمد در سخت‌افزار نیست بلکه در نرم‌افزار یا حتی مغزافزار است، در دانش است، یعنی شما فکر می‌کنید این کار را بکنید و اتفاقی می‌افتد. اخیرا با چندنفر درباره نتایج یک تحقیق از مراکز مکانیزه معاینه فنی صحبت می‌کردیم. تا قبل از این سیستم مکانیزه خیلی‌جاها در آن فساد صورت می‌گرفت، یعنی ماشین را می‌بردید معاینه اما با اینکه ماشین مشکل داشت تاییدیه را صادر می‌کردند.

در شکل جدید یک سیستم از ماشین عکس می‌گیرد، آنالیز می‌کند و همین سیستم متمرکز چک و نتیجه را در سیستم اعلام می‌کند. دیگر آن برگه تاییدیه مهم نیست. حاصلش این است که جلوی فساد و آلودگی را گرفته است. دانشش چیز خاصی نبود فقط یک ایده بود. مقصودم این است که در دنیای فعلی ایده‌ها کار می‌کنند. به اسنپ نگاه کنید؛ اگر می‌خواست خودش همه‌ کارها را انجام بدهد باید کلی هزینه می‌کرد ولی از شبکه مخابراتی استفاده و با یک نرم‌افزار پردازش کرد. ایده این است که به جای آنکه خودرو خالی دنبال مسافر بگردد، راننده ثابت می‌نشیند تا ما تماس بگیریم و دوباره مسافر جابه‌جا کند. این فکر درست است. درنتیجه ارزش فکر، حرف اول و آخر را می‌زند. اگر بخواهیم ارتباط صنعت و دانشگاه شکل بگیرد باید به اقتصاد دانش‌بنیان اعتقاد پیدا کنیم. همین جمله که علم بهتر است یا ثروت؟! به نظرم غزل است. باید بگوییم علم عین ثروت است، یعنی تبدیل ایده به محصول با اقتصاد دانش‌بنیان. دانش علم و فناوری دارد، لذا دانشگاه ما باید به فکر بازار باشد و وظایف‌شان را انجام دهند و صنایع ما هم باید به سمت صاحب فناوری شدن بروند. در هند به صنعت گفتند که 10 سال جلوی واردات را می‌گیرم و طی 10 سال باید به مرحله رقابت برسید. در هند IT موفق بوده است و چندنفر می‌نشینند و خدمات می‌دهند، البته می‌دانید که در تعاریف جدید صنعت خدمات را هم در برمی‌گیرد یا وقتی که دانشگاه می‌گوییم مراکز تحقیقاتی را هم دربرمی‌گیرد یا دولت هم که ما می‌گوییم فقط کافی نیست بلکه باید بگوییم حکمرانی چون قوه قضائیه و مجلس هم امروز خیلی روی صنعت تاثیر دارند. به هر حال صنعت و دانشگاه باید با هم دوست شوند. همکار شوند. همدل شوند. آن وقت به هم باور می‌آورند. دانشگاهی‌های ما می‌گویند صنعتی‌ها چیزی بلد نیستند و صنعتی‌ها همین‌طور. کلی‌گفتن که درست نیست. بله، دانشجوی دانشگاه امیرکبیر که 30 سال قبل فارغ‌التحصیل شده اگر علمش را به‌روز نکرده باشد چیزی بلد نیست. استاد دانشگاه هم اگر در صنعت تردد نکند و تکنولوژی و نیازهایش را نبیند خب نمی‌تواند کمک کند. بازار و صنعت ما وقت این را ندارد که R&D استفاده کند. می‌گوید ما باید تولید کنیم تا بتوانیم زنده بمانیم. مدیرعامل یکی از این شرکت‌های خودروسازی بود که به او گفتند چرا دنبال نوآوری نمی‌روی؟ گفته بود وقتی من این همه مشتری دارم که خودرو‌یم را پیش‌فروش می‌کنم دیگر برای چه دنبال این بحث‌ها بروم؟

 سیستم طوری شده که اصل رقابت‌پذیری از بین رفته است. ما باید برویم دنبال اقتصاد مقاومتی و دانش‌بنیان؛ همان‌گونه که مقام معظم رهبری گفتند. آن وقت بسیاری از مسائل حل می‌شود. نظام اقتصادی ما بسته عمل کرده، بنابراین نمی‌تواند خودش را کنترل کند. بدون دانش نمی‌توان تصمیم‌گیری کرد. باید فلسفه وجودی‌ ارتباط صنعت و دانشگاه شکل بگیرد. فناوری تجلی علم است و علم در دانشگاه است. فناوری در صنعت است. اگر ما می‌خواهیم به لحاظ اقتصادی رشد کنیم باید این اتفاق بیفتد. علم ما اگر رشد کند و شاخص‌های ما بالا رود روش درست را پیش می‌گیریم. کمااینکه ما الان در رتبه، 16، 17 جهان هستیم، اول و دوم منطقه‌ایم. اما در پنج سال اخیر وضع اقتصادی ما بهتر شده است؟ منِ شهروند ایرانی می‌بینم که رفاهم بیشتر شده؟ برای چی؟ برای اینکه ما مقالاتی که چاپ می‌کنیم را نرفتیم ثبت و اختراع کنیم تا تبدیل به فناوری و صنعت شود و تاثیر در اقتصاد ما بگذارد. افزایش تعداد مقالات خوب است ولی کافی نیست.

آقای دکتر در مقابل دلایل زیادی که از اهمیت ارتباط صنعت و دانشگاه گفته می‌شود، بحثی هست که چرا اگر چنین ضرورت‌هایی وجود دارد درواقع این موضوع اتفاق نمی‌افتد؟ برخی می‌گویند؛ تقاضا جدی برای این موضوع وجود ندارد، لذا تلاش‌هایی که مراکز و دفاتر می‌کنند با ارتباط صنعت و دانشگاه جنبه واقعی پیدا نمی‌کند.

خیلی بحث می‌طلبد. ببینید دانشگاه و صنعت هر دو در کشور ما وارداتی است. طبیعتا وقتی دو چیز جدید هستند و فوت کوزه‌گری‌شان هنوز جا نیفتاده در ارتباط‌شان مشکل به وجود می‌آید. البته صنعت و دانشگاه در کشورهای پیشرفته هم با هم سخت کار می‌کنند. چون دانشگاه می‌خواهد تولیدات علمی را پخش کند و امتیاز بگیرد ولی صنعت می‌خواهد محرمانه نگه دارد تا رقیب از آن استفاده نکند. اینکه فکر کنیم صنعت باید از دانشگاه بخواهد کامل نیست. همه با هم باشند. صنعت می‌تواند تشخیص بدهد ولی مساله‌ای که می‌توان گفت این که وقتی گفته می‌شود صنعت و دانشگاه ارتباط برقرار کنند یعنی به خودی خود این اتفاق نیفتاده است وگرنه گفتن آن معنا نمی‌داشت. چون عرضه و تقاضا را که شما نمی‌گویی ارتباط برقرار کنند، خودش برقرار می‌شود. اینجا منافع متفاوت است، بنابراین یک بزرگ‌تر باید بیاید و این ارتباط را برقرار کند. ما ایرانی‌ها وقتی می‌خواهیم خانه بخریم می‌رویم آژانس املاک. ولی خارج از کشور این‌گونه نیست. وقتی شما منزلی را پسندیدی چون بازار قیمت را مشخص کرده و نمی‌تواند بالاتر از قیمت بفروشد. خرید و فروش ماشین هم همین‌طور است. ما متولی می‌خواهیم. متولی ارتباط صنعت و دانشگاه کیست؟ وزارت علوم است. به نظر من نیست چون صنعت حرفش را نمی‌خواند. می‌گوییم شورای عالی عتف هست؟ رئیس‌جمهور و وزرای دیگر هم هستند. خب می‌بینیم در 15 سال اخیر چند بار تشکیل شده است؟ بعد اگر شورای عتف شکل دادیم برای چه دنبال معاونت علمی و فناوری رفتیم؟ در کشورهای خارجی یکجاست. وقتی پول‌ها دست معاونت علمی ریاست‌جمهوری است و کار دست وزارت علوم است، خب مسلما شکل نمی‌گیرد. مثلا انجمن‌ها پول ندارند. یک موقع در معاونت علمی ممیزی انجمن‌ها شکل گرفته بود که کمک می‌کردند. بعد از آن آقای ستاری گفت من اعتقاد به دخالت در کار دانشگاه‌ها ندارم. خب انجمن‌ها فعال نیستند و امسال بودجه معاونت علمی حدود نصف شد.

خیلی جالب است که در کشور ما یک متولی قوی وجود ندارد، از آن طرف کلی مسئولان موازی وجود دارند. در آمریکا یک نهادی است به نام NSF که متولی این امور است. ما یک صندوق حمایت از پژوهشگران داریم که باید کلان‌نگری کند و طرح‌های بزرگ انجام دهد. می‌بینید که پروژه‌های کوچک می‌دهد. مشکل این است که متولی ندارد ولی در عین حال متولیان زیادی دارد؛ این ضد و نقیض وضع ماست. ببینید استراتژی توسعه صنعتی ما چیست؟ ما همه چیز را با هم می‌خواهیم. ایرباس را هفت کشور با هم می‌سازند و ماهواره را کشور‌ها در ارتباط با هم می‌سازند ولی ما می‌خواهیم همه‌چیز را خود‌مان بسازیم نمی‌شود. زمانی می‌گفتند خودکفایی صنعتی استراتژی ماست، بعد گفتند چون از علم بقیه استفاده نمی‌شود، توسعه صادرات استراتژی ماست.

حالا کشورهای مختلف هرکدام یک چیز انتخاب می‌کند. مثلا چین می‌گوید سرمایه‌گذاری خارجی یعنی اقتصادی آزاد ولی در سیاست بسته عمل می‌کند. استراتژی ما چیست؟ اولویت تحقیقاتی ما چیست؟ کجا باید این امور را بگوید؟ از نوآوری صحبت می‌کنیم. خب مسئول نوآوری در کشور ما کجاست؟ پس جواب شما این است که مسئولیت‌پذیری کسی ندارد و همه کوتاه‌مدت فکر می‌کنیم. من می‌شوم مدیر و می‌خواهم این چند سالی که مدیر هستم آسیبی به من نرسد. نمی‌یام آینده‌نگر باشم. واقعا اصول اولیه مدیریت است. ما ثبات مدیریتی و سیاسی نداریم. در کشورهای دیگر می‌گویند دولت در سایه؛ یعنی تصمیمات ساخته می‌شود. سیاست اساسی تغییر نمی‌کند. چارچوب‌های اصلی تغییر نمی‌کند. ما چارچوب اساسی کارهایمان را باید داشته باشیم. ما همه چیز داریم. بالاخره ما انقلاب کردیم که عقب افتادگی را جبران کنیم اما می‌خواستیم وابستگی‌مان را هم کم کنیم. الان عربستان با این همه پول نفتی که دارد اما مستقل است؟ جرات نفس کشیدن ندارد. خوب است که ما از تجربیات کشورهای دیگر استفاده کنیم. این مجلات ISI خوب است که در آن مقاله چاپ کنیم اما اگر این مقالات همان‌طور که گفتم پتنت نشد در آن اثرات اقتصادی و رفاهی دیده نمی‌شود و ارزشش کم می‌شود. شاخص ارتقای علمی اساتید می‌شود ISI. یک دانشگاه ادعا می‌کند من جایگاهم اول است ولی پاسخگو نیاز صنعت ما نیست. ولی دانشگاه‌ها در آلمان بیشتر صنعتی است و در خدمت صنعت و بازار هستند. در استرالیا می‌گویند دانشگاه‌ها پاسخگو هستند یعنی اگر صنعتی به یک دانشگاه نامه نوشت. دانشگاه نمی‌تواند بگوید من انجام نمی‌دهم.

آقای دکتر یکی از کارهایی که در زمینه ارتباط صنعت و دانشگاه انجام شده است؛ ایجاد دانشگاه‌های خاصی به‌عنوان متولی این موضوع است. مثلا دانشگاه فنی و حرفه‌ای یا علمی-کاربردی واحدهای اختصاصی صنایع ساخته شده است. چقدر این الگو موفق بوده است؟

اخیرا در جلسه کمیسیون‌های شورای عالی انقلاب فرهنگی بودم. باز هم این بحث‌ها شد. چون بحث آمایش آموزش عالی مطرح است. من گفتم فکر می‌کنم 15 یا 20 سال تاخیر داریم. مقصودم چیست؟ یکبار در مخابرات از سیم مسی استفاده می‌کردند تا صدا منتقل کنند بعد در فنلاند که سرمای شدید است و با سیم امکان نبود، آمدن موبایل را راه انداختن؛ یعنی بدون سیم. و تکنولوژی‌ها آمد روی وایرلس. بعد دیدن بدون سیم مشکلاتی دارد و امنیت ندارد پهنای باند قوی نیست. بعد رفتند روی فیبر نوری کار کردند. ما 15 سال عقب هستیم یعنی زمانی که دنیا روی فیبر نوری کار می‌کند ما روی وایر هستیم. شما نگاه کنید ما تو نانو که علم جدیدی هست ششم و هفتم دنیا هستیم. چون همزمان شروع کردیم. ولی در سخت‌افزار و فولاد و. . . خیلی عقبیم. در صادرات صنعتی عقب هستیم. به هر حال مثلا در مخابرات سیستم‌ها آنالوگ بود. دیجیتال که شد همه رفتند کنار. به‌خصوص اخیرا تکنولوژی‌ها زود به زود تغییر می‌کند. همزمان بودن خیلی مهم است. در رابطه با دانشگاه‌ها هر کشور نظام خاص خودش را دارد. مثلا در آمریکا، کانادا، استرالیا، فرانسه و انگلیس بیشتر دانشجو تربیت می‌کنند بعد می‌گویند؛ وظیفه صنعت این است که در 6 ماه کارآموزی کند و چیز یادش دهد. در آلمان و اتریش دانشجو، یک سال دانشگاه است و یک سال در صنعت است. یعنی آن دانشگاه‌ها دکتری نمی‌توانند بدهند. ما چطور؟ ماموریت دانشگاه ما چیست؟ دانشگاه علم وصنعت شبیه این بود. تکنسین پرور بودند. امروز توسعه یافتند. امروز کجا باید این کار را بکند؟فنی و حرفه‌ای. ما تصمیمات درستی می‌گیریم. ولی چون درست اجرا نمی‌کنیم خراب می‌شود. علمی-کاربردی برای چی تاسیس شد؟ برای اینکه کسانی که کار می‌کنند و می‌خواهند ارتقا پیدا کنند. درجوار صنعت هم درس بخوانند و هم کار کنند. خیلی تقلب‌ها رخ داد.

