ابوالفضل مظاهری-سارا طاهری، گروه دانشگاه :شکل و شمایل حوزه مالی دانشگاه آزاد مانند بخشهای دیگر درطول سالهای گذشته دچار تغییرات و تحولات مختلفی شده است. شاهبیت همه تغییرات جدید را هم میتوان در انضباطبخشی مالی عنوان کرد که با تمرکز بیشتر و سامانهسپاری زمینه شفافیت و مدیریت به لحظه مالی در مجموعه بزرگ دانشگاه آزاد را فراهم کرده است. کیفیت عملکرد حوزه مالی بهشکل فعالیت خزانهداران وابسته است؛ بخشی که در طول سالهای اخیر از عنوانی کلی به یک حوزه فعال در مدیریت مالی دانشگاه تبدیل شده است. نخستین گامهای این مسیر را میتوان در سال 98 دید. زمانی که بهگفته دکتر طهرانچی، رئیس دانشگاه آزاد برای نخستینبار نظام خزانهمحور در این دانشگاه ایجاد شد؛ چراکه تا پیش از این دانشگاه خزانهای به این معنا نداشت و منابع مالی در همان جایی که حساب درآمدی بود، هزینه میشد.
حسین جوادی، رئیس مرکز خزانهداری دانشگاه آزاد در گفتوگو با «فرهیختگان» از رویکرد خزانهداران دانشگاه آزاد، شفافیت مالی و انضباطی و نظارت بر عملکرد مالی دانشگاه، برنامه پیشروی خزانهداری دانشگاه آزاد و... سخن گفت که در ادامه میخوانید.
فعالیت خزانهداری متفاوت از گذشته دنبال میشود و به نظر میرسد بیشتر موردتوجه قرار گرفته است. خزانهداری و فعالیتهای مربوط به آن در روند اداری مالی دانشگاه چه تغییرات محسوسی داشته است؟ مسئولیت اصلی خزانهداران چیست؟
در آییننامه مالی معاملاتی دانشگاه، خزانهدار به پیشنهاد رئیسدانشگاه و توسط هیاتامنای دانشگاه تعیین میشود. در ماده 17 آییننامه، وظایفی برعهده خزانهدار گذاشته شده، یعنی هرگونه نظارت بر تنظیم اسناد مالی، اجرای برنامههای مالی، صورتهای مالی، اظهارنامههای عملکرد مالی و... برعهده خزانهداری دانشگاه است. خزانهدار حین اجرا دو کار را انجام میدهد؛ اول انجام کنترل تخصیص و دوم امضای صدور چک، یعنی هر گونه دریافت و پرداخت باید با نظر خزانهدار انجام میشود و این وظیفهای است که هیاتامنا برعهدهاش گذاشته شده است. وظیفه بعدی خزانهدار تمام کارهای معاملاتی است که در دانشگاه انجام میشوند. وی عضو کمیسیون معاملات است و اصلیترین کارش نظارت بر امین اموال است که ریاست دانشگاه به خزانه تفویض کرده و ما در راستای این موارد کارها را انجام میدهیم، یعنی تشخیص برعهده رئیس واحد، رئیس استان و رئیس دانشگاه است و تطبیق با آییننامه مالی معاملاتی وظیفه خزانهدار است.
تمام پرداختها در سامانه حسابیار قابلکنترل است
رویکرد خزانهدارهای دانشگاه در دوره جدید تغییر خواهد کرد؟
برای اینکه شفافیت ایجاد شود و در پرداختها انضباط مالی و اداری داشته باشیم بهسمت سامانهسپاری حرکت کرده ایم، یعنی سامانههایی را در حوزه اموال منقول و غیرمنقول طراحی کردهایم. دانشگاه برخط و همه اموال آن قابلرصد است. سامانه حسابیار نیز اجرا شده و تمام پرداختها و اسناد برخط و قابلکنترل هستند، همچنین طرح آموزش خزانهداران را طراحی کردهایم تا سطح این افراد را از نظر حرفهای و فنی بالا ببریم. تاکنون اقداماتی که انجام دادهایم کیفیسازی کارهای مالیای است که در برنامههای ما قرار دارند.
