ندا اظهری، مترجم: معمولا دانشجویان دنیا ترجیح می‌دهند دانشگاهی را برای تحصیل خود انتخاب کنند که در شهرهای بزرگ و اسم و رسم‌دار واقع شده و از شهرت بالایی برخوردار باشد. از این رو، بیشتر کشورها هم به دنبال افتتاح مراکز بیشتر دانشگاهی در شهرهای بزرگ خود هستند. اما گاهی همین مساله می‌تواند مشکل‌آفرین باشد. به‌عنوان مثال، در دانمارک افزایش تقاضا برای راه‌اندازی دانشگاه‌ها و مراکز آموزش عالی در شهرهای بزرگ، دولت این کشور را با چالش‌هایی مواجه کرده است و دولت درنظر دارد تا با اجرای طرح‌هایی، تمرکززدایی ایجاد کرده و دانشگاه‌ها را در شهرهای کوچک‌تر هم راه‌اندازی کند و با ایجاد جذابیت‌های بیشتر در این مراکز، دانشجویان را ترغیب به تحصیل در این مراکز کنند.

 طرح دولتی برای یکسان‌سازی دانشگاه‌ها

به‌رغم اینکه دولت دانمارک طرح‌هایی را برای جابه‌جایی هزاران مرکز آموزشی از شهرهای بزرگ به شهرهایی در محدوده‌های منطقه‌ای ارائه کرده، تقاضا برای احداث و افتتاح دانشگاه‌ها در چهار شهر بزرگ‌تر درحال افزایش است و دولت سعی می‌کند با طرح‌های جدید خود، این روند را معکوس کند. طبق آمار ارائه شده، تعداد مراکز آموزشی و دانشگاهی در چهار شهر کپنهاگن، آراهوس، اودنس و آلبورگ از 48 هزار و 298 مرکز در سال 2019 به 50 هزار و 100 مرکز دانشگاهی در سال 2021 رسیده‌اند که 3.2 درصد رشد را نشان می‌دهد. به‌طورکلی، 67 هزار و 425 مرکز دانشگاهی در سال 2022- 2021 تامین بودجه شده‌اند و این بدان معناست که حدود سه‌چهارم این مراکز در سال 2019 در چهار شهر بزرگ دانمارک حضور داشته‌اند.

وزیر آموزش عالی و تحقیقات دانمارک عنوان کرده است که برقراری تعادل جغرافیایی در آموزش عالی در رأس برنامه‌های دولت قرار دارد که یکی از آنها جذاب‌تر کردن این مراکز در خارج از شهرهای اصلی است تا به این ترتیب، تمرکززدایی از شهرهای بزرگ برداشته شود. بسیاری از جوانان دانشجو هنوز هم تحصیل در مراکز آموزشی موجود در شهرهای بزرگ را ترجیح می‌دهند اما دولت درنظر دارد با تاسیس مراکزی موفق‌تر و جذاب‌تر در شهرهای دیگر، بتواند آموزش عالی را به‌طور متعادل در کل کشور تقویت کند. درحقیقت هدفی که دولت دانمارک دنبال می‌کند این است که آموزش عالی آنقدر قدرتمند شود و دانشگاه‌ها عملکرد بالایی داشته باشند که دانشجویان در هر نقطه از کشور که زندگی می‌کنند، از آموزش عالی باکیفیت بالا برخوردار باشند.

 جذب بالای دانشجو در سال 2021

میزان جذب دانشجو در دانمارک در سال 2021 به حدود 67 هزار و 500 نفر رسید و این دومین باری است که آمار جذب دانشجو در این کشور تا این اندازه بالا می‌رود. البته انتظار می‌رود این آمار کمتر از میزان جذب دانشجو در سال 2020 باشد که تحت تاثیر همه‌گیری کووید- 19 و افزایش 4000 موردی مراکز دانشگاهی که از سوی پارلمان این کشور در سال 2020 و 2000 مورد دیگری که در سال 2021 تامین بودجه شده‌اند، قرار گرفت. تعداد کلی دانشجویان متقاضی 93 هزار و 388 نفر بود که از این تعداد، حدود 67 هزار و 425 نفر از آنها در 28 جولای محل تحصیل خود را انتخاب کردند و 80 درصد دانشجویان پذیرفته‌شده، اولویت اول خود را کسب کردند. حدود 38 هزار و 259 دانشجو(حدود 56.7 درصد) را تشکیل می‌دهند، در یک آکادمی حرفه‌ای یا دوره کارشناسی حرفه‌ای در یک کالج دانشگاهی 29 هزار و 166 نفر(حدود 43.3 درصد) برای تحصیل در دوره کارشناسی در دانشگاه پذیرفته شدند. تنها 15 هزار و 569 نفر از پذیرفته‌شدگان (23 درصد) نیز زیر 21 سال سن داشتند.

