توسعه جهانی غیر غربی

سید مهدی طالبی، خبرنگار گروه بین‌الملل: پانزدهمین نشست بریکس از روز سه‌شنبه 31 مرداد (22 اوت) به میزبانی آفریقای جنوبی آغاز شده و امروز پنجشنبه 2 شهریور (‌اوت 24) به پایان می‌رسد. چین، هند، روسیه و برزیل به همراه آفریقای‌جنوبی که بعدها به این گروه پیوست، گروه بریکس را تشکیل می‌دهند. نشست پانزدهم از آن رو اهمیت ویژه‌ای یافت که طی آن اعضا درباره گسترش این گروه به بحث پرداختند. این مساله در سایه سیل درخواست‌های عضویت در سال 2023 میلادی، اصلی‌ترین موضوعی به‌شمار می‌رود که بریکس با آن مواجه است. بریکس به‌عنوان ساختاری جهانی که در آن کشورهای غربی عضویت ندارند، به‌طور آشکاری یک بنا در مقابل ساختمان قدرت غرب به حساب می‌آید. اگرچه درخصوص سازمان پیمان همکاری‌های شانگهای که اعضای آن آسیایی و اوراسیایی هستند، می‌توان با اتکا بر منطقه‌گرایی، عدم‌عضویت کشورهای غربی را توجیه کرده و آن را از اتهام ضدیت با غرب مبرا دانست، اما درخصوص بریکس اینچنین نیست. 

برای مبارزه با یک قدرت، روش‌های مستقیم و غیرمستقیم در دسترسند. از این رو برخی از اقدامات به‌وضوح شبیه مبارزه‌اند اما به‌دلیل غیرمستقیم بودن، تردیدهایی نسبت به آنها بروز می‌کند. با این‌ حال نگاه از ابعاد مختلف می‌تواند در این خصوص راهگشا باشد. 
کشورهای عضو بریکس از اواخر دهه 2000 و تقریبا مقارن با بحران اقتصادی 2009-2008 غرب که افول این جبهه را کلید زد، دور یکدیگر جمع شده و به‌جای همکاری دست به تشکیل یک گروه برای ساختارمند ساختن اقدامات خود زدند؛ حرکتی که از اراده برای پیشبرد قدرتمند امور حکایت داشت. کشورهای تشکیل‌دهنده بریکس ترکیب ویژه‌ای از دولت‌ها هستند که در راس آنها چین و روسیه قرار دارند؛ دو کشوری که ستون اصلی سازمان به‌حساب آمده و با غرب ضدیت دارند. در حوزه توانمندی، تاکید بر استقلال و همچنین رویای خیزش و کسب سهم از قدرت کلان جهانی، هند نیز همانند این دو کشور است؛ هرچند بنا به‌ دلایلی کمتر ضدغربی دیده می‌شود. نکته مهم برای تحلیل ماهیت نگاه هند آنجاست که این کشور ضدغربی نبوده اما غیرغربی به‌حساب آمده و علاقه‌مند نیست جزئی از این بلوک باشد، بلکه تمایل دارد در عین استقلال با آن همکاری کند؛ هویتی و خواستی که حتی اروپای دنباله‌روی واشنگتن و برخی دیگر از متحدان تحت سیطره آمریکا مانند ژاپن و کره‌جنوبی، فاقد آن هستند. 

دو کشور برزیل و آفریقای‌جنوبی نیز تحلیل وضعیت‌شان تقریبا مشابه هند است، با این تفاوت که حتی می‌تواند دشوارتر باشد. این دو کشور نه‌تنها همانند چین و روسیه ضدغربی نبوده‌اند بلکه از توانمندی و سابقه لازم برای رقابت با این مجموعه نیز بی‌بهره‌اند. با این وجود پرتوریا و برازیلیا هردو در سال‌های اخیر و به‌طور خاص پس از حمله روسیه به اوکراین، جدایی فزاینده خود از غرب را نشان داده و ابتدا در سایه «عدم محکومیت تجاوز روسیه به اوکراین» که مورد درخواست غرب بود و سپس «سرزنش غرب برای دخالت در وقوع جنگ» آن را تشدید کرده‌اند. به‌طور خلاصه بررسی سه موضوع «زمان شکل‌گیری»، «نحوه هماهنگی» و «اعضای تشکیل دهنده» آشکار می‌سازند بریکس رویکرد مبتنی‌بر مبارزه غیرمستقیم با غرب دارد. 

برای خواندن متن کامل گزارش، اینجا را بخوانید.