طهرانچی: نمی‌توان با یک نسخه سطح معارف دانشجویان را ارتقا داد

دکتر محمدمهدی طهرانچی، رئیس دانشگاه آزاد در دومین نشست سراسری مدیران گروه معارف و دبیران قرآن و عترت دانشگاه که روز گذشته در مشهد مقدس برگزار شد، با اشاره به عملیات طوفان الاقصی، گفت: «آنچه در فلسطین اشغالی و غزه می‌گذرد، ‌جهاد اصغر‌ را می‌طلبد اما آنچه در دانشگاه و اجتماع نیاز داریم، ‌جهاد اکبر‌ است. از خداوند می‌خواهیم در تربیت فرزندان سرزمین‌مان کوتاهی نکنیم.»
رئیس دانشگاه آزاد با اشاره به اهمیت گروه معارف در تربیت معنوی و فرهنگی دانشجویان، اظهار داشت: «دانشجویان مقاطع کارشناسی حدود ۳۹۴ ساعت در اختیار این گروه هستند و باید دروس معارف را بگذرانند. اگر جوان شناختی از دین و ایمان نداشته باشد، یعنی این ۳۹۴ ساعت موثر نبوده است. هرچند که ما نیز «لَسْتَ عَلَیْهمْ بِمُصَیْطِرٍ» نیستیم اما آیا مانند پیامبر، خودمان را برای هدایت فدا می‌کنیم تا مصداق این آیه شریفه باشیم؟»
دکتر طهرانچی با بیان اینکه یکی از ارکان حرکت دانشگاه آزاد در مفهوم اسلامی‌سازی، تعلیم و تربیت و گروه معارف اسلامی است، گفت: «واقعیت این است که تعلیم و تربیت ما قرآنی نیست و فلسفی است؛ حتی زمانی که می‌خواهیم از دین سخن بگوییم، موضع ما فلسفی است. این در حالی است که قرآن کریم کتاب هدایت است و باید برای تعلیم و تربیت از آن الگو بگیریم. خداوند متعال فقط خالق نیست بلکه رب العالمین است و زمانی که در سوره انعام خود را معرفی می‌کند، می‌فرماید: «بَدِیعُ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ أَنَّى یَکُونُ لَه وَلَدٌ وَلَمْ تَکُنْ لَه صَاحِبَةٌ وَخَلَقَ کُلَّ شَیْءٍ وَهوَ بِکُلِّ شَیْءٍ عَلِیمٌ ذَلِکُمُ اللَّه رَبُّکُمْ لَا إِلَه إِلَّا هوَ خَالِقُ کُلِّ شَیْءٍ فَاعْبُدُوه وَهوَ عَلَى کُلِّ شَیْءٍ وَکِیلٌ ا تُدْرِکُه الْأَبْصَارُ وَهوَ یُدْرِکُ الْأَبْصَارَ وَهوَ اللَّطِیفُ الْخَبِیرُ قَدْ جَاءَکُمْ بَصَائِرُ مِنْ رَبِّکُمْ فَمَنْ أَبْصَرَ فَلِنَفْسِه وَمَنْ عَمِیَ فَعَلَیْها وَمَا أَنَا عَلَیْکُمْ بِحَفِیظٍ وَکَذَلِکَ نُصَرِّفُ الْآیَاتِ وَلِیَقُولُوا دَرَسْتَ وَلِنُبَیِّنَه لِقَوْمٍ یَعْلَمُونَ». عضو هیات‌امنای دانشگاه آزاد تاکید کرد: «برای خداشناسی باید «بصائر»‌شناس باشیم. ابزار انسان سمع، ابصار و افئده است اما ما در تعلیم و تربیت ابصار را کنار گذاشته‌ایم و فقط به «سمع» و «افئده» پرداخته و اساسا کاری با «ابصار» نداریم. به همین دلیل نگاه جوانان دچار یک جریان دوگانه است. مقام‌معظم‌رهبری به صیرورت دائمی و تحول مستمر و دائمی در محیط دانشگاه تاکید فرموده‌اند اما آیا در دانشگاه صیرورت دائمی داریم؟ سازندگی دارای سه اصل اعتقادی، اخلاقی و علمی است و باید توجه داشته باشیم که فقط مسئول علم نیستیم.»
