موسیقی به متن برگشت؟

عاطفه جعفری، خبرنگار:گوش کردن به موسیقی، سهل‌الوصول‌ترین و جزء ارزان‌ترین‌ها در سبد فرهنگی خانوار ایرانی است. جادوی اینترنت نه‌تنها امکان گوش کردن به موسیقی را راحت کرده بلکه برای سازندگان موسیقی فرصتی را فراهم کرده تا آثار خود را به گوش همه مردم برسانند. این گستره فراخ در سطوح دسترسی مخاطب، باعث شده که اثرگذاری و نقش آن در لایه‌های زیرین اجتماع هم بیش از گذشته شود. به‌طور طبیعی در چنین مختصاتی از اثرگذاری، اهمیت سیاستگذاری و برنامه‌ریزی درخصوص محتوای موسیقایی بیشتر می‌شود. جشنواره موسیقی فجر از‌جمله مهم‌ترین نقاط اثرگذاری مدیران فرهنگی بر ساحت موسیقی است. ضمن اینکه برگزاری چنین رویدادی در شناسایی نقاط قوت و ضعف جریان‌های موسیقی نقش مهم و ویژه‌ای دارد.
جشنواره موسیقی فجر در سی‌و‌هشتمین گام خود از این جهت اهمیت می‌یابد که موتور خاموش موسیقی را بار دیگر روشن می‌کند. سال 1398 کرونا شروع شد و همه کشور به قرنطینه رفت. اجرای کنسرت‌های موسیقی هم از این قاعده مستثنی نبودند و همه اجرا‌ها لغو شد. در سال 1400 کمی شرایط برای بازگشت خواننده‌ها روی استیج فراهم شد و این امید می‌رفت که بار دیگر کنسرت‌های موسیقی جان بگیرند. با اتفاقات شهریور‌ماه امسال، پیکره نیمه‌جان اجراهای موسیقی دوباره به کما رفت. محمدحسین توتونچیان، تهیه‌کننده موسیقی در گفت‌وگویی که با روزنامه همشهری داشت درمورد این موضوع می‌گوید: «حقیقت این است که تنها درباره خودم یا خواننده‌ها صحبت نمی‌کنم. در پس این خاموشی فعالیت‌ها یک طیف گسترده از عوامل و دست‌اندرکاران موسیقی، تئاتر و سینما وجود دارد. به‌طور مثال وقتی اکران سینما ۸۰ درصد افت کرده است هیچ فیلمساز و تهیه‌کننده‌ای، رغبتی برای انجام فعالیت هنری ندارد. در این میان، یک‌سری افراد هستند که از بنیه و توان مناسب برخوردار هستند و می‌توانند در این روزگار سخت امور خود را بگذرانند، اما برخی عوامل فنی و همکاران هنری و خانواده‌هایشان هم هستند که به‌شدت درگیر معیشتند و حتی از کسب حداقل درآمد خود عاجزند. درجلسات متعددی که داشتم، متوجه این موضوع شدم که اعتراض به یک نظر و یک رأی اشکال ندارد، اما از بین بردن نظم و امنیت جامعه و کشور مشکل‌ساز شده است. این موضوع دوطرفه است. اگر در این میان قرار باشد یک قشر و صنف آسیب ببیند، به دور از انصاف است. صنف هنر شامل همه هنرهاست، درست است که سلبریتی‌ها محبوبیت خود را از مردم دارند و با کمک مردم معروف شدند و فعالیت می‌کنند. این نکته هم درست است که هنرمندان شناخته‌شده، با نظر مردم سلبریتی شدند، اما اینکه خواسته مردم است که هنرمندان کاری انجام ندهند و فعالیت‌شان را تعطیل کنند، درست نیست. اتفاقا مردم واقعی به‌دنبال آرام شدن شرایط هستند.» 
او به فروختن ساز توسط نوازندگان موسیقی اشاره کرد و گفت: «احساسم این است که باید راهکاری اندیشیده شود، هم حمایت‌های مردمی وجود داشته باشد هم مانند دیگر اصناف که کار می‌کنند، این صنف هم فعالیت خود را داشته باشد. گفتنش سخت است، اما نوازندگان بزرگی را می‌شناسم که به ناچار مجبور هستند در تاکسی‌های اینترنتی کار کنند، هنرمندان سرشناسی ‌که سازها را فروختند تا امرار معاش کنند و این خیلی سخت است. نوازنده‌ای که کار می‌کرد، به اندازه درآمدش امرار معاش می‌کرد و حالا درآمدش به صفر رسیده، باید چه کاری انجام دهد؟» 
به‌نظر می‌رسد که جشنواره سی‌و‌هشتم موسیقی فجر می‌تواند آغازگر فصل تازه اجرای کنسرت‌ها در کشور باشد. با هم مرور کنیم که در جشنواره امسال چه می‌گذرد. 

    جشنواره امسال چگونه برگزار می‌شود؟ 
سی‌و‌هشتمین جشنواره موسیقی فجر با همه سختی‌ها و فراز و نشیبی که این حوزه دارد، از 28 بهمن‌ماه در تهران و مراکز استان‌ها در‌حال برگزاری است. این دوره از جشنواره شامل بخش استان‌ها، پژوهش، رقابتی، جایزه باربد، غیر‌رقابتی (ارکسترال، کلاسیک، ردیف دستگاهی، نواحی، هنرستان‌های موسیقی و پاپ)، جشنواره جشنواره‌ها، جایزه ترانه، جایزه موسیقی و رسانه، بخش سرود و بخش بین‌الملل است. بخش استان‌ها به‌طور همزمان در ۱۴ استان برگزار خواهد شد. گلستان با ۳۴ اجرا، آذربایجان‌شرقی ۲۰، کرمانشاه ۱۸، خراسان شمالی ۱۴، زنجان ۱۲، هرمزگان ۱۲، جنوب کرمان ۱۱، کهگیلویه بویراحمد ۱۱، مازندران ۸، همدان ۶، بوشهر ۶، البرز ۵، لرستان ۵ و گیلان با ۴ اجرای صحنه‌ای میزبان سی‌و‌هشتمین جشنواره موسیقی فجر خواهند بود. 
