فاطمه طاری‌بخش، خبرنگار گروه دانشگاه: اردیبهشت‌ماه 1401 بود که معاونت فناوری وزارت علوم، گزارشی با عنوان عملکرد پارکهای علم و فناوری در سال 1400 منتشر کرد و در «فرهیختگان» نیز به بررسی آمار آن پرداختیم. این گزارش شد آخرین گزارشی که از عملکرد پارکهای علم و فناوری آن هم نه به‌صورت کامل و جامع، بلکه به‌صورت مختصر منتشر شد و با گذشت حدود یک سال و هشت‌ماه، همچنان گزارش پارک‌ها در سال 1401 منتشر نشده و کمتر از چهار ماه دیگر باید گزارش سال 1402 پارک‌ها نیز ارائه شود. از سمت دیگر هم قرار بود سامانه‌ای با نام پنفاد راه‌اندازی شود که پایش آنلاینی از پارکهای علم و فناوری صورت گیرد، در‌حالی‌که همچنان خبری از این سامانه نیست. در صفحه امروز به بررسی گزارش عملکرد مرکز پژوهش‌های مجلس درباره پارکهای علم و فناوری پرداخته‌ایم که سعی کرده در این گزارش علاوه بر بررسی عملکرد پارک‌ها ، شاخص‌های جدیدی را برای ارزیابی آنها نیز پیشنهاد دهد.
بیش از 73 هزار نفر در پارکهای علم و فناوری مشغول هستند
نظام نوآوری در مراحل مختلف خود، از تحقیق و توسعه تا تجاری‌سازی و تبدیل ایده‌ها و فناوری‌ها به محصولات، کنشگران مختلفی دارد. پارکهای علم و فناوری در آن دسته از کنشگران قرار می‌گیرند که در نظام نوآوری نقش نهادی میانجی و واسط را دارند. اما وزارت علوم در ارزیابی پارکهای علم و فناوری شاخص‌های موردی و یکسانی را در هر سال استفاده می‌کند که شامل تعداد شرکت‌های دانش‌بنیان، واحدهای فناوری مستقر در پارک، میزان اشتغال، درآمد کل و صادرات می‌شود. اما به‌نظر می‌رسد با نگاه به اینکه پارکهای علم و فناوری، کارکرد‌ها و ماهیت‌های متفاوتی دارند، تنها به کمک شاخص‌های یک بعدی نمی‌توان اثربخشی فعالیت‌شان را مشخص کرد. در نتیجه مرکز پژوهش‌های مجلس در گزارشی سعی کرده با شاخص‌های جدیدی، عملکرد پارک‌ها را بسنجد. اگر بخواهیم نگاهی به عملکرد پارکهای علم و فناوری در سال 1400 بیندازیم، تعداد شاغلان بیش از 73 هزار نفر و مجموع درآمد کل پارک‌ها در این سال 23 همت است. اما وزارت علوم در گزارش عملکرد و داده‌ها، تفکیکی بین فروش محصولات با فناوری‌های برتر یا متوسط و پایین قائل نشده است. بیشترین درآمد پارکهای علم و فناوری برای پارک پردیس 20 همت است، اما در گزارش وزارت علوم این درآمد، 427 میلیارد تومان است. در رتبه بعدی شهرک علمی و تحقیقاتی اصفهان با 5.5 همت قرار دارد. پارکهای علم و فناوری استان سمنان، البرز، آذربایجان‌شرقی، دانشگاه تهران و فارس درآمدی معادل یک همت به بالا دارند. از سمت دیگر مجموع درآمد حاصل شده از صادرات پارکهای علم و فناوری در سال 1400 نیز 123 میلیون دلار است که حدود 90 درصد آن متعلق به پارکهای علم و فناوری با درآمد بالای یک درصد است.
