مطهره‌سادات قاسمی، خبرنگار گروه دانشگاه: «سند جامع روابط علمی بینالمللی جمهوری اسلامی ایران» نیمه اسفندماه 96 در 5 ماده و 2 تبصره به تصویب شورای عالی انقلاب فرهنگی رسید و اردیبهشت‌ماه 97 برای اجرا ابلاغ شد. سندی در راستای بند ششم سیاست‌های کلی علم و فناوری و راهبرد کلان نهم نقشه جامع علمی کشور که می‌خواهد همکاری و تعامل فعال، سازنده و الهام‌بخش در حوزه علم و فناوری با سایر کشورها و مراکز علمی و فنی معتبر منطقه‌ای و جهانی را گسترش دهد. ماده سوم سند، پس از بیان اهداف کلان و راهبردها 12 اقدام ملی را به همین منظور مطرح کرده است که می‌توان جزء به جزء به آن پرداخت. تقویت و بهره‌برداری از ظرفیت سفارتخانه‌ها، رایزنی‌های فرهنگی و سایر نهادهای فعال در عرصه بینالمللی یا تعیین چهارچوب و ضوابط ارائه و نشر دستاوردهای مهم و برون‌دادهای علمی اولویت‌دار در عرصه‌های بینالمللی از‌جمله این اقدامات است. یکی از این اقدامات هم طراحی و پیاده‌سازی سامانه امن ثبت اطلاعات، رصد، پایش و ارزیابی روابط علمی بینالمللی کشور است که به‌نظر می‌رسد پس از پنج سال هنوز به مرحله اجرا نرسیده است. اجرای سند برعهده معاونت علمی و فناوری ریاست‌جمهوری گذاشته شده و مرکز تعاملات بینالمللی علم و فناوری این معاونت میزبان دبیرخانه اجرایی‌سازی سند جامع روابط علمی بینالمللی بوده است. روز گذشته امیرحسین میرآبادی، رئیس مرکز تعاملات بینالمللی علم و فناوری در نشست خبری که با موضوع تبادلات بینالمللی علم و فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان ایران با دیگر کشورها در یک‌سال اخیر برگزار شد از تدوین نقشه راهی برای اجرای سند خبر داد. در حاشیه این نشست پیگیر سامانه ثبت اطلاعات روابط علمی بینالمللی شدیم که در ادامه می‌خوانید.
اقدامات مرکز تعاملات منطبق با بندهای سند جامع روابط علمی بینالمللی است
امیرحسین میرآبادی، رئیس مرکز تعاملات بینالمللی علم و فناوری درخصوص آخرین وضعیت طراحی و راه‌اندازی سامانه امن ثبت اطلاعات، رصد، پایش و ارزیابی روابط علمی بینالمللی به «فرهیختگان» گفت: «بخشی از این امور به سامانه‌هایی که مرتبط با ایرانیان خارج از کشور است، برمی‌گردد که سامانه کانکت در این زمینه فعال است. اتفاقا سامانه بسیار پویایی است و تا به الان بانک اطلاعات خوبی جمع‌آوری و ثبت کردهایم. اما برای سایر حوزه‌های تعاملاتی بینالمللی نیز درحال آماده‌سازی سامانه دیگری هستیم که راه‌اندازی این سامانه در معاونت برنامه‌ریزی و توسعه انجام می‌شود. بسترهای امن این سامانه را در معاونت علمی آماده کردهایم و تا چندماه آینده راه‌اندازی خواهد شد. به‌طور کلی درخصوص سند لازم است که یک نشست خبری مجزایی داشته باشیم زیرا صحبت درخصوص سند جامع روابط علمی بینالمللی به تنهایی چند ساعت زمان می‌برد.»
میرآبادی در ادامه با اشاره به میزان تحقق سند جامع روابط علمی بینالمللی جمهوری اسلامی ایران، اظهار کرد: «موضوع تعاملات بین‌دستگاهی برای تقویت ارتباطات بینالمللی یکی از موارد ذکر شده در سند جامع است. برای مثال همین کمیته مشترکی که با وزارت امور خارجه و به‌صورت مشخص با معاونت دیپلماسی اقتصادی تشکیل داده‌ایم در راستای اجرایی‌سازی سند است. بحث جلسات توجیهی و آموزشی که برای رایزن‌های اعزامی جمهوری اسلامی به سفارتخانه‌ها در حال برگزاری است و یکی دیگر از اقدامات معاونت علمی در جهت سند جامع روابط علمی بینالمللی به‌شمار می‌رود.»