ارزیابی خزانهداران دانشگاه توسط کمیته فنی
در انتخاب خزانهدارها در دوره جدید فاکتور خاصی درنظر گرفته میشود؟
درحالحاضر یک کمیته فنی تشکیل دادیم که وظیفهاش ارزیابی خزانهدارانی است که حاضرند، همچنین دانشگاه یک کانون ارزشیابی دارد که همه این خزانهداران را به آن معرفی کردهایم. وظیفه کانون ارزشیابی اعلام نقاط ضعف و قوت خزانهداران است. ما حتما نقاط قوت آنها را تقویت میکنیم و برای نقاط ضعفشان نیز کارگاههای آموزشی و توانمندسازی ارائه میدهیم تا خودشان را بهروز کنند. فرآیند این است که اول باید در کمیته فنی، صلاحیتهای عمومی و فنیوحرفهای آنها احراز و تایید شوند، بعد از این مرحله به سطح هیاتامنا در استان ارائه میشود و در دانشگاه نیز خزانهدار کل اگر بخواهند به هیاتامنای مرکزی ارائه میشود ولی آنهایی که در استانها هستند همه به هیاتامنای استانی رفته و رایگیری میشود و سپس حکم آنها توسط رئیس دانشگاه ابلاغ میشود.
به سامانه حسابیار اشاره کردید. این سامانه چه نقشی در فرآیندهای خزانهداری ایفا میکند؟
سامانه حسابیار زیرمجموعه معاونت توسعه و مدیریت منابع فعالیت میکند و توسط مدیرکل امور مالی مدیریت میشود، چون فرآیند از مالی میآید، بخشهایی که کنترلی است در سامانه اعمال کردیم، یعنی فرآیند نظارتی در سامانه را انجام دادیم تا خروجی آن اشکالاتی نداشته باشد. جلسات مشترکی داریم و آن نگاهی که خزانهداری نسبت به کنترل حسابها یا کنترل اسناد دارد در سامانه رعایت شده است.
آموزشیار نظام شهریه را شفاف کرد
انضباط مالی اخیرا طرح شده و جزء یکی از خواستههای دکتر طهرانچی بوده است. از بیرون نیز ماجرای شفافیت و نظارت عملکرد مالی دانشگاه همیشه یکی از دغدغههای دانشجویان و بهطورکلی خانواده دانشگاه آزاد بوده است. درخصوص این شفافیت توضیح میدهید؟
گروههای نظارتی در دانشگاه حضور دارند، بهطور مثال حسابرس هیاتامنا، موسسه حسابرسی مفید راهبر و... مراکز خیلی استاندارد و فنیوحرفهای در کشور هستند که گزارش کار را به هیاتامنا ارائه میدهند. بازرسی حسابرسی و خزانهدار وجود دارد و سیستم نیز شفاف است. وقتی ما سامانه آموزشیار را راهاندازی کردیم، یعنی نظام شهریه را شفاف کردیم. وقتی سامانه اموال را راهاندازی کردیم، یعنی نظام اموال را ساماندهی کردیم. پژوهشیار وقتی شروع به کار کرد به جهت شفافیت انضباط کاری بود. درواقع این سامانهها برای شفافیت مالی و انضباطی ایجاد شدهاند و همه دانشگاهها را پوشش میدهند. این روند قبلا تاحدودی جزیرهای بود و کنترل از ستاد وجود نداشت اما الان در ستاد همه اینها قابلرصد است و میتوانیم اسناد را در اختیار هر گروه نظارتی قرار دهیم که تابع هیاتامنا باشد.
بحث حسابرسی با تعامل با مجموعه شما اتفاق میافتد؟
بله، چون ترازهای مالی را ما باید به هیاتامنا ارائه دهیم. وقتی ترازهای مالی درست میشود، این ترازهای مالی هم به دارایی، بیمه، هیاتامنا، حسابرسان توسط خزانهداری ارائه میشوند.
مساله حسابرسی چندسال پیش توسط دکتر طهرانچی مطرح شد، اکنون حسابرسی با موسسه حسابرسی مفید راهبر صورت میگیرد؟
حسابرس هرسال توسط هیاتامنا تعیین میشود و الان چندسالی است که توسط موسسه حسابرسی مفید راهبر تعیین میشود.
کماکان دورهای این اتفاق میافتد؟
بله، هرسال مالی این اتفاق میافتد. در سالهای اخیر نیز موسسه حسابرسی مفید راهبر گزارش کاری خود را به هیاتامنا ارائه میدهد.
آخرین دوره مربوط به چه محدوده زمانی است؟
آخرین آن مربوط به سال 97 بوده اما سالهای 98، 99 و 1400 قرار بود بهصورت اجمالی انجام شود، چون در دانشگاه حسابرسی انجام نشده بود. از زمان دکتر ولایتی و آمدن دکتر طهرانچی این موسسات را دعوت کردند تا حسابرسی را انجام دهند. قراردادهای 98، 99 و 1400 بسته شده و برای سال 1401 بهصورت کلی و ریز درحال حسابرسی هستند.
گزارشهای این حوزه در فضای کلی خزانهداری هم اثرگذار خواهد بود؟
صددرصد، همینطور خواهد بود و اگر از لحاظ شکلی، آییننامهای اشکالاتی وجود داشته باشد، حتما آنها را رفع میکنیم.
