گفت‌وگوی «فرهیختگان» با ایمان گودرزی، تهیه‌کننده مستند «از زمین خاکی»
کیانا تصدیق‌مقدم، خبرنگار: وقتی قوایی از داخل و بیرون از کشور تلاش دارند با انواع عملیات‌ها از جمله تحریم‌های سنگین، زیرساخت‌های اقتصادی کشور را از بین ببرند، تنها یک راه نجات و گریز از چنین تنگنایی وجود دارد و آن هم اقتصاد مقاومتی است. ایستادگی برای حفظ وضعیت اشتغالزایی و کسب درآمد، بیانگر وجوهی از اقتصاد مقاومتی است. در فرآیند اشتغالزایی و کارآفرینی، توجه به شرایط اقلیمی و جغرافیایی ایران و همچنین به‌کارگیری ذهنی خلاق می‌تواند خیلی از موانع پیش‌روی اقتصاد مقاومتی را از میان بردارد. اتفاقا مستند «از زمین خاکی» هم با توجه به همین موارد تولید شده است. این مجموعه مستند 52 قسمتی به تهیه‌کنندگی و کارگردانی ایمان گودرزی ساخته شده و روزهای شنبه از شبکه مستند پخش می‌شود. برای معرفی مستند «از زمین خاکی» با کارگردان آن صحبت کردیم.
افرادی هستند که در مناطق محروم اشتغالزایی کردند
گودرزی درباره ایده ساخت مستند «از زمین خاکی» گفت: «دو سال پیش با توجه به وضعیت اقتصادی کشور ایده ساخت این مستند شکل گرفت. متاسفانه سیاست‌های اشتباه دولت باعث ایجاد یک تورم افسارگسیخته شده بود و یک ناامیدی و بی‌انگیزگی در مردم به لحاظ اقتصادی به وجود آمده بود. در ذهن ما این بود که به‌عنوان یک مستندساز چه کاری باید انجام دهیم؟ با گروه تحقیق و پژوهش طرحی نوشتیم که در حوزه اقتصاد انگیزه و امید ایجاد کند و به خواسته‌ای که داشتیم، رسیدیم. ما در کشور افرادی را داریم که در مناطق محروم بدون حمایت دولت و بدون ارتباط با سیستم سیاسی کشور، کارهای بزرگ و مهم اقتصادی انجام دادند و توانستند آن را توسعه دهند. ابتدای کار، طرح را نوشتیم و بعد تحقیقات میدانی را شروع کردیم. رفتیم به سازمان‌های خصوصی که ببینیم اصلا این افراد کجا هستند و وضعیت‌شان چگونه است و چه مشکلاتی دارند. هدف از این کار این بود که نقاط‌ضعف و پیشرفت‌شان را شناسایی کنیم. درنتیجه به یک طرح اولیه جامع و کامل رسیدیم که درنهایت مجموعه مستند «از زمین خاکی» شد.»
وی در رابطه با اینکه در «از زمین خاکی» هم کار تهیه و هم کارگردانی را برعهده داشت، گفت: «من در این مجموعه هردو کار را با هم انجام دادم. در این مواقع سختی کار بیشتر نمی‌شود و من عموما عادت دارم کارهایی را که می‌خواهم تولید کنم و دغدغه ذهنی خودم است را هم کارگردانی و هم تهیه‌کنندگی را با هم انجام دهم. این باعث منسجم‌شدن کار می‌شود.»
برای فیلمبرداری مستند به بیش از 10 استان سفر کردیم
این تهیه‌کننده در پاسخ به اینکه فیلمبرداری مستند در چه شهرهایی انجام شد، گفت: «ما به بیش از 10 استان در کشور سفر کردیم و شهرها و روستاهای مختلف را دیدیم. هر قسمت از این مجموعه مستند به یک بحث و سوژه در یک شهر متفاوت می‌پردازد و هیچ ربطی به یکدیگر ندارند.»
گودرزی راجع به اینکه همزمان با این مستند مشغول کار دیگری است یا خیر، بیان کرد: «ما همزمان با اینکه کاری را شروع می‌کنیم و روی آنتن می‌بریم کار دیگری را در دفتر و اتاق فکرمان پیگیری می‌کنیم و ایده و طرح آن را می‌دهیم و به نتیجه می‌رسیم که کدام یک را می‌توانیم به سرانجام برسانیم. الان هم طرح‌هایی در دست داریم که هنوز تایید نشده است.»
