محمود زارعی، روزنامه‌نگار: لبنان کشوری کوچک در غرب آسیا با جمعیت 6.8میلیون نفر و مساحتی کوچک‌تر از استان ایلام که حالا ماه‌هاست درگیر اعتراضات گسترده شده است. افزایش قیمت ارز، تورم 145درصد کمبود سوخت و فقر 75درصد مردم ترکیب سوخت موتور اعتراضات در این کشور را تشکیل داده‌اند. ریشه مشکلات در لبنان را باید در سال‌ها سیاست اقتصادی این کشور جست. زمانی که رفیق حریری برای بازسازی لبنان پس از جنگ‌های داخلی و بلافاصله بعد از امضای معاهدی طائف، سیاست تثبیت نرخ ارز و دریافت وام خارجی با بهره بالا را پیش گرفت، او هیچ‌گاه تصور نمی‌کرد استمرار این سیاست، چند دهه‌ بعد اقتصاد لبنان را درمعرض فروپاشی قرار دهد. در نگاه سیاستمداران لبنان تا زمانی که جریان ورود دلار به لبنان وجود داشت همه‌چیز عادی می‌نمود و هشدار اقتصاددانان درخصوص افزایش بدهی خارجی جدی انگاشته نمی‌شد تا اینکه غرب سیاست جنگ ارزی را درخصوص لبنان پیش گرفت، شیوع کرونا و قطع درآمد گردشگری هم مزیت علت شد تا زخم بدهی خارجی 80میلیارد دلاری این کشور سر باز کند، بدهی‌ای که معادل 170درصد تولید ناخالص داخلی این کشور است و سالانه 10درصد GDP لبنان را برای تسویه بهره تصاحب می‌کند. انفجار بندر بیروت نمک بر زخم اقتصاد این کشور شد تا نبض تجارت و بازرگانی این کشور به شماره بیفتد.

در این آشفته‌بازار اقتصادی بانک‌های لبنانی هم به‌دنبال گرفتن ماهی خود از آب گل‌آلود اقتصاد بودند و سر بزنگاه، نه‌تنها به مردم این کشور یاری نرساندند بلکه با خروج سپرده‌های مردم از لبنان، بحران را تشدید کردند، به‌عنوان مثال تنها طی دو ماه یعنی از 25مهر 98 تا 25دی همان سال با شروع اعتراضات 5 بانک بزرگ لبنان 2.3میلیارد دلار ارز را از این کشور خارج کردند و به بانک‌های سوئیس انتقال دادند.

علاوه‌بر انگیزه غرب از فشار به لبنان برای تحمیل خواست سیاسی خود، جریان 14مارس که مورد حمایت غرب و عربستان هست نیز با بهره‌گیری از موقعیت اقتصادی پیش‌آمده تلاش دارد با تعمیق مشکلات و تشدید اعتراضات با سیاسی کردن مشکلات اقتصادی، رقیب خود یعنی حزب‌الله و جریان 7مارس را از میدان به در کرده و گفتمان مقاومت در لبنان را تضعیف کند. با توجه به معاهده‌ طائف و تقسیم قدرت در احزاب مختلف وزیر دارایی و هیأت‌عالی گمرکات لبنان، سهمیه جریان شیعی و وزیر انرژی و رئیس اداره گمرک از سهمیه مسیحی جریان هفت مارس هستند، تشدید فشار به لبنان در حوزه انرژی نیز موید سیاسی بودن مشکلات اقتصادی این کشور است.

حال با گذشت ماه‌ها از سر باز کردن زخم مشکلات اقتصادی و شروع اعتراضات مردمی، بانک جهانی با عنوان فرشته‌ نجات پا در میان نهاده و قرار است به این کشور با شرط تعدیل اقتصادی و سیاسی وام اعطا کند. شروطی که نه‌تنها بحران اقتصادی این کشور را تعمیق می‌کند بلکه عملا با دخالت در امور داخلی این کشور، استقلال آن را نیز زیر سوال خواهد برد.