به‌صورت کلی تحلیل عملکرد پارکهای علم و فناوری منتخب نشان می‌دهد پارک‌هایی مثل شهرک علمی و تحقیقاتی اصفهان، البرز، سمنان و یا پارک علم و فناوری فارس، با بهره‌وری صادراتی بالاتر از 2 هزار و 500 دلار/ نفر (معادل 100 میلیون تومان/ نفر) در شاخص متوسط دانش فنی و فناوری تجاری‌سازی شده نسبتا موفق عمل کرده‌اند. این به این معنا است که کیفیت و رقابت‌پذیری محصولات و خدمات در بازار صادراتی به توسعه دانش فنی و فناوری وابسته است. پارکهای علم و فناوری دانشگاه تهران و آذربایجان‌شرقی، حداقل 30 درصد شرکت‌های مستقر، دارای یک دانش فنی و توسعه‌یافته هستند، اما این پارک‌ها بهره‌وری صادراتی ندارند. پارک علم و فناوری پردیس از نظر دانش فنی تجاری‌شده و در بهره‌وری صادراتی در رتبه‌هایی پایین‌تر از سایرین قرار دارد.
پارکهای علم و فناوری در یک نگاه گذرا
پارکهای علم و فناوری در سطح دنیا به نام پارکهای تحقیقاتی دانشگاهی، پارکهای علم و پارکهای علم و فناوری نام‌گذاری شده‌اند. همچنین قرار گرفتن چندین پارک علم و فناوری، مراکز نوآوری و رشد و شتاب‌دهنده‌ها در کنار هم با توسعه و ترکیب مجموعه‌ای از دارایی‌های زیرساختی، نهادی، علمی و فناوری منجر به ایجاد ناحیه نوآوری یا شهرک‌های تحقیقات و فناوری می‌شود. در سطح جهانی، شاخص‌های متفاوتی برای ارزیابی پارک‌هایی وجود دارد که بسیاری از این شاخص‌ها مربوط به درآمد کل، صادرات، اشتغال و سهم در تولید ناخالص داخلی می‌شود. مثلا در کانادا شاخص بهره‌وری نیروی کار در ارزیابی پارکهای علم و فناوری مورد ارزیابی قرار می‌گیرد. در کشور ما تا پایان سال 1400، 58 پارک علم و فناوری وجود داشته است. وزارت علوم گزارش‌های دوره‌ای از عملکرد پارکهای علم و فناوری در اختیار نهادهای نظارتی می‌گذارد که مهم‌ترین شاخص‌های مورد ارزیابی آن عبارتند از: تعداد شرکت‌های دانش‌بنیان و واحدهای فناوری مستقر در پارک، میزان اشتغال و درآمد کل و صادرات. همچنین در ارزیابی پارک‌ها مورد دیگری که در نظر گرفته شده ضریب و دسته‌بندی پارک‌هاست که طبق آن پارکهای علم و فناوری بر اساس دوره‌های مختلف رشد پارک‌ها، منطقه محروم یا توسعه‌یافته، نزدیکی به صنایع، موانع و هزینه‌های سرمایه‌ای و دسترسی به زیرساخت‌های اولیه بررسی شد. همچنین ضرایبی را برای مولفه‌ها بین 0.8 تا 1.2 در ارزیابی پارکهای تعیین کرده است.
از بین 58 پارک، تعداد قابل‌توجهی از پارک‌ها در داخل تهران قرار دارند و تقریبا استان‌های دیگر هرکدام یک پارک علم و فناوری دارند. بر اساس آمارها، 29 پارک استانی و زیر نظر وزارت علوم، 15 پارک دانشگاهی، 10 پارک دستگاهی مربوط به وزارت اطلاعات و فناوری، نفت، وزارت جهاد کشاورزی، نیرو و سازمان پژوهش‌های علمی و صنعتی ایران، سه پارک جهاد دانشگاهی، سه پردیس خصوصی (پردیس رضوی، پردیس فناوری یزد، ثامن) و یک پارک خصوصی تا پایان 1400 تاسیس شده است. برخی از پارکهای علم و فناوری در کشور از نظر نوع وابستگی، وابسته به دانشگاه‌ها و برخی دیگر وابسته به استان‌ها هستند. از اواسط دهه 90، پارکهای سازمانی نیز راه‌اندازی شدند. وجه تمایزی که بین پارکهای دستگاهی و دانشگاهی وجود دارد، در این است که پارکهای دانشگاهی عمدتا از نوع استارتاپی و در سمت ایده هستند. در حالی که پارکهای دستگاهی عمدتا در سمت بازارند.