قرار بود کار 12 قسمت داشته باشد
این تهیه‌کننده درمورد اینکه قرار بود مستند 12 قسمت داشته باشد اما ادامه پیدا کرد، گفت: «ما 52 قسمت داریم که هرکدام 26 دقیقه دارد. در طرح اولی که داشتیم قرار بود کار 12 قسمت داشته باشد اما چون کار خوب و نویی بود و ایجاد امید و انگیزه می‌کرد و در لایه‌های پنهان بحث تبیین اقتصاد مقاومتی وجود داشت، تعداد قسمت‌ها بیشتر شد. به‌خصوص که ما داشتیم افرادی را به مردم معرفی می‌کردیم که با دست خالی کارهای بزرگی انجام دادند و شناخت درست از پتانسیل‌های اقتصادی منطقه بومی خودشان داشتند. این مدل برنامه‌سازی در شهرهای مختلف باعث شد واکنش‌های خوبی از سمت مردم ببینیم؛ همچنین پیامک‌هایی به روابط‌عمومی داده بودند که بازخوردهای خوبی بود و این باعث شد ما طرح را ادامه دهیم و آن‌قدر ادامه پیدا کرد که به 52 قسمت رسید.»
برایمان مهم بود که چرا رهبری بر شعار اقتصاد مقاومتی تاکید دارند
وی در رابطه با دغدغه شخصی خود که باعث تولید این مستند شد، گفت: «دغدغه من بیشتر این بود که ببینم چرا رهبری چندین سال است بر شعار اقتصاد تاکید می‌کنند و نگاه‌شان یک نگاه تولیدی و چرخه اقتصادی داخلی است. دنبال این بودم بحث اقتصاد مقاومتی را که رهبری فرموده بودند به تصویر بکشم و این مضمون را از جنس بصری به مردم ارائه دهم و مفهوم آن را در تلویزیون و در قالب مستند و سوژه‌هایی که پیدا می‌شود، ارائه دهم. خمیرمایه این فیلم‌ها درخصوص مبانی و مفاهیم اقتصاد مقاومتی است، یعنی اگر کسی این فیلم را ببیند متوجه می‌شود این همان مطلبی است که رهبری به آن اشاره می‌کند.»
گودرزی در بخش دیگری از صحبت‌هایش به اقتصاد بومی و محلی شهرها پرداخت و گفت: «اگر این نگاه را به اقتصاد داشته باشیم و از یک زمین خاکی گل بیرون آوریم، آن موقع است که ما می‌توانیم روی اقتصاد بومی و محلی کار کنیم. ما نشان دادیم می‌شود از یک چرخه اقتصادی کوچک شروع کرد و آن را توسعه داد. آدمی که از دو کندوی عسل شروع کرده و امروز صادر‌کننده عسل به آلمان است، آن هم در یک روستا نه درکنار یک حکومت مرکزی و سیستم دولتی و بانکی. آدم روستایی که در شهرستان خودش است و متوجه شده براساس شرایط اقلیمی که وجود دارد می‌تواند دست به کاری بزند. ذکاوت و زرنگی داشته و کارش را توسعه داده است.»
نتیجه برای یک مستندساز، مخاطب برنامه است
گودرزی در پاسخ به اینکه از نتیجه کار راضی بوده و به هدفی که داشته، رسیده است یا خیر گفت: «نتیجه برای یک مستندساز مخاطبان برنامه‌اند. فارغ از فرم و محتوا و ساختاری که وجود دارد نگاه مخاطب را باید ببینیم و این از طریق روابط‌عمومی شبکه و پل ارتباطی‌ای که ما با مخاطب داریم، مشخص می‌شود. پیامک‌هایی که ما داشتیم همه قوت‌قلب ما بود و باعث شد این کار را ادامه دهیم و پذیرفتیم که کار خوبی شده و با مخاطب ارتباط گرفته است. این مستند از شبکه افق بازپخش شد و آنجا هم ما بازخوردهای جالبی داشتیم و شبکه قرآن هم مجددا این کار را پخش کرد و قرار است شبکه‌های دیگر هم آن را مجددا پخش کنند.»
علاوه‌بر خودشان 2 نفر دیگر را هم به کار گرفتند
تهیه‌کننده در جواب اینکه در وضعیت اقتصادی موجود کار کردن بدون تکیه بر ارگان‌های مشخص امکان‌پذیر است یا خیر، پاسخ داد: «ما در برنامه گفتیم که افرادی با توجه به شرایط موجود کشور و با توجه به همه مشکلاتی که وجود دارد و با توجه به اقلیم و شرایط منطقه‌ای که داشتند دست به عمل زدند و موفق هم شدند. به این فکر نکردند که الان در مناطق محروم هستند و به حاشیه شهرهای دیگر مهاجرت کنند و در آنجا به کارگری مشغول شوند یا دستفروشی کنند. متوجه شدند شرایط اقلیمی وجود دارد و اگر روی زنبورعسل یا مرغ تخم‌گذار یا صنایع‌دستی که به فراموشی سپرده شده و خیلی از مسائل دیگر تکیه کنند باعث می‌شوند یک چرخه اقتصادی به وجود بیاید که نیازی هم به مهاجرت نباشد و نیازی نباشد که از شهر خودشان دور شوند و کارگری کنند و هزارویک مشکل پیش بیاید. ما این را نشان دادیم که خیلی‌ها در همان منطقه محروم خود فقط شناخت درستی از مسائل پیدا کردند و ابتکار عمل داشتند و کارهای قشنگی هم انجام دادند و الان سرکار هستند و پول در می‌آورند و کارشان را توسعه دادند و به غیر از خودشان دو نفر دیگر را هم به کار گرفتند.»
