زهرا طیبی، خبرنگار گروه نقد روز: بالاخره پای نامزدهای انتخاباتی به دانشگاهها هم باز شد. مسعود پزشکیان اولین چراغ را در دانشکده فنی دانشگاه تهران روشن کرد که البته کم حاشیه نداشت. روز یکشنبه البته یک مناظره هم با حضور سه نماینده از نامزدهای انتخاباتی در دانشگاه علوموتحقیقات برگزار شد که مصطفی کواکبیان (نماینده پزشکیان)، امیرحسین ثابتی (نماینده سعید جلیلی)، سیدموسی پورموسوی (نماینده باقر قالیباف) در آن حضور پیدا کردند. اما جدای از آن دانشکده فنی دانشگاه تهران روز یکشنبه انتخاباتی را پشتسر گذاشت. نطقهای تند نمایندگان انجمن اسلامی، اعتراض برخی از اعضای بسیج دانشجویی به تریبون نداشتن برای صحبت مقابل مسعود پزشکیان، پاسخهای پزشکیان و تاکید روی این موضوع که کسی حق ندارد، به رهبری توهین کند، از جمله حاشیههای حضور پزشکیان در دانشگاه تهران بود. اما نکته جالب توجه این بود که علیرغم اظهارات تند و تیز دانشجوها، شعارها، کف و سوتها، اظهارات مسعود پزشکیان تفاوت چندانی با صحبتهای پیشین او نداشت. او همچنان روی یک خط میانه حرکت کرد که علیرغم اظهارات انتخاباتی حتی ذرهای به سمت رادیکالیسم اصلاحطلبان سرریز نکرد.
نمایندههای انجمن اسلامی تنها سخنرانان مقابل پزشکیان
نماینده انجمن اسلامی دانشگاه شریف، نماینده انجمن اسلامی دانشگاه تهران و علوم پزشکی تنها نمایندگان دانشجویی بودند که برای صحبت مقابل مسعود پزشکیان فرصت پیدا کردند که البته نطقهای تند و آتشینی هم مطرح کردند. «ابتدا باید توضیح دهید که اکنون چه چیزی تغییر کرده، جز آنکه تاریخ مصرف اصلاحطلبان برای مردم گذشته است. شما گذر مردم از اصلاحات را ندیدهاید؟ خانههای حلقه قدرت مگر چقدر از شهرها فاصله دارند؟ چرا تصور میکنید که مردم نمیدانند کابینهها به اجبار پر از افراد فرمایشی میشوند؟ آیا نمیدانید سازمان نظامی که افتخار پوشیدن پیراهن آن را دارید، اکنون به یک تشکیلات سیاسی و امنیتی نیز بدل شده است؟» این بخشی از اظهارات نماینده انجمن اسلامی دانشگاه شریف مقابل مسعود پزشکیان بود. نماینده انجمن اسلامی شریف در بخشی دیگر از اظهارات خود گفت: «در سرزمینی که اصحاب قدرت ساختهاند، خواهرانمان به یمن گشت ارشاد امنیت حضور در خیابان را ندارند، ما ربوده شدن زنان و دخترانمان را به جرم گیسوانشان دیدهایم. مگر فراموش کردهاید که مردم در اعتراضات سراسری 1401 برای چه به خیابان آمده بودند و دولت وقت چگونه چشم بر ریخته شدن خونشان بست.» نماینده انجمن اسلامی دانشگاه تهران نیز از دیگر سخنرانان مقابل نامزد انتخابات ریاستجمهوری بود. او در بخشی از صحبتهای خود گفت: «وعده تدبیر را با آخرین امید دانشگاه گره زدند تا دی و آبان خونین را میراث دولت کنند و مایه شرم انگشتهای جوهری شوند.» اظهارات نمایندههای انجمن اسلامی، تند و تیز بود و گاهی هم از خط قرمزها عبور کرد، نکته جالب توجه این بود که در چند سال اخیر در رویدادهای مهم دانشجویی و در رفتوآمد مسئولان کشوری در دانشگاهها، کنش انجمن اسلامیها تا حد زیادی کاهش پیدا کرده بود و کمترین ردی از اظهارنظر و نقد از جانب آنها دیده نمیشد. در جریان حضور مسئولان در دانشگاه هم تقریبا نمایندهای از انجمن اسلامی دانشگاهها دیده نمیشد. حالا اما روز یکشنبه و در جریان حضور مسعود پزشکیان در دانشگاه، نماینده دو انجمن اسلامی مقابل پزشکیان نطق کردند و جالب این بود که سهمیهای برای صحبت به نماینده دیگر تشکلهای دانشجویی مثل بسیج دانشجویی و انجمن مستقل داده نشد که البته با واکنش اعضای این تشکلها همراه شد.