انضباط مالی و شفافیت برنامه پیش روی خزانهداری دانشگاه
با توجه به اینکه اخیرا هم معاونان توسعه و خزانهدارهای استانها نشستی را برگزار کردهاند، برنامه پیش روی خزانهداری دانشگاه آزاد چگونه دنبال خواهد شد؟
یکی از اولویتهای ما این است که به یک فهم مشترک در زمینه مالی برسیم که همان انضباط مالی و شفافیت است، یعنی برای اینکه برداشتهای مختلفی صورت نگیرد، عموما دورههای آموزشی مشترک برگزار میکنیم و براساس هماهنگی صورتگرفته هم معاون توسعه و هم خزانهداری در جلسات شرکت میکنند تا اگر جایی در اجرای آییننامههای مالی و مالیاتی اشکالاتی وجود دارد، از این طریق رفع شود. دومین اولویت ما استفاده از تجربیات این دوستان است؛ چراکه همه آنها تخصصهای مالی دارند و براساس کمیتههای مالی که ما شکل میدهیم، بهنوعی همافزایی و همفکری ایجاد میشود. همچنین اگر در بخشی برای پیشبرد کارها نیاز به آییننامه یا بخشنامه داریم، این کار را انجام میدهیم. سومین اولویتمان این است که همکاران ما باید بهروز شوند و این کار هم بهمرور آییننامه و مقررات انجام میشود. طرحهای جدیدی داریم که یکی از آنها حسابیار بود که سیستم مالی بهشمار میرود و طرح دیگر هم برنامه جامع اموال است؛ طرح سوم نظارت و کنترل خزانهداران است که هرکدام سامانه خودش را دارد.
سامانههایی که نام بردید، درحالحاضر راهاندازی شدهاند؟
بله، راهاندازی شدهاند اما جزء سامانههای داخلی محسوب میشوند و مورد استفاده قرار میگیرد. این سامانهها انحراف بودجهها را نشان و به متولیان هشدار میدهند که بیشتر از بودجهشان درحال هزینه کردن هستند.
این سامانه امکان نظارت برخط بودجهای را هم برای دانشگاه آزاد فراهم میکند؟
بله و از این طریق همه در یک چهارچوب حرکت میکنند.
پیشتر عنوان کردهبودید که خزانهدارها هم امضا کردن و هم امضا نکردنشان برای دانشگاه مسئولیت دارد. در این خصوص توضیح بیشتری میدهید؟
ما حق نداریم برای دانشگاه هزینه ایجاد کنیم و اگر یک خزانهداری، موضوعی را امضا میکند، حتما بار مالی خواهد داشت و اگر هم امضا نکند، باید دلایلی اقناعکننده برای آن ارائه دهد، بهطورمثال وقتی قرار است دستگاهی وارد شود و اگر امضای لازم برای خرید آن بهموقع صورت نگیرد، با توجه به نوسانات دلاری مشکل ایجاد میشود و در چنین شرایطی اگر مشکل آییننامهای داشته باشیم، مسئولان خزانهداریها باید در کمترین زمان آن را حل کنند.
دکتر طهرانچی به استفاده علمی از پتانسیلهای استادی خود دانشگاه در فرآیندهای مختلف مانند بحث مسکن قائل است، در حوزه خزانهداری این مساله چطور دنبال میشود؟ در حوزه دانشجویی هم برنامهای برای بهرهمندی از توان دانشجویان دارید؟
در بحث خزانهداری امروز هدف جانشینپروری را دنبال میکنیم و به همه گروههای حسابداری و مدیریت هم آن را اعلام کردهایم، همچنین فرمتهایی را در سامانه خزانهداری ثبت کردهایم تا افرادی که علاقهمند به همکاری در این حوزه هستند، فرمها را کامل کنند و بعد هم از آنها برای مصاحبه دعوت میشود و براساس ضوابط موجود از ظرفیت آنها استفاده میکنیم.
باید بگویم ما در خزانهداری امانتدار هستیم و شهریه دانشجویان حقالناس بهشمار میرود، همچنین تاکید ریاست دانشگاه و ریاست هیاتامنا برای حفظ و استفاده درست از شهریه دانشجویان است و تمام تلاشمان این است که شهریه در جای درست هزینه شود و اگر جایی ترک فعلی صورت گیرد، تذکرات لازم را میدهیم.
درخصوص دانشجویان در برخی فرآیندهایمان میتوانیم از این پتانسیل استفاده کنیم، بهطورمثال در بحث اموالگردانی که امروز برای بستن حسابها دنبال میشود، به دوستان این اختیار را دادهایم تا از دانشجویانی که به این حوزه علاقهمندند و زمینه کاریاش را هم دارند، بهره بگیرند.