وی افزود: «از آنجایی که در سند جامع به‌صراحت مساله توسعه ارتباطات با کشورهای فارسی‌زبان و استفاده از ظرفیت آنها آمده است؛ در سفر اخیر رئیس‌جمهور به تاجیکستان، سندی بین معاونت علمی و آکادمی علوم این کشور امضا شد. همچنین تمام اقداماتی که درخصوص ایرانیان خارج از کشور انجام می‌دهیم مرتبط با بندهای سند جامع روابط علمی بینالمللی است.» رئیس مرکز تعاملات بینالمللی علم و فناوری با بیان اینکه ما همواره سعی کردیم تمام اقدامات مرکز تعاملات را با بندهای مختلف سند جامع روابط علمی بینالمللی منطبق کنیم، گفت: «ارتباط هرکدام از اقدامات مرکز تعاملات با تک‌تک بندهای سند جامع مشخص است. توسعه بازارهای صادراتی برای کشورهای دانش‌بنیان، توسعه تعاملات و استفاده از ظرفیت سازمان‌های بینالمللی، همکاری‌های چندجانبه و... جزئی از اقدامات مرکز تعاملات در راستای تحقق سند است.»
۲۲ سبد صادراتی برای محصولات دانش‌بنیان آماده کردیم
رئیس مرکز تعاملات بینالمللی علم و فناوری معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان ریاست‌جمهوری در نشست خبری روز گذشته با اشاره به چهار حوزه فعالیت این مرکز گفت: «مرکز تعاملات کلیه تعاملات بینالمللی در حوزه علم و فناوری را به‌صورت متمرکز دنبال می‌کند و در این راستا ما در چهار حوزه فعالیت داریم که یکی از آنها ارتباطات علمی و سرمایه انسانی بوده و بیشتر تمرکز ما در این حوزه مرتبط با متخصصان ایرانی خارج و متخصصان خارجی است که در ایران هستند و خدمات ویژه‌ای را ارائه می‌دهند.» میرآبادی در ادامه اظهار کرد: «موضوعات جذب هیات‌علمی، انجام دوره‌های پسادکتری و حضور در رویداد‌ها همچنان جزء حمایت‌های ما هستند، اما باتوجه به ظرفیتی که در کشور در حوزه دانش‌بنیان ایجاد شده و علاقه‌مندی‌ای که برای ثبت شرکت دانش‌بنیان در ایران وجود دارد، یک نگاه ویژه‌ای به این حوزه داشته و در نیمه اول سال حدود ۴۰۰ پیشنهاد تاسیس شرکت داشته‌ایم که عدد بسیار جذابی است؛ چراکه افراد پیشنهاد‌‌دهنده تجربه بسیار بالایی در فعالیت اقتصادی خارج از کشور دارند که منتقل شدن این تجربه‌ها، یک زنجیره ارزشمندی را در داخل کشور ایجاد می‌کند و می‌تواند موتور محرکی برای بخش‌های مختلف باشد.» رئیس مرکز تعاملات بینالمللی علم و فناوری معاونت علمی گفت: «یکی از اقدامات مهم برای اجرایی‌سازی این سند مهم، یک کمیته مشترکی بین معاونت علمی به نمایندگی از مرکز تعاملات و وزارت امور خارجه که به نمایندگی از آن معاونت دیپلماسی و اقتصادی وزارت امور خارجه حضور دارد، تشکیل شده است. تا امروز 22 جلسه از این کمیته مشترک تشکیل شده و موضوعات و مسائلی که شرکت‌های دانش‌بنیان در تعامل خارجی خود دارند و با وزارت امور خارجه مرتبط است، در آن جلسات مطرح شده و راهکارهایی نیز برای آن تدوین می‌شود.» میرآبادی درخصوص سبد صادراتی گفت: «یکی از نیازمندی‌هایی که سفارتخانه‌ها برای معرفی دستاوردهای فناورانه ایران و محصولات دانش‌بنیان که بازاری در کشورهای دیگر برای آنها ایجاد شود، موضوع سبد‌های صادراتی است. به‌عنوان مثال ما در حوزه تجهیزات پزشکی چه محصولاتی داریم یا در حوزه صنایع غذایی چه محصولاتی داریم. ۲۲ سبد صادراتی آماده کردیم که این در تعامل ما با وزارت امور خارجه بوده است و اینها را در اختیار وزارت امورخارجه قرار دادیم و از طریق معاونت دیپلماسی اقتصادی در اختیار همه سفارتخانه‌ها قرار گرفته است.»