افزایش 15 درصدی شاغلان پارکهای علم و فناوری
در این بخش از گزارش قرار است عملکرد کلی پارکهای علم و فناوری دارای مجوز در سال‌های 99 و 1400 را بررسی کنیم. با توجه به اینکه معاونت فناوری وزارت علوم همچنان آماری از پارکهای علم و فناوری منتشر نکرده، در این گزارش به بررسی آخرین آمار منتشر شده پرداخته‌ایم. رشد شاغلان پارکهای علم و فناوری یکی از شاخص‌های ارزیابی این پارک‌ها شناخته می‌شود. تعداد شاغلان 1400، نزدیک به 7هزار و 400 نفر اعلام شده است. روند آمار منتشر شده از سمت وزارت علوم نیز نشان می‌دهد سالانه حدود 15 درصد به‌صورت متوسط به میزان شاغلان اضافه شده است. بر اساس داده‌ها رشد استقرار واحدهای فناور و شرکت‌های دانش‌بنیان در پارکهای نیز به‌صورت سالیانه بین 10 الی 15 درصد است و درواقع مشخص نیست افزایش به‌دلیل افزایش شرکت‌ها بوده یا به‌دلیل افزایش افراد. میزان درآمد کل این 44 پارک نیز 23 هزار میلیارد تومان بیان شده است. پردرآمدترین پارک، شهرک علمی و تحقیقاتی اصفهان 5 هزار و 562 میلیارد تومان است. در رتبه‌های بعدی پارکهای استان سمنان و البرز، آذربایجان‌شرقی، دانشگاه تهران و فارس با پایه درآمد حداقل یک‌هزار میلیارد تومان قرار دارند.
بررسی عملکرد برترین پارکهای کشور با شاخص‌های متفاوت
با توجه به اینکه شاخص‌هایی که وزارت علوم برای سنجش و پایش و ارزیابی پارک‌ها در‌نظر گرفته، شاخص‌های کامل و جامعی نیست و به بهره‌وری پارک‌ها، توسعه و پیشرفت فناوری‌ها نپرداخته است. در نتیجه مرکز پژوهش‌های مجلس تلاش کرده تا حدی که به اطلاعات دسترسی دارد، پارک‌هایی که درآمد بالای 10 هزار میلیارد ریال یا یک‌هزار میلیارد تومان دارند را مورد بررسی قرار دهد. در این شاخص‌ها شهرک علمی و تحقیقاتی اصفهان، پارک فناوری پردیس، پارک علم و فناوری سمنان، پارک علم و فناوری آذربایجان‌شرقی، پارک علم و فناوری البرز، دانشگاه تهران و فارس بررسی شده است.
اوضاع اشتغال در پارکهای برتر چگونه است؟
شاخص اول، تعداد کل شرکت‌های مستقر و اشتغال در پارکهای علم و فناوری است. تقریبا در اکثر پارکهای منتخب، تعداد شاغلان در تناسب با تعداد شرکت‌ها و واحدهای مستقر است. درواقع به این صورت است که هر چه تعداد شرکت‌های مستقر بیشتر باشد، آمار شاغلان آن نیز بالاتر است. البته پارک پردیس از این موضوع مستثنی است؛ چراکه علاوه بر شرکت‌های دانش‌بنیان، استارتاپ‌ها و شتاب‌دهنده‌ها و کارگزارانی در این پارک وجود دارند، اما این تعداد به معنای شاغلان شرکت‌های دانش‌بنیان محسوب نمی‌شوند.
بیش از 50 درصد شرکت‌های دانشگاه تهران دانش‌بنیان هستند
شاخص دیگری که می‌توان پارکهای علم وفناوری را با آن سنجید، نسبت شرکت‌های دانش‌بنیان به کل شرکت‌ها و واحدهای مستقر در پارکهای علم و فناوری است. مثلا در پارک دانشگاه تهران، بیش از 50 درصد شرکت‌های مستقر، دانش‌بنیان هستند. در بین پنج پارک، پارک علم و فناوری سمنان با 11 و آذربایجان‌شرقی با 14 درصد کمترین شرکت‌های دانش‌بنیان مستقر را دارند. همچنین در سایر پارک‌ها نزدیک به 30 درصد شرکت‌های مستقر دانش‌بنیانی هستند. نسبت شرکت‌های دانش‌بنیانی از کل شرکت‌ها قطعا بر درآمد یا سطح فناوری پارک اثر می‌گذارد.
