کاهش بودجـه‌های تحقیقــاتی روسیه

ندا اظهری، مترجم: چند هفته‌ای از شروع جنگ روسیه و اوکراین می‌گذرد و همچنان بسیاری از کشورهای دنیا علیه روسیه متحد شده و در اعتراض به این حملات، تحریم‌هایی را ضد روسیه اعمال کرده‌اند تا با تحت‌فشار قراردادن دولت این کشور، بتوانند از شدت حملات وارده به اوکراین کمتر کرده یا جنگ را متوقف کنند اما متاسفانه تاکنون این تحریم‌ها و محدودیت‌ها موفقیتی به‌دنبال نداشته است. بیشترین محدودیت‌هایی که برای دانشگاه‌ها و مراکز تحقیقاتی روسیه اعمال شده، منجر به کاهش بودجه‌های اختصاص‌یافته به آنها شده است که همین امر به مرور زمان می‌تواند بدنه علمی، دانشگاهی و پژوهشی روسیه را سست کند. این درحالی است که گزارش‌ها حکایت از کاهش چشمگیر بودجه مراکز تحقیقاتی و فرهنگی روسیه دارد، به‌طوری‌که به نظر می‌رسد این مراکز تحقیقاتی و فرهنگی با کاهش 10درصدی بودجه دست‌و‌پنجه نرم می‌کنند.

درخواست جهانی محکومیت روسیه
شروع جنگ روسیه و اوکراین موجی از محکومیت دانشمندان و سازمان‌های تحقیقاتی را در سراسر جهان علمی این کشور به‌دنبال داشته است. به‌دنبال وقوع جنگ، برخی سازمان‌های کشورهای غربی به‌سرعت برای قطع رابطه با روسیه، قطع بودجه و منابع و پایان‌دادن به همکاری با دانشمندان روسی اقدام کرده‌اند و گستره زیادی از دانشگاهیان و گروه‌های محقق این جنگ را موردانتقاد قرار داده و از همتایان اوکراینی حمایت کرده‌اند. در داخل اوکراین، دانشمندان به کشورهای دیگر فشار وارد می‌کنند تا روسیه را از برنامه‌های علمی و پژوهشی خود حذف کنند و از موسسات روس و مدیران علمی این کشور می‌خواهند تا این جنگ را تحریم کنند. یکی از فیزیکدانان دانشگاه ملی تاراس شوچنکو کی‌یف بر این باور است که جامعه آکادمیک روسیه باید به‌طور کامل تحریم شود و هیچ همکاری‌ای با آنها نداشته باشند. او پیشنهادهایی را هم برای این اقدام ارائه داده است که می‌توان به ممنوعیت انتشار مقالات روسی در ژورنال‌های غربی و ممانعت از همکاری محققان این کشور با گروه‌های محقق بین‌المللی اشاره کرد. او معتقد است جامعه آکادمیک روسیه باید قیمت حمایت از پوتین، رئیس‌جمهور این کشور را بپردازد. در نامه‌ای که از سوی محققان روسیه سازماندهی شده و توسط بیش از پنج‌هزار نفر امضا شده، دانشمندان به‌شدت این خصومت‌ها را محکوم کرده‌اند. این نامه را حدود 85 دانشمند عضو آکادمی علوم روسیه امضا کرده‌اند که یک نهاد دولتی است که بر بسیاری از پژوهش‌های کشور نظارت دارد.

لغو همکاری‌های بین‌المللی
به‌گزارش nature، جزء شدیدترین اقداماتی که تاکنون علیه روسیه اعمال شده، می‌توان به تصمیم نهایی «بنیاد تحقیقات آلمان» به‌عنوان بزرگ‌ترین سرمایه‌گذار پژوهشی آلمان اشاره کرد. این بنیاد تمام همکاری‌های خود را با روسیه لغو کرد. اتحادیه سازمان‌های علمی در آلمان اشاره کرده است که بودجه‌های پژوهشی این کشور از این پس دیگر شامل حال روسیه نمی‌شود و دیگر هیچ رویداد علمی مشترکی بین این دو کشور پدید نیامده و همکاری جدیدی هم رقم نخواهد خورد. به‌عبارتی، یک راه وجود دارد که تحریم‌های عمومی دانشمندان را تحت‌تاثیر قرار ندهد و آن، این است که بسیاری از دانشمندان دنیا به‌طور عمومی جنگ را تحریم کرده و با آن مخالفت کنند. در آمریکا، موسسه فناوری ماساچوست و کمبریج به همکاری‌های خود با بنیاد «اسکولکوو» به‌عنوان یک سازمان غیرانتفاعی مستقر در مسکو با تمرکز بر نوآوری پایان داده‌اند. جورج فریمن، وزیر علوم انگلیس هم مدتی پیش در توئیتی اعلام کرد که بازنگری سریع بودجه تحقیق و نوآوری از سوی دولت بریتانیا را به‌نفع روسیه آغاز کرده است.