همان پزشکیان همیشگی
پاسخها و صحبتهای پزشکیان به اظهارات دانشجویان و نطقهای انتخاباتیاش اما مهم و جالب توجه بود. «وقتی نقد میکنیم نباید توهین کنیم. نباید به کسانی توهین کنیم که یک عده را مقابل خودمان قرار دهیم. توهین دعوا به وجود میآورد. باید اختلافات را حل و تحمل خودمان را بیشتر کنیم.» پزشکیان در واکنش به اظهارات دانشجویان درمورد اتفاقات اخیر پاییز 1401 اینطور واکنش نشان داد. او در ادامه به این موضوع اشاره کرد که: «در جریان مهسا امینی، من تنها کسی بودم که صحبت کردم و چیزی نگفتم که اعتقاد خود را زیر سوال ببرم. این اعتقاد واقعی من است که باید حق و حقوق همه افراد حفظ شود.» پزشکیان به نقدهای تند و تیز دانشجویان درباره اتفاقات پاییز اینطور واکنش نشان داد و اشاره کرد، ضمن اینکه نقد خود را مطرح کرده اما حدود و چهارچوبها را رد نکرده است. پزشکیان در بخش دیگری از صحبتهای خود ضمن اینکه نقدی به عدم تحقق آزادی وارد کرد، گفت: «من قرار نیست با کسی دعوا کنم. ما همه عیب داریم، ولی مزیتهایی هم داریم. بیایید خوبیهای هم را ببینیم. هرکسی بهتر است باید انتخاب شود. نه کسی که از جناح من است. آزادی این نیست که من فقط حرف بزنم و پستها را بگیرم، باید براساس شایستگی باشد.» پزشکیان گریزی هم به مساله حجاب زد و گفت: «درباره حجاب در مجلس گفتم این روش امکان ندارد به نتیجه برسد. ما کاری میکنیم که زنان و دختران نسبت به باورهای ما منتفر میشوند و این فاجعه است.» تاکید پزشکیان بر توهین نکردن به رهبری تقریبا مهمترین و پرواکنشترین بخش صحبتهای مسعود پزشکیان بود، پزشکیان در ادامه و با تاکید بر توهین نکردن به دیگران، گفت: «بنده رهبری را قبول دارم و اصلا ذوب در او هستم. اما کسی حق ندارد به کسی که من به او اعتقاد دارم، توهین کند.» مسعود پزشکیان درباره اظهارات دانشجویان به بازداشت و زندانی شدن برخی هم گفت: «زندان جزء مسئولیتهای من نیست. با یک قوه دیگر است. من اختیار این کار را ندارم. چرا از من سوال میکنید؟ آنهایی که شعار دادند، اختیار نداشتند، من به شما خیانت نخواهم کرد.»
حرکت نکردن پزشکیان در بنبست رادیکالیسم
چالش، حاشیه و صحبتهای تند و تیز و صریح، بخش جداییناپذیر برنامههای دانشجویی است، خصوصا اگر در زمان انتخابات هم برگزار شود. بر این اساس خیلی هم دور از انتظار نبود که حضور یک نامزد انتخاباتی در دانشگاه با حاشیه همراه باشد. بخش مهمتر ماجرا اما این است که نامزد انتخاباتی چه پاسخی به نقدهای دانشجویان و صحبتهای صریح آنها میدهد؛ برای اینکه فضای انتخاباتی را گرم کند و نظر دانشجوها را جلب کند، حرفهای تند و رادیکال میزند تا صدای کف و سوتها بلند شود؟ یا درست در نقطه مقابل اظهارات دانشجوها آنها را نقد میکند و به آنها توجه نمیکند؟ یا تلاش میکند ضمن شنیدن صحبتهای آنها پاسخ درست و قانعکنندهای بدهد که هم جانب انصاف را رعایت کند، هم ضمن اینکه اظهاراتش تنه به تنه رادیکالیسم نمیزند با نقدهای دانشجویان همراه شود و در مواردی به آنها حق دهد. مسعود پزشکیان در جریان حضورش در دانشگاه مسیر سوم را انتخاب کرد. وی ازجمله افرادی بود که در جریان اتفاقی که برای مهسا امینی رخ داد، ضمن اینکه نقدهایی به نحوه اطلاعرسانی از جانب پلیس مطرح میکرد، هیچ زمان اظهارنظری نکرد که بازی در زمین اپوزیسیون باشد. پزشکیان زمانی که در جریان ناآرامیهای خیابانی، نیروهای انتظامی مورد ضرب و شتم اغتشاشگران قرار میگرفتند، آن را مورد نقد قرار دارد و درحالی که برخی چهرههای اپوزیسیون خارجنشین و البته داخلی این ناآرامیها و صحنههای خشونتآمیز را «اعتراض مدنی» معرفی میکردند، او اشاره کرد که کتک زدن نیروهایی که مسئول برقراری نظم و امنیت هستند، آسیب مستقیمش متوجه نظم و امنیت ملی میشود. پزشکیان در دانشگاه تهران همچنان روی این نقطه ایستاد و ضمن اینکه نقدهایی به رقبا و دیگر دورههای انتخاباتی وارد کرد، همچنان روی این موضوع تاکید میکرد که باید جانب انصاف را رعایت و نباید به کسی توهین کنیم. عبور نکردن او از خط قرمزها و چهارچوبهای نظام درعین حفظ روحیه اصلاحطلبی نشان میداد پزشکیان قصد ندارد در مسیر رادیکالیسم میرحسین موسوی در 88 حرکت کند.