درآمد یک پارک ارگانی، فراتر از تمامی پارکهای دانشگاهی
سومین شاخص ارزیابی عملکرد پارک‌ها، درآمد کل شرکت‌های مستقر در پارک علم و فناوری است. باید اشاره کرد فاصله بسیار زیادی بین پارک فناوری پردیس و دیگر پارک‌ها وجود دارد. این پارک در سال 1399، درآمد خود را 15.5 هزار میلیارد تومان و در سال 1400، 20.1 همت اعلام کرده است. اما در آمار منتشر شده توسط وزارت علوم درآمد 1400 این پارک، 400 میلیارد تومان اعلام شد، اما در این گزارش به خود‌اظهاری پارک به مرکز پژوهش‌های مجلس استناد شده است. بعد از این پارک، شهرک علمی تحقیقاتی اصفهان به‌واسطه موقعیت خود بیشترین درآمد را داشته است. مابقی پارک‌ها نیز زیر 2 همت درآمد داشته‌اند.
90 درصد صادرات شرکت‌های دانش‌بنیان در دست 7 پارک علم و فناوری
شاخص دیگری که در اینجا به بررسی آن می‌پردازیم، درآمد حاصل از صادرات شرکت‌های مستقر در پارکهای علم و فناوری است. بر اساس گزارش‌های وزارت علوم، درآمد صادراتی پارکهای علم و فناوری در سال‌های 1399 و 1400، به ترتیب 140 و 123 میلیون دلار بوده است. این عدد معادل 17 درصد صادرات کل شرکت‌های دانش‌بنیان (800 میلیارد دلار) در سال 1400 است. در بحث میزان صادرات و درآمد آن یکی از مهم‌ترین فاکتورها، صادرات محصول با فناوری بالا است اما در گزارش وزارت علوم تفکیکی برای نوع محصولات صادراتی و میزان آنها نیامده است. اما همانطور که از آمار مشخص است به‌صورت کلی ظرفیت صادرات محصولات فناوری طی سال‌های گذشته با کاهش روبه‌رو شده است. البته نباید نقش تحریم‌ها را در این بین نادیده گرفت؛ چراکه به‌صورت مستقیم می‌توانند بر تامین مواد اولیه مورد نیاز از خارج کشور، جذب و انتقال فناوری اثر بگذارد و بستر صادرات غیر‌رسمی را گسترش دهد. نکته قابل توجه این است که 90 درصد از این میزان صادرات مربوط به 7 پارک با بیش از یک همت درآمد می‌شود. شهرک علمی تحقیقاتی اصفهان بیشترین درآمد صادراتی را نسبت به دیگر پارک‌ها دارد. بعد از آن پارک فناوری پردیس 16.5 میلیون دلار صادرات دارد، البته باید ذکر کرد این پارک اعلاک کرده معادل همین میزان، صادرات غیر‌رسمی نیز دارد. یکی دیگر از نکات این درآمدها، درآمد بسیار پایین پارک علم و فناوری دانشگاه تهران است که تقریبا 150 هزار دلار است.
پارک پردیس تنها 33 دانش فنی و فناوری تجاری‌سازی شده
شاخص پنجم مورد بررسی ما، تعداد دانش فنی و فناوری تجاری‌شده است. اکثر پارکهای علم و فناوری معمولا گزارش رسمی از تعداد دانش فنی و فناوری‌های تجاری شده به‌صورت سالیانه ارائه نمی‌کنند. آمار تجمیعی تعداد دانش فنی و تجاری‌شده پارکهای علم و فناوری در سال 1400، بر اساس گزارش‌های وزارت عتف، حدود 3188 عدد بوده است. پارک علم و فناوری فارس بیشترین تعداد دانش فنی تجاری‌شده را در بین پارک‌ها داشته و همچنین از سمت دیگر پارک فناوری پردیس، تنها 33 دانش فنی داشته است.