ببینید یک موسسه دانشگاه زده اما اصلا اجازه نمی‌دهد کارکنان به آن دانشگاه بروند، اصولا بنا بوده کارکنان آنجا بروند درس بخوانند و کار کنند. اصلا آنها نیستند و کسان دیگری آمدند. تبدیل به درآمدزایی شده است. و بعد ظرف چند سال شده هزار و خرده‌ای. حالا که کم کردند شده پانصدتا. دانشگاه پیام نور که بنا بوده برای کسانی که سر کار می‌روند یا زن‌های خانه‌دار باشد؛ امروز دکتری می‌دهد. هیچ کس هم گردن نمی‌گیرد معلوم نیست چه کسی این کارها را کرده است یک زمانی مخابرات می‌خواست نیرو بگیرد، اوایل انقلاب نیروی کافی نبود. رفت دانشکده مخابرات زد. بعدش خودشان به این نتیجه رسیدند چه کسانی می‌روند آنجا درس بخوانند؟ طبیعتا متقاضی ضعیف‌تر. اگر دانشجو قوی بود که در دانشگاه‌های شریف، تهران و امیرکبیر پذیرفته می‌ شد. بنابراین نیروی زبده‌تری است. تازه دردسر خوابگاه مسائل دیگر هم دارد. امروز چهار میلیون دانشجو داریم. دیگر معنی ندارد هر کسی برای خودش دانشگاه داشته باشد. خب همان جا تربیت کنند، دستگاه‌های آنجا را کار کند. ضمن اینکه آن دانشگاه‌ها که شکل گرفت قرار بود کاربردی تربیت کند. ولی دیدیم کتاب‌ها، سرفصل‌ها و قوانین همان است. اساتید همان‌ها. یعنی درست عمل نشد. دانشگاه‌ها کنار وزارتخانه‌ها یک زمانی درست بود. امروز به نظر من درست نیست. ولی می‌بینید مقاومت می‌کنند و رها نمی‌کنند. چرا؟ بررسی که می‌کنید می‌بینید بعضی اوقات می‌خواهند قلابی مدرگ بگیرند. محل درآمدزایی بشود. ببینید ما سیاسی نیستیم، ولی در دولت قبل گفتند دکتری پژوهش‌محور یعنی افرادی که در صنعت کار می‌کردند دکتری هم بتوانند بخوانند. بعد این‌قدر از این‌طرف و آن‌طرف افراد متفرقه معرفی شدند تا جلوی آن را بستند. نه آن کسی که راه انداخت می شود گفت اشتباه کرد، نه آن فردی که بست، ولی چون درست اجرا نشده باعث شده جلوی یک کار خوب گرفته شود. به هر حال این روزها صحبت از ساماندهی آموزش عالی است. ولی شما بروید بررسی کنید. وزارت علوم در آن مانده است. مسئولان استان و شهر مانع می‌شوند و نمایندگان استیضاح می‌کنند، مقابله می‌کنند. مجوز دانشگاه را وزارت علوم باید بدهد. قوه مقننه و قضائیه نباید دخالت کنند. می‌بینید خیلی ساده است، ولی انجام نمی‌دهیم و همین شده که به‌هم‌ریخته است. ما در برنامه چهارم داشتیم که 40 درصد باید کاردانی یا تکنسین بشوند، اما مرتب کمتر می‌شود . چرا چون صندلی‌های کارشناسی خالی شده. قرار این بود. مقوله‌ای تحت‌عنوان سربازی وجود دارد وقتی برود آنجا یادش می‌رود. ما آنجا پیشنهادی دادیم. گفتیم امریه بدهید مثل بعضی بخش‌های دیگر یا حداقل کسی که اینجا کار پیدا کرد سه‌سال معاف است که موافقت نشد. بعد گفتیم اینها که فوق‌دیپلم می‌گیرند کسی به آنها زن نمی‌دهد، ‌انگیزه ندارند. یک موضوع دیگر هم کارشناسی ناپیوسته است. اصلا در دنیا کارشناسی ناپیوسته وجود ندارد. چنین چیزی نداریم. بنابراین صورت‌مساله مشخص است چرا اجرا نمی‌کنیم. بعضی وقت‌ها نمی‌گذارند و مسائل استانی و منافع شخصی مهم‌تر از منافع اجتماعی است و این ضرر می‌زند.

درمورد بودجه هم نکته‌ای که وجود دارد اینکه می‌گویند بودجه نفتی در دانشگاه‌ها و بودجه دولتی مانع ارتباط صنعت و دانشگاه است. وقتی دولت پول را تامین می‌کند دانشگاه‌ها گرایش به صنایع پیدا نمی‌کنند. همچنین گفته می‌‌شود دانشگاه‌هایی در این زمینه موفق بودند که خصوصی بودند، نه دانشگاه‌های دولتی. نظر شما چیست؟

من بعضی اوقات می‌گویم حرف مفت ممنوع. وقتی در نظام ما دانشگاه‌ها موظفند دانشجو را مجانی تربیت کنند، باید هزینه کنند. خب هزینه اینها را چه کسی باید بدهد؟ بله یک‌موقع هست که می‌گویند دولت پول نمی‌دهد، خودت شهریه بگیر. البته درست است که به‌خاطر مشکلات معیشتی اگر یک بچه از طبس بخواهد پول خوابگاه هم بدهد نمی‌تواند بیاید تهران. نیامدیم یک شکلی حلش کنیم. خب اگر برنامه این است اعلام کنند که دانشگاه‌ها شهریه بگیرند. از طرف دیگر وقتی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری شکل گرفت و دانشگاه‌ها هیات‌امنایی شد، خب اجازه دهند هیات‌امنا تصمیم بگیرد، شاید آقای شفیعی تصمیم بگیرد که 50 میلیون به ایشان بدهد. وقتی دست و پایش را بستیم می‌گوییم همه یک‌جور. استادیار پایه 33 و پایه 12 هر دو تا یک‌جور در تهران. خب این چه ‌انگیزه‌ای دارد؟ ما وقتی می‌گوییم دولت، دانشگاه، صنعت، یعنی وقتی این سه حوزه که با هم جدال می کنند باید دوست شوند.

درمورد توزیع بودجه حرف درستی است. درست انجام نمی‌شود. گفته می‌شود چندتا دانشجو داریم نفری این‌قدر. اگر انتظار داریم دانشگاه امیرکبیر برتر باشد باید به آن بیشتر بدهیم یا اجازه دهیم خودش بگیرد. تازه در کشورهای پیشرفته مثلا هاروارد 60 درصد درآمد آن از وقف است. خب خیریه اینجا دولت و آنجا شخص است. یعنی نمی‌شود فقط با پول تحقیقات دانشگاه را چرخاند. دولت باید کمک کند ولی نباید بدعادت کند. این‌قدر به دانشگاه بدهد که اگر پژوهش هم نکرد حقوقش سر جایش باشد. اساتید به حق‌التدریس و حقوق وابسته شوند. برای چه تحصیلات تکمیلی و دکتری زیر سوال رفته است؟ معاون آموزشی وزارت علوم می‌گوید صدهزار دانشجوی دکتری داریم نهایتا پنج‌هزارتای آنها می توانیم استفاده کنیم. برای اینکه از اول غلط فرض کرده هرکس از دانشگاه فارغ‌التحصیل شود باید بیاید دانشگاه‌ها در حالی که خیلی‌ها می‌آیند در صنعت. بله ولی باید برای صنعت درست تربیت شود. دانشگاه صنعتی سهند تبریز تشکیل می‌شود که به صنایع آنجا کمک کند بعد دکتری می‌گیرد، مقاله می‌دهد. در اجرا اشتباه می‌رویم. بعضی چیزها هم فرهنگی است یعنی تا مدرک‌گرایی را در ایران حل نکنی تا زمانی که خواستگاری بروی دکتر باشی بهت دختر بدهند ولی اگر تکنسین باشی ندهند. معنی‌اش این است که اعتبار علم را بر مهارت نمی‌بینند بلکه در مدرک می‌بینند. باید حل شود. در کشورهای خارجی زحماتی که می‌کشند مبنی‌بر همکاری جلو می‌رود. من یادم هست ام‌آی‌تی آمد روی بینایی کار کرد. برای همین همه افراد تاپ و درجه یک را آورد برای خودش. مثلا در برکلی هستی حقوق سه‌برابر پیشنهاد می‌دهند تا تو را به آنجا ببرند. الان اختیارات در دانشگاه نیست. اخیرا از وزارت علوم نامه آمده که 40 ساعت اعضای هیات‌علمی باید سر کار در دانشگاه باشند. خب من شنبه تا چهارشنبه صبح تا ساعت چهار بعدازظهر باید بیایم در دانشگاه. من کی بروم در صنعت؟ چرا نمی‌آییم چارچوبی تعریف کنیم و خروجی را ببینیم. مد شده روی در اتاق ساعت کار را بنویسید. جز این است که حرمت یک‌سری چیزها از بین برود. علم و فناوری با یک‌سری آیین‌نامه از بالا به پایین پیشرفت نمی‌کند باید ‌انگیزه باشد. باید عشق باشد. مرحوم حسابی گفت برای فلان آزمایش خارج که بودم یک قطعه طلا می‌خواستم، دیدم یک روز یا روز بعد روی میزم است. البته من از آنها نیستم که درباره خارجی‌ها به‌به کنم و خودمان را سیاه‌نمایی کنم نه. به همین دلیل تا دکترا گرفتم آمدم ایران. ایران عشق من است.

من یک سوال می‌کنم از شما، در این 40 سال چندتا معاون وزیر تبدیل به وزیر شدند؟ در وزارت علوم فقط یک دکتر توفیقی بوده است. 6 معاون وزیر دارد چهار سال تجربه کسب می‌کنند بعد همه می‌روند کسانی دیگر می‌آیند. یعنی اعتقادی به تجربه نداریم.

در رابطه باعبارت «ارتباط دانشگاه با صنعت» تصور اصلی بر این است که باید کل دانشگاه درخدمت صنعت باشد. اما همه دانشگاه علوم‌ کاربردی نیست. علوم‌محض هم هستند. یا باید بگوییم ارتباط علوم کاربردی با صنعت یا مسئولیت اجتماعی دانشگاه. چرا اصرار داریم بگوییم صنعت و دانشگاه. مثلا اینکه فلسفه و ادبیات. گاردی نسبت به صنعت و دانشگاه تجاری‌سازی در رشته‌های علوم انسانی و اجتماعی ایجاد شده است. مثلا همه وزرای علوم اکثرا رشته‌های فنی مهندسی بودند. یعنی تصور این است که علم را فقط به علوم فنی تقلیل می‌دهند.

آنچه مسلم است من خودم شخصا صنعت را فقط صنعت نمی‌دانم این یک واژه بوده شاید جامعه بگوییم بهتر باشد. ولی وقتی می‌گوییم ارتباط با صنعت و جامعه. خوب این غلط‌تر است مگر صنعت بخشی از جامعه نیست. بعضی وقت‌ها می‌گویند جامعه با اجتماع فرق می‌کند. ببینید در کلان، اینها خیلی مهم نیست و نق‌زدن به همدیگر است. ما از کنگره چهارم گفتیم که علوم انسانی یک رکن است. مگر اقتصاد، مدیریت و جامعه‌شناسی در صنعت تاثیر ندارد؟

نگاه کنید یک بعد فرهنگی موضوع انتخاب رشته است. کسی که دانشجو نخبه‌تر بود می‌رفت ریاضی. امروز می‌رود تجربی درحالی که در کشورهای توسعه‌یافته دانشجویان نخبه‌شان می‌روند علوم انسانی. برای چی در آمریکا وزرا بیشتر در رشته اقتصاد، مدیریت و حقوق تحصیل‌کرده‌اند؟ برای اینکه تاپ‌ها رفتند این رشته‌ها. چرا در ایران همه مهندس هستند؟ ما دانشجویان نخبه‌مان رفتند این‌گونه رشته‌ها. حالت استثنا هم داریم البته. این قبیل مسائل اجتماعی است و مسئولان اجتماعی باید کنترل کنند و مسئولند. من اعتقادم این است که مدیران در رشته‌های اقتصاد و حقوق باشند بهتر است. به نظرم در این مقوله بحث، به کار گرفتن مهندس‌ها نیست. نخبه‌ها بروند اقتصاد آنها را هم خواهند گرفت.