دکتر طهرانچی با اشاره به مخاطرات فضای مجازی، به داستان حضرت موسی اشاره کرد و گفت: «آیا دریای طوفانی فضای مجازی از دریای طوفانی نیل شدیدتر است که موسی‌(ع) را به خدا سپردند و به نیل انداختند و به دست دشمن افتاد؟ نباید ناامید شد بلکه باید محبت خدا را در دل دانشجویان قرار دهیم و آنها را بسازیم. خداوند در آیه 39 سوره طه می‌فرماید: «أَنِ اقْذِ فِیه فِی التَّابُوتِ فَاقْذِ فِیه فِی الْیَمِّ فَلْیُلْقِه الْیَمُّ بِالسَّاحِلِ یَأْخُذْه عَدُوٌّ لِی وَعَدُوٌّ لَه وَأَلْقَیْتُ عَلَیْکَ مَحَبَّةً مِنِّی وَلِتُصْنَعَ عَلَى عَیْنِی» یعنی او (موسی) را در صندوقی بیفکن و آن صندوق را به دریا بینداز تا دریا آن را به ساحل افکند و دشمن من و دشمن او، آن را برگیرد.»
رئیس دانشگاه آزاد خاطرنشان کرد: «باید جوانان را در مقابل چشمان‌مان بسازیم؛ «لِتُصْنَعَ عَلَى عَیْنِی» و طی چهار سال (مقطع کارشناسی) آنها را رشد دهیم. حضرت موسی زمانی که به دنبال مربی و مرشد برای خود بود، سه ویژگی را در نظر داشت؛ عبودیت و بندگی خدا، محبت و عالم بودن. پس هرکس برای علم معارف مناسب نیست بلکه باید رحمت و محبت در وجود او شکل گرفته باشد. دروس معارف یک امر ربانی است. تربیت با نَفس، عقل و دل کار دارد و به همین دلیل عالم ربانی طلب می‌کند.»
وی درخصوص ویژگی‌های علم تصریح کرد: «ما در حوزه علم دچار یک مشکل هستیم، در چند سال اخیر اشکالی به وجود آمد که علم رسمی را از غرب گرفتیم تا به جوانان بدهیم اما علم برآمده از غرب کاری با علم ملکوت ندارد، به همین دلیل جوان ما نمی‌تواند رابطه نماز باران و بارش باران را درک کند؛ چراکه باران را امری طبیعی می‌داند و به همین دلیل جوان نمی‌تواند نماز باران امام رضا(ع) را درک کند.»
دکتر طهرانچی ادامه داد: «علمی که بشر با آن طرف است، مصداق آیه شریفه «یَعْلَمُونَ ظَاهرًا مِنَ الْحَیَاةِ الدُّنْیَا وَهمْ عَنِ الْآخِرَةِ همْ غَافِلُونَ» است و رابطه مُلک و ملکوت در آن وجود ندارد و فقط به عالم مادی می‌پردازد. به همین دلیل علم کاملی نیست و ظن و هوای نفس در آن وجود دارد. در این شرایط دانشجو قبل از دانش اعتقادی، دانش دیگری فراگرفته و از ابتدا در بینش او بین علوم و بینش دینی هیچ ارتباطی برقرار نیست. بینش این دو حوزه (علم و دین) را از هم جدا کرده و این موضوع بر گرایش و کنش دانشجو نیز تاثیر گذاشته است.»
رئیس دانشگاه آزاد ادامه داد: «به همین دلیل ما چالش اساسی داریم چراکه دانشگاه ما یک نهاد علم وارداتی است و علم غرب هم کامل نیست. نتیجه این شده که خداوند می‌فرماید: «أُولَئِکَ الَّذِینَ طَبَعَ اللَّه عَلَى قُلُوبِهمْ وَسَمْعِهمْ وَأَبْصَارِهمْ وَأُولَئِکَ همُ الْغَافِلُونَ» یعنی خدا بر قلب و گوش و چشمان‌شان مهر نهاده؛ (به همین دلیل نمی‌فهمند) و غافلان واقعی همان‌ها هستند. سوالی که مطرح می‌شود این است که ما یک داروی گیاهی و یک داروی شیمیایی می‌دهیم و به این توجه نداشتیم که آیا این دو با هم سازگار و جمع‌پذیر هستند یا خیر. آیا science با دروس معارف ما ترکیب‌پذیر است یا خیر.» وی افزود: «سال ۱۹۲۷ مقاله‌ای منتشر شد که در آن علم غرب را در تضاد و تعارض علم و دین بیان کرد اما سال ۲۰۰۰ ایده دیگری مطرح شد که معتقد است این دو متعارض نیستند و می‌توانند گفت‌وگو کنند و استقلال و وحدت داشته باشند. البته ما دعوای علم و دین نداریم، بلکه با دعوای علم و ایمان مواجه هستیم و یک منازعه تمدنی علمی داریم.»
