مسمومیت دانش آموزان؛ از واقعیت تا بیماری هیستری جمعی

محمد سلطانی، خبرنگار: انتشار اخبار مربوط به مسمومیت دانش آموزان در مدارس مختلف کشور که چند وقتی می شود به یکی از سر خط های رسانه های کشور تبدیل شده، باعث شده تا امروز دامنه مسمومیت های این قشر گستره بیشتری را شامل می شود و خانواده های دانش آموزان فارغ از محل زندگی شان، هر روز با این نگرانی سر کنند که امروز نوبت مدرسه فرزندان آنها خواهد بود یا خیر، تا جایی که برخی از آنها حتی از رفتن فرزندانشان به مدارس هم جلوگیری می کنند. اما در این میان موضوع مهمی وجود دارد که کمتر مورد توجه قرار گرفته و آن هم جنبه روانی مسمومیت های سریالی است. یعنی دانش آموزانی بودند که علی رغم اینکه علائم مسمومیت در آنها وجود داشته اما بعد از معاینات پزشکی مشخص شده که هرگز دچار مسمومیت نشده اند. اتفاقی که از حیث پزشکی آن را بیماری هیستری جمعی می نامند. به عبارت دیگر در چنین شرایطی افراد در حالی که عوامل فیزیکی و یا محیطی وجود نداشته اما علائم بیماری گونه مشابهی را از خود نشان می دهند؛ روندی که در برخی از مکان ها مانند مدارس، دانشگاه ها، محیط های کاری و ... که تعداد بالایی از افراد در کنار یکدیگر قرار دارند، بروز می کند. در چنین وضعیتی در صورتی که تنها یک فرد دچار علائم بیماری شود که عموما نیز مربوط به علائم حاصل از استرس است، به صورت دومینووار دیگر افراد هم به چنین علائمی دچار می شوند. 
البته اتفاقی که در این روزها در مدارس کشور افتاده، تنها مختص ایران نیست بلکه پیش تر در کشورهایی مانند افغانستان، فلسطین، مصر و .... هم مسبوق به سابقه است. بر اساس گزارشی از cnn، سال 2009 بود که با بروز علائمی در برخی از دانش آموزان افغانستانی، شایعه دست داشتن طالبان در این اتفاق به دلیل جلوگیری از حضور زنان و دختران در مدارس در این کشور منتشر شد. اتفاقی که دلیل اصلی ان هم مسمومیت بیش از 120 نفر دانش آموز دختر و 3 معلم بود بود، اتفاقی که البته به اینجا ختم نشد و مسمومیت بیش از 170 زن و دختر در یکی دیگر از مدارس به دلیل نوشیدن آب چاه و یا مسمومیت 400 دانش آموز پسر هم نشان می داد که موج مسمومیت ها در این کشور بالا گرفته است. در این میان مردم این کشور در آن برهه معتقدند بودند که طالبان مقصر این اتفاق است؛ هر چند که هیچگاه این موضوع ثابت نشد و با رد شدن این فرضیه از سوی طالبان و طالبان آمریکایی را ها مقصر این حادثه معرفی کرد. 
سال 1983 هم هزار دانش آموز دختر در کرانه باختری دچار علائمی که نشان از مسمومیت داشت، شدند. این اتفاق به حدی گسترده بود که رسانه های دنیا هم به ان پرداختند و فرضیه های مختلفی مانند دست داشتن رژیم صهیونیستی در این زمینه مطرح شده بود. علی رغم وجود علائم فیزیکی اما مجله Lancet با انتشار مقاله ای، ریشه اصلی این اتفاق را روانی اعلام کرد. حتی در اتفاقی که سال 1993 در مصر رخ داد و بر اساس آن بیش از هزار دانش آموز دچار علائم مسمومیت شدند و حتی دولت 32 مدرسه را در آن سال تعطیل کرد، باز هم بعد از بررسی ها محققان بیماری هیستری جمعی را دلیل آن اعلام کردند.
با توجه به مسبوق به سابقه بودن مسمومیت های دانش آموزی در دیگر کشورها به نظر می رسد؛ اتفاق رخ داده در کشور ما نیز جنبه روانی دارد؛ موضوعی که البته باید تا اعلام نتیجه نهایی از سوی مسئولین در این زمینه منتظر ماند؛ اما واقعیت این است که جنبه های روانی چنین اتفاقاتی معمولا در دوران رخ دادن آن، کمتر مورد توجه قرار می گیرد.