بخش رقابتی به‌منظور حضور جریان‌های نوین موسیقی و صدا در ایران که در بازنگری صورت‌های شنیداری به ایده‌پردازی و اجرا بدون پیش‌داوری مرسوم در ساخت و اجرای موسیقی متداول می‌پردازد که در این دوره به‌عنوان جایزه ویژه به جشنواره اضافه شده است. 
جایزه باربد با هدف معرفی و تقدیر از آثار برگزیده اهالی موسیقی ایران، اعتلای هنر موسیقی و ارتقای سلیقه و فرهنگ شنیداری مخاطبان، صیانت از هویت ملی مبتنی‌بر آموزه‌های آیینی و ایرانی، تقویت و حمایت از هنر خلاق به‌ویژه ایده و اجراهای صدا‌وموسیقی نسل جوان یکی دیگر از بخش‌های جشنواره امسال است. بخش غیر‌رقابتی با هدف شناسایی، ظرفیت‌سازی و حمایت از فعالیت‌های خلاقانه هنرمندان و گروه‌های موسیقی سراسر کشور، با اولویت معیارهای هنری در هر‌شاخه از موسیقی برگزار می‌شود. بخش بین‌الملل جشنواره با محوریت موسیقی و با هدف تعامل و تبادل فرهنگی و هنری با هشت اجرا از کشورهای پرتغال، روسیه، مجارستان، هند، تاجیکستان، افغانستان، ارمنستان و صربستان در تنوع مختلف موسیقایی برگزار می‌شود که دوئت جز ویولن و پیانو از کشور مجارستان، دوئت پیانو از صربستان، گروه قوالی افغانستان، کوارتت دودوک ارمنستان، گروه کشور هند، گروه فادو از کشور پرتغال، گروه کشور تاجیکستان، آنسامبل کنسرواتوار سنت پترزبورگ از برنامه‌های بخش بین‌الملل هستند. 
جایزه ترانه نیز متن ترانه‌هایی که از مهر 1400 تا مهر 1401 به‌صورت تک‌آهنگ یا درقالب آلبوم موسیقی از سوی موسسات یا اشخاص حقیقی و حقوقی پس از دریافت مجوز از دفتر موسیقی تولید و منتشر شده‌اند، توسط هیات‌داوران بررسی و ترانه‌های برگزیده معرفی می‌شوند. همچنین جایزه موسیقی و رسانه در دو محور و با هدف تجلیل از نقش اهالی رسانه در زمینه نقد و هم‌افزایی حوزه‌ موسیقی، افزایش نقش رسانه‌ها در توجه عمومی به موسیقی و کلام، فرهنگ‌سازی با موسیقی، افزایش سواد هنر موسیقی در بین عموم جامعه، توجه به گونه‌های مختلف موسیقی، به‌ویژه موسیقی نواحی و خرده‌فرهنگ‌ها و تبیین موسیقی به‌عنوان کالای فرهنگی برگزار می‌شود. 
بخش سرود امسال به‌صورت رسمی و با گرامیداشت یاد مرحوم اسفندیار قره‌باغی ملقب به نغمه‌خوان انقلاب برگزار شده است. در این بخش ۱۰ گروه برای نخستین‌بار در یک سالن مجزا طی ایام جشنواره روی صحنه خواهند رفت و براساس برنامه‌ریزی‌های صورت‌گرفته، تجلیل از فعالان سرود و انتخاب بهترین گروه سرود براساس آرای مردمی از دیگر برنامه‌های این بخش است. 
همچنین امسال دو بخش به بزرگداشت و تجلیل از دو هنرمند برجسته موسیقی ردیف دستگاهی و موسیقی نواحی اختصاص داده شده است. 
۲ هزار و ۱۲۶ هنرمند امسال در سی‌و‌هشتمین جشنواره موسیقی فجر حضور دارند، در بخش غیررقابتی تکنوازی ۴۹ آقا، ۲۷ خانم، در بخش غیررقابتی گروه‌نوازی ۱۹ گروه و در بخش اجراهای رقابتی هشت گروه حضور دارند. 
۱۲ گروه پاپ، پنج گروه ارکسترال، ۲۸ گروه موسیقی نواحی، ۲ گروه بانوان، چهار گروه هنرستان موسیقی، ۱۴ گروه موسیقی سنتی، پنج گروه کلاسیک، ۱۱ گروه سرود و یکصد و ۸۸ گروه از استان‌ها در این جشنواره شرکت کردند. 
امسال هفت سالن میزبان ۸۷ اجرای جشنواره در ۶ شب هستند. تالار وحدت در بخش ارکسترال و بین‌الملل با ۹ اجرا، تالار رودکی در بخش ردیف دستگاهی و مسابقه موسیقی ایران با ۲۳ اجرا، فرهنگسرای نیاوران در بخش بانوان و بین‌الملل با ۱۱ اجرا، فرهنگسرای ارسباران در بخش سرود و موسیقی نواحی با ۱۹ اجرا، مجموعه کوشک باغ هنر در بخش موسیقی نواحی با ۱۳ برنامه میزبان جشنواره موسیقی فجر هستند.