ارائه ۷۰۰ محصول دانش‌بنیان در قالب بسته‌های صادراتی
رئیس مرکز تعاملات بینالمللی علم و فناوری معاونت علمی گفت: «سفرای ایران ظرفیت شرکت‌های دانش‌بنیان ایرانی را در اختیار دارند که به زبان انگلیسی و به‌صورت تفکیک‌شده در اختیار آنها قرار دارد. یکی از مشکلات ما در گذشته این بود که ۱۰۰۰ محصول دانش‌بنیان را معرفی می‌کردیم که به‌خاطر تفکیک‌نشدن این محصولات دانش‌بنیان، بهره‌برداری از آن سخت بود. این یکی از کار‌های خوب انجام شده بود که معاونت دیپلماسی اقتصادی وزارت امور خارجه به همه سفارتخانه‌ها ابلاغ کرده است و تعدادی از پذیرش هیات‌هایی که داریم ناشی از مذاکراتی است که برمبنای سبد‌های صادراتی انجام می‌شود.» میرآبادی گفت: «۷۰۰ محصول در قالب بسته‌های صادراتی داریم که البته این بسته‌ها نیز به‌صورت مرتب در حال اضافه شدن است و در حوزه‌های ریزتر و تخصصی‌تر این کار انجام می‌شود که قابلیت بهره‌برداری بهتری داشته باشد. امروز ظرفیت شرکت‌های دانش‌بنیان به دو زبان فارسی و انگلیسی است و روی زبان‌های دیگر با اولویت زبان عربی این بسته‌ها را تکمیل می‌کنیم تا بتوانیم در چند زبان در اختیار دوستان در نمایندگی‌های مختلف قرار دهیم.»
85 کشور میزبان محصولات دانش‌بنیان ایرانی
رئیس مرکز تعاملات بینالمللی درخصوص سهم تحریم‌ها بر مبادلات علمی و فناورانه تصریح کرد: «اگر بخواهیم نگاه تحریمی داشته باشیم همکاری با تمامی کشورها سخت به‌نظر می‌رسد، اما این مساله را با به میدان آوردن بخش خصوصی از تهدید به فرصت تبدیل کردهایم و در این راستا در سال ۱۴۰۰ حدود ۶۰۵ میلیون دلار صادرات رسمی دانش‌بنیان داشتیم، این آمار در سال ۱۴۰۱ به ۸۷۰ میلیون دلار و در شش‌ماهه اول ۱۴۰۲ به ۶۵۰ میلیون دلار رسیده و تعداد مقاصد صادراتی ما بیش از ۸۵ کشور است.» رئیس مرکز تعاملات بینالمللی با اشاره به اولویت تعاملات بینالمللی علم و فناوری ایران با کشورهای همسایه، تصریح کرد: «تعاملات علم و فناوری ایران با کشورهای چین و روسیه در سطح وسیعی است. در همین مدت اخیر در بزرگ‌ترین نمایشگاه واردات و فناوری کشور چین شرکت کردیم. سعی داریم سطح تعاملات علم و فناوری را در کشورهای آفریقایی و آمریکای لاتین توسعه بخشیم.»
رشد 7 برابر صادراتی نانویی به روسیه
میرآبادی با بیان اینکه از کشور‌هایی که با آن تعامل داریم کشور روسیه است، گفت: «چند هفته پیش معاون علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان رئیس‌جمهور سفری را به روسیه داشت و ملاقات‌هایی را با دستیار ویژه رئیس‌جمهور روسیه در امور علمی، معاون نخست‌وزیر و وزیر تجارت روسیه انجام داد. گفت‌وگو‌های بسیار مفصل و جدی‌ای داشتیم، اما موضوع همکاری‌های فناورانه با روسیه جدید نیست و پیش‌تر نیز وجود داشته است. از موضوعاتی که در این تعاملات در دستور قرار دادیم می‌توان به حوزه‌های پزشکی، سلامت، کشاورزی، حمل‌ونقل و انرژی و... اشاره کرد و در این راستا کمیته‌هایی را تشکیل دادیم.» وی افزود: «صادرات محصولات نانو به کشور روسیه در سال‌جاری نسبت به سال گذشته، هفت برابر شده که نشان می‌دهد تعاملات ما با روسیه در حوزه محصولات فناورانه شتاب بیشتری گرفته است.»
