حسام آبنوس- روزنامه‌نگار: دولت چهاردهم پس از برگزاری دو انتخابات توسط رای مردم انتخاب شد و این روزها رئیس دولت با کمک کارگروه‌های مختلف مشغول انتخاب وزرای کابینه خود است. در این یادداشت قصد ندارم درباره انتقادهایی که به شیوه اقدام کارگروه‌ها وارد است، حرفی بزنم ولی به‌نظرم رسید با توجه به اهمیت حوزه کتاب (با وجود اینکه سیاسیون معمولا توجهی به آن نمی‌کنند)، پیشنهادهایی برای رئیس دولت که داعیه کار کارشناسی دارد و معتقد است همه باید کمک کنند تا مشکلات کشور را برطرف کند، در زمینه کتاب مطرح کنم. در ابتدا باید یادآوری کرد این پیشنهادها هرکدام به دیگری وابسته است، برای مثال وقتی از رسیدگی به حقوق مولفان سخن گفته می‌شود پیوند عمیقی با ماجرای ترویج، ممیزی و کتابفروشی‌ها دارد و نمی‌توان هیچ‌یک را بدون دیگری دید.
1. توجه به مساله ترویج کتاب
بر این باورم که بسیاری از گره‌های نشر با برطرف کردن ماجرای ترویج کتاب باز می‌شوند. از بین بردن انحصارگرایی در ترویج کتاب و توجه به کتاب خوب در امر ترویج می‌تواند سبد این صنعت را گسترش دهد و جمع بیشتری از جامعه را بر سر سفره محصولات تولید شده در حوزه کتاب بنشاند و طبیعتا هرقدر دامنه ترویج گسترده شود گردش مالی این صنعت نیز رو به فزونی می‌گذارد.
2. کاغذ
ناشران مختلف با مشکل کاغذ مواجه هستند که این مشکل در سبد خرید مخاطب خود را نشان می‌دهد. پرهیز از نگاه آرمانی در حل مشکل کاغذ و دوری کردن از وعده‌های غیرعملیاتی در تولید کاغذ آن هم در کشور ما که با مشکل منابع روبه‌رو است از جمله مسائلی است که در حل مشکل کاغذ باید به آنها توجه کرد.
3. مجوز و ممیزی
ساماندهی روند صدور مجوز کتاب‌ها و کاهش زمان بررسی یک کتاب جهت تسریع روند انتشار آثار، در کنار پرهیز از اعمال ممیزی‌های سلیقه‌ای مهم‌ترین بخش در ماجرای صدور مجوز کتاب‌هاست. رئیس‌جمهور منتخب باید توجه داشته باشد که گردش چرخ‌های صنعت نشر منوط به تولید اثر است و تولید اثر اگر متوقف و کُند شود هم چرخ‌های صنعت به خوبی نمی‌چرخد هم زندگی مولف و ناشر تحت تاثیر قرار می‌گیرد.
4. کتابفروشی‌ها
کتابفروشی‌ها اصلی‌ترین حلقه ارتباط مخاطبان با نشر کشورند. دولت برای حمایت از آنها به‌جای دستورالعمل‌هایی که به نفع گروه خاصی باشد یا در عمل اجرایی نباشد باید از بسته شدن هر کتابفروشی با هر سلیقه و گرایشی جلوگیری و جهت رونق آنها برنامه‌های مختلفی اجرا کند. از دیگر سو گسترش کتابفروشی‌ها در سراسر کشور هم دسترسی مخاطب را به تازه‌های نشر راحت می‌کند و هم در چرخش سرمایه در صنعت نشر اثر مستقیم می‌گذارد. همچنین در راستای گسترش عدالت فرهنگی باید تمام مناطق کشور به‌صورت یکسان به محصولات این حوزه دسترسی داشته باشند و کتابفروشی‌ها می‌توانند بازوی برقراری این عدالت فرهنگی در حوزه دسترسی به محصولات فرهنگی باشند.