یکی از چیزهایی که بعد فرهنگی است اینکه فکر می‌کنیم اگر یک استاد دانشگاه شرکت زد تاجر شده است. شأن آن پایین آمده است. ما فکر می‌کنیم در جامعه‌مان کسی که پول دارد آدم خوبی نیست. به نظر من این حرفا نیست. در دنیای فعلی ایده باید تبدیل شود به محصول یعنی علم باید تبدیل شود به پول؛ این اشکال ندارد. هرچیزی افراط و تفریطش مساله‌دار است. من وظیفه‌ام این است که به کار دانشگاهی برسم. اگر شرکت زدم یا قرارداد بستم باید منافع دانشگاه را ببینم. امروز خارج از کشور قرارداد می‌بندد، چگونه است؟ چون می‌آید در دانشگاه، شمای استاد حق نداری پول در جیبت بذاری. فقط چون سه‌ماه تابستان حقوق نمی‌دهند، اگر پروژه آوردی، می‌توانی آن سه ماه حقوق برداری. می‌توانی برای بورس دانشجویی، یا کتاب و تجهیزات علمی یا می‌توانی سفر علمی‌ برداری ولی تو جیبت نمی‌توانی بذاری. یعنی منبع درآمد شخصی نیست. اینجا قرارداد می‌بندی بیشتر پولش را برمی‌داری و جیبت می‌گذاری. یعنی شما رفتی با دوستت یا پسر‌خاله‌ات قرارداد بستی، پول آورده شده را گذاشته تو جیبش. شک به‌وجود می‌آید، باید نظام را درست کنیم و من اینجا باید اینقدر حقوق به من بدهند که ارضا باشم، من خودم نه حق‌التدریس می‌رم نه جایی در هیات زوری شرکت می‌کنم نه پامو بیرون دانشگاه می‌گذارم. یک سری کارها می‌کنم شورا، مجمع، مرکز الگو، کمیسیون‌ها و جاهای دیگر. دوست دارم وظیفه‌ام نسبت به مملکت انجام بدهم. تجربه دارم دعوت می‌کنند و می‌روم. ولی دنبال پول نمی‌روم. نه که بده کسی برود نه. مشکلی ندارم. برای چی بدوم هزار مریضی بگیرم؟ مدیریت کردیم. بیست‌و‌سه سال مدیر بودم، اعتدال خیلی مهمه. وظیفه‌شناسی و صداقت خیلی مهم است و در اسلام هست و جاهای دیگر هم رعایت می‌کنند ما رعایت نمی‌کنیم. ‌اگر می‌خواهیم این امور را ارتقا دهیم باید برویم در آموزش و پرورش. خیلی جاهای دنیا یک وزارتخانه دارند به اسم آموزش. ولی ما یک بخش‌مان در پزشکی است، یک بخش دیگر در علوم و یک بخش هم در آموزش و پرورش و  دانشگاه آزاد اسلامی هم جدا است.

فرهیختگان: سال 97 را به جرات می‌توان یکی از سال‌های سخت اقتصادی ایران طی یک دهه گذشته دانست. تاثیر نوسانات شدید نرخ ارز که از آن به‌عنوان عامل اصلی تمامی چالش‌های ایجادشده در اقتصاد کشور یاد می‌شود، در سایر بازارهای کشور به‌حدی بود که افزایش بی‌رویه قیمت‌ها را در برخی بازارها رقم زد. اگرچه به گفته صاحب‌نظران اقتصادی، سیاستگذاری نادرست بانک مرکزی و همراهی دولت با اشتباهات پیاپی مسئولان این بانک، بر وخامت اوضاع اقتصادی افزود، اما به هر حال آنچه اتفاق افتاد، رشد تورم سبد معیشت خانوارها تا 40 درصد، کاهش شدید قدرت خرید خانواده‌ها، عدم توسعه و بهره‌وری در تولید، افزایش 92 درصدی قیمت مسکن، کاهش قابل‌توجه نرخ رشد اقتصادی و تغییرات منفی بسیاری از شاخص‌های اقتصادی کشور بود که می‌توان آن را به‌عنوان دستاوردهای اقتصادی سال 97 قلمداد کرد. در این میان تاثیر خروج دونالد ترامپ از برجام و اعمال دوباره تحریم‌های ظالمانه علیه ایران نیز مزید بر علت شد و اقتصاد ایران را در سالی که گذشت با بحران‌های شدیدی مواجه کرد. عدم تحقق سیاست‌های اقتصاد مقاومتی که به‌واقع درصورت پایبندی دولت به اجرای آن، می‌توانست راهگشای اقتصاد کشور در شرایط سخت تحریم‌ها باشد نیز اهرم فشار دیگری بود که اقتصاد ایران را بیش از پیش با چالش مواجه کرد. آنچه در این گزارش پیش روی خوانندگان قرار می‌گیرد، نمونه‌ای از روند تغییرات اقتصادی کشور در 6 بخش مختلف است که نشان می‌دهند اقتصاد ایران از ابتدای سال جاری تاکنون چه شرایطی را پشت‌سر گذاشته است. در ادامه نیز کارشناسان اقتصادی با در نظر گرفتن آنچه در سال 97 بر اقتصاد کشور گذشته است، سال پیش‌رو را ارزیابی و تحلیل کرده‌اند و بهبود شرایط اقتصادی کشور را مشروط به اما و اگرهایی می‌دانند که تحقق آن، تلاش مضاعف دولت و سیاستگذاران را می‌طلبد.

    سال98 بازار مسکن کشش رشد قیمت ندارد

آنچه در مورد وضعیت بازار مسکن در سال آینده می‌توان متصور شد، این است که از یک سو بازار مسکن در سال ۹۸ کشش رشد قمیت ندارد، از سوی دیگر کاهش قدرت خرید و همسان نشدن تسهیلات بانکی با رشد قیمت مسکن موجب افزایش رکود مسکن در سال 98 خواهد شد. نبود توازن در عرضه و تقاضا، کاهش ۵۰ درصدی تولید، بی‌توجهی و بی‌برنامگی وزارت راه و شهرسازی به برنامه مسکن اجتماعی نیز از عوامل دیگری است که بازار مسکن را تحت‌الشعاع خود قرار داده است. در این میان از تاثیر رشد نامتعارف ارز بر بازارهای دیگر از جمله بازار مسکن نیز نباید غافل شد؛ چه اینکه در سال 97 رشد بیش‌از اندازه قیمت دلار تاثیر مستقیمی بر بازار مسکن گذاشت و اکثر قریب به اتفاق مالکان، قیمت ملک خود را مطابق با نرخ ارز تغییر و افزایش دادند. در نتیجه اگر قیمت دلار در سال آینده روند افزایشی نداشته باشد، بازار مسکن در نیمه اول سال تا پایان شهریور راکد و توأم با   تورم نسبی خواهد بود اما در نیمه دوم می‌توان پیش‌بینی کرد که 25 درصد حباب قیمت‌ها در واحد‌های بزرگ (بیش از ۱۵۰ متری) شکسته می‌شود، اما در واحد‌های با متراژ پایین‌تر به دلیل متوازن نبودن قیمت عرضه و تقاضا قیمت مسکن با ثبات باقی خواهند ماند.

مروری بر آمار بانک مرکزی از قیمت مسکن در ماه‌های پایانی سال 97 گویای این نکته است که قیمت مسکن در سال جاری، رشد ۹۲ درصد را تجربه کرد و همین امر خریداران واقعی مسکن را از خرید خانه منصرف کرد. از سوی دیگر کسانی که برای دریافت تسهیلات خرید مسکن، اقدام به سپرده‌گذاری کرده یا با استفاده از اوراق تصمیم به خرید خانه گرفته‌ بودند نیز، قدرت خرید خود را از دست دادند. در این میان باز شدن پای دلالان  به بازار مسکن، سرعت رشد قیمت مسکن را افزایش داد و موجب شد ماهیت مسکن به عنوان یک کالای اساسی، تغییر کرده و تبدیل به کالای سرمایه‌ای شود. در نتیجه تقاضا در بازار مسکن در انحصار کسانی قرار گرفت که با هدف کسب سود بیشتر خریداری کردند. اما نکته قابل توجه اینکه موضوع دلالی و سوداگری در بازار همواره وجود داشته است و این رشد نامتعارف نیز نشأت گرفته از سوداگری است، چرا که خریداران واقعی قدرت خرید ملک را ندارند و پول‌های سرگردانی که در بازار است حجم آن‌ها در حد خرید ملک نیست.

    پیش‌بینی وضعیت بازار طلا سخت است

بازار طلا و سکه همانند سایر بازارهای کشور، تحت تاثیر نوسان بازار ارز، در حال تغییر است. اما نکته حائز اهمیت در مورد وضعیت بازار طلا و سکه، تاثیرپذیری این بازار از عامل دیگری به نام قیمت جهانی طلا است. به عبارت دیگر، اگرچه نرخ ارز بر قیمت طلا و سکه در بازار ایران تاثیر می‌گذارد، اما قیمت جهانی طلا نیز می‌‌تواند به عنوان عامل دیگری در رشد یا کاهش قیمت طلا و سکه در بازار کشور نقش داشته باشد.

 از میان دو عامل اثرگذار بر قیمت طلا و سکه، نرخ ارز و ثبات آن در بازار به عهده بانک مرکزی است و با توجه به اینکه نوسان نرخ ارز تاثیر مستقیم بر سایر بازارهای کشور دارد، در نتیجه بانک مرکزی همواره باید زمینه برقراری ثبات را در بازار ارز فراهم کند. اما عامل تاثیرگذار دوم بر بازار طلا و سکه که همان قیمت جهانی طلا است، اگرچه از حوزه اختیارات و ظایف مسئولان و متولیان این حوزه در کشور خارج است، اما پیش‌بینی‌ها و تحلیل‌های کارشناسان خارجی از وضعیت قیمت جهانی طلا نشان می‌دهد که قیمت هر اونس طلا در سه ماهه اول سال 2019 میلادی حوالی 1300 دلار  پیش‌بینی شده بود این در حالی است که به دنبال افزایش تقاضا برای خرید طلا در کشور، قیمت این کالا- به رغم ثبات قیمت جهانی طی سه ماه- روند رو به رشدی داشته است. تردیدی نیست که پیش‌بینی و تحلیل آینده بازار سکه و طلا هر اندازه هم که دقیق و مبتنی بر داده‌های آماری مستدل باشد، همچنان و به واسطه اتفاقات غیرقابل پیش‌بینی می‌تواند نادرست و نامطمئن حاصل شود. در نتیجه به نظر می‌رسد اتکا به پیش‌بینی‌ها و تحلیل‌ها و انتظار برای تحقق وعده کاهش یا افزایش قیمت طلا در بازار، تنها موجب برهم زدن نظم بازار و ظهور پدیده دلالی و واسطه‌گری می‌شود. از این رو بهترین زمان برای خرید طلا، زمانی است که تقاضا، واقعی و از روی احتیاج باشد.

ناگفته نماند که بانک مرکزی به عنوان تنها عامل کنترل کننده طلا و ارز کشور می‌تواند با شیوه مدیریتی خود باعث جهت دهی بازار شود و با ثابت نگه‌داشتن نرخ ارز، بازارهای دیگر را نیز از خطر رشد قیمت در امان نگه دارد. در این میان امید می‌رود مردم نیز در سال جدید با آگاهی و درایت خود، از خرید و فروش طلا در فضای مجازی خودداری و تنها در صورت نیاز اقدام به خرید سکه و طلا کنند.

    تورم؛ موثرترین عامل در بازار ارز سال 98
 

پیش‌بینی نرخ ارز در سال آینده و تحلیل قیمت دلار در سال پیش‌رو به عواملی بستگی دارد که هر کدام به نوبه خود تاثیر قابل توجهی در کاهش یا افزایش نرخ ارز دارند و به صورت زنجیر‌وار قیمت نهایی نرخ ارز را مشخص می‌کند. در این راستا نرخ تورم در کشور را می‌توان به عنوان مهم‌ترین عامل تعیین‌کننده نرخ ارز دانست. به عبارت دیگر محاسبه دقیق نرخ تورم موجود در کشور که خود نیز، به عوامل متعددی بستگی دارد، عامل مهمی در تعیین قیمت ارز در کشور است. اما برای محاسبه نرخ تورم موجود در کشور باید برآورد درستی از میزان رشد نقدینگی وجود داشته باشد. در واقع میزان رشد پول در کشور، تعیین کننده میزان تورم است چرا که  مهم‌ترین عامل تعیین کننده قیمت‌ها در اقتصاد یک کشور، رشد پول یا رشد نقدینگی است. از سوی دیگر، همانطور که گفته شد، نرخ تورم بر نرخ ارز تاثیرگذار است، اما نرخ تورم داخلی به تنهایی عامل تعیین‌کننده ای نیست بلکه نرخ تورم طرف‌های تجاری کشور نیز باید در این محاسبه مدنظر قرار داده شود.

در نظریه نسبی برابری قدرت خرید که مهم‌ترین نظریه در زمینه تعیین ارزش پول‌ است، عوامل دیگری نیز در تعیین  نرخ ارز موثر است که از آن به عوامل واقعی تعبیر می‌شود. برای مثال رشد تولید ناخالص داخلی در کشور بخشی از افزایش رشد نقدینگی را به خود جذب می‌کند در نتیجه تورم حاصل از رشد پول نیز کاهش می‌یابد. لذا مادامی که درصد رشد تولید ناخالص داخلی تغییر محسوسی نداشته باشد و از سوی دیگر رشد نقدینگی با شیب تندی در حال افزایش باشد، افزایش نرخ تورم دور از انتظار نیست. از سوی دیگر رشد بهره‌وری و ایجاد ارزش افزوده در کشور نیز قابلیت جذب بخشی از نقدینگی را دارد بنابراین، میزان رشد یا عدم رشد بهره‌وری در کشور می‌‌تواند عاملی برای تعیین نرخ ارز باشد. دست‌یابی به اهدافی همچون رشد تولید ناخالص داخلی و افزایش بهره‌وری و ارزش افزوده در کشور بی‌تردید بایدها و نبایدهایی دارد که عدم تحقق آن، اهداف تعیین شده را محقق نمی‌سازد. عدم خروج سرمایه از کشور، زمینه‌سازی برای ورود سرمایه‌های خارجی به کشور، میزان صادرات نفت و آورده ارزی، توسعه و پیشرفت تکنولوژی از جمله مهم‌ترین بایدهایی است که به افزایش تولید ناخالص داخلی، کاهش تورم، کاهش نقدینگی و ثبات نرخ ارز کمک می‌کند. بنابراین پیش‌بینی وضعیت بازار ارز در سال آینده، بدون در نظر گرفتن عوامل ذکر شده، پیش‌بینی درستی نخواهد بود.

