رشد صنایع خلاق؛ پیش شرط رشد اقتصادی

ندا اظهری، مترجم: صنایع خلاق به گروهی از فعالیت‌های اقتصادی اطلاق می‌شود که مربوط به تولید یا بهره‌برداری از دانش و اطلاعات است. این صنایع که به اقتصاد خلاق هم شناخته می‌شوند، مواردی را چون تبلیغات، معماری، هنر، صنایع‌دستی، طراحی، مد، فیلم، موسیقی، هنرهای نمایشی، نشر، تحقیق و توسعه، نرم‌افزار، اسباب‌بازی‌ها و بازی‌ها، تلویزیون، رادیو، بازی‌های ویدئویی دربرمی‌گیرد. برخی محققان بر این باورند که صنعت آموزشی شامل خدمات دولتی و خصوصی بخشی از صنایع خلاق را هم شامل می‌شود. صنایع خلاق به‌طور گسترده‌ای در رفاه اقتصادی نقش دارد و به‌عبارتی، این صنایع در قرن 21 در تولید دانش از طریق خلاقیت و نوآوری نقش ایفا می‌کنند. اقتصاد خلاق در سال‌های اخیر به‌عنوان یکی از منابع جدید رشد اقتصادی در بسیاری از کشورهای جهان به شمار می‌رود. از آنجا که انقلاب چهارم صنعتی به‌طور قابل‌توجهی با خلاقیت و نوآوری در ارتباط است، می‌تواند در شکوفایی اقتصاد خلاق نقش‌آفرینی کند. این صنعت به‌ویژه در دوران همه‌گیری کرونا که بسیاری از مردم جهان، خانه‌نشین شده‌اند، توانست برخلاف صنایع و فناوری‌های دیگر، جای خود را پیدا کرده و رشد بیشتری بیابد. بیشتر مردم جهان در دوران قرنطینه بیشتر به‌دنبال این‌قبیل فناوری‌ها بوده‌اند و به همین دلیل در این دوران که بسیاری از کسب‌وکارها با رکود مواجه شده‌اند، این صنعت رونق نسبی و خوبی را تجربه کرد و پتانسیل خوبی برای شروع کسب‌وکارهای مرتبط با صنایع خلاق به شمار می‌رود.

لزوم رشد تحقیق و توسعه در فناوری‌های خلاق انگلیس بعد از کرونا

انگلیس هم جزء کشورهایی است که در دوران همه‌گیری کرونا از ظرفیت‌های نوآورانه خوبی در صنایع خلاق برخوردار شد. تئاتر، سالن‌های کنسرت، جشنواره‌ها، گالری‌ها و موزه‌ها جزء بخش‌هایی بودند که در دوران همه‌گیری دچار رکود و بی‌رونقی شدند؛ به‌طوری‌که حتی به‌رغم ارائه بسته حمایتی توسط دولت انگلیس، باز هم اثرات مخرب آن مشاهده می‌شد و از این لحاظ نمی‌توان ضربه وارده از کووید-19 را به بدنه فرهنگی انگلیس نادیده گرفت. باوجوداین، صحبت کردن با شخصیت‌های برجسته بسیاری از سازمان‌های دولتی و خصوصی بزرگ و کوچک، نشان می‌دهد که بخش‌های فرهنگی با تمام این سختی‌ها در برابر تمام چالش‌های ایجادشده در این دوران ایستادگی کردند. بااین‌حال، مردم به مقوله فرهنگ روی آوردند تا بتوانند اتفاقات را راحت‌تر پردازش کنند و از آن برای آموزش، سرگرمی و ایجاد سازگاری استفاده کردند. توانایی آنها برای انجام این کار تا حدی از این واقعیت ناشی می‌شود که ما نسبت به هر زمان دیگری، فناوری پیشرفته‌تری در اختیار داریم. دنیای دیجیتال پیش از بحران بسیار سریع حرکت می‌کرد و باعث می‌شد آدمی به اقتصاد فردا نگاه کند که شهروندان باید در آن حرکت کنند. شواهد به‌دست‌آمده حکایت از افزایش استفاده از صنایع فرهنگی دیجیتال در دوران قرنطینه دارد و این افزایش حتی به فقدان دسترسی برابر به پهنای باند و ابزارهای دیجیتال اتفاق افتاده است. در این شواهد حتی می‌توان توجه گروه‌های خاص سنی را به بخش‌های فرهنگی مشاهده کرد، به‌طوری‌که افراد زیر 45 سال در مقایسه با افراد بالای 45 سال بیشتر درمعرض فعالیت‌های فرهنگی آنلاین قرار داشته‌اند و بیشتر کاربران فناوری‌های دیجیتال را کاربران سیستم‌عامل‌هایی چون اینستاگرام و یوتیوب تشکیل می‌دهند. اما در بررسی تمام گروه‌های سنی، باید گفت که کاربران معمولی و حاشیه‌ای در جست‌وجوی تجربه‌های فرهنگی دیجیتال در زمینه فناوری‌های فرهنگی رضایت بیشتری از خود نشان داده‌اند.

