اوکراین خود را برای یک‌ضدحمله آماده می‌کند اما مقامات غربی به‌اندازه اوکراینی‌ها به سرنوشت جنگ خوشبین نیستند
ماه‌هاست که اوکراین ناکامی‌هایش در جنگ با روسیه را با وعده یک «حمله بهاری» پوشش داده است؛ حمله یا به‌عبارت دقیق‌تر ضدحمله‌ای که کی‌یف اعتقاد دارد حتی می‌تواند شبه‌جزیره کریمه را به این کشور بازگرداند. در این مدت کی‌یف متحدان غربی خود را برای تحویل مهمات و تسلیحات لازم جهت این حمله تحت‌فشار قرار داده است. هنوز زمان حمله مشخص نیست اما الکسی رزنیکوف، وزیر دفاع اوکراین روز جمعه گفت که اوکراین آماده انجام ضدحمله است. او گفته «تجهیزات وعده داده‌شده، آماده شده و تا حدی تحویل هم داده شده‌اند. ما آماده‌ایم.» ولادیمیر زلنسکی، رئیس‌جمهور اوکراین نیز در گفت‌و‌گویی که به‌تازگی با رسانه‌های فنلاند داشته از عبارت «به‌زودی» برای ضدحملات ارتش اوکراین استفاده کرده است. او از «اطمینان» به این عملیات‌ها برای «بازپس‌گیری شبه‌جزیره کریمه» گفته اما پیش‌شرط این رخداد را «تسلیحات نظامی بیشتر» خوانده است. هنوز هیچ‌کس نمی‌داند که ضدحمله کجا و چه زمانی آغاز می‌شود. ممکن است هفته‌ها بعد، زمانی این اتفاق بیفتد که تانک‌ها و نفربرهای زرهی جدید عرضه‌شده توسط غرب وارد نبرد شده باشند. چهار خبرنگار و کارشناس در مقاله‌ای با عنوان «حمله بهاری اوکراین با خطرات بزرگی برای آینده جنگ همراه است» در نیویورک‌تایمز پیش‌بینی کرده‌اند که احتمال دارد این عملیات در جنوب اوکراین، ازجمله در امتداد خط ساحلی اوکراین در دریای آزوف، در نزدیکی کریمه به اجرا دربیاید.
اعلام چندین و چندباره این موضوع طی ماه‌های متمادی نشان می‌دهد آنچه بیش از این عملیات اهمیت دارد، تبلیغ و بزرگنمایی آن است. اگر اوکراین و متحدانش به نتایج ضدحمله بهاری خود امید داشتند، طبیعتا باید پنهانی برنامه خود را پیش می‌بردند و ناگهانی عملیات را آغاز می‌کردند. تبلیغ درباره ضدحمله بهاری پیش از فراسیدن این فصل و تعلل در انجام آن در شرایطی که بهار به نیمه خود رسیده است، نشان می‌دهد وضعیت توازن نظامی ناتو در اوکراین به‌دلیل ضربات جدی روسیه و فرسایش بی‌وقفه و بی‌سابقه منابع قدرت اوکراین چندان مناسب نیست.
براساس اسناد افشاشده پنتاگون، انتظار می‌رود 12 تیپ رزمی اوکراینی با حدود چهارهزار سرباز برای این عملیات آماده شوند. در این اسناد آمده است ایالات‌متحده و متحدان ناتو درحال آموزش و تامین 9 تیپ از این تیپ‌ها هستند.
آمریکا و متحدانش در ناتو مهمات گسترده‌ای را برای نبرد آتی به اوکراین داده‌اند. اما یک نگرانی مقامات غربی این است که این تدارکات برای این نبرد کفایت کند. کارشناسان می‌گویند درصورتی‌که نیروهای اوکراین با سرعت فعلی به مصرف مهمات ادامه دهند، ممکن است ذخیره تسلیحات آنها به‌طور خطرناکی کم شود، زیرا متحدان غربی ذخایر کافی برای برداشت ندارند و تولید داخلی‌شان نیز قادر نخواهد بود این شکاف را پوشش دهد. درحال‌حاضر ارتش اوکراین روزی هزاران گلوله توپخانه شلیک می‌کند تا نبرد در باخموت را مهار کند. شدت بمباران باخموت به‌اندازه‌ای بوده که پنتاگون با مقامات کی‌یف ابراز نگرانی کرده و به آنها هشدار داده است که اوکراین برای زمان کلیدی مهمات چندانی نخواهد داشت.