متوسط اشتغال‌زایی پارکهای علم و فناوری در بالاترین حد 27 نفر است
یکی از مهم‌ترین کارآیی‌های پارکهای علم و فناوری اشتغال‌زایی است و از همین جهت اشتغال‌زایی این نوع پارک‌ها اهمیت بسیار بالایی دارد. متوسط اشتغال‌زایی به معنای متوسط تعداد افراد شاغل به ازای کل شرکت‌های مستقر در پارک است که به بررسی رشد، بزرگی و توسعه شرکت‌های پارکی می‌پردازد. متوسط اشتغال‌زایی در پارک فناوری پردیس، دانشگاه سمنان، البرز و دانشگاه تهران، نسبت به سایر پارک‌ها بالاتر است. به این دلیل که پارک‌ها به تفکیک آمار اشتغال شرکت‌ها را منتشر نمی‌کنند، نمی‌توان گفت که متوسط اشتغال به معنای، افزایش استارتاپ‌ها و شرکت‌های دانش بنیان و بلوغ مجموعه است یا خیر. پارک‌هایی مانند البرز و فارس در دو سال ظرفیت ثابتی برای اشتغال داشته‌اند.
حدود 25 درصد از شاغلان پارکهای منتخب در حوزه تحقیق و توسعه هستند
شاخص بعدی، نسبت افراد تحقیق و توسعه به کل افراد شاغل است. در این پژوهش تعداد افراد تحقیق و توسعه به معنی پژوهشگران تحصیلات تکمیلی با مدرک کارشناسی ارشد و دکتری یا پسادکتری شاغل در شرکت‌های مستقر در پارک است. به صورت متوسط، حدود 25 درصد از شاغلان پارکهای منتخب، شاغلان تحقیق و توسعه هستند. در بررسی تمام پارکهای علم و فناوری، پارک علم و فناوری تربیت مدرس است که 55 درصد افراد آن تحقیق و توسعه‌ای هستند چراکه ماهیت این پارک نیز تنها در حوزه تحصیلات تکمیلی است.
تنها 0.45 درصد از درآمد پارک دانشگاه تهران از طریق صادرات است
شاخص دیگری که می‌توان میزان بلوغ و اثرگذاری و پیشرفت پارکهای علم و فناوری را با آن سنجید، نسبت صادرات از درآمد کل است. شهرک علمی تحقیقاتی اصفهان بیشترین سهم را در این شاخص دارد که نزدیک به 40 درصد درآمد این پارک حاصل از صادرات است. پارک علم و فناوری فارس و سمنان 24 و 20 درصد است و در رتبه‌های بعدی قرار می‌گیرند. در این بین باز هم پارک دانشگاه تهران، کمترین میزان را دارد و تنها 0.45 درصد از درآمد این پارک از طریق صادرات است.
پارک علم و فناوری دانشگاه تهران به ازای هر نفر 36 دلار درآمد دارد
شاخص نهم که به سراغ بررسی آن می‌رویم، سرانه بهره‌وری نیروی کار است. این شاخص به معنای متوسط درآمد پارکهای علم و فناوری به ازای شاغلان آنها در هر سال است. بهره‌وری افراد به دو صورت ریالی و دلاری قابل بررسی است. در بهره‌وری نیروی کار در درآمد ریالی، پارک فناوری پردیس، بهره‌وری نیروی کار خود را نزدیک به 2.5 میلیارد تومان گزارش کرده است. این شاخص برای 6 پارک دیگر که در این گزارش مورد بررسی قرار گرفته‌اند، بین 300 میلیون و تا 1.2 میلیارد تومان است. اما در بهره‌وری دلاری که به صادرات وابسته است، اوضاع جور دیگری است. در این بخش شهرک علمی تحقیقاتی اصفهان بیشترین بهره‌وری فردی را از نظر صادراتی داشته است. به‌صورتی‌که در سال 1400 به ازای هر فرد شاغل در پارک حدود 6400 دلار درآمد صادراتی حاصل شده است. در یک جمع‌بندی نهایی از تمامی این داده‌ها به چند نتیجه کلی می‌توان رسید. اولین نتیجه این است که پارک‌هایی با بهره‌وری ریالی و دلاری پایین، عموما پارکهای تحقیقاتی هستند به این دلیل که ماهیت دانشگاهی دارند و بیشتر محل استقرار مراکز رشد و شرکت‌های نوپای دانش‌بنیانی هستند. پارکهای فناوری در دسته پارک‌هایی با بهره‌وری دلاری بالا و بهره‌وری ریالی متنوع بسته به اندازه پارک قرار می‌گیرند.در نهایت نیز پارک‌هایی با بهره‌وری ریالی بالا و بهره‌وری دلاری پایین، پارکهای صنعتی هستند چراکه در این نوع پارک‌ها تمرکز اصلی بر تولید و درآمدزایی و اشتغال است و رقابت‌پذیری چندانی در این نوع پارک‌ها وجود ندارد که بر درآمد دلاری و صادراتی پارک اثر می‌گذارد.