دوربرگردان پزشکیان به رادیکالیسم در دانشکده فنی
مسعود پزشکیان بعد از میرحسین موسوی اولین نامزد انتخاباتی اختصاصی جبهه اصلاحات است. بعد از تجربه تلخ انتخابات 92 برای اصلاحطلبان بهخاطر حمایت از حسن روحانی بهعنوان نامزد نیابتی، طیف ایدئولوژیک اصلاحات تمایل چندانی به حمایت از نامزد نیابتی نداشتند، بر این اساس خیلی زود نامزدهای مورد حمایت خود را اعلام کردند تا دیگر جای هیچ حرف و حدیثی باقی نماند و اگر آنها تایید نشدند، دیگر مجبور به آوردن دلیل برای عدم مشارکت نباشد. اما تایید صلاحیت پزشکیان برای اصلاحات یک اتفاق مثبت بود، همه طیفهای اصلاحطلبان را با هم متحد کرد و طیف ایدئولوژیک اصلاحطلبان را که در اسفندماه انتخابات را تحریم کردند وارد کارزار رقابت کرد. اما یک نکته مهم در مورد مسعود پزشکیان وجود داشت، او هیچ زمان در دام رادیکالیسم نیفتاد؛ امری که این احتمال را بهوجود آورد که شاید جبهه اصلاحات و برخی افراد تندرو برای جذب رای و آوردن بدنه خاموش اصلاحات پای صندوق رای و جذب رای او را به سمت رادیکالیسم هل دهند؛ مسیری که اصلاحطلبان تند برای موسوی رقم زدند و برای اینکه رقابت او با احمدینژاد تند و تیز شود، او را در این دام انداختند. اما بهنظر میرسد مسعود پزشکیان قصد ندارد در این مسیر حرکت کند. او حتما اتفاقات 88 را بهخوبی بهخاطر دارد. پزشکیان حتی در رقابت با نامزدها هم تا الان توهین و انتقادی مطرح نکرده، اگرچه رویکردهایی را صریحا نقد کرده اما باب توهین را باز نکرده است. او حتی در دانشگاه تهران و در فضای رادیکالی که برخی دانشجویان ایجاد کردهاند، همچنان خطوط قرمز را رعایت کرده و ضمن نقد متذکر شده که نباید به کسی توهین کرد. پزشکیان یک توصیه مهم انتخاباتی را مورد توجه قرار داده است؛ او میداند اگر برای جذب رای بهدنبال رادیکال کردن فضا باشد، چه آسیبهایی متوجه نظام حکمرانی خواهد شد و اگر فضای رقابتی را بهسمت توهینهایی ببرد که مطرح کردنش فقط به بیاخلاقیهای انتخاباتی اضافه خواهد کرد، نتیجهای بهدنبال نخواهد داشت. او نشان داد میخواهد خودش باشد، نقد کند، رقابت سالمی برقرار کند و روی شکافهای اجتماعی موجسواری نکند. پزشکیان یک تفاوت ماهوی با میرحسین 88 دارد؛ او تجربه آن سال را مقابل چشم دارد و میداند حرکت در مسیر رادیکالیسم نه به نفع دموکراسی است و نه انتخابات.