ناامیدی غرب از پیروزی اوکراین
برخلاف مقامات اوکراینی که در اظهارنظرهایشان به‌شدت بر موفقیت این حمله تاکید دارند، به‌نظر نمی‌رسد مقامات اروپا و آمریکا، به‌اندازه آنها به نتیجه این ضدحملات خوشبین باشند. درحالی‌که مقامات اوکراینی گفته‌اند هدف آنها شکستن خطوط دفاعی روسیه و ایجاد یک فروپاشی گسترده در ارتش روسیه است، مقامات آمریکایی ارزیابی کرده‌اند که بعید است این حمله منجر به تغییر چشمگیر حرکت به‌نفع اوکراین شود. نیویورک‌تایمز نوشته که اگر در این حمله احتمالی، اوکراین نتواند پیروزی قابل‌توجهی کسب کند، این امکان وجود دارد که حمایت غرب از اوکراین «تضعیف» شود و کی‌یف تحت‌فشار فزاینده‌ای برای پایان دادن به جنگ یا توقف درگیری قرار گیرد. الکساندر ورشبو، سفیر سابق ایالات متحده در روسیه و یکی از مقامات ارشد ناتو، گفت: «همه‌چیز به این ضدحمله وابسته است. همه امیدوارند که شاید بیش از حد خوشبین هستند. اما این عملیات تعیین خواهد کرد که آیا نتیجه مطلوبی برای اوکراینی‌ها از نظر بازپس‌گیری زمین در میدان جنگ و ایجاد اهرم‌های بسیار مهم‌تر برای دستیابی به‌نوعی حل‌وفصل مذاکره وجود دارد یا خیر.»
بااین‌حال مقامات نظامی آمریکا می‌گویند این امکان وجود دارد که ارتش اوکراین بار دیگر آنها را غافلگیر کند. آنها اکنون به تانک‌های اروپایی و نفربرهای زرهی آمریکایی مسلح شده‌اند و واحدهای جدیدی دارند که توسط آمریکایی‌ها و نیروهای ناتو آموزش و تجهیز شده‌اند.
بهترین شانس اوکراین برای نمایش دراماتیک در ضدحمله نیز به اطلاعات آمریکا و ناتو و اوکراین بستگی دارد. اگر ایالات‌متحده و متحدانش بتوانند نقاط‌ضعف قابل‌توجهی را در جبهه روسیه شناسایی کنند، اوکراین می‌تواند از آن بهره‌برداری کند. هرچند هیچ دستاورد بزرگی در این نبرد تضمین‌شده نیست. بررسی‌ها نشان می‌دهد که میدان نبرد به‌شدت توسط روس‌ها مین‌گذاری شده است و پیشروی اوکراین به این بستگی دارد که آیا نیروهای کی‌یف می‌توانند از تجهیزات پاکسازی میادین مین- که غرب برایشان فراهم کرده است- در میدان نبرد استفاده کنند یا خیر؟
اوکراین تیپ‌های رزمی جدید را با ترکیب سربازان بی‌تجربه با هسته کوچکی از سربازان کهنه ساماندهی کرد. از ابتدای ژانویه، یگان‌ها به پایگاه‌های آموزشی آمریکایی در آلمان رفتند تا چگونگی استفاده از تجهیزات جدید را بیاموزند.
نیویورک‌تایمز از چالش‌های روسیه نیز در این جنگ گفته اما سطح آن با چالش‌های اوکراین قابل‌قیاس نیست. این روزنامه آمریکایی نوشته که «از آغاز تهاجم، تردیدهای عمده‌ای درمورد صلاحیت فرماندهان روسی و تامین سربازان آموزش‌دیده، گلوله‌های توپخانه و تجهیزات وجود داشته است. روس‌ها بسیاری از موشک‌های کروز خود را خرج کرده‌اند، هزاران نفر را تنها در باخموت از دست داده‌اند و انبارهای مهمات خود را بسیار سریع‌تر از آنچه بتوانند با تولید داخلی خود آن را جایگزین کنند، خالی کرده‌اند.» نویسندگان این مقاله نوشته‌اند که «نیروهای روسی توانایی خود را برای استفاده از پهپادها و توپخانه برای هدف قرار دادن نیروهای اوکراینی به‌طور موثرتر تقویت کرده‌اند.» مقامات اطلاعاتی آمریکا بارها هشدار داده‌اند که ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه فکر می‌کند زمان به‌نفع اوست. با توجه به ذخایر بیشتر تجهیزات و نیروی انسانی روسیه، مقامات می‌گویند که پوتین معتقد است درنهایت با کاهش اشتهای غرب برای حمایت از اوکراین، پیروز میدان خواهد شد.