دکتر طهرانچی با بیان اینکه غرب از ابتدا ماوراءالطبیعه را نادیده گرفت و فقط به علم پرداخت، گفت: «علم و ایمان چهار وجه تلازم، تغافل، استقلال و تعارض دارد و در این چهار وجه عالم مومن، عالم مسلمان، عالم غافل و عالم کافر تربیت می‌شود. سوال این است که ما در نظام تربیتی کدام یک را تربیت می‌کنیم. جوان ما در زیست‌شناسی نظریه غرب و نظریه تکامل داروین را مطالعه و هنگام اذان هم نماز می‌خواند. این یعنی عالم مسلمان تربیت کرده‌ایم نه عالم مومن. در علم غرب خدا رب‌العالمین نیست بلکه خدای ساعت‌ساز است و در این نگرش دعا، معجزه، نماز باران و... وجود ندارد، البته می‌تواند نماز آیات را بپذیرد.»
رئیس دانشگاه آزاد با بیان اینکه روش فعلی آموزش دروس معارف منجر به افزایش معرفت دینی جوانان نشده است، گفت: «در دین ما بین پدیده و امر طبیعی ارتباط برقرار است. به‌عنوان نمونه خداوند درباره پدیده باران می‌فرماید: «وَهوَ الَّذِی أَرْسَلَ الرِّیَاحَ بُشْرًا بَیْنَ یَدَیْ رَحْمَتِه وَأَنْزَلْنَا مِنَ السَّمَاءِ مَاءً طَهورًا» خداوند درباره پدیده‌ها و امر طبیعی نشانه‌هایی برای اندیشمندان و متفکران قرار داده و می‌فرماید «إِنَّ فِی ذَلِکَ لَآیَةً لِقَوْمٍ یَتَفَکَّرُونَ» بنابراین باید دانشجوی متفکر تربیت کنیم که با تفکر به سراغ شناخت پدیده‌های طبیعی برود.»
دکتر طهرانچی با اشاره به لزوم تفکیک بین دانشجویان با تربیت دینی و دانشجویان تربیت‌شده غیردینی در کلاس‌های معارف، اظهار کرد: «ما با دو دسته دانشجو طرف هستیم؛ یک گروه دانشجویانی که در خانواده دینی تربیت شده‌اند و باورهای کامل دارند و دانشجویانی که در خانواده غیردینی هستند، بنابراین باید این دو گروه را در کلاس‌های معارف از هم جدا کرد و استاد معارف برای گروه دوم وقت و توان بیشتری بگذارد. مدل فعلی یک استاد با ۵۰ دانشجو که تربیت متفاوت دینی دارند، موثر نیست. نمی‌توان با یک نسخه، سطح معارف دانشجویان را ارتقا داد.»
وی با اشاره به لایه‌ها و مولفه‌های تعلیم و تربیت معارفی، خاطرنشان کرد: «در دروس معارف باید عالم مومن تربیت شود. دروس معارف باید بینش، دانش، گرایش، مهارت و کنش به دانشجویان بدهد. نسخه عملیاتی دانشگاه آزاد در این حوزه، راه‌اندازی دانشکده ‌فرهنگ و زندگی‌ است که در یک بسته به فرهنگ، اخلاق و معنویت می‌پردازد.»
رئیس دانشگاه آزاد صورت‌گرایی در علم را افتادن در تله مرگ دانست و گفت: «باید در تربیت دانشجو شاگردپروری مورد توجه قرار گیرد و از نظام کلاس‌محور به مربی‌محور بازگشت کنیم. دانشکده‌های فرهنگ و زندگی نیازمند هیات‌علمی مستقر است و مربی می‌خواهد که روح و جسم او دانشگاه باشد. پیش از این دانشگاه آزاد اسلامی معتقد بود که نهاد علم است نه نهاد تربیت قوه عاقله به همین دلیل از اساتید ترددی و حق‌التدریس استفاده می‌کرد. در این‌گذار استفاده از اساتید ترددی را ممنوع کردیم و دیگر اعضای هیات‌علمی دانشگاه آزاد به صورت پیوسته یا وابسته با این دانشگاه همکاری خواهند داشت.» وی خاطرنشان کرد: «برای دانشجوی باهوش، استاد باهوش می‌خواهیم چراکه قرار است هوش مصنوعی قدرت تفکر در تعلیم و تربیت دینی را بگیرد؛ پس اگر در نقطه کلاس و تدریس بایستیم، میدان را واگذار کرده‌ایم.»
دکتر طهرانچی در پایان خطاب به مدیران گروه و اساتید معارف اسلامی گفت: «تحول در دانشگاه یک الزام و باید است؛ چراکه جامعه از ما انتظار تحول دارد و شما کمک‌حال طرح تحول دانشگاه آزاد هستید.»