    تعمیق رکود تورمی در سال 98
 

مولفه‌ها و شاخص‌های اقتصادی حال حاضر کشور گویای این نکته است که رکود تورمی و فراگیری که در سال 97 و حتی پیش از آن تا کنون،  گریبان اقتصاد کشور را گرفته است، در سال 98 عمیق‌تر خواهد شد.اگرچه  بودجه به عنوان ابزاری که  می‌تواند بر روی متغیرهای کلان اقتصادی رکود، تورم و رشد اقتصادی تاثیرگذار باشد،‌ نقش بسزایی بر رشد یا عدم رشد این متغیرها دارد، اما بررسی بودجه سال 98  نشان می‌دهد، این انتظار که چنین بودجه‌ای بتواند تاثیر مثبت و مستقیم بر رکود و تورم و رشد اقتصادی کشور داشته باشد، جای تردید دارد. به عبارت دیگر بودجه سال 98 قدرت چندانی برای تعیین متغییرهای مذکور ندارد. باید به این نکته توجه داشت که نفت، سالیان سال پاشنه‌آشیل نظام بودجه‌ریزی ایران بوده و بودجه سال ۹۸ نیز از این امر مستثنی نبوده است. بنابراین تغییر در میزان فروش نفت می‌تواند تاثیرات بالقوه‌ای را در اقتصاد کشور بر جای بگذارد؛ تاثیراتی که در رشد اقتصادی، رکود و تورم به خوبی نمایان می‌شود بنابراین با توجه به شرایط کنونی می‌توان اینگونه پیش‌بینی کرد که رشد اقتصادی در سال آینده منفی یا حداقل بدون تغییر خواهد بود. مضاف بر این که پیش‌بینی‌های بانک جهانی و صندوق بین‌المللی پول نیز بیشتر مبتنی بر کاهش نرخ رشد تولید در ایران است، بنابراین پیش‌بینی می‌شود برای سال آینده یا با نرخ رشد منفی مواجه می‌شویم یا اساسا رشدی نخواهیم داشت.

نباید از نکته غافل شد که امکان  مواجه شدن با کسری بودجه در سال آینده به واسطه تحریم‌های بین‌المللی و کاهش درآمد نفتی امری قابل پیش‌بینی است. چرا که هنوز بخش بزرگی از درآمدهای موجود در بودجه تحت تاثیر درآمدهای نفتی است. از سوی دیگر هنگامی که رکود بر اقتصاد کشور حاکم است، موضوع تحقق درآمدهای مالیاتی نیز با اما و اگرهای فراوانی روبروست. در نتیجه منابع درآمدی دولت تحت تاثیر قرار می‌گیرد و در نهایت دولت با خطر کسری بودجه مواجه می‌کند. در این میان  باید اذعان کرد که صادرات نفت در سال آینده با بازار مطمئنی مواجه نیست تا بتوان بر اساس میزان درآمدهای نفتی تصمیم‌گیری کرد. علاوه بر این، با توجه به این که نفت ایران به دلیل هزینه‌های واسطه‌ای با هزینه بسیار بالایی به فروش می‌رود. در نتیجه، این امر، درآمدهای نفتی کشور را تحت تاثیر قرار می‌دهد. بنابراین به سهولت می‌توان تصور کرد که سال ۹۸ سخت‌ترین سال‌ مالی و اقتصادی چند سال اخیر کشور خواهد بود.

    اثرات تورمی افزایش نرخ ارز در سال 98 نمایان می‌شود
 

اگرچه بانک مرکزی و مرکز آمار ایران طی ماه‌های اخیر از ارائه نرخ دقیق تورم امتناع می‌کنند،‌ اما آمار و ارقام موجود نشان می‌دهد که  تورم سال ۹۷ بیش از ۲۵درصد است بنابراین با در نظر گرفتن نرخ تورم سال 97 و به دنبال اتفاقاتی که در اقتصاد کشور رخ داده است این احتمال وجود دارد که در سال ۹۸ و در صورت عدم بروز اتفاق غیرمنتظره، نرخ تورم رقمی مابین ۲۰ تا ۳۰درصد باشد.

باید به این نکته توجه داشت که اثرات تورمی افزایش قیمت دلار در سال جاری، به تدریج و در بستر زمان در اقتصاد کشور تخلیه می شود. به عبارت دیگر این اثرات تورمی، هنوز به طور کامل در سال ۹۷ مشاهده نشده است در نتیجه سال آینده اثرات تورمی افزایش نرخ ارز به اقتصاد سرازیر می‌شود. نگاهی به نرخ تورم در سال‌های 91 و 92 نشان می‌دهد،‌ همان گونه که نرخ تورم در سال ۹۱ حدود ۲۵درصد بود و در سال ۹۲ تورم به بیش از ۳۵درصد افزایش یافت،‌در نتیجه می‌‌توان پیش‌بینی کرد که نمایان شدن اثرات تورمی افزایش نرخ ارز به زمانی حدود ۲ تا ۳سال نیاز دارد. بررسی نرخ تورم و درصد تغییر آن در برخی از ماه‌های سال جاری نشان می‌دهد تورم ماه به ماه در سال 97 روند افزایشی داشته است. برای مثال میانگین تورم ماهانه شهریور امسال نسبت به مرداد، آبان نسبت به مهر حدود ۵ تا ۶ درصد را نشان می‌دهد که ارقام قابل توجه و نشانگر روند رو به افزایش تورم ماه به ماه است بدیهی است که با شرایط کنونی،  این روند افزایشی به صورت تدریجی ادامه خواهد داشت و در سال 98 به رقمی مابین 20 تا 30 درصد خواهد رسید. به جرأت می‌توان گفت که سال ۹۸ نسبت به سال ۹۷ سال سخت تری خواهد بود؛ در واقع سال ۹۸ را می‌توان سال مشاهده تاثیرات تحریم بر منابع درآمدی دولت، اقتصاد ایران و تولید کشور دانست. رکود اقتصادی، کاهش فروش بنگاه های تولیدی، افزایش موجودی انبار، تعدیل بنگاه ها و تعطیلی و نیمه فعال شده آنها، افزایش هزینه های تولید، کاهش درآمدهای مالیاتی و ارزی و غیره مواردی است که همه به تدریج اثرات خود را در اقتصاد کشور نشان خواهد داد. به هرحال آنچه در سال آینده می‌تواند به عنوان مهم‌ترین تهدید، اقتصاد کشور را نشانه بگیرد، عدم مدیریت و بی‌برنامگی دولت در کنترل و مهار تورم و سایر معضلات اقتصادی کشور است.

    دو سناریوی پیش روی صادرات نفت در سال 98
 

دولت برای فروش و صادرات نفت کشور با در نظر گرفتن تحریم‌های آمریکا،‌ با دو سناریو مواجه است. سناریوی نخست اینکه، به همان فروش یک میلیون و ۵۰۰ هزار بشکه ای نفت در بودجه تاکید دارد و سناریوی دوم نیز به فروش نفت ایران در سایه معافیت‌های تحریمی آمریکا می‌پردازد. سناریوی نخست، یک پیش‌بینی خوشبینانه است اما در صورت تحقق سناریوی دورم اقتصاد کشور در سال آتی چندان مثبت ارزیابی نمی شود چرا که فروش نفت ایران، ذیل ظرفیت معافیت تحریمی برای سال ۲۰۱۹ کمتر از ۱ میلیون و ۵۰۰ هزار بشکه خواهد بود. نباید این نکته رااز نظر پنهان داشت که در حال حاضر بیشتر مشتریان بزرگ نفتی کشور به واسطه تحریم های آمریکا قدری از انجام معاملات با ایران پا پس کشیده اند. اما این که این شرایط تا چه اندازه در آمار و ارقام تولید و فروش اثر گذاشته است هنوز مشخص نیست. چون در این رابطه آمار دقیقی در دست نیست و هر رسانه، نهاد و ارگانی رقمی را مطرح می کند. تمام آمار و ارقامی که تاکنون مطرح شده در حد حدس و گمان است و باید وزارت نفت به عنوان متولی اصلی این بخش‌ آمار و ارقام رسمی را ارائه دهد. با این وجود نمی‌توان منکر کاهش تولید و فروش نفت ایران بود.

رئیس سازمان برنامه و بودجه ۱۲ آذرماه سال جاری، کاهش میزان صادرات نفت ایران به یک میلیون بشکه در روز را تایید کرد  و برخی منابع نیز رقمی در حدود یک میلیون و 225 هزار بشکه در روز را برای فروش نفت ایران عنوان کردند. با این وجود آنچه مسلم است اگر شرایط صادرات نفت با همین رویه ادامه داشته باشد، نباید انتظار آینده ای روشن را داشت. اما مرکز پژوهش‌های مجلس نیز در گزارشی دو سناریو برای بخش صادرات نفت کشور مطرح کرده است که سناریو اول نشان از میانگین روزانه یک میلیون بشکه صادرات نفت و میعانات گازی در سال 1398 دارد و سناریوی دوم نیز گویای میانگین روزانه 900 هزار بشکه صادرات نفت و میعانات گازی در سال 1398 است. بنابراین با در نظر گرفتن این سناریوها و عملکرد مورد انتظار بخش‌های اقتصادی، پیش بینی می‌شود در سال 98 رشد اقتصادی ایران بین 5/5- تا 5/4- درصد باشد.به هرحال آنچه مسلم است نفت ایران باید جذابیت های خود را برای مشتریان نفتی به خصوص مشتریان کلان مانند هند و چین حفظ کند و افزایش یابد. باید فضا به سمتی برده شود که مشتریان نفتی ایران ترس و دلهره‌ای از خرید نفت ایران نداشته باشند.

گفت‌وگوی عیدانه معمولا با سوال‌های خاص همراه است و این بار هم سعی کردیم در گفت‌وگوی‌مان با علیرضا بیرانوند نیز همین گونه سوال‌ها را بپرسیم اما این گفت‌وگو یک تفاوت ویژه داشت و آن هم اینکه بیرانوند در نظرسنجی  «فرهیختگان» از اهالی رسانه به‌عنوان بهترین چهره فوتبالی سال 97 انتخاب شد و همین موضوع کافی بود تا علاوه‌بر سوالات عیدانه، علیرضا را به چالشی جدی‌تر کشانده و درباره بسیاری دیگر از مسائل فوتبالی ازجمله موضوعات مربوط به تیم ملی و پرسپولیس نیز سوالاتی را از وی مطرح کنیم. در ادامه گفت‌وگوی «فرهیختگان» با بیرانوند، چهره‌برتر فوتبال ایران در سال 97 را می‌خوانید، با این توضیح که بیرانوند با گرفتن پنالتی رونالدو، مهار ضربه ژاوی و رساندن پرسپولیس به فینال لیگ قهرمانان آسیا و قهرمانی مجدد با قرمزها در لیگ برتر به واقع یک سال رویایی را در سالی که گذشت رقم زد تا جایی که بسیاری از کارشناسان فوتبال آسیا او را بهترین بازیکن سال آسیا دانستند.

 از بهترین خاطره‌ای که در سال 97 داشتی آغاز کنیم.

فکر می‌کنم حضور در لیگ قهرمانان آسیا که همراه با پرسپولیس رقم خورد بهترین خاطره‌ام در سال 97 بود. همچنین حضور در بزرگ‌ترین رویداد فوتبالی جهان یعنی جام‌جهانی نیز از بهترین خاطرات سال 97 بود.

 بهترین لحظه سال 97 برای تو کدام لحظه بود؟

گرفتن ضربه سر ژاوی در دیدار با السد در لحظات آخر بازی که منجر به صعود پرسپولیس به فینال آسیا شد و گرفتن ضربه پنالتی رونالدو از بهترین لحظات سالی بود که گذشت.

 در جریان جام ملت‌های آسیا نیز توسط هواداران تیم ملی بیشتر از سایرین تشویق شدی.

نظر لطف مردم بوده و هست و من همیشه شرمنده آنها هستم. من هرچه دارم از آنهاست و هر زمان من را می‌بینند از من تعریف می‌کنند و به من لطف دارند. من دوست دارم هر روز آنها را خوشحال کنم و امیدوارم سال‌های سال بتوانم آنها را از ته دل شاد کرده و در قلب‌شان بمانم. امیدوارم هر روز چیزهای بیشتری یاد گرفته تا بتوانم به مردم ایران همچنان خدمت کرده و آنها را شاد کنم.

  بزرگ‌ترین حسرتی که در سال 97 بر دلت ماند چه بود؟

دیدار با کاشیما در لیگ قهرمانان و دیدار با ژاپن در جام ملت‌های آسیا. البته حسرت نبردن قهرمانی آسیا در فینال لیگ قهرمانان برایم بسیار سنگین بود و حتما به یاد دارید که بعد از بازی با بغض و اشک در ورزشگاه ماندم و صحنه‌های شادی قهرمانی بازیکنان کاشیما را تماشا کردم.

 برای آن پنج بازیکنی که در نیمه‌نهایی جام ملت‌ها ایستادند تا آن توپ وارد دروازه‌ات شود، چه صحبتی داری؟

همیشه همه اتفاقات را به فال نیک می‌گیرم و معتقدم هر اتفاقی در زندگی هر فردی رخ می‌دهد حتما حکمتی دارد. مگر می‌شود چنین اتفاقی بیفتد و حکمتی در آن نباشد؟ به نظرم این موضوع کار خدا بود و خدا این پنج بازیکن را با هم به سمت داور برد و خدا حتما می‌خواست بیشتر از این مغرور نشویم. خیلی حیف شد چون تنها دوره‌ای که می‌توانستیم قهرمان شویم همین دوره بود و برای سال‌های بعد مشخص نیست که واقعا دوباره چنین شرایطی وجود داشته باشد. تیم‌هایی مثل کره و ژاپن با قدرت بیشتر می‌آیند و دوباره شانس قهرمانی تیم ملی نسبت به این دوره کم خواهد شد.

