خاک‌فروشی ناتو

سیدمهدی طالبی، خبرنگار گروه جهان‌شهر: در زمستان 2023 جنگ در اوکراین مانند یک خرس به خواب رفته است. ارتش‌های روسیه و اوکراین به بهانه بارش برف و عدم امکان تحرک با وسایل نقلیه یا یورش‌های پیاده، جنگ را متوقف کرده‌اند. در معدود زد و خوردها، گاهی روسیه چند پهپاد به خاک اوکراین پرتاب می‌کند و مواقعی نیز اوکراینی‌ها با هدف قرار دادن ناوگان دریایی روس‌ها در دریای سیاه از خجالت مسکو درمی‌آیند.
شاید به همین دلیل بود که مسکو هفته گذشته با بگو و بخند، پیام‌های آشکار و نهانی برای غرب ارسال کرد. ولادیمیر پوتین رئیس‌جمهور روسیه، سه‌شنبه گذشته به‌طور علنی از آمادگی خود برای مذاکره بر سر آینده اوکراین خبر داد. این موضع‌گیری در شرایطی که حضور روس‌ها حتی در کمربند جنوبی منتهی به شبه‌جزیره کریمه تکمیل نشده است، نشان می‌دهد مسکو برخلاف گفته‌های قبلی قصد یا توان پیش‌روی بیشتر را در خاک اوکراین ندارد. پنج روز پس از پیام آشکار پوتین به غرب در 19 دسامبر، نیویورک‌تایمز در گزارشی به تاریخ 2 دی (23 دسامبر) اعلام کرد رئیس‌جمهور روسیه از کانال‌های دیپلماتیک گفته آماده انجام یک «معامله» است. با وجود اظهارات صریح او به این خبر نمی‌توان خدشه‌ای وارد کرد. این موضوع پیشینه‌ای نیز در طرف غربی دارد. استیان ینسن، رئیس دفتر دبیرکل ناتو در تابستان به‌صراحت اعلام کرده بود یک راه‌حل برای اوکراین واگذاری خاکش به روسیه است تا با پایان جنگ، شرایط برای عضویت این کشور در ناتو فراهم شود.
سخنان زمستانه پوتین به‌نوعی پذیرش پیشنهاد تابستانه ناتو است. مسکو و واشنگتن در آستانه معامله‌ای قرار دارند که احتمالا بر مبنای آن، یک‌پنجم خاک اوکراین از دست می‌رود.

«مدل گرجستان» هدف ارضی جنگ اوکراین
روسیه با توجه به سابقه قبلی و گردش قطعی اوکراین به‌سمت غرب تلاش داشت آنچه را که می‌تواند از خاک این کشور در چنگ خود نگه دارد، اشغال کند. نمونه برجسته و نقطه آغاز چنین رویه‌ای در برخورد روس‌ها با از دست دادن سرزمین‌های تحت‌نفوذشان، گرجستان است. گرجستان در سال 2003 شاهد وقوع انقلابی رنگی با مدیریت غرب شد که «انقلاب گل‌ رز» نام گرفت. دولت غربگرای برآمده از این تحول که به کودتای خیابانی نیز شباهت داشت، فرآیند عضویت در سازمان نظامی ناتو را دنبال کرد. این تحرکات در سال 2008 به حمله روسیه به خاک گرجستان انجامید. روس‌ها در این جنگ کوتاه‌مدت، دو منطقه «اوستیای شمالی» و «آبخازیا» را به‌طور رسمی از خاک این کشور جدا و به‌صورت جمهوری‌های مستقل و کشورهای جدیدی معرفی کردند؛ هرچند این دو منطقه پیش از این نیز به‌شکل خودمختار در قالب کشور گرجستان وجود داشتند.
روس‌ها در اوکراین ابتدا تلاش کردند مسیر متفاوت‌تری را درپیش بگیرند. انقلاب رنگی اوکراین با نام «انقلاب نارنجی» در سال‌های 2004 و 2005 باعث روی کار آمدن غربگرایان شد اما در انتخابات سال 2010، روسگرایان بار دیگر به قدرت بازگشتند. کودتا علیه دولت ویکتور یانکوویچ، رئیس‌جمهور وقت اوکراین در سال 2014 اما روس‌ها را در اوکراین نیز به «مدل گرجستان» رساند. مدلی که در آن با مسجل شدن سقوط یک دولت به‌دست نیروهای غربی، روس‌ها بخش‌هایی از آن را برای خود بازیابی می‌کنند. در وهله اول شبه‌جزیره کریمه به‌سرعت در همان سال اشغال و بلافاصله به خاک روسیه ملحق شد. با وجود این، جنگ در منطقه دونباس شامل دو استان لوهانسک و دونتسک به‌سادگی پیش نرفت و تنها یک‌سوم تا نیمی از این دو استان در دستان شبه‌نظامیان روس‌تبار باقی ماند.
روس‌ها با حمله سال 2022 خود به اوکراین موفق شدند ضمن اشغال بخش‌های بیشتری از دونباس، قسمت‌هایی از دو استان دیگر شامل زاپروژیا و خرسون را نیز به چنگ آورند. امروزه روس‌ها استان کریمه را به‌طور کامل و چهار استان دیگر را به‌شکل نسبی در اشغال خود دارند. به‌نظر می‌رسد روس‌ها کج دار و مریز موفق شده‌اند «مدل گرجستان» را در سناریویی حداقلی محقق کنند.

ادامه مطلب را اینجا بخوانید.