علی مزروعی، روزنامه‌نگار: درحالی که قرار است دور جدید مذاکرات ایران با اعضای 1+4 بعد از یک وقفه 10روزه در روند مذاکرات دوشنبه هفته جاری آغاز شود، روز جمعه خبری به‌نقل از یک مقام اروپایی در رسانه‌ها منتشر شد مبنی‌بر اینکه 80درصد پیشنهادهای ایران در پیش‌نویس جدید که قرار است در دور هشتم مورد بررسی قرار گیرد لحاظ شده است. ایران در دور هفتم مذاکرات که پیش از تعطیلات سال جدید میلادی انجام شد دو پیش‌نویس در حوزه رفع تحریم‌ها و فعالیت‌های هسته‌ای ارائه داده بود. در دو سند جدید ایران موارد خلاف برجامی که در پیش‌نویس‌های پیشین اعمال شده بود، اصلاح شد. طرف غربی که در ابتدا بر عدم مذاکره روی مطالب بحث‌شده پیشین اصرار داشت درنهایت پذیرفت پیشنهادهای ایران را به رسمیت شناخته و اسناد ارائه‌شده را مورد ارزیابی قرار دهد. نگاه غیرسیاسی به مذاکرات و دستاوردهای میدانی دو عاملی است که تیم مذاکره‌کننده دولت سیزدهم را در موقعیتی متفاوت با دولت روحانی و به‌مراتب مناسب‌تر برای چانه‌زنی قرار داده است. با نزدیک شدن به ایام انتخابات ریاست‌جمهوری۱۴۰۰ در ایران، تا حدودی در دولت روحانی رویکردی مستعجل در به نتیجه رساندن مذاکرات دیده می‌شد؛ رویکردی که اگر به نتیجه می‌رسید شاید به‌لحاظ تبلیغاتی از آن به‌عنوان حسن‌ختام دولت یاد می‌شد، اما طبعا این شتاب‌زدگی با تحت فشار قرار دادن تیم مذاکره‌کننده قدرت چانه‌زنی را از آنها سلب کرده و راهی جز دادن امتیازات بیشتر و گرفتن امتیازات کمتر را باز نمی‌گذاشت. درکنار رویکرد سیاسی و شتاب‌زده دولت دوازدهم، درگیری کشور با چالش‌های مختلف اقتصادی و اجتماعی، یافتن گریزگاهی از میدان مشکلات را الزام‌آور ساخته و در ایجاد محدودیت دیپلماتیک مزید بر علت بود. با اقداماتی که تاکنون در راستای بهبود اوضاع داخلی و روابط دیپلماتیک انجام شده است، دولت سیزدهم تا حدودی توانسته سیاست خارجی کشور را از تک‌ریلی بودن خارج کرده و با گشودن مسیر‌های جدید روی کشور، قدرت چانه‌زنی ایران را در مذاکرات افزایش دهد.

  تعامل با همسایگان و تنوع در دیپلماسی

برای نشان دادن موضع انفعالی دولت دوازدهم درقبال تحولات منطقه‌ای عدم اثرگذاری ایران در حل بحران قره‌باغ مصداغ خوبی است. همزمان با موضع انفعالی ایران درقبال جنگ قره‌باغ، روسیه به‌عنوان بازیگر ناجی وارد میدان دیپلماسی شد و با ایجاد توازن نسبی بین دو طرف بیشترین بهره را کسب کرد. بی‌توجهی دولت دوازدهم به کشورهای غیرغربی در استقبال سرد از رئیس‌جمهور چین نیز مصداق پیدا می‌کند. در بهمن‌ماه سال۹۴ روحانی درحالی که حتی برای استقبال از رئیس‌جمهور چین حاضر نشد از ساختمان پاستور خارج شود و ظریف را به فرودگاه فرستاد، معاهدات تجاری با اروپا را اولویت دانست و عازم پاریس شد. این بی‌توجهی به رئیس‌جمهور چین سفر سه‌روزه او را به دو روز کاهش داد و امضای سند راهبردی بین دو کشور را تا سال۱۴۰۰ به تعویق انداخت. دولت سیزدهم اما از زمان آغاز به‌کار تاکنون هم در مناقشات منطقه‌ای از قبیل کنترل روابط با طالبان نقش مثبتی ایفا کرده و هم تنوع سبد دیپلماسی را در دستورکار قرار داده است. علاوه‌بر مذاکرات برجامی و ضدتحریمی، دیپلماسی منطقه‌ای نیز در صدر توجه دولت سیزدهم قرار گرفته است. دائمی‌شدن عضویت ایران در سازمان همکاری شانگهای و انعقاد قراردادهای اقتصادی نظیر سوآپ گازی با ترکمنستان و آذربایجان، نمونه‌هایی از توسعه دیپلماسی منطقه‌ای است که در دستورکار دولت قرار گرفته است.
بهبود روابط با کشورهای حاشیه خلیج‌فارس دیگر رویکردی است که ایران در تعاملات منطقه‌ای خود در پیش گرفته است. مذاکرات با عربستان و سفرهای علی باقری، معاون سیاسی وزارت امور خارجه به کشورهای قطر، امارات و عمان در پیشبرد همین راهبرد محسوب می‌شود. موافقت عربستان با صدور ویزا برای سه دیپلمات ایرانی نشان می‌دهد رویکرد تنش‌زدایی ایران در منطقه در مسیر مثبتی درحال اجرایی‌شدن است.