 کی روش هم از تیم ملی رفت. نمی‌خواهی درباره او صحبت کنی؟

کی‌روش هشت سال در ایران بود و مسائل زیادی را به بازیکنان یاد داد و به آنها کمک زیادی کرد. به شما قول می‌دهم که تا سال‌های سال جای خالی‌اش در فوتبال ایران حس خواهد شد. امثال بیرانوند، جهانبخش، آزمون و غفوری و بازیکنانی که توسط کی‌روش به تیم ملی رسیدند می‌توانند چند سال آینده در این خصوص بهتر صحبت کرده و درباره تغییراتی که به وجود می‌آید اظهارنظر کرده و تغییر دیسیپلین تیم ملی را از آنها بپرسید که چه بود و به کجا رسیده است.

 صحبت از برانکو، علی دایی و سرمربی خوب خارجی برای جایگزینی کی‌روش می‌شود. در این خصوص چه صحبتی داری؟

همین که در این چند سال شاگرد یکی از بهترین مربیان دنیا بودم، آرزو می‌کنم یک مربی بزرگ دیگر به تیم ملی بیاید تا شاگردی او را هم بکنم. هر مربی دیگری هم بیاید تلاش می‌کنم تا به او هم کمک کرده و به تیم ملی کشورم خدمت کنم. ان‌شاءالله هر اتفاقی می‌افتد برای تیم ملی خوب باشد. این موضوع را تاج بهتر می‌داند و او بهترین را انتخاب کرده مسلما هیچ زمانی اشتباه نخواهد کرد.

 احتمال لژیونر شدنت در سال 97 بود اما این اتفاق نیفتاد. چقدر احتمال می‌دهی در سال 98 برای ادامه بازیگری به خارج از کشور بروی؟

اتفاقاتی را که در زندگی‌ام می‌افتد به فال نیک می‌گیرم. اینکه چه سالی این موضوع برایم محقق شود را نمی‌دانم اما به شما قول می‌دهم اگر قرار باشد لژیونر شوم به تیمی خواهم رفت که در حد شخصیت و بزرگی پرسپولیس باشد.

 عملکرد خوبت در سال 2018 و عدم انتخابت به‌عنوان بازیکن سال، تودهنی به کنفدراسیون فوتبال آسیا بود. قبول داری؟

به هر حال این کنفدراسیون لطف دارد! همه کشورها زیر نظر کنفدراسیون فوتبال آسیا هستند و باید به تصمیماتش احترام گذاشت. من به دنبال آن بودم که بعد از ناکامی در لیگ قهرمانان در جام ملت‌ها دستکش طلا را بگیرم که آن اتفاقات افتاد و این امر محقق نشد اما مطمئن باشید این موضوع برایم دور از دسترس نیست و خیلی زود دستکش طلای آسیا را از آن خودم خواهم کرد.

 عده‌ای می‌گویند که نمی‌خواهند پرسپولیس در قهرمانی هت‌تریک کند؟

مسلما برای تیمی مثل پرسپولیس با این همه هوادار این اتفاق یک افتخار است و مطئمن باشید برای آنها سخت است و همه جوره حمله می‌کنند تا به سومین قهرمانی پیاپی نرسیم. این موضوع بزرگی بچه‌های ما را نشان می‌دهد که کار خود را می‌کنند و به حواشی کاری ندارند. ما تمام تلاش خود را می‌کنیم تا این امر مهم را محقق کنیم و به سومین قهرمانی برسیم. برانکو حرف خوبی زد سه جام پیش رو داریم و صددرصد هر سه جام را می‌خواهیم و این موضوع هدف اصلی ما در رقابت‌های امسال است و به دنبال هر سه جام در دیدارهای آتی هستیم.

دانشگاه آزاد اسلامی واحد پزشکی تهران، ۲۷ خرداد ۱۳۶۴ راه‌اندازی شد. این دانشگاه فعالیت آموزشی خود را با راه‌اندازی چهار رشته تحصیلی پزشکی در مقطع دکتری‌حرفه‌ای، پرستاری و مامایی در مقطع کارشناسی و علوم آزمایشگاهی در مقطع کاردانی و با جذب ۳۷۶ دانشجو آغاز کرد. این دانشگاه درسالی که گذشت شاهد طرح‌ها و برنامه‌های فراوانی بود که «فرهیختگان» در آخرین روزهای اسفندماه طی گفت‌وگو با سیدعلی ابطحی، رئیس این دانشگاه از روند اجرایی شدن این طرح‌ها گزارش می‌دهد.

به‌عنوان سوال اول توضیح دهید طرح تجمیع دانشکده‌های پزشکی در چه مرحله‌ای است؟

سال 1397 سال اجرای کامل طرح تجمیع دانشکده‌های پزشکی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران بود. این طرح مرداد 96 با اجرای مصوبه هیات‌امنای دانشگاه آزاد اسلامی ایجاد شد. واحدهای علوم دارویی، دندانپزشکی و واحد پزشکی تهران به‌عنوان اولین و بزرگ‌ترین دانشگاه علوم پزشکی آزاد اسلامی تجمیع شدند. البته سی‌ام دی 96 تشکیلات دانشگاه علوم پزشکی دانشگاه آزاد اسلامی ابلاغ و در عرض دو ماه این تشکیلات پیاده‌سازی و مسئولان انتخاب و تشکیلات دانشکده‌ها اجرایی شدند. در فروردین 97 دانشگاه تجمیع شد و همه احکام صادر و حقوق کارکنان و اساتید در فروردین به صورت تجمیع پرداخت شد. دانشگاه علوم پزشکی آزاد اسلامی تهران درحال حاضر دارای بیش از 23هزار دانشجو و هشت دانشکده شامل دانشکده‌های داروسازی و علوم دارویی، دندانپزشکی، علوم و فناوری‌های نوین، شیمی دارویی، پرستاری و مامایی، بهداشت و مهندسی پزشکی، پیراپزشکی و پزشکی است.  درحال حاضر و براساس سیاستگذاری‌های کلان، دانشگاه علوم پزشکی آزاد اسلامی تهران با تجمیع واحدهای داروسازی، دندانپزشکی و پزشکی و همچنین حدود 70 رشته‌محل با بیش از 23هزار دانشجو و حدود دوهزار و 500 نفر عضو هیات‌علمی متخصص در رشته‌های مختلف علوم پزشکی ایجاد شده است که قطعا استحقاق و شایستگی تبدیل به یک دانشگاه بزرگ را دارد.  دانشگاه علوم پزشکی آزاد اسلامی تهران با استقلال مالی و با مدیریت مناسب منابع و نیروی انسانی آینده‌نگر و عملگرا به پرورش نیروی انسانی متخصص، خلاق، اخلاق‌مدار و کارآمد برای ورود به سیستم سلامت، آموزش، پژوهش، صنعتی، خدماتی و تقویت آنها و نیز تولید و گسترش علم می‌پردازد که این امر به برخورداری جامعه از سلامت کمک می‌کند.

ساختار در این دانشگاه جدید به چه صورتی است؟

چشم‌انداز دانشگاه علوم پزشکی آزاد اسلامی تهران ارتقای سلامت جامعه و بهبود کیفیت علمی و تاثیرگذاری در تولید علم و تربیت فارغ‌التحصیلان متخصص و رشد تعاملات علمی، ملی و بین‌المللی و نیز گسترش رشته‌های مرتبط با ارتقای کیفی آموزش است. مساله دیگر بعد از اجرای نظام دانشگاه علوم پزشکی آزاد اسلامی تهران، برنامه روانشناسی بالینی و سلامت در سطح کشور است که این برنامه به معاونت علوم پزشکی واگذار شد و تشکیلات، برنامه و ساختار جدیدی برای اداره امور این دانشکده‌ها برنامه‌ریزی شد . بالطبع در هر دانشگاهی که مجری علوم پزشکی بود، یک معاون علوم پزشکی انتخاب شد. در تهران معاون علوم پزشکی به عنوان رئیس دانشگاه علوم پزشکی انتخاب شد. درنتیجه مسئولیت رشته‌های علوم پزشکی در واحدهای مجری به عهده رئیس دانشگاه علوم پزشکی آزاد اسلامی تهران قرار گرفت.

حدودا یک‌سال از این تجمیع سپری شده، دانشگاه در چه وضعیتی به سر می‌برد؟

برای سال آینده اولین برنامه‌ این است که برای رشته‌های موجود در واحدهای مستقر استان تهران در سال 98 به یک برنامه منسجم برسیم که برنامه ارتقای آموزشی یکی از اینهاست. همچنین برنامه‌های پژوهشی را توسعه می‌دهیم و بحث استفاده از بالین در بیمارستان‌های دانشگاهی را برایشان فراهم می‌کنیم. حدودا یک‌سال از تجمیع می‌گذرد، از نظر اداره امور، توسعه و مدیریت منابع‌ موفق بودیم، شاید لطف الهی بوده که سال را تمام کردیم بدون اینکه کمکی از استان یا سازمان بگیریم، در صورتی که درسال‌های گذشته رشته پزشکی هر سال 30 یا 40 میلیارد کمک از واحدهای دیگر می‌گرفت اما درحال حاضر پرداخت دانشگاه برای کارانه از همه کشور به پرسنل علوم پزشکی بهتر است و در هفت دانشکده دیگر هم پرداخت‌ها انجام شده و آماده‌ایم که حقوق و مزایای آنها را بدهیم و ذخیره مالی برای سال بعد نیز موجود است، به‌علاوه اینکه مبلغ قابل‌توجهی حدود 40 میلیارد هم از سازمان‌های بیمه‌ای طلبکار هستیم که نشان می‌دهد وضع مدیریت و توسعه منابع در این دانشگاه خوب است.

از نظر پژوهش هم برنامه‌های بسیار موفقی در استفاده از نظام موضوعات داشته‌ایم. همان‌طور که می‌دانید یک تفاهمنامه بسیار خوب بین دانشگاه علوم پزشکی آزاد اسلامی استان تهران با واحد تهران غرب منعقد شده که در مورد ارتقای سلامت است، در تشکیلات بهداشت فقط درمان مدنظر نیست و عوامل دیگری که موجب ارتقای سلامت می‌شوند دخیل هستند مثل مسائل مسکن، بیماری‌های غیرواگیر، بیماری‌های اختلالات رفتاری، بیماری‌های نوظهور و نوپدید، معماری در نظام سلامت، طراحی بیمارستانی و از این قبیل طرح‌ها. در حال حاضر سه جلد کتاب این نظام‌نامه چاپ و مبادله شده و دانشجویان، اساتید، محققان واحد غرب تهران از این تفاهمنامه استفاده می‌کنند.

درخصوص مسائل آموزشی هم فعالیتی داشته‌اید؟

در مورد این مساله هم بسیار برنامه‌ریزی و حساب‌شده عمل کرده‌ایم، حق‌التدریس را که بسیار پراکنده و بی‌سروسامان بود منظم کردیم و در حال حاضر همه کسانی می‌خواهند سرکلاس بیایند و تدریس کنند، باید از نظر صلاحیت اخلاقی و به‌خصوص علمی بررسی شوند. ساختاری به نام سازمان تشکیلاتی اسناد ملی که پرونده‌های دانشجویان با آن ایجاده می‌شود را تنظیم کرده و اساتید براساس آن ‌بررسی می‌شوند، البته سعی می‌کنیم کسانی که کمتر از phd هستند را به‌عنوان حق‌التدریس به کار‌گیری نکنیم، درصورتی که در سوابق گذشته اینگونه نبود و بسیاری از کسانی که حق‌التدریس بودند، این شرایط را نداشتند. هیچ‌کس نمی‌تواند بدون اینکه پرونده سازمان تشکیلاتی اسناد ملی داشته باشد تدریس کند و سر کلاس برود. ارتقای اعضای هیات‌علمی را منظم پیگیری می‌کنیم تا هرم هیات‌علمی ما اصلاح و روبه رشد شود. در استخدام‌های جدید با دقت بسیار پیگیری کردیم و واجدین شرایط را انتخاب می‌کنیم و نیازهایمان را انتخاب کردیم و به استان اعلام شده است.

اصل مطلب ما یک مبادله و تبادل افکاری است که بین مسئولان و دانشجویان باید به وجود بیاید. وظیفه اصلی ما صیانت و حفظ دانشجویان در ارتقای آموزش علوم است حتی تربیت و مراقبت‌ها هم را مدنظر قرار می‌دهیم و پیگیری می‌کنیم تا اساتید مشاور داشته باشند. برای هیات‌علمی که اتاق نداشتند، مکانی اختصاص دادیم که ‌انگیزه کار کردن در دانشگاه فراهم شود و همین باعث تبادل بیشتر بین دانشجویان و اساتید می‌شود.

برای سال آینده در جهت افزایش تعداد رشته‌ها یا ارتقای رشته‌ها از کارشناسی به ارشد برنامه‌ای دارید؟

اولین برنامه پس از تجمیع این بود که روانشناسی بالینی سلامت را در موسیوند مستقر کنیم تا این مکان را دانشکده کنیم و امیدواریم این کار صورت بگیرد؛ به علاوه اینکه رشته‌های تغذیه و علوم صنایع غذایی در دانشکده‌های مختلف پراکنده هستند. درحال حاضر امکانات برای ما فراهم شده تا دانشکده تغذیه را راه‌اندازی کنیم که اگر مشکلات خاصی در اداری یا اخذ مجوزات لازم نداشته باشیم، با تجمیع رشته‌های صنایع غذایی و علوم تغذیه دانشکده ایجاد خواهد شد، پس فعلا هشت دانشکده داریم و برنامه‌مان در سال آینده این است که دو دانشکده به دانشکده‌های دیگر اضافه کنیم؛ یکی روانشناسی و دیگری علوم تغذیه.

