میراحمدرضا مشرف، پژوهشگر حوزه بین‌الملل: اجلاس سالانه سران کشورهای عضو گروه بریکس از روز سه‌شنبه در آفریقای جنوبی آغاز شده و به‌جز پوتین، رئیس‌جمهور روسیه -که به‌صورت مجازی در این نشست مشارکت می‌کند- چهار رهبر دیگر اعضای اصلی بریکس، یعنی روسای‌جمهور برزیل، چین و آفریقای جنوبی و همچنین نخست‌وزیر هند، همگی شخصا در ژوهانسبورگ حضور یافته‌اند. اما این دوره از نشست سالانه رهبران بریکس را بنابر دلایلی باید بسیار متمایز از جلسات پیشین این گروه ارزیابی کرد. دعوت از سران 70 کشور جهان (ازجمله رئیس‌جمهور ایران)، عدم حضور و درواقع دعوت نشدن سران کشورهای اصلی غربی برای مشارکت در نشست (مانند فرانسه که ظاهرا به‌رغم درخواست مکرون از وی دعوتی به‌عمل نیامد)، مباحث احتمالی مطرح‌شده در این نشست که به‌طور عمده بر چندجانبه‌گرایی و اصلاح نظام سیاسی و اقتصادی فعلی حاکم بر جهان تاکید دارد و درنهایت اوج‌گیری دوباره بحث شمال و جنوب در سایه تحولات جهانی به‌خصوص جنگ اوکراین؛ همگی بخشی از وجوه تمایز این دوره از نشست سران بریکس در ژوهانسبورگ آفریقای جنوبی به‌شمار می‌آیند.       

در چهارچوب همین مباحث، روزنامه ایندین‌اکسپرس هند در یکی از شماره‌های اخیر خود تحلیلی را درمورد نشست اخیر سران بریکس در ژوهانسبورگ ارائه کرده که در آن به بسیاری از ویژگی‌ها و شرایط منحصربه‌فرد این اجلاس پرداخته شده است. رام مدهاو، نویسنده این تحلیل کسی است که خود چندین دهه در عالی‌ترین سطوح تصمیم‌گیری سیاسی هند حضور داشته و حتی سابقه دبیرکلی حزب حاکم بی‌پی‌جی را نیز در کارنامه دارد. علاوه‌بر این وی یکی از اعضای بنیاد «آر‌اس‌اس» هند است و از تالیفات متعددی در زمینه تاریخ هندوستان و همچنین روابط این کشور با جهان خارج برخوردار است. اگرچه وی در این مقاله بریکس را عمدتا در چهارچوب شرایط کشور هند و الزامات سیاست خارجی این کشور به‌عنوان یکی از اعضا، مورد توجه قرار داده اما مباحث او درمورد ماهیت گروه بریکس و آینده آن به‌طور قطع درخور تامل و توجه است.

مدهاو بحث خود در رابطه با بریکس را از نقطه شکل‌گیری آن شروع می‌کند؛ از جایی که به‌قول وی جیم اونیل، سرپرست تحقیقان جهانی گلدن ساکس در مقاله‌ای با عنوان «جهان به بریک‌های اقتصادی بهتری نیاز دارد» برای نخستین‌بار به اهمیت ویژه چهار قدرت اقتصادی نو ظهور دنیا می‌پردازد. در این مقاله جیمز اونیل پیش‌بینی می‌کند که چهار اقتصاد نوظهور دنیا یعنی برزیل، روسیه، هند و چین در آینده چنان رشد تولید ناخالص داخلی را به ثبت خواهند رساند که پیامدهای مهمی برای ترتیبات حکمرانی جهانی به‌دنبال خواهد داشت. البته برای اونیل در جایگاه فردی که بعدها به‌عنوان وزیر خزانه‌داری دولت بریتانیا انتخاب می‌شود، این موضوع اساسا یک شگرد بازاریابی برای هدایت سرمایه‌گذاری‌ها به‌سمت این کشورها بود. اما آن‌گونه «رام مدهاو اشاره می‌کند نام اختصاری «بریک» از زمانی که وزرای خارجه برزیل، روسیه، هند و چین در حاشیه مجمع عمومی سازمان ملل در سال 2006 با یکدیگر ملاقات کردند، جاذبه سیاسی خود را پیدا کرد. رهبری نشست سران بریک در سال 2009 را -که در شهر یکاترینبورگ روسیه برگزار شد- ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور این کشور برعهده گرفت. در سال 2010 آفریقای جنوبی برای پیوستن به این گروه دعوت شد و ایده اقتصادی بریک به یک بلوک سیاسی به نام «بریکس» تبدیل شد.         

برای خواندن متن کامل گزارش، اینجا را بخوانید.