  مهار بحران کرونا

در شرایطی که برخی مسئولان در اظهارنظر‌های رسمی و غیررسمی عدم ورود واکسن به کشور را به نپیوستن ایران به FATF ربط داده و تحریم‌ها را عامل آن می‌دانستند شروع موج چهارم کرونا در اوایل اسفند و رسیدن آمار کشته‌ها به بالای ۵۰۰نفر نیز با آغاز مذاکرات وین همزمان شد و تقریبا با پایان آن در خردادماه فروکش کرد. ناتوانی دولت در تامین واکسن، مذاکرات وین در اواخر سال۹۹ و بهار۱۴۰۰ را تا حدود زیادی تحت‌تاثیر کرونا قرار داده بود.

با آغاز به‌کار دولت سیزدهم اما تماس‌های تلفنی شخص رئیس‌جمهور با همتایانش در کشورهای تامین‌کننده واکسن روند واردات و تزریق واکسن را تا حد زیادی سرعت بخشید. درحالی که تا پایان سال۹۹ تنها یک‌ونیم میلیون دز واکسن وارد کشور شده بود، دولت سیزدهم توانست این آمار را به حدود ۱۵۰میلیون دز برساند.

مطابق آمارهای وزارت بهداشت تاکنون بیش از ۵۹میلیون نفر از جمعیت ایران حداقل یک دز واکسن و حدود ۵۲میلیون نفر نیز دو دز واکسن را دریافت کرده‌اند. همچنین بیش از ۵میلیون نفر نیز دز یادآور واکسن خود را دریافت کرده‌اند.

واکسیناسیون عمومی اگرچه در کاهش تعداد مبتلایان به کرونا خیلی موثر نبود و آمار مبتلایان روزانه بیش از دوهزار نفر است اما کاهش تعداد فوتی‌ها به ۴۴نفر نشان می‌دهد واکسن تا حد زیادی ابتلای منجر به فوت را کاهش می‌دهد.

  دست پر در هسته‌ای

از زمان آغاز دور جدید مذاکرات وین، ایران مدام این پالس را به طرف غربی داده که با سرعت بیشتری درحال پیگیری فعالیت‌های هسته‌ای خود بوده و در این زمینه به نقطه بازدارندگی رسیده است.
تولید سانتریفیوژهای نسل جدیدIR6  و افزایش میزان غنی‌سازی به ۶۰درصد این امر را واضح می‌کند که طرف غربی دیگر باید یک ایران هسته‌ای را به رسمیت شناخته و رویای توقف کامل ماشین هسته‌ای ایران را از سر بیرون کند.
بازسازی سریع تاسیسات هسته‌ای کرج بلافاصله بعد از حمله خرابکارانه رژیم‌صهیونیستی نیز شاهد مثالی برای این امر است که تعطیلی کامل صنعت هسته‌ای ایران به‌هیچ‌وجه امکان‌پذیر نیست. ایران از آن جهت که مبتنی‌بر دانش بومی خود به فناوری هسته‌ای دست پیدا کرده است این توان را دارد که هرگونه اقدام خرابکارانه را سریعا رفع کرده و مانع از تعطیلی کامل فعالیت خود شود، از این جهت رویکردی که درمقابل نابودی تاسیسات هسته‌ای عراق و سوریه با استفاده از دست زدن به حملات خرابکارانه رخ داد درمورد ایران قابلیت اجرایی ندارد.