5. حقوق مولفان
دولت باید درباره حقوق مولفان برنامه‌هایش را شفاف اعلام کند. برخورد گزینشی را از دستور خارج و حقوق مساوی برای آنها در نظر گیرد. نویسنده‌ای که کارش بیش از سه ماه در روند مجوز بماند و دیگری کمتر از چند ساعت مجوزش صادر شود نمادی از تضییع حقوق مولفان و نابرابر بودن آنها مقابل قانون است. علاوه‌بر این با توجه به گرفتاری‌های معیشتی مردم در این سال‌ها، دولت برنامه‌های حمایتی برای این گروه مهم از جامعه را نیز اعلام کند، ضمنا از کار نمایشی که معمولا کرامت اهل قلم را هم زیر سوال می‌برد پرهیز شود.
6. قیمت‌گذاری کتاب
دولت در‌صورت ساماندهی وضعیت کاغذ و حمایت از کتابفروشی‌ها در کنار پرداختن به مساله ترویج که می‌توانند در چرخش بازار موثر باشند، می‌تواند بر قیمت‌گذاری کتاب نظارت کند و با گران‌فروشی مقابله کند. در واقع دولت در‌صورتی‌که بتواند بخش‌هایی که مرتبط با وظیفه ذاتی‌اش است را اصلاح کند، می‌تواند در روند قیمت‌گذاری هم نظارت کند تا از این طریق دسترسی مخاطبان به آثار افزایش پیدا کند.
7. ساماندهی بازار و مبارزه با قاچاق کتاب
قاچاق کتاب از پدیده‌های مهم بازار کتاب است که ناشر، مترجم و در مواردی مولف را متضرر می‌کند. دولت با همکاری دستگاه‌های انتظامی و قضایی با این پدیده که زحمات افراد را به باد می‌دهند برخورد جدی کند. این مساله منوط به ساماندهی سایر حوزه‌هاست و به‌صورت منفرد نمی‌شود به آن پرداخت.
8. ساماندهی اوضاع کپی‌رایت
دولت برای آثار ترجمه شده در داخل برنامه دقیقی داشته باشد. حتی اگر به کنوانسیون‌های بین‌المللی نمی‌پیوندد باید در داخل با ترجمه‌های نامعتبر و در مواردی قاچاق برخورد کند و با برنامه، با آشفته‌بازار نشر در حوزه ترجمه مواجه شود. حتی دولت می‌تواند با تنظیم برنامه‌های حمایتی مسیر انتشار آثار خارجی را سامان دهد. از دیگر سو رعایت حقوق مولفان داخلی و ترجمه آثارشان از جمله برنامه‌های مهمی است که دولت با کمک آن می‌تواند به حقوق مولفان هم توجه کند.
9. حمایت از تالیف در برابر سیل آثار ترجمه
نویسندگان مختلف بارها تاکید کرده‌اند که آثارشان پشت صف آثار ترجمه انتظار می‌کشند. این بخش هم در صورت ساماندهی سایر بخش‌ها، ساماندهی می‌شود. دولت با حمایت از تالیف می‌تواند ترجمه فروشی را هم ساماندهی کند.
10. مبارزه با کتابسازی به اسم تالیف
وقتی حرف از حمایت از تالیف می‌شود اغلب به کتابسازی‌ها اشاره می‌کنند. دولت اگر برای رویارویی با پدیده کتابسازی در بسیاری از ناشران به‌خصوص ناشران دولتی (مستقر در وزارتخانه‌ها و دستگاه‌های اداری) برنامه داشته باشد، می‌تواند هم از تالیف حمایت کند، هم به حقوق مولفان توجه کند و هم گردش اقتصادی ناشران را سامان دهد. دولت با اعمال درجه‌بندی کیفی آثار تولید شده می‌تواند هم از مولفانی که بابت یک اثر زحمت کشیده‌اند حمایت کرده، هم تکلیف خودش را با کتابسازی روشن کند. این درجه‌بندی کیفی حتی می‌تواند در میزان حمایت دولت در حوزه‌هایی مانند کاغذ و مجوز و... نیز خود را نشان دهد. با این درجه‌بندی و روش‌های مشابه دیگر، دولت مسیر تازه‌ای در فضای حمایت از تالیف، مولف و ناشر باز کرده که تا پیش از این سابقه نداشته و ناشران نیز متوجه خواهند شد اثری که از نظر کیفی درجه پایینی دارد در مسیر فعالیت‌شان تاثیر مستقیم دارد. در پایان تاکید می‌کنم این موارد همه در گرو اصلاح دیگری است و مانند حلقه‌های زنجیر به‌هم پیوسته و وابسته‌اند.
