به گزارش «فرهیختگان»، مالک شریعتی نماینده مردم تهران و عضو کمیسیون تلفیق مجلس شورای اسلامی در گفت‌وگو با «فرهیختگان» جزئیاتی از استدلال‌های نمایندگان در رای به کلیات بودجه ارائه‌شده از سوی دولت در کمیسیون تلفیق را بیان کرد و فرآیند‌های آتی آن را مورد بررسی قرار داد. مشروح این گفت‌وگو در ادامه از نظر می‌گذرد.

برخلاف تصور عمومی درباره نظر نمایندگان نسبت به لایحه بودجه، اعضای کمیسیون تلفیق به این لایحه رای مثبت دادند. چرا چنین اتفاقی رخ داد؟

نمایندگان به دو گونه می‌توانستند نسبت به لایحه دولت رفتار کنند. واکنش اول این بود که لایحه را رد می‌کردند که آنگاه دولت باید آن را اصلاح می‌کرد و به مجلس می‌فرستاد و اقدام دوم تایید کلیات و سپس ورود جدی برای اصلاح بودجه در مجلس بود.

 تصور بر این بود که دولت عزم و توان اصلاح بودجه را ندارد

درخصوص مورد اول تلقی بسیاری از نمایندگان این بود که دولت نه عزم و اراده این کار را دارد و نه توان آن را؛ که اگر غیر از این بود، در نامه روحانی اصلاحات منطقی و قابل‌قبولی گنجانده و به مجلس تحویل داده شده بود. درواقع نمایندگان در جلسه تصمیم‌گیری به این نتیجه رسیدند که نامه ارسالی روحانی به مجلس نماد و سنجه‌ای برای عزم دولت درخصوص اصلاح بودجه است. درواقع انتظار این بود وقتی رهبری نظر خود را در‌مورد برداشت از صندوق توسعه اعلام کردند، دولت اقدام جدی درخصوص اصلاح بودجه انجام دهد. خب بیش از 7 روز از نامه رهبری گذشت و خبری نشد. در جلسه کمیسیون هم وقتی از نوبخت و معاونش پورمحمدی سوال می‌شد می‌گفتند که دولت درحال کار کارشناسی است. با این وجود اما وقتی نامه رئیس‌جمهور به مجلس رسید دیدیدم که کار کارشناسی آنها در چند سطر نامه خلاصه شده است. از این‌رو مشخص شد که دولت یا اراده ندارد یا توان ندارد که اصلاح درستی درخصوص بودجه انجام دهد.

 اگر به اصلاحات ورود نمی‌کردیم، نهایتا مجبور به تصویب بودجه سه‌دوازدهم بودیم

درواقع دوگانه درون مجلس برای تصمیم‌گیری، موافقت یا مخالفت با دولت نبود. بلکه دوگانه این بود که آیا نمایندگان راسا به اصلاحات ورود کنند یا خیر. با این توصیفات نهایتا جمع‌بندی نظر کمیسیون این شد که اگر مجلس به مساله اصلاحات بودجه ورود نکند دولت اصلاحات لازم را در عمل اجرا نخواهد کرد و دوباره لایحه با همان کیفیت قبلی به مجلس ارسال خواهد شد. در این صورت دوباره لایحه با عدم موافقت مجلس مواجه می‌شود و نهایتا منجر به تصویب بودجه سه‌دوازدهم و پنج‌دوازدهم و... برای سال آینده خواهد شد. از سوی دیگر این را هم مدنظر بگیرید که بودجه سه‌دوازدهم و پنج‌دوازدهم و... درمان مشکلات کشور نیست. با یک مثال شاید بحث روشن شود.