 غالب بودن آموزش رفاهی در نظام آموزش عالی

چهار رشته آموزش رفاهی در دانمارک شامل آموزشی، پرستاری، تربیت معلم و کار اجتماعی در کنار هم 20 درصد کل پذیرفته‌شدگان دانشگاهی را تشکیل می‌دهند. آموزش در 23 مرکز دانشگاهی با 4781 دانشجوی پذیرفته شده در کل 174 دانشگاهی که در مناطق سطح پایین دانمارک واقع شده‌اند. در این میان، حدود 4112 دانشجوی رشته پرستاری در 147 مرکز دانشگاهی در مناطق سطح پایین، 2556 دانشجوی تربیت‌معلم در 141 مرکز در مناطق پایین‌دست کشور و 2226 دانشجوی رشته مددکاری اجتماعی در 144 نقطه پذیرفته شده‌اند. دولت دانمارک در بیانیه‌ای اعلام کرده است که به دنبال همه‌گیری کرونا، بودجه لازم برای تاسیس حدود 4 هزار مرکز دانشگاهی اضافی را هم تامین کرده است که رشته‌های علوم، فناوری، مهندسی و ریاضیات (STEM) را شامل می‌شود. با وجود این، تعداد کل جوانان دانشجویی که متقاضی تحصیل در این رشته‌ها هستند به دلیل شیوع همه‌گیری کرونا با کاهش چشمگیری روبه‌رو شده است به‌طوری‌که شمار آن از 16 هزار و 828 دانشجو در سال 2020 به 16 هزار و 40 دانشجو در سال جاری کاهش یافته است. درواقع، طبق آمار ارائه شده، نسبت دانشجویان رشته‌های STEM حدود 0.4 درصد کاهش نشان می‌دهد به‌طوری که در همین بازه زمانی از 24.2 درصد به 23.8 درصد رسیده است. دولت دانمارک بیان می‌کند که در مقایسه با سال 2019، سال گذشته و پیش از شیوع همه‌گیری کرونا، شمار دانشجویانی که در این رشته‌های STEM تحصیل می‌کردند، به بالاترین حد خود رسیده بود. از سوی دیگر، دولت این کشور با داده‌های به دست آمده نشان می‌دهد که نسبت زنان پذیرفته‌شده برای تحصیل در رشته‌های STEM به‌طور قابل توجهی افزایش یافته است. در سال 2021، حدود 34 درصد از پذیرفته‌شدگان برای تحصیل در مراکز آموزشی مختص رشته‌های STEM را زنان تشکیل می‌دادند که این آمار در مقایسه با 24 درصد در سال 2019، حدود 10 درصد رشد نشان می‌دهد. این بدان معناست که 473 دانشجوی زن بیشتر از سال گذشته در رشته‌های STEM مشغول به تحصیل شده‌اند.