تحریم کامل روسیه از سوی مجامع علمی جهان
درحالی‌که دانشمندان اوکراینی به‌دنبال متقاعدکردن سازمان‌های بین‌المللی به‌منظور انجام اقدامات سختگیرانه‌تری علیه روسیه هستند، بیش از 130 نفر نامه‌ای سرگشاده را خطاب به کمیسیون اروپا و ایالت‌های عضو اتحادیه اروپا امضا کرده و در آن خواستار تعلیق فوری تمام بودجه‌های همکاری‌های بین‌المللی با موسسات روسی شدند. اتحادیه اروپا دیگر نمی‌تواند بودجه موسساتی را فراهم کند که زیرمجموعه دولت پوتین هستند. طبق این بیانیه که از سوی شورای دانشمندان جوان اوکراینی ارائه شده، روسیه نباید در برنامه‌های اتحادیه اروپا مانند برنامه‌های تحقیقاتی شاخصی چون «افق اروپا» مشارکت داشته باشد. کمیسیون اروپا هم اوایل ماه مارس بود که اعلام کرد همکاری‌های علمی با روسیه را به حالت تعلیق درآورده و پرداخت‌ها را به شرکای تحقیقاتی روسیه متوقف کرده و همه پروژه‌هایی را که سازمان‌های تحقیقاتی روسی تحت برنامه اصلی افق اروپا و افق 2020 اروپا درگیر می‌کند، بررسی کرده‌اند.
از دیگر تحریم‌ها و لغوهایی که علیه روسیه اعمال شده، می‌توان به کنفرانس چهارساله اتحاد بین‌المللی ریاضیات اشاره کرد که قرار بود در ماه جولای در سن‌پترزبورگ برگزار شود. بعد از اعمال فشار از سوی جوامع ملی ریاضیات و دعوت از بیش از 100 سخنران مدعو، این اتحادیه در همان روزهای نخست شروع جنگ اعلام کرد کنگره بین‌المللی ریاضیدانان را با توجه به نبرد روسیه و اوکراین به‌صورت آنلاین برگزار می‌کند.

قطع رابطه انگلیس با روسیه
انگلیس به‌دنبال آن است که در ادامه تحریم‌هایی که دنیا علیه روسیه اعمال کرده، بخش زیادی از روابط پژوهشی خود را با روسیه قطع کند. وزرای انگلیس اعلام کرده‌اند دولت این کشور در نظر دارد تامین بودجه تمام برنامه‌های پژوهشی مرتبط با روسیه و همکاران موسساتی را قطع کرده و هرگونه پروژه‌ای را که قرار است به‌طور مستقیم در ارتباط با روسیه باشد، متوقف خواهد کرد. براساس این تصمیم‌گیری، انگلیس از این پس و به‌دنبال جنگ روسیه با اوکراین، هیچ پروژه مشارکتی را با روسیه تامین بودجه نخواهد کرد. دولت این کشور تاکید کرده است این اقدامات به‌طور مستقیم دولت، افراد و سازمان‌های روسیه را با ارتباطات مستقیم با کرملین هدف قرار می‌دهد و تمام محققان و دانشجویان روسیه موردهدف تحریم‌های انگلیس قرار نخواهند گرفت؛ چه‌بسا بسیاری از محققان و دانشجویان روس مخالف اقدامات تهاجمی دولت این کشور علیه اوکراین هستند
به گزارش تایمز، مرکز تحقیقات و نوآوری انگلیس اصلی‌ترین تامین‌کننده بودجه‌های تحقیقاتی پروژه‌های پژوهشی روسیه بوده و بعد از آغاز جنگ روسیه با اوکراین، تمام پرداخت گرنت‌های پژوهشی خود را به دانشمندان روسیه متوقف کرده است. حدود 50 گرنت پژوهشی بالغ بر ده‌ها میلیون پوند تحت‌تاثیر این تصمیم‌گیری قرار گرفته‌اند. موسسات انگلیسی هرگونه روابط مالی و آکادمیک خود را با روسیه که بودجه عمومی ندارند، موردبازنگری قرار داده‌اند. وزرا اعلام کرده‌اند انتظار دارند دانشگاه‌ها به‌سرعت مدارک افتخاری اعطاشده به روس‌ها را که به‌تازگی تحریم شده‌اند، لغو کنند. آنها از تمام دانشگاه‌های انگلیس می‌خواهند اگر تاکنون تحریمی علیه روسیه انجام نداده‌اند، ارتباطات تحقیقاتی مالی یا دانشگاهی با روسیه را بررسی کرده و آنها را تحریم کنند. تمام دانشگاه‌ها باید همواره مدرک افتخاری را که به محققان اعطا می‌کنند، به دقت بررسی کرده و انتظار می‌رود مدارک اعطایی افراد تحریم‌شده روسیه‌ای را به سرعت لغو کنند.