 اصلاحات این چند روز نشان از توان مجلس برای تغییر موثر در بودجه دارد

از دیدگاه شما امکان اصلاحات اساسی اکنون وجود دارد؟ و آیا صحن به این پیشنهادها رای می‌دهد؟

درحال تلاش هستیم، اگر توانستیم اصلاحات لازم را انجام دهیم؛ البته تا همین الان هم چند اصلاح جدی انجام شده است که نشان می‌دهد کار در مسیر توانستن و شدن است که خب از آن دفاع می‌کنیم و احتمالا صحن هم رای می‌دهد، اگر نتوانستیم اصلاحات لازم را انجام دهیم به صحن می‌رویم و می‌گویم تلاش کردیم و نشد. فرصت رد کلیات همچنان در صحن وجود دارد ولی اکنون فرصت اصلاح در کمیسیون ایجاد شده است. لازم به ذکر است همیشه فرصت تصویب سه‌دوازدهم را داریم ولی خب این کار درواقع تیر آخر مجلس است.

 اگر بودجه را اصلاح نکنیم، عملا بودجه 1401 هم توسط دولت دوازدهمی‌ها نوشته خواهد شد

نسبت اقدام شما با دولت بعد چیست و تکلیف آن چه می‌شود؟

دولت دوازدهم مرداد آینده تمام می‌شود و دولت بعدی تا هیات وزیران را انتخاب و شروع به کار کند اول مهرماه است. اول مهر باید از دولت جدید بپرسیم که برای بودجه اصلاحیه دارید یا 6 ماه با مجوز دخل‌وخرج کار را جلو می‌برید؟ طبیعتا می‌گویند ما اصلاحیه داریم. خب سوال اینجاست که چه کسی این اصلاحیه را تهیه می‌کند؟ دولت جدید؟ خیر، همان آدم‌های قبلی تهیه می‌کنند. چون دولت جدید وقتی ندارد که در این زمینه ورود کند. وزیری که تازه سرکار آمده در دستگاه خود می‌گوید هر پیشنهادی دارید ارائه کنید که برای اصلاحیه بدهیم و لذا پیشنهادهای کارشناسان دولت روحانی دوباره به دست مجلس خواهد رسید. درواقع همین دولت دوازدهم می‌خواهد بودجه 1401 را ببندد. بودجه 1401 را باید از اول مهر تا نیمه آذرماه تحویل دهند. آیا دوماه‌ونیم فرصتی است که طی آن بتوان اصلاحات اساسی انجام داد؟ خیر.  پس دولتی که 1400 به سرکار بیاید نه فرصت اصلاحیه 1400 را دارد و نه فرصت تحول بودجه 1401 را دارد یعنی مجلس با این اقدام اخیر، خود را از دو سال بودجه‌نویسی کشور حذف نکرد. تصمیم کاملا عاقلانه و راهبردی بود. این را هم در نظر بگیرید که اصلاح ساختار بودجه که از چند سال پیش همچنان محقق نشده در‌صورت عدم ورود مجلس حداقل برای دو سال دیگر به تعویق می‌افتاد.

 اگر شورای نگهبان بودجه را رد کند، حداقل یک بودجه اصلاح‌شده برای دولت بعد خواهیم داشت

به فرض ادامه اصلاحات در مجلس 2 حالت ایجاد خواهد شد، یا شورای نگهبان آن را رد می‌کند یا بعدا دولت می‌گوید این چیزی که شما فرستادید با آن چیزی که من ارائه دادم متفاوت است. در این صورت تکلیف چیست؟

شورای نگهبان براساس نظر دولت و نظر خود درباره شرع و قانون اساسی تصمیم می‌گیرد که مصوبه مجلس را رد کند یا اصلاحیه بفرستد. اگر شورای نگهبان کلا به استناد حرف دولت، مصوبه مجلس را رد کند، یعنی به کلیات ایراد گرفت. حداقل یک مزیت برای کشور ایجاد شده و آن بودجه چکش‌کاری‌شده برای آینده کشور است که در کمیسیون تلفیق باقی خواهد ماند تا در زمان مناسب دوباره به جریان بیفتد. در این خصوص می‌توانیم 5 ماه صبر کنیم تا دولت بعدی که آمد با آن دولت تفاهم کنیم. می‌دانید که طبق قانون موارد ارجاعی از شورای نگهبان همواره در دستور کار مجلس است. یعنی وقتی ارجاع می‌شود مجلس می‌تواند ورود کند یا نکند. البته اگر ایراد شورا در جزئیات باشد ما آن را را بررسی می‌کنیم و به شورای نگهبان می‌رود و تصویب خواهد شد.