رئیس سیاست آموزش عالی «لِدِرن» اظهار می‌کند داده‌ها نشان می‌دهد که این پیشرفت مثبتی که سال گذشته در روند افزایش دانشجویان رشته‌های STEM در دانشگاه‌های دانمارک اتفاق افتاد، تداوم نداشته به‌طوری‌که در سال جاری این روند کاهشی بوده است. آموزش عالی دانمارک برای افزایش این روند و نیز رونق بخش اقتصادی خود به برترین استعدادهای دانشگاهی نیاز دارد تا بتواند تغییری مثبت را در روند اقتصادی ایجاد کند و در این بخش، تا حد زیادی، شایستگی‌های رشته‌های STEM است که در بخش‌های تجارت و نیز کل جامعه مورد تقاضاست. در مقایسه با سال 2020، حدود 5 درصد از دانشجویان که 1412 نفر را شامل می‌شد، در مقاطع کارشناسی پذیرفته شدند که این روندی کاهشی را نشان می‌دهد. این کاهش به‌ویژه در رشته‌های آموزش پرستاری، تربیت معلم و مددکاری اجتماعی با شدت بیشتری به چشم می‌خورد و 580 دانشجو کمتر از سال‌های قبل در این رشته‌ها پذیرفته شده‌اند. نایب‌رئیس کنفدراسیون اتحادیه‌های کارگری دانمارک که حدود 1.3 میلیون عضو دارد، این تغییر کاهشی را نگران‌کننده عنوان کرده و از دولت خواستار اقدامی فوری در این زمینه شد. در بلندمدت، با تداوم این شرایط دانشگاه‌های دانمارک شاهد کاهش هزاران نفری دانشجویان متقاضی برای این رشته‌ها خواهد بود و در کوتاه‌مدت که بازه‌های سه تا چهارساله را شامل می‌شود، این کاهش کمتر احساس می‌شود. کشور دانمارک با ایجاد تغییر در این روند کاهشی می‌تواند این خطر را کمتر کند و این درحالی است که مشاغل مرتبط با بهداشت و سلامت جامعه از ظرفیت کافی برخوردار نخواهند بود. بنابراین، شواهد حکایت از آن دارد که بهتر است برای اصلاح این روند، دانشجویان بیشتر به سمت انتخاب رشته‌های تحصیلی کوتاه‌مدت گرایش پیدا کنند و به نظر می‌رسد با این روند، می‌تواند تناسب منطقی‌تری بین تحصیلات عالی دانشگاهی و نیاز آینده به کار و فرصت‌های شغلی را ایجاد کرد و به این ترتیب، وضعیت اقتصادی دانمارک را هم از وضعیت پرخطر نجات داد.

 نگرانی از رکود فناوری اطلاعات

به گزارش universityworldnews، «مدز اریکسون»، رئیس سیاستگذاری آموزش و پژوهش اتاق بازرگانی دانمارک می‌گوید: «در حال حاضر، نگران‌کننده‌ترین روند پیش رو، ریزش دانشجویان متقاضی برای تحصیل در رشته‌های مرتبط با‌ آی‌تی است، به‌طوری‌که شمار دانشجویان علاقه‌مند به تحصیل در این رشته‌ها در مقایسه با سال 2020 حدود 8 درصد کاهش نشان می‌دهد. ما با یک تحول عظیم دیجیتالی روبه‌رو هستیم که بر کل جامعه و همه مشاغل اصلی کشور تاثیر می‌گذارد و این روند کاهشی بسیار نگران‌کننده است.» «کامیلا گرگرسن» رئیس انجمن کارشناسی‌ارشد و دکتری دانمارک معتقد است: «این مساله که جوانان زیادی در سال 2021 در آموزش عالی دانشگاهی پذیرفته و مشغول به تحصیل شده‌اند، نکته بسیار مثبتی است و می‌تواند به تغییر روند کاهش امیدوار بود. بنابراین، درحال حاضر، اطمینان از کیفیت بالا اهمیت بیشتری دارد، به‌طوری که احتمال ترک تحصیل در دانشجویان پذیرفته‌شده در برنامه‌های آموزشی، بسیار پایین است.»

به گفته او، برخی زمینه‌ها وجود دارد که دانمارک در آینده با کمبود کارکنان واجد شرایط برای اشتغال در مشاغل مرتبط با رشته‌های تحصیلی از قبیل خدمات فناوری اطلاعات و بهداشت و سلامت مواجه خواهد شد. با احتساب این آمار، دولت دانمارک باید سیاست‌هایی را در پیش گیرند و تمرکز خود را روی جذاب‌تر کردن شرایط تحصیل قرار دهند تا جوانان بیشتری برای تحصیل در آموزش عالی دانشگاهی این کشور تقاضا دهند. به‌طور قطع، این اقدام در مقایسه با تمرکز بیشتر روی جابه‌جایی دانشجویان در شهرهای مختلف دانمارک از اهمیت بالاتری برخوردار است.» او در ادامه ابراز امیدواری کرد که دولت دانمارک بتواند با اعمال سیاست‌ها و تصمیم‌گیری‌های موثر و صحیح، جذب دانشجویان بین‌المللی را بهبود بخشیده و فرصت‌های پیش روی آنها را برای تحصیل و اقامت در دانمارک بعد از فارغ‌التحصیلی هم بهبود بخشند تا از این طریق بتوانند موقعیت اشتغال و وضعیت اقتصادی کشور را نیز رونق دهند.