بیمارستان فرهیختگان در چه وضعیتی است و آیا قابلیت توسعه در سال آینده فراهم است یا خیر؟

بیمارستان‌ فرهیختگان علی‌رغم نوسانات شدید قیمت تجهیزات تکمیل شد و الان قیمت تجهیزات موجود در بیمارستان به قیمت روز نزدیک به 300میلیارد تومان است، اما چون ما بخشی از آن را سال‌های قبل خریداری کرده بودیم این رقم برای ما تمام نشده است، البته این مجموعه با 320 تخت بیمارستانی و 300 میلیارد تومان تجهیزات پزشکی رسما افتتاح شده و به شبکه بیمارستانی کشور افزوده شده و در حال رایزنی برای دریافت مجوزات لازم از بیمه‌های پایه و تکمیلی هستیم که امیدواریم از ابتدای سال بتوانیم بستری‌هایمان را فعال کنیم که کمک بسیار بزرگی به توسعه آموزش ماست، چراکه در بیمارستان هم تجهیزات بسیار گسترده‌ای موجود است و هم هیات‌علمی به‌روزی -که با احتیاط کامل و شرایط جامعی انتخاب می‌شده‌اند- حضور دارند که هم امکان‌پذیرش رشته‌های تحصیلی دستیاری را داریم و هم باعث رشد ارتقای آموزش می‌شود.
در آنجا تمام بخش‌های چهار عمل اصلی ازجمله داخلی، جراحی اطفال، زنان و زایمان فعال است و تمام رشته‌های فوق‌تخصصی ازجمله جراحی قلب، بخش داخلی قلب، زنان – زایمان فعال هستند، حتی برای پیوند کلیه برنامه‌ریزی کردیم تا بتوانیم این بخش را نیز اجرایی کنیم. بیمارستان فرهیختگان با 320 تخت، بیمارستانی با ظرفیت بیمارستان میلاد است که ما سعی می‌کنیم بیماران و افراد نیازمند را در شمال غرب تهران پوشش دهیم. آنجا منطقه روبه رشدی است. اورژانس‌های آن منطقه دچار سردرگمی و کلافگی بودند و مشکلات زیادی داشتند. از طرفی ما یک بیمارستان خصوصی محسوب می‌شویم اما چون تعرفه‌‌هایی که از مردم می‌گیریم برای بیمه‌هایی بر پایه نرخ دولتی است بسیار خوب است. منتها مابه‌التفاوت‌هایی وجود دارد که درحال پیگیری آنها هستیم.

اگر نکته‌ای هست، بفرمایید.

اتفاق دیگری که در سال جاری افتاد مربوط به دانشجوهای بالینی ما بود چون ما با کمبود تخت مواجه بودیم و از تخت‌هایی استفاده می‌کردیم که بعضا نسبت به کیفیت آموزشی‌‌شان مساله داشتیم ولی موفق شدیم با دانشگاه علوم پزشکی تهران، دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی و دانشگاه علوم پزشکی ایران برای آموزش بالینی قرارداد ببندیم.همچنین با بیمارستان امام(ره)، قرارداد بستیم و فیلدهای بالینی برای دانشجویان فراهم شد، درنتیجه رضایتمندی دانشجویان در آموزش رشته‌های اطفال و داخلی خیلی بالا رفت برای اینکه اطفال را به بیمارستان شهید فهمیده فرستادیم، در صورتی که در گذشته این امکان فراهم نبود.

شاید صحبت از تجارت بدون چین، معنای جهانی آن را از بین ببرد. این کشور پس از شکست دادن استعمار ژاپن و چیده شدن دم نیروهای حزب «ناسیونالیست چین» که مورد حمایت غرب بود، توانست در سال 1949 به استقلالی کامل برسد. این سال شروعی بود بر آغاز فرآیند بازگشت چین به مدار قدرت و اقتصاد جهانی. چین گرچه در قرن‌های گذشته همیشه پای ثابت تجارت جهانی و مرکز تولید کالای دنیا بود اما در عصر استعمار، منافع آن به دست استعمارگران اروپایی مصادره شد. آغاز نیمه دوم قرن بیستم «اژدهای زرد» پس از ده‌ها سال کشمکش با قدرت‌های بزرگ دوباره بیدار شد. نخبگان چین که در قالب حزب کمونیست این کشور قدرت را به دست گرفته بودند با برنامه‌ریزی مناسب و حتی غیرکمونیستی، توانستند گام به گام مسیر احیای عظمت گذشته چین را بپیمایند. چندین دهه کافی بود تا چین با تثبیت اوضاع در داخل و رسیدن به سلاح اتمی وزن خود را با جمعیت عظیمش در جهان به دیگر طرف‌ها اثبات کند. بنابر پیش‌بینی موسسات برجسته مالی جهان همانند موسسه استاندارد چارترد چین در سال 2030 بر بام اقتصاد جهان می‌ایستد و نظاره‌گر آمریکا در جایگاه سومین اقتصاد جهان خواهد بود. زمان برای آمریکا مثل ابر در حال‌گذار است. فرصت چندانی برای آمریکا باقی نمانده تا بتواند جایگاه اولی خود را در جهان حفظ کند. ترامپ رئیس‌جمهور این کشور و تیمش می‌خواهد به هر شکل که شده اژدهای زرد را متوقف کند.

برخلاف تصورات، برای آمریکای درهم تنیده با سرمایه‌داری، «کشور» معنا و مفهموم خاصی ندارد. این سرمایه است که همه چیز است. سرمایه‌داران می‌خواهند در هرجای جهان برای انباشت سرمایه آزاد باشند، آمریکا، بریتانیا، سومالی، آفریقای جنوبی یا حتی روسیه فرقی ندارد، سرمایه‌داران آزادی را برای خود می‌خواهند تا راحت بتوانند با آن مردم را در بند بکشند. مطلوب نظام سرمایه‌داری، دولت‌های محدودی هستند که تسهیل‌کننده جریان انباشت سرمایه باشند. این نظام به بهترین شکل در آمریکا موجود است. در آمریکا این سرمایه دارانند که دولت را کنترل می‌کنند. این جمله شاید اصلی‌ترین دلیل منازعه سرمایه‌داری آمریکا با چین است. در چین این معادله به صورت عکس جریان دارد. در این کشور این دولت است که سرمایه‌داران را کنترل می‌کند. کنترل شدن همان چیزی است که نظام سرمایه‌داری از آن گریزان است و آن را مانع رشد خود می‌داند. نظام سرمایه‌داری آمریکا زمانی در این فکر بود که با ادغام چین در نظام سرمایه‌داری، «چین»، آمریکای دنیای آینده شود. اما چین راه خود را رفت و یک سرمایه‌داری صنعتی و ملی کنترل شده توسط دولت را به وجود آورد. آمریکا حالا می‌خواهد موج را برگرداند. هدف از جنگ تجاری ترامپ و چین باز گردن گارد اقتصاد ملی چین است تا سرمایه‌داران کنترل این کشور را در دست بگیرند. هدف ترامپ چیره شدن سرمایه‌داران بر دولت در چین است. این سیاست را صراحتا جان بولتون، مشاور امنیت ملی دولت ترامپ اعلام کرد و گفت: «آمریکا در مذاکرات تجاری با چین برخی مسائل زیرساختی اقتصادی را بررسی خواهد کرد که در آینده باعث تغییرات چشمگیر سیاسی در چین خواهد شد. درباره منازعه آمریکا و چین درباره اقتصاد و سیاست با پوریا پرندوش، کارشناس مسائل آمریکا به گفت‌وگو نشستیم. پرندوش معتقد است چین قوانین سرمایه‌داری را پذیرفته اما مختصات سرمایه‌داری چینی با سرمایه‌داری غربی متفاوت است. او می‌گوید چین می‌خواهد نظم دیگری را جایگزین نظم آمریکایی کند. متن این گفت‌وگو را در ادامه می‌خوانید.

برخی معتقدند ملی‌گرایی در حال رشد آمریکا که با حضور ترامپ سرعت نیز گرفته، با سرمایه‌داری ایجاد اصطکاک می‌کند. سرمایه‌داری، سرمایه را اصل می‌داند و سرمایه‌دار می‌خواهد با کمترین هزینه کالایش را در چین مونتاژ کند، اما ترامپ می‌گوید این شرکت‌ها باید به آمریکا برگردند. برخی شرکت‌ها همچون ماشین‌سازی «فورد» می‌گویند سیاست تعرفه‌ای ترامپ سود مرا کاهش می‌دهد، به همین خاطر تهدید کرده بود برخی کارخانه‌هایش در آمریکا را تعطیل خواهد کرد. مساله اصطحکاک بین ملی‌گرایی و سرمایه داری را در آمریکای دوره ترامپ چگونه می‌بینید؟

این نشانه تناقض است و سیاست‌های ترامپ هم از این تناقض رنج می‌برد. هنجارهای جهانی دچار بی‌قراری شده‌اند و ما دیگر نمی‌توانیم برای هنجارها جایگاه قائل شویم. هر لحظه احتمال دارد یک هنجار جدید بیاید و یک ارزش جدید تولید کند. درست است؛ این چیزی که گفتید با ساخت سرمایه‌دارانه نمی‌خورد. سرمایه‌داری نئولیبرال، سرمایه‌داری فوردی و پسافوردی. سرمایه‌داری پسا‌فوردی- که در دوره آن به سر می‌بریم- خیلی به مرزها باور ندارد و اصلا مرزها تامین‌کننده منافع آن نیستند. شما در سرمایه‌داری باید به کارگر ارزان باور داشته باشید. باید سرمایه را به کشورهای دیگر بفرستی و بتوانی از آن پتانسیل‌ها استفاده کنید. ورود سرمایه‌داری یکسری ارزش‌های آمریکایی را با خودش به همراه دارد. مساله اینجاست که ملی‌گرایی آمریکایی خیلی ملی‌گرایی پررنگی نیست. ما در آمریکا بیشتر وطن‌پرستی داریم. مساله دیگر اینکه باید حساب کتاب کنند که با این جریان چه کاری می‌خواهند بکنند؟ فکر می‌کنم ترامپ خودش هم درگیر این تناقض درونی است که اگر بر مبنای شعار «اول آمریکا» اولتیماتوم به شرکت‌ها بدهد تا کارخانه‌هایشان را به آمریکا برگردانند، پس نفوذ فرهنگی و نفوذ سرمایه‌دارانه در جهان برای بقای امپراتوری آمریکا کجا می‌رود؟ این تناقض را من شخصا نمی‌توانم حلش کنم. فقط می‌گویم بگذاریم این تناقض دست نخورده باقی بماند. رویکرد «اول آمریکا» و بازگشت شرکت‌ها به آمریکا یعنی سرمایه‌داری ملی؛ این در تناقض با سرمایه‌داری جهانی است. من می‌گویم تناقض را بگذاریم سرجایش بماند حل نمی‌شود. هرکاری‌اش بکنیم حل‌شدنی نیست.

تحلیلگران و حتی خود آمریکایی‌ها معتقدند جهان تک‌قطبی برای مدت زیادی پایدار نیست. به همین دلیل سعی می‌کنند ارزش‌های آمریکایی را در کشورهای دیگر ایجاد کنند تا امنیت آمریکا در بلندمدت و پس از پایان جهان تک‌قطبی نیز تامین شود. در پرونده چین، آمریکا قصد داشت این کشور را به سمت نوعی توسعه اقتصادی و ادغام در سرمایه‌داری جهانی هدایت کند تا نتیجه این تحولات باعث تغییرات سیاسی در چین نیز شود اما الان متوجه شده‌اند این تغییر ایجاد نشده است. باید گفت در آمریکا اگر دولت دست «سرمایه‌دارها» قراردارد در چین این سرمایه‌داران هستند که در دست دولت‌اند. آمریکا می‌خواهد این شرایط را در چین نیز به وجود آورد تا با تضعیف دولت سرمایه داران در این کشور آزادی عمل بیشتری بیابند این مساله را چگونه می‌بینید؟

به نظرم در بحث‌هایی که تناقض وجود دارد، باید به ترامپ رجوع کنیم. به خاطر اینکه محور، خودش است و خیلی به کار جمعی اعتقاد ندارد. درنهایت امکان دارد او به یک مدل تقسیم کار آن هم در برخی از جاها و با ذیل محوریت خودش معتقد باشد. اما در بحث‌هایی که خیلی شک داریم، بگذاریم ببینیم در آن حوزه ترامپ چه می‌گوید. این بحث سرمایه‌داری هم که مطرح کردید، چین بعد از چرخش «دنگ ژیائوپینگ» که در اواخر دهه 70 و اوایل دهه 80 اتفاق افتاد، ساخت سرمایه‌داری را تا حدودی پذیرفته است. اما مختصات سرمایه‌داری چین با آمریکا فرق می‌کند؛ چین برای خودش داعیه و طرح دارد. روسیه جزء قدرت‌هایی است که طرح و برنامه خاصی ندارند اما چین طرح دارد. چین نهادهای موازی نهادهای بین‌المللی تشکیل داده است؛ بانک توسعه آسیایی ایجاد کرده و طرح «یک کمربند یک جاده» را در دستور کار دارد. این طرح کلانی است که از چین شروع می‌شود و به شاخ آفریقا و اروپا می‌رود. بانک توسعه آسیا توانسته است بسیاری از کشورها حتی کشورهای اروپایی را جذب کند. البته ایران هم در این بانک سهامدار است که استفاده خاصی هم از آن نکرده‌ایم. نوع سرمایه‌داری چینی‌ها متفاوت است اما در حال حاضر نمی‌توانیم این کشور را یک دولت کمونیستی بدانیم. چین ساختار سیاسی کمونیستی دارد اما ساختار سرمایه‌داری‌اش کمی فرق می‌کند. این کشور ضرورتا سرمایه‌داری دولتی نیست و تابع یک‌سری قوانین بازار سرمایه است. سرمایه‌داری یک قانون دارد. شما نمی‌توانید تابع قوانینش نباشید و در زمینش بازی کنید یا باید بپذیرید یا نپذیرید، حد وسطی ندارد که بگوید من با بعضی ملاحظات آن را می‌پذیرم. چین هم در عرصه اقتصادی به نظر می‌رسد تا حدودی ساخت سرمایه‌داری و قواعد نظام بین‌المللی را پذیرفته است و در آن نظام جهانی کار می‌کند. منتها مساله اینجاست که چین می‌خواهد نظام دیگری را در مقابل نظم آمریکا بگذارد.