  تورم تحت کنترل

یکی از کارهایی که دولت برای کاهش شدت تورم در دستورکار قرار داده است، کنترل رشد نقدینگی و پایه پولی به‌عنوان مهم‌ترین عامل افزایش تورم بود.  

بر اساس آخرین آمار اعلامی، نرخ تورم نقطه‌ای مهرماه۱۴۰۰ در مقایسه با ماه قبل 4.5واحد درصد کاهش یافته است. نرخ تورم نقطه‌ای گروه عمده خوراکی‌ها، آشامیدنی‌ها و دخانیات 1/1واحد درصد افت کرده و گروه کالاهای غیرخوراکی و خدمات با کاهش5.9واحد درصدی به 29.5درصد رسیده است.

این کاهش تا حدودی در تورم‌های ماهانه و سالانه نیز مشاهده می‌شود. نرخ تورم ماهانه مهرماه۱۴۰۰ به 3.7درصد رسیده که بیانگر کاهش 0.2درصدی در مقایسه با ماه قبل است. تورم سالانه نیز در مهرماه45.4درصد بوده که از کاهش 0.4درصدی حکایت دارد.

  فروش بیش از دوبرابری نفت

مطابق گزارش اتاق بازرگانی، از سال1397 روند نزولی کاهش سهم نفت در کل تولید، آغاز شد که با تشدید تحریم‌‌ها در سال1398 به 7.3درصد و در سال1399 هم به حدود 5درصد رسید. در بهار1400، ارزش افزوده بخش نفت به قیمت‌‌های ثابت سال1395، با افزایش 23درصدی در مقایسه با فصل مشابه سال قبل همراه بود که آثار آن در بهبود نسبی سهم نفت در تولید و همچنین صادرات نمایان شد. در فصل نخست1400 سهم نفت از کل تولید به حدود 6درصد نزدیک شد و سهم این بخش از کل صادرات کالایی حتی به 50درصد هم رسید. صادرات نفتی در فصل نخست1400 با حدود 2.3برابر افزایش نسبت به فصل مشابه سال قبل، معادل 8.7میلیارد دلار اعلام شده است.

  گسترش تجارت خارجی

بر اساس آمارهای منتشره ازسوی اتاق بازرگانی تهران، از ابتدای سال جاری و تحت‌تاثیر کاهش نسبی محدودیت‌های کرونایی در قیاس با سال قبل، آمارهای تجاری ایران روندی افزایشی به خود گرفته است. مطابق این آمارها، میزان صادرات ایران تا پایان آبان‌ماه امسال به 31.1میلیارد دلار رسیده و واردات نیز در عدد ۳۲میلیارد دلار قرار دارد. به این ترتیب صادرات در قیاس با مدت مشابه سال قبل افزایش ۴۲درصدی و واردات افزایش ۳۸درصدی را تجربه کرده است.

  فضای مهیا برای چانه‌‌زنی

با توجه به اینکه ایران درحال حاضر در شرایط پساانتخاباتی قرار دارد و رویکرد سیاسی بر فضای دیپلماسی کشور حاکم نیست، مذاکره‌کنندگان می‌توانند با دست بازتر و به‌دور از محدودیت زمانی صرفا در راستای رسیدن به یک توافق خوب گام بردارند، نه تلاش برای رسیدن به یک توافق به هر قیمتی. علاوه‌بر این مورد، گزاره‌های مطرح‌شده نشان می‌دهد دست ایران در مذاکرات برای چانه‌زنی کاملا باز است و ایران به‌هیچ‌وجه به توافق وابسته نیست. با در نظر گرفتن این امر واضح است که رویکرد دیپلمات‌های ایرانی در مذاکرات و مطرح‌کردن مطالبات حداکثری، بهترین شیوه برای کسب امتیازات بیشتر در روند مذاکرات است.