عربستان در لبنان چه می‌کند؟

توحید ورستان، روزنامه‌نگار: انتشار ویدئویی از جرج قرداحی، وزیر اطلاع‌رسانی لبنان که جنگ کشورهای عربی علیه یمن را محکوم کرده بود، سرآغاز یک تقابل جدی بین لبنان و کشورهای عرب حاشیه خلیج‌فارس شد. این کشورها به‌تبعیت از عربستان‌سعودی، سفرای خود را از لبنان فراخواندند. پیامدهای بحران دیپلماتیک بین لبنان و عربستان‌سعودی تنها محدود به روابط سیاسی نخواهد شد. لبنان امروزه بدهکارترین کشور دنیا به نهادهای وام‌دهنده بین‌المللی است. به همین دلیل کشورهای غربی هرگونه کمک جدید به لبنان را منوط به انجام اصلاحات بنیادین در این کشور کرده‌اند.

تقابل لبنان با عربستان‌سعودی می‌تواند برای بیروت سنگین تمام شود. عربستان‌سعودی در یکصد سال اخیر، یکی از مهم‌ترین کشورهای حامی بیروت بوده است. اکنون که لبنان درحال تجربه بدترین شرایط درطول حیاتش است، چنین بحرانی می‌تواند کمک‌های عربستان‌سعودی به لبنان را تحت‌الشعاع خود قرار دهد و پیچیدگی‌های بحران‌ اقتصادی عمیق این کشور را افزایش دهد؛ اتفاقی که با سقوط ارزش پول ملی لبنان افتاد. حالا هم درپی این تنش عربستان‌سعودی اعلام کرد تمامی واردات خود از لبنان را متوقف می‌کند.

براساس آمار منتشرشده بحران دو کشور باعث توقف تزریق میلیاردها دلار پول عربستان به بیروت که سالانه به‌طور مستقیم و غیرمستقیم درقالب پروژه‌ها، کمک‌ها و حمایت نظامی از ارتش وارد اقتصاد لبنان می‌شد، می‌شود.

بنابراین سرمایه‌گذاری‌ها، هدایای مالی، وام‌ها و سپرده‌ها به‌علاوه توقف مبادلات تجاری بین دو کشور به‌ویژه بخش کشاورزی لبنان را تهدید می‌کند. ارزش مبادله تجاری سالانه بین دو کشور 600 میلیون دلار بوده که از این میزان 250 میلیون دلار ارزش صادرات لبنان به عربستان است. بیشتر این صادرات نیز مربوط به محصولات کشاورزی به‌عنوان ستون فقرات اقتصاد بیروت است. فوزی کباره، سفیر لبنان در عربستان به‌صراحت اعلام کرده بود عربستان‌سعودی پس از امارات دومین مقصد صادرات کشورش با 250 میلیون دلار در سال است. همچنین برخی مسئولان لبنانی پیش‌تر هشدار داده بودند هرگونه ممنوعیت عربستان‌سعودی بر صادرات لبنان، زیان بزرگ و موضوعی بسیار خطرناک است، به‌ویژه اگر بر بقیه کشورهای خلیج سرایت کند که احتمالا اقدامات مشابه یا سختگیرانه را اتخاذ می‌کنند. این همان موردی است که در بحران کنونی پس از اقدامات کویت، امارات و بحرین مشابه تصمیمات عربستان‌سعودی اتفاق افتاد.