آماده‌باش برای تحریم‌های سخت‌تر و کاهش بودجه
به‌دنبال به‌هم‌ریختگی روابط روسیه و اوکراین، اقدامات دانشگاه‌ها و مراکز آموزشی غرب ازجمله تحریم‌های آموزش عالی و پژوهشی علیه روسیه آغاز شد. خشم بین‌المللی و حمایت از تحریم‌های تنبیهی علیه آموزش عالی و علوم روسیه درحال افزایش است. بیش از هشت‌هزار دانشمند و محقق ازجمله سه برنده جایزه نوبل و بسیاری از دانشمندان معتبر بین‌المللی، نامه‌ای را امضا کرده و از اعمال اقدامات بیشتر علیه روسیه حمایت کرده‌اند و از این‌رو می‌توان انتظار داشت که درصورت تداوم این نبرد، شاهد تحریم‌ها و فشارهای گسترده‌تری علیه دانشگاه‌ها و آموزش عالی روسیه خواهیم بود. براساس سندی که یکی از دانشگاه‌های برجسته روسیه منتشر کرده، موسسات فرهنگی و پژوهشی روسیه باید برای کاهش فراگیر بودجه‌های بیش از 232 میلیون دلاری آماده شوند. براین اساس، برنامه‌هایی برای کاهش هزینه‌های تحقیقاتی و فرهنگی روسیه به میزان 211میلیون دلار درحالی اعلام شده که تحریم‌های غرب در پاسخ به حمله روسیه به اوکراین بر اقتصاد روسیه اعمال شده است. این اقدام در شرایطی صورت می‌گیرد که آموزش عالی روسیه از هردو طرف تحت‌فشار است و کرملین تحت‌فشار قرار گرفته تا حتی در شرایطی که بسیاری از دانشگاه‌های غربی روابط دوجانبه خود را قطع کرده‌اند، از خط رسمی خود پیروی کند. حدود
یک ماه پیش، به‌دنبال بازداشت شماری از دانشگاهیان روس به‌دلیل مخالفت با جنگ، روسای ارشد موسسات روسیه نامه‌ای در حمایت از ولادیمیر پوتین و تصمیماتش برای حمله به اوکراین امضا کردند که از سوی جوامع بین‌المللی مورد محکومیت قرار گرفتند.
طبق گزارش دانشگاه سن‌‌پترزبورگ که جزئیاتی از کاهش بودجه را پس از جلسه چهارم آوریل پوتین منتشر کرد، کاهش شدید بودجه به‌دلیل شرایط سخت اقتصاد کلان ناشی از اعمال محدودیت‌های غیرقانونی بر کشور توسط کشورهای مخالف جنگ اعلام شده است. وزارت علوم و آموزش عالی فدراسیون روسیه بعد از جنگ با اوکراین، با کاهش حدود 200 میلیون دلاری مواجه شده است، درحالی‌که بنیاد پژوهش‌های بنیادی روسیه به‌عنوان یکی از بنیانگذاران اصلی علم در این کشور، خسارت مالی حدود 15میلیون دلاری را تجربه خواهد کرد. این سند همچنین بودجه‌های کمتری را برای چند موسسه معتبر ملی، ازجمله «موزه دولتی هرمیتاژ» مشخص کرده است که با کاهش بودجه بیش از پنج‌میلیون دلاری روبه‌رو می‌شوند.
دانشگاه ایالتی مسکو که برترین دانشگاه روسیه محسوب می‌شود، در میان برترین موسسات آموزشی قرار دارد که گفته می‌شود بعد از شکست در جذب حمایت‌های دولتی، با کاهش بودجه 10درصدی روبه‌رو شده است. در این میان، دانشگاه ایالتی سن‌‌پترزبورگ قادر است با توزیع دوباره بودجه‌های داخلی و کاهش درآمد در برخی حوزه‌ها شامل همکاری‌های علمی بین‌المللی و نیز به دلیل کاهش شمار دانشجویان در اروپا، بودجه ازدست‌رفته خود را احیا کرده و دوباره آن را به دست بیاورند. این دانشگاه همچنین حمایت بودجه‌ای مضاعفی را از دولت بالغ بر سه‌میلیون و 200 هزار دلار دریافت کرده است. باید توجه داشت تصمیمات مثبت برای ارائه حمایت بودجه‌ای به دانشگاه سن‌پترزبورگ، نتیجه رایزنی‌های طولانی‌مدت با وزرای دارایی روسیه بوده است.