آزادسازی اقتصادی باعث آزادسازی سیاسی می‌شود اما به نظر می‌رسد چین بدتر هم شده است. آقای «شی ‌جین پینگ» ریاست جمهوری‌شان مادام‌العمر شده است.

چین موردی است که نشان می‌دهد سرمایه‌داری انعطاف‌پذیری‌هایی دارد. اما اینکه این انعطاف‌پذیری تا کجا پیش می‌رود، مشخص نیست. مساله اینجاست که چین یک دولت توسعه‌گراست؛ دولتی است که توانسته از این ساخت سرمایه‌داری به نفع توسعه خودش بهره‌برداری کند. «یوآن» ارزش واحد پولی‌اش را سال‌هاست بالا نمی‌آورد. هر چقدر هم فشار می‌آورند و می‌گویند ارزش یوآن را بالا بیاور چون این کار خلاف قوانین اقتصادی است، چینی‌ها این کار را نمی‌کنند. آنان سعی می‌کنند ارزش پول‌شان را ثابت نگه دارند، زیرا بخش تولیدشان را تقویت کرده است. دقت کنید در حالی که در آمریکا و اروپا با سرمایه‌داری مالی طرفیم، در چین با سرمایه‌داری صنعتی روبه‌رو هستیم، یعنی یک نسخه پیشاسرمایه‌داری آمریکایی. نوع سرمایه‌داری چین با کشورهای مطرح غربی تفاوت دارد. اینکه ما به این نتیجه برسیم هر کشوری که سرمایه‌داری در آن قدرت گرفت، می‌تواند ساخت سیاسی را دستخوش تحول کند، شاید خیلی صحیح نباشد. من می‌توانم به شکل دیگری این را صورت‌بندی کنم. می‌توانم بگویم تحولات حوزه اقتصادی بر تحولات حوزه سیاسی تاثیر می‌گذارد، چه بسا اگر چین هم ملاحظاتش را نداشت و درمانده بود، ساخت سیاسی‌اش مانند الان نبود. در جامعه‌شناسی سیاسی بحثی تحت عنوان «کارآمدی و مشروعیت» داریم. بحث این است دولت کارآمد دولت مشروع است حالا نظام سیاسی می‌تواند قدری هم اقتدارگرا باشد. در حوزه بین‌المللی اگر همین دولت کارآمد بیاید قوانین لیبرال سرمایه‌داری را بپذیرد، نظام بین‌الملل آن را قبول می‌کند زیرا کارآمدی و مشروعیت دارد. از داخل هم چون کارآمد است، پس مشروعیت دارد. طبیعتا می‌توانید برای این یک نسخه و تبصره‌ بگذارید اما دقت کنید نه چین و نه هیچ جای دیگر نسخه کلی سرمایه‌داری را قبول ندارد. سرمایه‌داری یک قانون دارد. شما این را در یک جاهایی پذیرفتید و یک جاهایی برای آن تبصره گذاشتید، یعنی من فکر می‌کنم این مساله مهم است.

سرمایه‌دارها در چین آزاد نیستند. اگر چین ساختار سیاسی‌اش آزادتر بود و آمریکاییزه می‌شد امثال ترامپ از آینده تعامل با این کشور نگرانی نداشتند.

شما را ارجاع می‌دهم به اسناد امنیت ملی آمریکا که در آن آمده اصلی‌ترین خطری که آمریکا را تهدید می‌کند، چین است. من نمی‌گویم که چین با نسخه لیبرالی هماهنگ شده و یک چین سرمایه‌داری است. می‌گویم چینی است که یک جاهایی قواعد بازی را پذیرفته که بتواند چراغ خاموش کار خود را انجام دهد و سیاست‌های خود را پیش ببرد. چین دقیقا نسخه رقیبی برای نسخه آمریکایی است. شاید یک جاهایی سر نسخه سرمایه‌داری با هم اختلافی نداشته باشند، یعنی اگر بگوییم که یک نظم لیبرال جهانی وجود دارد، چین می‌خواهد تحت همین قواعد نظم لیبرال، المان‌های قدرتش را افزایش دهد تا بتواند نظام مطلوب خودش را بنا بگذارد. دیگر اینجا چین لیبرال نیست. منتها چین احساسش بر این است که ما قدرت ملی و اقتصادی خودمان را توسعه بدهیم و یک سلسله اختلافاتی را با غرب حفظ کنیم مثل مناقشه دریای جنوب که هنوز تایوان را به عنوان یک کشور نمی‌پذیرد و مناقشه جدی با آمریکا دارد. بیاییم یک چیزهایی را بپذیریم و در یک زمینی بازی کنیم ولی از یک طرف استقلال خودمان را در سیاست خارجی از دست ندهیم. این یک جاهایی همکاری می‌کند و یک جاهایی نمی‌کند. مورد چین یک مورد عجیب است.

آمریکا می‌خواست چین را اصلاح کند ولی خودش دارد شبیه چین می‌شود و به سمت سرمایه‌داری ملی‌گرا می‌رود.

خیلی نمی‌توانیم اعتقاد داشته باشیم که آمریکا سرمایه‌داری ملی‌گرا می‌شود. یک سوال از خودمان باید بپرسیم. آیا دولت آمریکا می‌تواند به جنرال‌موتورز بگوید که کارخانه‌ات را می‌بندم؟ آیا می‌تواند سرمایه‌داری را به طور کامل منحل کند، یا نه، این یک شعار تبلیغاتی است؟ من می‌گویم ذات سرمایه‌داری فرمانبرداری از دولت نیست. این یک سنت غربی است. در تاریخ اروپا دولت هیچ‌وقت نتوانسته طبقه اشراف را کنترل کند. چه در آلمان، چه انگلستان و چه فرانسه. اشراف همیشه یک استقلالی برای خود داشتند. فکر نمی‌کنم این بحث‌هایی که صورت می‌گیرد اگر نگوییم شعاری است ولی تعبیر آن به «سرمایه‌داری ملی» خطای راهبردی است. یعنی حواس‌مان باید به این جریان باشد و خطای راهبردی نکنیم چون سرمایه‌داری «ساختی» نیست که یک‌شبه به وجود آمده باشد و یک دولتی بتواند در سه یا چهار سال تازه اگر بماند، تغییر مسیر دهد.

ترامپ در واکنش به مادام‌العمر شدن ریاست جمهوری شی جین پینگ گفته بود که ما هم بیاییم این کار را بکنیم.

نه! ساخت آمریکا به شما اجازه نمی‌دهد. ما در چین حاکمیت حزب کمونیست را داریم که ساخت سیاسی‌اش متفاوت است. به هر حال چین یک دولت نسبتا توتالیتر و با سنت‌های چپ دارد که با آمریکا متفاوت است. واقعیت و عناصر سیاسی درونی چین با آمریکا متفاوت است. در کشور آمریکا چنین چیزی قطعا محال است و امکانش وجود ندارد. مثلا می‌گویم سرمایه‌داری جریانی نیست که یک شبه به وجود آمده باشد و با یک دولت کنار گذاشته شود.

شاید آمریکا را نتواند تغییر دهد ولی نشان می‌دهد که چین دارد یک چیزی می‌سازد که مثل آمریکا قواره و عیار ‌شود؟

چین به هر حال می‌تواند رقیب جدی برای آمریکا باشد البته اگر نسخه خودش را بپذیرد. چین هنوز هم این نسخه جهانی را پذیرفته و کارگر ارزان در اختیار شرکت‌های فراملیتی قرار می‌دهد. خاک چین پر از شرکت‌های بین‌المللی است. شما هر برندی را نگاه کنید به خاطر کارگر ارزان به چین رفته است. چین به شرکت‌ها معافیت مالیاتی می‌دهد و الا شرکت‌ها دلیلی نداشت به چین بروند و به عنوان مثال به عربستان سعودی می‌رفتند. منظورم این است که آنها هم یک بخشی از اقتصاد سرمایه‌داری را پذیرفته‌اند. در آینده در میان‌مدت و درازمدت اگر چین بتواند بین آزادی‌های سیاسی و سرمایه‌داری توازن برقرار کند، با دولت ملی خودش می‌تواند یک نسخه بدیل جدی شود ولی هنوز هم این در حد یک احتمال است.

آمریکا در شرایطی که چین در حال قد علم کردن است،  ترسی هم دارد. شاید به نوعی برای نگه داشتن چین در این محدوده، اقدام به شروع یک جنگ حتی نظامی بکند. در تاریخ هم این‌طور است هژمون در برابر دولتی که در حال قدرت گرفتن است، مقاومت می‌کند و حتی با آن وارد جنگ می‌شود. آیا این اتفاق می‌افتد؟

بله! احتمال جنگ هست. در عرصه نظام بین‌الملل هیچ‌وقت احتمال جنگ منتفی نیست. ما نمی‌توانیم بگوییم که جنگ شکل نمی‌گیرد حتی بین ابرقدرت‌ها. اما درگیری نظامی نه با واقعیت صحنه سیاسی می‌خواند و نه منفعتی از جنگ برای دو کشور وجود دارد. اینها در حقیقت یک جریان بازدارنده است و نه آمریکا حاضر است به خاطر مناقشه دریای جنوبی وارد یک درگیری تمام‌عیار نظامی شود و نه چین به دنبال چنین چیزی است. من فکر می‌کنم این دو کشور حتی در حوزه‌های امنیتی همکاری جدی دارند؛ مثلا در پرونده کره شمالی یکی از دلایلی که پیونگ‌یانگ به سمت مذاکره آمد، تحریم‌های چین بود. ترامپ توانست چین را متقاعد کند که تحریم‌ها را به کره شمالی اعمال کند. حالا تصور کنیم بزرگ‌ترین قدرت حامی کشوری که دچار انزواست، آن را تحت دستور کار بین‌المللی تحریم رژیم‌های سرکش نظم بین‌المللی که یک تهدید ملی و بین‌المللی حساب می آید، تحریم کند. چه کسی این کشور را تهدید امنیتی و بین‌المللی تلقی می‌کند؟ آمریکا. یعنی وقتی می‌گویم چین یک جاهایی با آمریکا همکاری می‌کند، این است. حتی در تحریم‌هایی که علیه کشورمان بوده، چین به هر پنج قطعنامه رای مثبت داده است. یک جاهایی هم در مقابل آمریکا می‌ایستد و رای منفی می‌دهد، مثل جریان سوریه یا احتمالا ونزوئلا این اتفاقات بعید نیست ولی این را به عنوان درگیری بین چین و آمریکا نبینیم. اینها دو واحد رقیب هستند. یک جاهایی به صورت بازدارنده عمل می‌کنند یک جاهایی همدیگر را تهدید می‌کنند و یک جاهایی با هم همکاری می‌کنند. تا یکی از اینها دیگری را مهار کند. اگر سرمایه‌داری نتواند به تناقض و مشکلات درونی فائق شود، احتمال خیزش بیشتر چین وجود دارد. اما چین هنوز با مشکلاتی دست و پنجه نرم می‌کند. مثلا کمترین رشد اقتصادی را در سه دهه اخیر داشته‌اند و بر همین اساس آنها مجبور شدند سهام و ارز وارد بازار کنند.

قریب به یک دهه است که سلسه‌‌نام‌گذاری‌ها برای عناوین سال‌ها از سوی رهبر انقلاب به مساله اقتصاد اختصاص یافته و این موضوع به مساله اصلی کشور تبدیل شده است. ضمن اینکه وجود حفره‌هایی در ساختار اقتصادی کشور و استفاده از آنها توسط دشمن منجر به آغاز یک جنگ اقتصادی تمام‌عیار از سوی دشمن علیه کشور نیز شده است.

در این میان برخی مسئولان و تصمیم‌گیران کشور با این تحلیل که جنگ آغاز شده را می‌توان با استراتژی مذاکره برد- برد  متوقف کرد، پا در میدان مذاکرات متعدد به‌صورت مستقیم با طرف آمریکایی گذاشتند؛ غافل از اینکه حتی درصورت موفق‌شدن در انجام یک توافق با طرف‌های غربی به‌دلیل اینکه در جهان امروز، وزن و اهمیت کشورها در حوزه بین‌الملل به‌اندازه زیاد به قدرت اقتصادی آنها بستگی دارد و به همین دلیل، امروزه در میان کشورها برای کسب قدرت بیشتر در حوزه اقتصادی، جنگی پنهان و بعضا آشکار شکل گرفته است، نمی‌توان انتظار داشت جمهوری اسلامی ایران با به سرانجام رساندن هر توافقی در موضوعی مشخص، با موقعیتی ژئواستراتژیک، ژئوپلیتیک و ژئواکونومیک از تیررس رقبا و دشمنان منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای خود در این جنگ در امان بماند.