آمادگی برای ضدحمله
بررسی‌ها نشان می‌دهد که روسیه خود را برای هر شکلی از ضدحمله آماده کرده است. خبرگزاری رویترز در گزارشی تصویری به بررسی چگونگی تقویت جبهه ارتش روسیه در اوکراین پرداخته است. این اطلاعات برمبنای تصاویر ماهواره‌ای از هزاران موقعیت دفاعی جدید که توسط رویترز بررسی شده‌اند، تهیه شده و نشان می‌دهد که روسیه درحال حفاری در نقاط استراتژیک کلیدی برای آمادگی حمله ارتش اوکراین است. این تصاویر نشان می‌دهد روسیه قبل از ضدحمله پیش‌بینی‌شده کی‌یف، دفاع خود را در اوکراین تقویت کرده است. دیوار دفاعی روسیه از خرسون، در جنوب اوکراین، به شمال شرقی کشور کشیده شده و بیش از 500 مایل را دربرمی‌گیرد. برادی آفریک در اندیشکده آمریکایی موسسه آمریکایی اینترپرایز گفت: «این خطوط دفاعی از استحکامات و سنگرهای لایه‌ای تشکیل شده است.» او به خبرگزاری فرانسه گفت آنها شامل خندق‌های ضدتانک، موانع برافراشته، خطوط دفاعی از پیش‌ساخته موسوم به دندان اژدها، مین‌های زمینی و سنگرهای پرسنل هستند. او ادامه داد هدف روسیه حفظ کنترل بر اراضی تصرف‌شده و تلاش برای محدود کردن توانایی اوکراین برای انجام یک حمله متقابل است. پیر رازوکس در بنیاد مطالعات استراتژیک مدیترانه (یک‌نهاد تحقیقاتی فرانسوی) گفت: «اگر ارتش اوکراین بتواند از لایه اول طراحی‌شده روس‌ها عبور کند، احتمالا در لایه دوم گیر می‌کند و حتی اگر از آن عبور کند، نفوذ به لایه سوم بسیارسخت خواهد بود.» اندرو گالر در اندیشکده استراتژی بریتانیایی جینز گفت که روسیه از استراتژی قدیمی هدایت نیروهای مهاجم دشمن به زمین موردنظر خود استفاده خواهد کرد.
سروصدای اوکراینی‌ها برای حمله بهاری باعث شده روس‌ها به‌شدت این خطوط دفاعی را دربرابر آنها تقویت کنند. با استحکاماتی که روس ها تدارک دیده‌اند، بعید است ضدحمله بهاری اوکراین تغییری در معادلات میدانی ایجاد کند. اگر این حمله نتواند تغییری ایجاد کند، احتمالا برای ماه‌ها نبرد ادامه خواهد داشت. در این بین اروپا بیشتر به‌سمت چین متمایل خواهد شد تا خود را از دست بحرانی که آمریکا برای آنها ساخته و پرداخته کرده است، نجات دهد. روزها و هفته‌های آینده برای اروپا بسیار تعیین‌کننده خواهد بود.
چرایی تاکید بر ضدحمله؟
درباره اینکه چرا با صحبت علنی درمورد نبرد پیش رو از پنهان‌کاری معمول درمورد برنامه‌های نظامی تبعیت نکرده است، می‌تواند دلایل متعددی داشته باشد. در ادامه به ابعاد این اقدام خلاف رویه‌های معمول جنگی پرداخته شده است:
1-نشان دادن حیات در جبهه نظامی اوکراین
ارتش اوکراین طی ماه‌های اخیر تلفات قابل توجهی داده است.
پس از گذشت یک سال و اندی از جنگ بی‌وقفه، سربازان اوکراینی خسته شده‌اند. از آن سو آنها تلفات قابل توجهی داده‌اند و زمین را نیز به طرف دیگر واگذار کرده‌اند. در کنار تلفات اوکراین که شامل سربازان با تجربه می‌شود، تعداد زیادی از سربازان جدید و کم‌تجربه فراخوانده شده به ارتش نیز به دلیل فقدان آموزش‌های لازم و اعزام بی‌ضابطه به خط مقدم، طعمه آتش بی‌امان روس‌ها به‌ویژه در باخموت و اطراف آن شده‌اند. در چنین شرایطی صحبت از ضدحمله، با هدف ارسال پالس حیات ارتش اوکراین و حفظ روحیه سربازان این کشور است.