 با نامه مکتوب رئیس‌جمهور به مجلس مشخص شد دولت شکاف حداقل 10 درصدی را پذیرفته

خبری رسیده مبنی‌بر اینکه مذاکراتی با شورای نگهبان انجام شده و شورا تاکید کرده که اگر اصلاحاتی که در مجلس انجام می‌شود مطابق ابلاغیه رهبری در سال 97 باشد آن را تایید می‌کنیم. این را نمایندگان پیش از این در گفت‌وگو با «فرهیختگان» مطرح کرده بودند. نظر شما در این مورد چیست؟

بله ما هم شنیده‌ایم که اگر این‌طور باشد می‌تواند کمکی به اصلاح ساختار بودجه که یک مطالبه عمومی هم هست بشود. در ضمن باید این نکته را در نظر داشته باشید که با نامه اخیر مقام‌معظم‌رهبری به تعبیر دولت 93 هزار میلیارد تومان و به تعبیر مجلس بیشتر از 150 هزار میلیارد تومان منابع و مصارف بودجه تغییر کرد. این رقم بیش از 10 درصد تغییر در بودجه است. 841 هزار میلیارد تومان لایحه است و 150 هزار میلیارد تومان بیش از 10 درصد آن است. پس در هر صورت شورای نگهبان نسبت به تغییرات اساسی در بودجه در مسیر نامه مقام‌معظم‌رهبری نظر مثبتی خواهد داشت. در این خصوص با توجه به نامه‌ای که دولت به مجلس ارسال کرده، مشخص شده که خود دولت هم این تغییر بزرگ را پذیرفته و نسبت به آن اقدام کرده است لذا دولت نمی‌تواند به شورای نگهبان بگوید اصلاحات اساسی را انجام ندهید. خود دولت به‌صورت مکتوب به مجلس اعلام کرده که شکاف 93 هزار میلیاردی در بودجه وجود دارد. پس مجلس می‌تواند وارد اصلاحات اساسی شود.

اگر به دولت برود و دولت اجرا نکند چطور می‌شود؟

دولت نمی‌تواند اجرا نکند. اگر شورای نگهبان تایید کند قانون است و باید اجرا کند.

همین الان قوانینی وجود دارد که دولت اجرا نمی‌کند.

این مساله که بیان کردید درباره همه قوانین می‌تواند مفروض باشد اما واقع ماجرا این است که اگر شورای نگهبان تایید کند قانون است و دولت نمی‌تواند اجرا نکند.

 اگر کلیات رد می‌شد ممکن بود مجلس اساسا از فرآیند رسیدگی به بودجه حذف شود

به شورای حل اختلاف قوا نمی‌رود؟

وقتی شورای نگهبان تایید کند، نمی‌رود. در این خصوص برخی نمایندگان به این مساله هم استناد می‌کردند که اگر کلیات در مجلس رد شود، ممکن است دولت هرگز اصلاحیه ندهد و نسبت به استفاده از امکان‌هایی چون شورای سران قوا اقدام کند که خب در آن صورت هم ممکن بود امکان اصلاح لایحه از مجلس گرفته شود.

احکام اصلاحی بودجه را چندی پیش در مجلس تصویب کردید که البته هنوز تبدیل به قانون نشده است، تکلیف آنها چه می‌شود؟

با وجود اینکه آنها هنوز تبدیل به قانون نشده‌اند، اما باتوجه به چندین ماه کار کارشناسی که روی آنها شده، اکنون ظرفیت‌هایی هستند برای استفاده در مسیر اصلاح بودجه لذا نمایندگان تلاش خواهند کرد از آنها برای اصلاح بودجه استفاده کنند.

باتوجه به مصوبات کمیسیون تلفیق اکنون بودجه دوسقفی بسته خواهد شد؟

بله. دوسقفی هم در منابع، هم در مصارف و هم در زمان.