به همین دلیل باید در ابتدا این باور اجتماعی را حاصل کرد که جنگ اقتصادی تحمیل‌شده علیه ایران، همان‌گونه که اوباما، رئیس‌جمهور سابق آمریکا در جریان مواضع موافق و مخالف سناتورهای آمریکایی درخصوص توافق هسته‌ای با ایران، طی نامه‌ای به سناتورها قول داد فشار اقتصادی علیه ایران را به‌عنوان یک استراتژی دائمی همچنان حفظ کند؛ نه یک تاکتیک موقتی، بلکه یک استراتژی دائمی است و درواقع کشورهای غربی خصوصا آمریکا، هجوم به اقتصاد ایران را به‌عنوان یکی از راه‌های موثر غلبه بر ایران در نظام جهانی درنظر گرفته‌اند؛ لذا این موضوع ارتباطی به یک دولت خاص در طرفین منازعه ندارد.
ضمن اینکه جنگ اقتصادی بخشی وسیع‌تر در عرصه جنگ نرم است که دشمن از این طریق پروژه تغییر در ساختار قدرت و مناسبات ارزشی مربوط به آن را از درون دنبال می‌کند. بر همین اساس نام‌گذاری و مفهوم‌سازی این مساله به اسم جنگ، بیانگر آن است که چالشی بر سر موجودیت نظام اسلامی وجود دارد. به این معنا در شرایطی قرار گرفته‌ایم که این جنگ چالشی بر سر موجودیت جمهوری اسلامی است و مساله بر سر «هست و نیست» یا «بود و نبود» نظام با تمام ابعاد آن است.

بنابراین در چنین میدان نبردی انتظار از بدنه دانشجویی معتقد به انقلاب اسلامی در دانشگاه‌ها به‌عنوان جریان پیش‌برنده اجتماعی این است که چند اقدام اساسی را در دستورکار خود قرار دهند.

باورمندی به جنگی‌بودن شرایط  مهم‌ترین عامل برای نقش‌آفرینی جریان دانشجویی معتقد به انقلاب اسلامی این است که با همه وجود جنگ را باور کنند و بدانند این جنگ بر سر موجودیت ماست؛ آن‌وقت است که جنگ در رأس امور قرار می‌گیرد و همه‌چیز با منطق جنگی سنجیده می‌شود. در این شرایط که دشمن به‌دنبال از پا درآوردن توده‌های اجتماعی در عرصه اقتصادی است، تحلیل‌ها و مطالبات مسائل با منطق جنگی بیان می‌شود، نه با دیدگاه‌های سیاست‌زده و رویکردهای انتخاباتی.

آمادگی برای نبرد در جنگ هر جنگی جهت مقابله با دشمنان نیازمند انجام عملیات‌های آفندی در کنار اقدامات پدافندی است و این مهم زمانی می‌تواند در دستورکار قرار گیرد که قواعد و شرایط آن جنگ مورد شناسایی دقیق قرار گیرد تا بتوان با شناخت نقاط قوت و ضعف خود و دشمن، نسبت به انجام اقدامات آفندی به‌موقع و موثر گام برداشت. واقعیت این است که بخش عمده‌ای از جریان دانشجویی شناخت درست و واضحی از مشکلات و مسائل اساسی اقتصادی ندارند و بر همین اساس بعضا به‌دلیل نگاه به مصالح ملی از عینک سیاسی، تصمیماتی می‌گیرند که نتیجه‌ای خلاف آنچه را دنبال می‌کردند برای کشور رقم می‌زند؛ لذا ضروری است جریان دانشجویی جهت حضور در میدان نبرد اقتصادی به‌سرعت با شناسایی مسائل و رویکرد مساله‌محور با تحقیق و بررسی جوانب موضوع، اقدام به طرح مطالبات اقتصادی جامعه و ارائه راهکارها کند.

شکستن محاصره تبلیغاتی دشمن  دشمن در جنگ اقتصادی تلاش می‌کند با استفاده از ابزارهای تبلیغاتی و همچنین برخی اقدامات نفوذی‌های فکری و تشکیلاتی خود در کشور این‌گونه القا کند که جمهوری اسلامی در وضعیت آچمز و بن‌بست قرار گرفته و امکان رفع مشکلات اقتصادی با استفاده از ظرفیت‌های درونی وجود ندارد، لذا باید برای عبور از شرایط کنونی به‌سمت واگذاری امتیازات بیشتر به طرف غربی پیش رود. در این شرایط یکی از اقداماتی که با ایجاد تسلط جریان دانشجویی به مسائل اقتصادی و رویکرد طرح مطالبات برمبنای مساله‌محوری به‌همراه ارائه پیشنهادهای عملیاتی برای رفع مشکلات می‌تواند فراهم کند، دمیدن روحیه خودباوری و امید به جامعه و باور به عدم وجود بن‌بست در کشور است که این امر خود موتور محرک اجتماعی برای مقابله با دشمن است.

تربیت نیروی انسانی برای مقابله با دشمن  شاید بتوان یکی از مهم‌ترین اقدامات جریان دانشجویی در حوزه جنگ اقتصادی را انجام فعالیت در جهت فرهنگ‌سازی و تغییر نگاه بدنه دانشجویی پیرامون اشتغال دانست. واقعیت این است که یکی از نیازهای اساسی جامعه جوان، اشتغال است که عموما جریان دانشجویی برای این دغدغه اجتماعی برنامه‌ریزی مناسبی ندارد و در طول سال تحصیلی کمتر شنیده می‌شود که نشست‌ها و کارگاه‌هایی برای برآورده کردن این نیاز اساسی و مهم گام بردارد. این انتظار از جریان دانشجویی می‌رود در شرایط جنگ اقتصادی یا توجه بیشتر به ظرفیت‌های بومی و ملی و ارائه الگوهای موفق در کارآفرینی و اشتغالزایی، ضمن اینکه زمینه دور شدن خود از سیاست‌زدگی را فراهم کرده و برای خود خلق بدنه اجتماعی می‌کند، زمینه تربیت نیروی انسانی برای مقابله با دشمن را نیز فراهم کند.

واقعیت این است که در این میدان نبرد، با حرف نمی‌توان بر دشمن فائق آمد؛ ضمن اینکه پذیرش نقش و سهم مهم دولت و دیگر دستگاه‌های اجرایی، نظارتی و تقنینی در این جنگ به‌معنای رفع مسئولیت از دیگران نیست و یکی از اصلی‌ترین ظرفیت‌های مهم کشور در جهت فائق آمدن بر دشمن، بدنه دانشجوی مومن انقلابی است که ضمن تعیین و شناختن وظایف و تکلیف خود در این جنگ تحمیلی، باید هرچه سریع‌تر برای تحقق مطالبه رهبر انقلاب جهت عبور کشور از مشکلات اقتصادی گام‌های اساسی بردارد.

احزاب در کشور ما در واقع فصلی و موسمی هستند و بیشتر در ایام انتخابات بروز و ظهور می‌کنند. از این رو در سال 97 چون انتخابات فراگیری نداشتیم، تحرک عمده‌ای را هم از احزاب شاهد نبودیم. البته این یک نقص محسوب می‌شود و بالاخره باید روزی در کشور رویکرد تحزب نهادینه شود، تا جایی که همه فعالیت‎های سیاسی در قالب تحزب منعکس شده و مردم هم از این طریق بتوانند نگرش و رویکردی را که مورد علاقه‌شان است انتخاب و همه تحولات جامعه را از منظر احزاب رصد کنند. از طرف دیگر احزاب هم در قبال موفقیت‌هایی که در انتخابات مختلف به دست می‌آورند، پاسخگو و مسئولیت‌پذیر باشند.

در چند انتخابات‌ گذشته شاهد رشد و بلوغ سیاسی مردم در حوزه احزاب بودیم. در همین راستا مشاهده کردیم که هم در انتخابات مجلس دهم سال 94، هم انتخابات ریاست‌جمهوری، هم انتخابات مجلس خبرگان و شوراها، نقش فهرست‌های انتخاباتی و لیست‌های معرفی‌شده از سوی احزاب و جناح‌های سیاسی بسیار موثر بود و مردم بیشتر لیستی رای دادند. این نشان از بلوغ سیاسی مردم است، ولی هنوز با آرمان و مطلوب تحزب در کشور فاصله داریم. متاسفانه احزاب نتوانستند جز در مقطع انتخابات نقش موثری را در جامعه ایفا کنند. از این رو اگرچه به‌طور پراکنده نشست‌های سیاسی، رصد و تحلیل اوضاع سیاسی، اقتصاد، فرهنگ و جامعه توسط برخی احزاب برگزار می‌شود، ولی در مجموع سال جاری سالی پربار برای احزاب نبود.
در جریان اصولگرایی نیز اعتقاد من این است که امسال فرصت مناسبی برای بروز و ظهور بیش از پیش اصولگرایان بود. به‌هرحال وضعیت معیشتی و مشکلات مردم به‌گونه‌ای است که آنها از کسانی که به نوعی روزی دستی در آتش مدیریت داشته و مسئول بودند مطالبه می‌کردند که پا در میدان رفع مشکلات بگذارند. این مطالبه باید پاسخ داده می‌شد و به هر طریق به اقتضای بضاعتی که داشتند باید هر کاری از دست‌شان برمی‌آمد انجام می‌دادند یا اینکه حداقل مردم این احساس را می‌داشتند که آنها در کنارشان هستند و از مسئولان مطالبه می‌کنند. این اتفاق اگر رخ می‌داد، می‌توانست مقدمه‌ای برای بروز و ظهور بیشتر جریان اصولگرایی در انتخابات سال 98 باشد، ولی متاسفانه این فرصت از دست رفت و باید در ماه‌‌های آینده جبران کنند که کار سخت‌تری است. به هر حال معتقدم امسال فرصتی که می‌توانست بروز کند تا حدی نادیده گرفته شد.

واقعیتی که در کشور ما وجود دارد این است که احزاب به آن معنایی که باید و شاید کارویژه‌های خود را انجام نمی‌دهند. دلیلش این است که در کل احزاب در کشور ما زیاد فعال نیستند. متاسفانه به‌رغم اینکه بیش از یک قرن از شکل‌گیری حزب در کشور ما گذشته است، هنوز احزاب کشور ما احزابی نحیف و لاغر هستند و به‌نوعی نتوانسته‌اند همانند احزاب کشورهای توسعه‌یافته در سپهر سیاسی کشور کارگشا باشند و به ایفای نقش بپردازند. یکی از ضعف‌های جدی احزاب در کشور ما این است که ارتباط چندانی با پایگاه طبقاتی خود ندارند. احزاب دوست دارند قدری پوپولیستی عمل کنند و زیاد‌ سعی نمی‌کنند بر مبنای پایگاه اجتماعی خود فعالیت داشته باشند و نمایندگی اقشار یا طبقاتی را داشته باشند که به لحاظ اجتماعی آنها را نمایندگی می‌کنند. تعدد بی‌سابقه حزب در کشور نیز از دیگر مشکلات است. حزب تعریفی دارد و در بستر شکاف‌های اجتماعی رشد و نمو پیدا می‌کند. وقتی صحبت از 160 حزب است، باید حداقل 80 شکاف وجود داشته باشد که بر مبنای آن 80 شکاف 160 حزب وجود داشته باشد. می‌دانیم که در کشور ما 80 شکاف فعال اجتماعی وجود ندارد. کشوری که 80 شکاف فعال اجتماعی در آن وجود داشته باشد، عملا از بین می‌رود و فرومی‌پاشد و نمی‌تواند به زندگی و حیات خود ادامه دهد. بنابراین خیلی از احزابی که در کشور ما وجود دارند، عملا احزاب همفکر هستند و در مجموع فلسفه وجودی این‌گونه احزاب جای سوال دارد.

احزابی که یک دیدگاه و یک برنامه و یک اندیشه خاص را نمایندگی می‌کنند، باید در هم ادغام شوند و احزاب فراگیرتری را ایجاد کنند. این نقش را در حال حاضر جناح‌های سیاسی در کشور ما برعهده دارند و به جای احزاب فراگیر با واژه‌ای تحت عنوان جناح همواره سروکار داشتیم. بر اساس ترمینولوژی رایج احزاب، جناح باید داخل احزاب شکل بگیرد؛ یعنی یک حزب درون خود می‌تواند جناح‌هایی داشته باشد، ولی اینکه هم جناح و هم حزب باشد، پدیده‌ خاص ایران است. آنچه تحت عنوان جناح در کشور ما شناخته می‌شود در ترمینولوژی رایج احزاب سیاسی تحت عنوان جبهه از آنها یاد می‌شود، نه جناح! به هر حال جناح‌های موجود در کشور ما می‌توانند مبنای احزاب فراگیری را در کشور پدید آورند و احزابی را که درون این جناح‌ها هستند در هم ادغام کنند. به نظر جناح‌ها می‌توانند در آینده کارکردهای حزبی شبیه احزاب واقعی در کشورهای توسعه یافته داشته باشند اگرچه تاکنون این اتفاق نیفتاده است.

یکی دیگر از عواملی که باعث شده حزب در کشور ما نقش‌آفرین نباشد این است که بین سیستم و نظام انتخاباتی و نظام حزبی رابطه وجود ندارد و این عدم رابطه باعث شده احزاب کار خود را جداگانه بدون توجه به سیستم انتخاباتی به شکل مقطعی انجام دهند. فرهنگ سیاسی ما نیز جزء عواملی است که باعث شده تحزب آن‌گونه که باید در کشور شکل نگیرد. متاسفانه هنوز فرهنگ سیاسی ما فرهنگ سیاسی مشارکتی به معنای واقعی نیست. از طرف دیگر به لحاظ یکسری مسائل تاریخی دیدگاهی منفی نسبت به حزب در کشور وجود دارد که این ضدتوسعه سیاسی است و باعث شده کشور همچنان با توجه به اینکه یک قرن از فعالیت حزب در آن گذشته است، شاهد وجود احزاب توانمند و قدرتمند نباشد. نوع نگاه برخی دولت‌ها به احزاب هم از دیگر عوامل عدم شکل‌گیری احزاب قوی در کشور است. برخی دولت‌ها احزاب را رقیب خود تلقی کردند، این هم در مجموع یکی از دلایلی است که باعث شده حزب در کشور ما به خوبی پا نگیرد و احزاب کارکردهایی ناقص داشته باشند و نتوانند به آن معنایی که انتظار می‌رود کارکردهای خاص خود را داشته باشند.