 پروژه‌های امدادی

علاوه‌بر مبادلات تجاری، عربستان‌سعودی سالانه پروژه‌های بزرگ کمکی را در لبنان اجرا می‌کند که ارزش آنها بین سال‌های 2006 تا 2021، حدود 32 میلیون و 640 هزار و 178 دلار بوده است. در مدت مذکور 16 پروژه در بخش امنیت غذایی به ارزش 14 میلیون‌دلار، 19 پروژه در بخش بهداشت‌ودرمان به ارزش 6 میلیون دلار و 5 پروژه در حوزه آموزش با هزینه 3 میلیون و 140 هزاردلار اجرا شده است. همچنین در اوج شیوع ویروس کرونا، عربستان‌سعودی برای حمایت از لبنان در مقابله با این بیماری همه‌گیر کمک‌های پزشکی به لبنان ارائه کرد. براساس اطلاعات رسمی عربستان و لبنان، این کمک‌ها شامل ماسک‌های تنفسی، ابزار درمان سوختگی و تجهیزات نظارتی برای مراقبت‌های ویژه، علاوه‌بر دارو و تجهیزات پزشکی بود که ازطریق مرکز امدادی ملک سلمان ارائه می‌شد.

 کمک نظامی

براساس اطلاعات رسمی عربستان‌سعودی، ریاض از سال 2013، 3 میلیارد دلار به ارتش لبنان و یک میلیارد دلار به نیروهای امنیت داخلی کمک کرده است. برای نمونه پایگاه‌های نظامی مهمی که در جنگ رژیم صهیونیستی علیه این کشور در سال 2006 ویران شد، توسط عربستان با 734 میلیون‌دلار برای بازسازی آن مورد بازسازی قرار گرفت.

عربستان‌سعودی همچنین بین سال‌های 1990 تا 2015 بیش‌از 70 میلیارددلار به‌طور مستقیم و غیرمستقیم درقالب سرمایه‌گذاری‌ها، کمک‌ مالی، هدایا، وام‌های بلاعوض و سپرده‌گذاری در بانک‌ها به اقتصاد لبنان تزریق کرده است. براساس داده‌های رسمی عربستان‌سعودی، سرمایه‌گذاران سعودی در لبنان در فاصله سال‌های 2007 تا 2010 حدود 30 میلیارددلار سرمایه‌گذاری کردند.

آمارهای رسمی عربستان نشان می‌دهد تعداد پروژه‌های مشترک بین دو کشور از 200 پروژه فراتر رفته که 108 پروژه در بخش‌های صنعتی سعودی است. براساس داده‌های رسمی، عربستان میزبان 250 هزار لبنانی است و 26 درصد از صادرات لبنان به منطقه خلیج‌فارس را دریافت می‌کند. این 50 درصد از کل صادرات کشاورزی، صنعتی و صادرات لبنان به خارج را تشکیل می‌دهد.

همچنین کشورهای حاشیه خلیج‌فارس مجموعا 85 درصد از سرمایه‌گذاری‌های خارجی در لبنان را تشکیل می‌دهند. به‌طور کلی، 6کشور خلیج‌فارس میزبان نیم‌میلیون لبنانی هستند که سالانه حدود چهارمیلیارد دلار تنها از عربستان‌سعودی به کشور خود انتقال می‌دهند.

تخمین زده می‌شود حدود نیمی از تجار لبنانی خارج از کشور در عربستان هستند و این بدان معناست که نیمی از تجارت لبنان و سرمایه‌گذاری‌های آنها در خارج از مرزهای عربستان‌سعودی است. همچنین ارزش موسسات متعلق به لبنانی‌ها در سعودی تقریبا به 125 میلیارد دلار می‌رسد، بنابراین به‌نظر می‌رسد این اقدامات کشورهای خلیج‌فارس درقبال لبنان، شبیه رفتار آنها با قطر باشد. سعودی‌ها برای تقویت پایگاه خود در کشورهای عربی هزینه‌های هنگفتی می‌کنند. این هزینه‌ها عمدتا به تناسب نیاز کشور هدف انجام می‌پذیرد تا به‌نوعی آن کشور را وابسته خود کنند. عربستان به اتفاق متحدان خود اقتصاد کشورهای کوچک عربی مانند لبنان را به‌نوعی در گروگان می‌گیرند تا در مواضع سیاسی آنها نفود کرده و مانع از هرگونه تصمیم برخلاف آنها شوند.