2- اطمینان حامیان خارجی
بسیاری از طرف‌های بین‌المللی زمانی به تداوم جنگ اوکراین نگاه مثبتی پیدا کردند که کی‌یف موفق شد پیشروی روسیه به سمت مناطق مرکزی خود به‌ویژه از سمت شمال را در ابتدای جنگ ناکام بگذارد. آنان با رخنمایی این احتمال که اوکراین به‌طور کامل قابل تصرف نیست و کی‌یف به‌طور کامل شکست نخواهد خورد، وارد عرصه کمک به این کشور شدند. با اینحال طی یک سال جنگ، اوکراین نیمی از جمعیت، یک‌پنجم از خاک، بخش بزرگی از زیرساخت‌ها و همچنین تعداد انبوهی از سربازان و تجهیزات خود را نابوده شده می‌بیند و در داخل جبهه غربی سخنانی برخلاف ادامه جنگ شنیده می‌شود. در چنین شرایطی بسیاری از کشورهای جلب‌‌شده به عرصه کمک به اوکراین می‌دانند امکان تغییر شرایط و سرازیر شدن مجدد نیروهای روسیه از سمت جنوب به نواحی مرکزی و خرد شدن قوای اوکراین وجود دارد و از این‌رو آنان خواستار ادامه شرط‌بندی روی بازنده بازی نیستند؛ زیرا در شرایطی که به نظر بسیاری شکست اوکراین محرز است، ارسال کمک‌های بیشتر کاری بیهوده خواهد بود. دلیل دوم برای طرح حمله بهاری، امید دادن به این حامیان و جلب کمک تسلیحاتی از آنان بوده است.
3- کاستن از تمرکز روسیه
روسیه پس از دوره نخست جنگ که شامل نواحی گسترده در شمال، شرق و جنوب اوکراین می‌شد از نوار شمالی مانند کی‌یف عقب‌نشینی کرده و بر شرق و جنوب متمرکز شد. در مرحله دوم روس‌ها فعالیت در جبهه شرقی را نیز کاسته و از مناطقی مانند خارکف خارج شدند و صرفا بر جبهه جنوب تمرکز کردند. با تسلیح ارتش اوکراین و اعزام تعداد بیشتری از نیروهای کمکی از سمت ناتو، روس‌ها در سمت جنوب نیز پیشروی‌های خود را کاهش دادند. پس از سه مرحله توقف از سمت روس‌ها، آنها صرفا بر جبهه دونباس در جنوب شرق متمرکز شده و دیگر جبهه‌ها درحال رکود قرار گرفت. با عقب‌نشینی از شمال و توقف در شرق و جنوب، روس‌ها در مرحله چهارم با تمرکز بر دونباس-در منتهی‌الیه جنوب شرقی اوکراین- بالاخره در باخموت با تجمع نیروها و قدرت آتش‌شان ارتش اوکراین را به‌شدت درهم کوبیدند. ارتش اوکراین پیش از آغاز جنگ، در زمانی که روس‌تباران دونباس موفق به خارج ساختن کنترل بخشی از این منطقه از دست دولت مرکزی شده بودند، در این منطقه تمرکز داشت. به همین دلیل نیز با وجود پیشروی آسان روس‌ها در دیگر جبهه‌ها، در همان برهه جلو رفتن در دونباس حتی دشوارتر از حرکت به سمت کی‌یف به نظر می‌آمد. مسکو حالا در جبهه دونباس با تمرکز بی‌سابقه قوا و قدرت آتش خود در آستانه سرکوب ساختارهای دفاعی ایجاد شده توسط ارتش اوکراین است و درصورت گشودن گارد ارتش این کشور با دشواری کمتری به مرکز اوکراین سرازیر خواهد شد. تاکید مقامات اوکراینی و فرماندهان ناتو مبنی‌بر درپیش بودن ضدحمله بهاری برای کاستن توان تمرکز روس‌ها بر جبهه دونباس است. برخی از مقامات ناتو منطقه ضدحمله بهاری را محرمانه اعلام و همزمان اوکراینی‌ها نیز بر حمله برای بازپس‌گیری کریمه در جنوب تاکید دارند. با این وجود به نظر نمی‌رسد روس‌ها حتی در صورت آغاز عملیات در جبهه‌ای دیگر، قوای خود را در دونباس کاهش دهند. آنها در صورت مواجهه با عملیات ارتش اوکراین احتمالا با موشک‌های کروز و پهپاد، عقبه اوکراین به‌ویژه زیرساخت‌های شهری آن در کی‌یف را زیر آتش خواهند برد تا این‌گونه پاسخ ناتو را بدهند.
