نادیا آهنجان، خبرنگار: در لایحه بودجه سال 1400 سهم روستا‌ها و عشایر از بودجه ایران تنها 5 درصد بوده است. درواقع از کل مصارف بودجه 1400 حدود 63 هزار و 544 میلیارد تومان آن مربوط به مصارف مدیریت روستایی و عشایری بوده است. با این وجود بودجه تخصیصی به روستا‌ها و عشایر در لایحه بودجه 1401 با افت بیشتری روبه‌رو شده است، به‌طوری که از کل بودجه عمومی 1300 هزار میلیارد تومانی دولت در سال 1401، حدود 9 هزار و 43 میلیارد تومان یا معادل 0.71 درصد سهم روستاهاست که با توجه به سهم حدود 24 درصدی نواحی روستایی و عشایری از جمعیت کل کشور، رقم ناچیزی است. بررسی‌ها نشان می‌دهد در لایحه بودجه سال 1401 نسبت به قانون بودجه سال 1400 بودجه روستاها با کاهش 87 درصدی مواجه شده و از 5.7 درصد به 0.71 درصد رسیده است. لایحه بودجه سال 1401، با توجه به تمدید یک ساله قانون برنامه ششم توسعه برای سال 1401، به‌عنوان پنجمین لایحه بودجه در طول اجرای قانون برنامه ششم توسعه محسوب می‌شود که هیچ ردیف اعتباری برای رفع نابسامانی، موازی‌کاری و آشفتگی در نظام مدیریت و سیاستگذاری توسعه روستایی و عشایری به‌عنوان اساسی‌ترین مشکل توسعه روستایی و عشایری کشور ندارد. در این نواحی کشور کماکان با مشکل توزیع نامتوازن جمعیت در پهنه سرزمین و حاشیه‌نشینی و به‌طور کلی عدم برقراری عدالت اجتماعی در آن مناطق مواجه است.

 45 درصد راه‌های روستایی آسفالت هم نیست

در سال 1400 که سهم قابل احصای بودجه مدیریت و توسعه روستایی و عشایری از کل بودجه عمومی 63 هزار و 544 میلیارد تومان بود، نقد‌های زیادی به این تخصیص وارد شد، درحالی که در مقایسه با قانون بودجه 1399 رشدی 51 درصدی را شاهد بود. اما این رشد دوامی نداشت و در سال 1401 روند تخصیص نزولی پیش رفت. براساس آمار سهم قابل احصای بودجه مدیریت و توسعه روستایی و عشایری(اعتبارات طرح‌ها و برنامه‌ها و تبصره‌ها) از کل بودجه عمومی دولت در سال 1401، معادل 0.71درصد( حدود 9 هزار و 43 میلیارد ریال) است که با توجه به سهم حدود 24 درصدی نواحی روستایی و عشایری از جمعیت کل کشور، رقم کمی است. این درحالی است که در مقایسه با قانون بودجه سال 1400، لایحه بودجه سال 1401 نسبت به قانون بودجه سال 1400 با کاهش 87 درصدی مواجه شده و از 5.7 درصد به 0.71 درصد رسیده است.

سهم اعتبارات هزینه‌ای و تملک دارایی سرمایه‌ای از کل بودجه توسعه روستایی و عشایری به نسبت 34 و 66 درصد است. حذف اعتبارات تملک دارایی سرمایه‌ای راه‌های روستایی از بودجه استانی و اعتبارات هزینه‌ای مربوط به خدمات بهداشتی ـ سلامتی روستاییان و عشایری در لایحه بودجه سال 1401 درحالی اتفاق افتاده که نزدیک به 45 درصد راه‌های روستایی کشور آسفالت نشده‌اند و همچنین میزان بهره‌مندی روستاییان و عشایر از خدمات بهداشتی و درمانی در وضعیت مطلوبی قرار ندارد. همچنین علی‌رغم وعده‌هایی برای اجرای طرح بیمه رایگان(حداقل برای پنج سال) 1250000 نفر از اقشار آسیب‌پذیر تحت پوشش نهاد‌های حمایتی در صندوق بیمه اجتماعی کشاورزان، روستاییان و عشایر، اولا چنین اعتباری در لایحه بودجه سال 1401 پیش‌بینی نشده است. ثانیا سازوکاری برای جلب رضایت و جلوگیری از پایمال شدن حقوق کشاورزان، روستاییان و عشایر بیمه شده فعلی در صورت پرداخت مستمری به اعضای جدید که بیشتر برای صندوق هزینه‌بر است تا درآمدزا، نیز پیش‌بینی نشده است.