یک دانش فنی به ازای هر شرکت در پارک علم و فناوری فارس
شاخص بعدی، متوسط دانش فنی/فناوری تجاری شده است که از تعداد دانش فناوری تجاری‌شده به ازای کل شرکت‌های مستقر در پارک به دست می‌آید. این شاخص نشان می‌دهد شرکت‌های مستقر در پارک، چه میزان دانش فنی تجاری‌شده دارند یا اینکه چه تعدادی از شرکت‌ها موفق شده‌اند تا دانش فنی تجاری‌شده تحویل دهند. به صورت متوسط به ازای هر شرکت مستقر در پارک بیش از یک دانش فنی و تجاری‌شده وجود دارد. در پارک‌هایی مانند البرز و شهرک تحقیقاتی اصفهان این شاخص برابر با نیم است یا این که 50 درصد شرکت‌های مستقر در آن دانش فنی ارائه داده‌اند.
پارکهای علم و فناوری ماموریت‌گرا تقسیم شوند
پیش از این که بخواهیم در گزارش به شاخص‌ها و ارزیابی پارک‌ها بپردازیم، نگاهی به دسته‌بندی که از سمت مرکز پژوهش‌ها برای پارک‌ها ارائه شده، می‌اندازیم. نوع اول پارک‌ها، پارکهای تحقیقاتی مانند پارک دانشگاه تهران یا آذربایجان شرقی و... هستند. این پارک‌ها با وجود این که به لحاظ دانش فنی توسعه یافته در وضعیت قابل قبولی هستند اما بهره‌وری ریالی و دلاری پایینی دارند. ماهیت تحقیق و توسعه‌ای بودن شرکت‌های مستقر، طولانی بودن روند توسعه دانش فنی و ضعف در انتقال فناوری این نوع پارک‌ها از دلایل پایین‌بودن درآمد و بهره‌وری آنها به ازای افراد شاغل است. به نظر می‌رسد که در چنین پارک‌هایی باید جذب سرمایه یا اولویت دولت در حمایت و تامین مالی در بازه مشخص و محدود صورت بگیرد. همچنین بهتر است تا تقویت استقرار شتاب‌دهنده‌ها، کارگزاران و صندوق‌های پژوهش و فناوری برای انتقال فناوری انجام شود. پارکهای فناوری، نوع دوم دسته‌بندی هستند. ویژگی اصلی این پارک‌ها بهره‌وری صادراتی و متوسط دانش فنی تجاری‌شده بالا است. در این نوع پارک‌ها درآمد صادراتی، بخش قابل توجهی از درآمد کل پارک را شامل می‌شود اما با این حال بسته به اندازه پارک و اشتغال در آن و یا سطح فناوری‌های توسعه یافته، بهره‌وری درآمد کل می‌تواند متغیر باشد. به نظر می‌رسد، لازم است تا در چنین پارک‌هایی، تجاری‌سازی فناوری‌های برتر، افزایش سهم مشارکت شرکت‌های دانش بنیان کوچک، ایجاد زیرساخت‌های مربوط به پایلوت فناوری در جهت توسعه کسب و کار نوپا صورت گیرد. توجه به مالکیت فکری و ثبت اختراعات، تلاش برای استقرار کارگزاران و جذب سرمایه بخش خصوصی هم باید انجام شود. ازجمله پارکهای فناوری باید به شهرک علمی تحقیقاتی اصفهان، پارک البرز، سمنان و فارس اشاره کرد. نوع سوم پارکهای علم و فناوری، پارکهای صنعتی یا کسب و کاری هستند. تمرکز این نوع پارک‌ها همانطور که از نام‌شان مشخص است، بر اشتغال‌زایی، تولید و درآمدزایی با تکیه عمده بر بازارهای داخلی است. درنتیجه بهره‌وری صادراتی و متوسط دانش فنی تجاری‌شده آنها کم است. پارکهای صنعتی به دلیل بزرگ و معتبر بودن و داشتن فرصت جذب سرمایه شرکت‌های بزرگ و بالغ، قابلیت شبکه‌سازی موثر بین ذی‌نفعان اعم از صنعت، شرکت‌های دانش بنیان و دانشگاه را دارند. چنین پارک‌هایی می‌توانند بسترهای تولید پایلوت و نیمه‌صنعتی را ایجاد کنند و حتی واحدهای تحقیق و توسعه صنایع بزرگ را تقویت کنند. یکی از مهم‌ترین پارکهای علم و فناوری صنعتی، پارک پردیس است.