4- توجیه بی‌عملی
ارتش اوکراین در مراحلی موفق شد نیروهای روس را از شمال بیرون کرده، پیشروی آنان در شرق را متوقف کرده و برخی از مناطق را آزاد کند؛ اتفاقی که در جنوب نیز تکرار شد. با این وجود طی چند ماه اخیر آنها در جنوب شرق و در جبهه دونباس به زحمت در باخموت دربرابر روس‌ها ایستادگی کرده‌اند اما میزان تلفات زیاد، آنان را در آستانه فروپاشی جبهه‌شان و نه حتی عقب‌نشینی تاکتیکی قرار داده است.
برای پوشاندن ابعاد این ناکامی بزرگ و رکود در موفقیت‌های ارتش اوکراین، مقامات این کشور و برخی اعضای ناتو با بزرگنمایی درباره ضد حمله اوکراین به دنبال افزودن موفقیتی ذهنی برای کاشتن از غلظت شکست‌های میدانی هستند.
5- تلاش برای قاعده‌گذاری در جنگ
به نظر نمی‌رسد غرب کماکان خواهان پایان جنگ باشد. آنان می‌خواهند روسیه همچنان در اوکراین مشغول باشد. با این وجود از امکان پیروزی روسیه نیز هراسان هستند. ناتو با بزرگنمایی احتمال ضدحمله به دنبال جلب روس‌ها به مذاکرات پشت پرده است تا در ازای چیزی مانند توقف نبردها در جبهه باخموت، اوکراینی‌ها نیز از ضدحمله خود علیه روس‌ها که می‌تواند میزان تلفات آنها را به‌شدت افزایش دهد، درگذرند. در این صورت روس‌ها از خیر پیشروی‌های خود می‌گذرند تا در ضدحمله اوکراینی‌ها که با سلاح‌های پیشرفته غربی مانند راکت‌ها و موشک‌های بالستیک نیمه‌تاکتیکی سامانه هیمارس صورت می‌گیرد، ناگهان در مدتی کوتاه تلفاتی سنگین ندهند.
اگر مسکو چنین موضوعی را بپذیرد، پس از مدت‌ها از یک پیروزی محروم شده، سرکوب کامل ارتش اوکراین در دونباس را از دست می‌دهد و از ترسیم یک دورنمای مناسب برای جنگ نیز باز می‌ماند. روس‌ها پس از عقب‌نشینی‌های خود از کی‌یف، خارکف و بخشی از استان‌های جنوبی، پس از موفقیت‌های اولیه‌شان در این مناطق که متعلق به نخستین ماه‌های جنگ است، به پیروزی قابل ارائه بزرگی نیاز دارند. مسکو برای آغاز جنگ نیز سرکوب ارتش اوکراین در دونباس را به‌عنوان بهانه اصلی خود اعلام کرد و در صورت سرکوب کامل ارتش اوکراین در این منطقه خواهد توانست ادعا کند به هدف اصلی خود در جنگ برای تامین امنیت روس‌تباران در دونباس دست یافته است. همچنین با سرکوب ارتش اوکراین و باز شدن گارد این کشور و تسهیل امکان سرازیر شدن ارتش روسیه به مرکز اوکراین، دورنمایی برای پایان جنگ جهت جلوگیری از سقوط اوکراین و پایتخت این کشور، ترسیم خواهد گشت.
غرب قصد دارد با ایجاد آمادگی برای یک ضدحمله و بزرگنمایی درباره آن، تمام این مواهب را با تهدید وارد آوردن تلفات جانی سنگین به روس‌ها، از دستان مسکو خارج کند؛ تلفاتی که روس‌ها لاجرم آن را چه در ضدحمله چه در اقدامات دیگر در هرحال در جنگ کنونی متحمل خواهند شد. به نظر نمی‌رسد مسکو با شناخت دقیق اوضاع فریب ناتو را بخورد، حتی به قیمت تلفات سنگین در طول ضدحمله ادعایی.
مطالب پیشنهادی