 اقدامات و تصمیم‌گیری‌های دولت

دولت دانمارک در نظر دارد محدودیت‌هایی را برای دانشجویان پذیرفته شده برای تحصیل در شهرهای کپنهاگن، آرهوس، اودنسه و آلبورگ و پردیس‌های اصلی این دانشگاه‌ها اعمال کنند. آنها در نظر دارند از ابزارهای جدیدی برای این منظور استفاده کنند. در گام نخست قرار است مراکز آموزش جدیدی در 25 منطقه در سراسر دانمارک احداث شود تا اولین قدم برای ایجاد 7500 مرکز دانشگاهی جدید در خارج از شهرهای بزرگ دانمارک برداشته شود. طبق برنامه‌ریزی‌های صورت‌گرفته، قرار است 2000 مرکز جدید دانشگاهی و 1000 موسسه آموزش عالی جدید برقرار شود و 4500 مورد دیگر هم با محدود کردن تعداد این مراکز، از شهرهای بزرگ‌تر منتقل شوند. براساس برنامه‌ریزی‌های جدید دولت دانمارک، حدود 25 دوره آموزش عالی ایجاد خواهد شد. در سراسر دانمارک مراکز تحصیلات عالی آموزش عالی وجود خواهد داشت. وضعیت آموزش‌های دانشگاهی در خارج از شهرهای بزرگ‌تر وضعیت بهتری پیدا خواهد کرد. شعبه‌های آموزشی از انعطاف بیشتری برخوردار می‌شوند. این طرح زمینه استخدام بهتر و محدودیت‌هایی را برای ثبت‌نام در بزرگ‌ترین شهرها فراهم می‌آورد.

حدود 60 درصد از مراکز آموزشی و دانشگاهی در چهار حوزه آموزشی شامل علوم آموزشی، تربیت معلم، پرستاری و مددکاری اجتماعی قرار است تا سال 2025 در خارج از شهرهای بزرگ مستقر و در 10 مرکز محلی جدید برقرار خواهند شد. علوم دامپزشکی تا حدودی یا به‌طور کامل به روستای «فولوم» در توابع دانمارک منتقل می‌شود. در این برنامه‌ریزی‌ها همچنین انتقال رشته‌های آموزش‌های هنری به دانشگاه‌های خارج از شهرهای بزرگ هم مطرح می‌شود. رشته‌های آموزش موسیقی به 30 مرکز جدید منتقل می‌شوند. آموزش‌های نظامی هم به‌گونه‌ای با شیوه آموزش از راه دور انجام خواهند شد. طبق برآوردهای زده شده، این اقدامات طی 5 سال آینده حدود 330 هزار دلار هزینه در پی خواهد داشت. کارشناسان معتقدند که تامین این بودجه به‌طور قطع مستلزم کاهش بودجه در حوزه‌های دیگر آموزشی است. یکی از این موارد، کاهش دوره‌های آموزش زبان انگلیسی است که مناقشه‌هایی را بین دولت و احزاب مخالف در پارلمان به دنبال داشت. برخی بودجه‌ها نیز از محبوبیت هزینه‌های موسسات آموزش عالی برای بازاریابی آموزش‌های خارجی و استفاده از مشاوران خارجی تامین می‌شود. دولت دانمارک با اعمال این تغییرات در نظر دارد تمرکززدایی را در توسعه دانشگاه‌ها ایجاد کند و به این ترتیب، تعادل بهتری را در این کشور برقرار کند تا از این طریق، اجتماعات محلی قوی‌تری در مراکز شهرها شکل گیرند و شهروندان دانمارکی از رفاه بیشتر و ملموس‌تری برخوردار شوند.