 سهم محرومیت‌زدایی تنها 2 درصد

بررسی وضعیت توزیع اعتبارات روستایی و عشایری بین گروه‌های 13گانه، نشان می‌دهد حدود 37 درصد از بودجه توسعه روستایی و عشایری به امور کالبدی ـ فیزیکی ـ خدماتی و تنها حدود 2 درصد از آن به موضوع اشتغال و محرومیت‌زدایی اختصاص پیدا کرده است. در لایحه بودجه سال 1400 سهم اعتبارات هزینه‌ای و تملک دارایی سرمایه‌ای از کل بودجه توسعه روستایی و عشایری تقریبا همانند سال‌های قبل از آن به نسبت 84 و 16 درصدی بود، این امر در کنار اختصاص حدود 95 درصد از بودجه توسعه روستایی و عشایری به امور کالبدی- فیزیکی- خدماتی و سهم حدود 3.5 درصدی موضوع اشتغال و محرومیت‌زدایی در لایحه بودجه سال 1400( 1.5 درصد بیش از 1401) بیانگر این نکته است که اعتبارات مدیریت و توسعه روستایی و عشایری در لایحه بودجه 1401و 1400، هم از نظر نسبت اعتبارات تملک دارایی‌های سرمایه‌ای به هزینه‌ای و هم از نظر نسبت اعتبارات اشتغال و تولید(اقتصادی) به اعتبارات کالبدی، خدماتی و زیربنایی با عدم توازن جدی مواجه است.

 حذف 10 مورد ردیف توسعه روستایی از بودجه!

بررسی‌ها نشان می‌دهند برخی(حداقل 10 مورد) از احکام مرتبط با توسعه روستایی و عشایری به شرح زیر، در ماده واحده لایحه بودجه سال 1401 نسبت به ماده واحده قانون بودجه سال 1400 حذف شده است. در قانون بودجه سال 1400 و در قالب «برنامه توسعه خدمات بیمه‌ای» صندوق بیمه اجتماعی کشاورزان، روستاییان و عشایر، مبلغ 10700میلیارد ریال به دو ردیف حق بیمه اجتماعی سهم دولت برای کشاورزان، روستاییان و عشایر «با اعتباری بالغ بر 8000 میلیارد ریال و حق بیمه اجتماعی سهم فرد برای کشاورزان، روستاییان و عشایر با اعتباری به میزان 2700 میلیارد ریال سهم‌بندی شد. درحالی که این سهم‌بندی در لایحه بودجه سال 1401 وجود ندارد و مشخص نیست حق بیمه اجتماعی سهم دولت و سهم فرد از 15000 میلیارد لایحه بودجه سال 1401 چند درصد است؟ !از موارد دیگری که در 1401 جایی ندارند می‌توان به این موارد اشاره کرد: «اختصاص اعتباراتی به روستا‌ها و عشایر از محل افزایش صادرات نفت و گاز، تامین و استاندارد‌سازی سامانه گرمایشی مدارس با اولویت مناطق محروم روستایی و عشایری، اختصاص اعتباراتی برای طرح‌های آب و فاضلاب و آسفالت راه روستایی و آب‌رسانی روستایی و عشایری از طریق اوراق مالی ـ اسلامی(در قانون برنامه سال 1400 به شرکت‌های وابسته و تابعه وزارتخانه‌های جهاد کشاورزی، نیرو و راه و شهرسازی اجازه داده شده بود با رعایت قوانین و مقررات و موازین شرعی، تا سقف 270 هزار میلیارد ریال اوراق مالی ـ اسلامی از طریق بانک کشاورزی و سایر بانک‌های عامل منتشر و برای طرح‌های مهم کشاورزی و امنیت غذایی ازجمله اجرای طرح‌های آبیاری تحت فشار نوین، اجرای طرح‌های آب‌رسانی روستایی و عشایری و توسعه شبکه‌های آن، آب و فاضلاب و آسفالت راه روستایی و آبیاری نوین، جاده‌های بین مزارع و اشتغال روستایی و... هزینه کنند)، به‌سازی روستاها و تهیه، اجرا و بازنگری طرح‌های هادی روستایی از طریق انتشار، فروش و واگذاری اسناد خزانه اسلامی، اخذ عوارض خروج از کشور از زائران عتبات و مرزنشینان ساکن در روستاها و شهرهای مرزی، برقراری انشعاب‌های غیردائم خدمات عمومی در محدوده شهرها و روستاها، اخذ مالیات از برخی نهادهای انقلابی برای توسعه عدالت آموزشی و نوسازی مدارس روستایی و مناطق محروم، به‌سازی محیط روستاهای مرزی از طریق اخذ عوارض خروج از کشور، جا‌به‌جایی تیرهای برق روستایی و اصلاح و بازسازی شبکه آب شرب روستایی(تا سقف 30 هزار میلیارد ریال صرف توسعه و نوسازی شبکه فرسوده برق کشور و جابه‌جایی تیرهای برق روستایی - تا سقف 5 هزار میلیارد ریال در قالب مشارکت توانیر به میزان 40 درصد در برق‌رسانی به شهرک‌های صنعتی و نواحی صنعتی و مناطق ویژه اقتصادی با آورده 60 درصد آن شهرک‌ها، نواحی و مناطق – تا سقف دو هزار میلیارد ریال صرف تاسیس و تکمیل آزمایشگاه‌های مرجع تجدیدپذیر- تا سقف 20 هزار میلیارد ریال صرف رفع تنش آبی شهرهای دارای تنش و اصلاح و بازسازی شبکه آب شرب روستایی و آب‌رسانی به مناطق محروم- تا سقف 13 هزار میلیارد ریال صرف اعطای تسهیلات خطرپذیر به شرکت‌های دانش‌بنیان صنعت برق و شرکت‌های فعال در حوزه اصلاح الگوی مصرف انرژی- تا سقف 10 هزار میلیارد ریال برای تکمیل زیرساخت شبکه ملی اطلاعات کشور).