4 پیشنهاد برای بهبود عملکرد پارکهای علم و فناوری
یافته‌هایی که در این گزارش به بررسی آن پرداختیم، علی‌رغم این که بهترین پارکهای کشور را در آن بررسی کردیم اما چندان اعداد و آمار استانداردی نداشتند. این آمار حاکی از این است که پارک‌هایی با سهم درآمد صادراتی و بهره‌وری صادراتی بالا در شاخص متوسط دانش فنی خود و فناوری‌های تجاری‌سازی‌شده هم نسبتا متوسط رو به بالا بوده‌اند. مثلا همانطور که اشاره کردیم بخش قابل‌توجهی از درآمد شهرک علمی تحقیقاتی اصفهان، پارک البرز، سمنان و فارس از صادرات است و در این پارک‌ها به صورت میانگین 30 درصد شرکت‌های مستقر حداقل یک فناوری تجاری‌شده دارند. البته توسعه دانش فنی لزوما موجب افزایش بهره‌وری صادراتی نمی‌شود. در پارک‌هایی مثل پارک دانشگاه تهران یا آذربایجان شرقی با این که دانش فنی 0.3 داشتند اما بهره‌وری صادراتی کمی داشتند و در آمد کل آنها نیز اندک بوده است. این موضوع نشان می‌دهد که دسته‌بندی پارکهای علم و فناوری که در ابتدا به آن اشاره داشتیم بر نتیجه حاصل‌شده بسیار اثر می‌گذارد و هرکدام از آنها نیاز به یک نوع حمایت خاص برای بهبود ضعف‌های خود هستند. اما اگر بخواهیم در یک دسته‌بندی کلی به نیازها و حمایت‌هایی که باید از پارک‌ها صورت بگیرد اشاره کنیم، چهار دسته‌بندی خواهیم داشت.
1- در ابتدا باید تاسیس پارکهای تخصصی و تقاضامحور با مشارکت بخش خصوصی و با توجه به نیازها و پتانسیل‌های استان‌ها صورت بگیرد. درست مانند همان سراهای نوآوری که از سال 1398 در دانشگاه آزاد راه‌اندازی شد و به نسبت نتایج بسیار خوبی را برای دانشگاه به بار آورد و در حال حاضر نیز 61 سرای نوآوری ذیل دانشگاه آزاد شکل گرفته است.
2- مورد دیگر که حمایتی است، مشارکت دولت با بخش خصوصی در راه‌اندازی و تقویت فن‌بازارها، شتاب‌دهنده‌ها، آزمایشگاه‌های مرجع، کارگزاران تجاری‌سازی دانش و فناوری است. همچنین می‌توان این کارگزاران را در پارکهای علم و فناوری مستقر کرد. تشویق و حمایت پارکهای علم و فناوری ارتقایافته در شاخص‌های عملکردی قطعا می‌تواند به ارتقای فناوری و درآمدی پارک‌ها کمک کند.
3- موضوع بعدی، بازنگری نحوه پایش و ارزیابی پارکهای علم و فناوری با توجه به نوع کارکرد پارک‌ها است. از سمت دیگر نیز لازم است تا به سمت تعیین سقف مالی و زمانی مشخص و محدود در حمایت دولت از پارک‌ها بر اساس ماهیت متفاوت و عملکرد آنها حرکت کنیم.
4- همچنین باید ارزش‌گذاری دارایی‌های فکری و ایجاد زیرساخت‌های لازم برای بهره‌مندی از حقوق دارایی فکری انجام شود.