در میانه‌ کشمکش‌های سیاسی و اقتصادی با افزایش قیمت دلار، کاهش واردات سوخت و تعلل بانک مرکزی لبنان در صدور حواله خرید سوخت در کنار قاچاق و احتکار موجب شده است هر روز صف‌ پمپ‌بنزین‌ها در لبنان شلوغ‌تر شده و خشم و عصبانیت مردم از وضع موجود افزایش یابد. موضوعی که سبب شد دبیرکل حزب‌الله پیشنهاد واردات بنزین و گازوئیل از ایران را بدهد. پیشنهادی که مخالفان جدی در داخل لبنان دارد و سیاسیون این کشور با واهمه از تحریم اقتصادی به مخالفت با آن پرداخته‌اند؛ موضوعی که منجر به واکنش مجدد سیدحسن شد و پیشنهاد واردات از ایران و پرداخت غیردلاری هزینه آن را داد و بیان کرد حزب‌الله زیرساخت لازم برای این کار را نیز فراهم کرده است. این اظهارنظرات با واکنش سفیر آمریکا در لبنان همراه بود و تاکید داشت که واردات بنزین از ایران راه‌حل مشکل سوخت لبنان نیست. دقایقی بعد از سخنرانی دوم سیدحسن نصرالله، نخست‌وزیر عراق با چراغ‌سبز آمریکا از آمادگی این کشور برای فروش سوخت به لبنان با تسهیلات ویژه خبر داد؛ اما آنچه در روی زمین همچنان وجود داشت صف‌های طولانی در پمپ‌بنزین‌ها و خطر خاموشی گسترده در این کشور به علت اتمام سوخت نیروگاه‌های برق بود. سرانجام پس از کشمکش‌های فراوان و در پی عدم اجرای تعهدات سایر کشورها، حزب‌الله این هفته رسما از حرکت دو کشتی سوخت از ایران به سمت لبنان خبر داد.

اما صادرات بنزین به لبنان چه دستاوردی ممکن است برای ایران داشته باشد؟

بازار لبنان بازار کوچک و محدودی است و به لحاظ اقتصادی صادرکنندگان انرژی رغبتی به آن نشان نمی‌دهند. کل مبادلات خارجی این کشور سالانه حدود 20میلیارد دلار است که 15میلیارد دلار آن واردات و 5 میلیارد دلار هم صادرات این کشور است. سهم ایران از واردات لبنان حدود 30میلیون دلار است و عمده کالاهای صادراتی ما به لبنان شامل فرش، پسته، میلگرد، محصولات آهنی، مواد دارویی، پارچه و سرامیک است. سهم ایران از صادرات لبنان هم حدود 17 میلیون دلار است که عمده کالاهای وارداتی ما از لبنان شامل انواع بذر، کود سولفات پتاسیم، پودر کاکائو، موتور دیزل، قطعات نیروگاهی و دانه‌های روغنی است. آنچه از لحاظ اقتصادی می‌تواند برای ایران جذابیت زیادی داشته باشد شبکه بازرگانی شرکت‌های لبنانی است، نفوذ شرکت‌های بازاریابی لبنانی در آمریکای لاتین و آفریقا موجب شکل‌گیری شبکه گسترده‌ تجاری شده است که می‌تواند در توزیع محصولات و تامین نیازهای ایران بسیار مفید و مثمرثمر باشد. از سویی دیگر تامین بخشی از نیازهای کشور به دانه‌های روغنی و نهادهای دامی به‌صورت مستقیم یا غیرمستقیم از سوی لبنان در ازای فروش بنزین می‌تواند پیشنهاد خوبی برای مبادله با عروس خاورمیانه باشد. بنابراین علی‌رغم برخی اظهارنظرها علاوه‌بر دستاوردهای سیاسی صادرات سوخت به لبنان که موجب تقویت جبهه‌ مقاومت می‌شود، بهره‌جویی از شبکه گسترده‌ بازرگانی لبنانی‌ها و تامین بخشی از نیازهای کشور به‌واسطه‌ آنها همچنین تهاتر سوخت با کالاهای وارداتی موردنیاز ایران از لبنان می‌تواند صادرات سوخت به این کشور را توجیه‌پذیر کند.