 رشد منفی بودجه 30 ردیف از اعتبارات روستایی

اعتبارات مدیریت و توسعه روستایی و عشایری(هزینه‌ای و تملک دارایی سرمایه‌ای) در لایحه بودجه سال 1401 و قانون بودجه سال 1400 غالبا منفی بوده و درصد رشد کمی در آن وجود دارد. برای مثال خدمات سلامتی بهداشتی روستاییان و عشایر رشد منفی 99 درصدی دارد. همچنین طرح جامع به‌سازی مسکن روستایی3.6 درصدی دارد. در این بین بعضی از برنامه‌ها و طرح‌ها مثل طرح کمک به خانه‌های بهداشت عشایری، طرح معلولان روستایی تحت پوشش خدمات توانبخشی مبتنی‌بر جامعه(یارانه)، برنامه ارائه خدمات بهداشت روستایی، طرح ارتقای مهارت‌های عشایر، برنامه حمایت از جامعه عشایری کشور؛ طرح کمک‌هزینه یک وعده غذای گرم کودکان در مهد‌های روستایی، کمک به راه‌اندازی و ارتقای فعالیت‌های خانه‌های ورزش روستایی، حمایت از اجرای طرح ملی تربیت مربیان و داوران ورزشی ساکنان مناطق روستایی، طرح برگزاری مسابقات ورزشی جام خوشه چین ویژه روستا‌های کشور، طرح اجرای طرح ملی سنجش ساختارقامتی ویژه زنان و دختران روستایی و آموزش مربیان آمادگی جسمانی مرتبط با طرح، حمایت از برگزاری المپیاد استعداد‌های ورزشی دختران روستایی، اعتبارات راه‌های روستایی، سازمان بهزیستی کشور- حق بیمه پایه بازنشستگی زنان سرپرست خانوار روستایی، کمیته امداد امام خمینی، حق بیمه مددجویان روستایی و عشایر، 30 درصد اعتبارات موضوع ماده 23 قانون نحوه رسیدگی به تخلفات و جرایم رانندگی، اعتبارات موضوع بند (الف) تبصره 6 ماده واحده(جهت آب‌رسانی شرب روستایی و عشایری و اصلاح شبکه آب مربوط به آن)، تامین کتب موردنیاز برای کتابخانه‌های روستایی و مناطق کمتر توسعه یافته، توسعه‌آموز و پرورش روستایی و عشایری، توسعه گردشگری روستایی و کشاورزی، برنامه آموزش زنان روستایی و... درصد رشد منفی 100 داشتند! و تنها تعداد کمی از طرح‌ها و برنامه‌ها توانستد درصد رشد مثبت را از آن خود کنند.