مخاطبان مستند برای کارآفرین شدن با ما تماس می‌گیرند
کارگردان و تهیه‌کننده مستند «از زمین خاکی» درباره ضرورت ساخت مستندهایی با موضوع اقتصاد گفت: «ما هرچقدر به مردم خودمان در این موضوع آشنایی بدهیم، آنها را متوجه می‌کنیم که یک‌سری اتفاقات کنارمان می‌افتد که خیلی دور از ذهن نیست و می‌شود ما هم با توجه به همین الگوها کارهای خوبی انجام دهیم. به نظر من این آگاهی وظیفه رسانه است. بعد از پخش مستندها افرادی به ما زنگ می‌زدند و می‌گفتند ما می‌خواهیم در منطقه خودمان این کارها را انجام دهیم. یعنی مردم الگو گرفته بودند و در مستند دیده بودند که یک آدمی توانسته این کار را انجام دهد؛ پس پتانسیل کار وجود دارد و می‌شود آن را باز هم انجام داد. برای همین با ما ارتباط می‌گرفتند و دنبال این بودند که با سوژه‌های مستند ارتباط برقرار کنند و بیایند کار آنها را معکوس کنند. می‌خواهم بگویم که این وظیفه رسانه است و باید طیف وسیعی از مردم را در این مسیر قرار دهد.»
گودرزی درباره اینکه اگر قرار باشد این مدل مستندسازی تکراری شود هم گفت: «ما این کار را تولید کردیم و اگر قرار باشد دوباره با همین فرم تولید شود قشنگ نیست. مگر اینکه با شکل دیگر و زاویه نگاه دیگر انجام شود. به نظر من به لحاظ کلیشه شدن موضوع نباید انجام شود. ما این کار را کردیم و موفق هم بود و 52 قسمت هم ادامه پیدا کرد. اگر قرار باشد بعدی هم بیاید 50 قسمت مثل این بسازد جذابیتی ندارد و این حرف در رسانه زده شده است و بازپخش هم می‌شود. حتما باید با زاویه نگاه متفاوتی کارهای جدید ساخته شود و با یک مدل دیگر به آدم‌ها و سوژه‌ها بپردازد. روایت کار قطعا باید تغییر کند.»
هر قسمت مستند مثل یک واحد دانشگاهی
این تهیه‌کننده سختی‌هایی که در تولید مجموعه مستند وجود دارد را بیان کرد و گفت: «متاسفانه در کشور ما هنوز به سینمای مستند به شکل حرفه‌ای نگاه نمی‌شود. اما به قول قدیمی‌ها ماهی را هر وقت از آب بگیری تازه است. تولید مستند هم سختی خودش را دارد. آن هم در شهرهای دور. اتفاقات کرونا هم مضاف بر همه اینها شده و حقیقتا کار را سخت و دشوار کرده است. زحمات این بچه‌ها به شکل کامل دیده نمی‌شود یعنی هنوز یک نگاه تلویزیونی به تولیدات مستند وجود دارد. درصورتی که در دنیا اصلا اینطور نیست. همین مجموعه مستند «از زمین خاکی» و دیگر مجموعه مستندها مثل یک واحد دانشگاهی است و وقتی کسی این برنامه را ببیند، انگار که سرکلاس درس نشسته است و با دیدن یک فیلم یک‌ساعته به اندازه یک کتاب مطلب یاد می‌گیرد و آن هم به شکل سمعی و بصری و باید جدی‌تر گرفته شود. در این دوره عوامل شبکه نگاه‌شان متفاوت با سایرین بوده و خیلی زحمت می‌کشند و من به‌نوبه خودم از آقای یزدی و تیم‌شان تشکر می‌کنم. خیلی مسیر را به نسبت قبل برای بچه‌هایی که مستند تولید می‌کنند، هموار‌تر کردند و خیلی نگاه حرفه‌ای به این قضیه دارند.»
کارگردان مستند «از زمین خاکی» درمورد میزان رضایت خود از برخورد عوامل شبکه مستند گفت: «من موقعی وارد این کار شدم که مدیران شبکه حتی یک‌بار هم دست‌شان به دوربین نخورده بود و صرفا یک نگاه مدیریتی داشتند. اما الان ما با طیفی از مدیران روبه‌رو هستیم که خودشان در فضای مستندسازی کار کردند و دوربین به دست بودند و میدانی کار کردند و قطعا گفتمان مشترکی با ما دارند.»
مطالب پیشنهادی