به گزارش تایم، تماشای اجراهای نمایشی، تماشای آنلاین فعالیت‌های هنری و حضور در قسمت خواندن نمایشنامه در نرم‌افزار «زوم» جزء تنوع‌های بخش‌های فرهنگی است که در دوران کرونا در اختیار کاربران قرار گرفته است. درحال‌حاضر، دوسوم انگلیسی‌ها داشتن تجربه فرهنگی آنلاین را دور از ذهن نمی‌دانند و برای آن ارزش قائلند. البته تمام انواع محصولات فرهنگی هم ترجمه‌شده نیستند و حتی نمی‌توان محصولات دیجیتال را جایگزینی برای اجراها و فعالیت‌های زنده دانست و در این میان، هنرمندان گاهی این محدودیت‌های ایجادشده را زیرپا گذاشته‌اند. محتواهای فرهنگی را هم یا باید با هم تطبیق داد یا پلتفرم‌های دیجیتال را کاملا مورد بازبینی قرار داد. تجربه نشان می‌دهد که تجربه فعالیت‌های فرهنگی آنلاین زمانی بهترین نتیجه را به‌دنبال دارد که از صمیمیت و اصالت برخوردار باشد. این آینده ترکیبی احتمالا شاخص متمایزی از بخش فرهنگی قابل‌انعطاف و قابل‌توجه انگلیس خواهد بود. تقاضای خارق‌العاده‌ای که طی سال گذشته برای محصولات فرهنگی، خدمات و تجربیات شاهد بوده‌ایم، به توانایی صنایع خلاق برای تأمین انرژی این بخش بعد از اتمام کرونا اشاره می‌کند. آنچه علوم زیست پزشکی برای مقابله با اثرات اولیه جسمی ویروس انجام می‌دهد، همان چیزی است که هنر، بخش‌های فرهنگی و خلاقیت می‌توانند برای مقابله با اثرات ثانویه اجتماعی و اقتصادی آن انجام دهند. ازاین‌رو، توصیه کلیدی این است که در بررسی هزینه‌ها در سال تحصیلی جدید، هزینه‌هایی که قرار است در حوزه تحقیق و توسعه برای فناوری‌های خلاقانه مقرر شود، باید در سایر حوزه‌های دیجیتال هم هزینه شود.

جایی که خلاقیت با فناوری تلاقی می‌کند، جایی است که طی 20 سال آینده، ارزش فرهنگی و مادی زیادی حاصل خواهد شد. درمورد چگونگی دستیابی به مخاطبان جدید در سطح جهان؛ چگونگی گسترش دسترسی دیجیتال برای تولیدکنندگان و مصرف‌کنندگان، چگونگی غلبه بر موانع ورود به بازار دیجیتال که توسط فریلنسرها و سازمان‌های خلاق کوچک‌تر روبه‌رو است و بررسی مزایای دسترسی فرهنگی و مشارکت در مواردی که بیشتر به آنها نیاز وجود دارد، ازجمله برای کسانی که با تأثیر همه‌گیری بر سلامت روان دست‌وپنجه نرم می‌کنند، برنامه‌های تحقیقاتی جذابی وجود دارد. بخش جدید صنایع فرهنگی و مشارکت علم در خلاقیت هم زندگی و معیشت مردم را به‌طور قابل‌توجهی دگرگون کرده است. محققان دانشگاهی فعال در رشته‌های هنری و علوم انسانی به جدیدترین علوم داده و دیجیتال با همکاری بخش اقتصاد انگلیس پیوسته‌اند. البته پیش از این هم شواهدی از این نوع فعالیت‌ها شامل تعاملات دانشگاه با حوزه‌های فرهنگی وجود دارد، به‌طوری‌که فناوری‌های فرهنگی در موزه‌ها، تئاتر، انیمیشن و بازی‌های کامپیوتری ادغام می‌شدند. درواقع، همه‌گیری کرونا توجه بیشتری را روی ارزش این صنایع خلاق متمرکز کرد و از این پس انتظار می‌رود هزینه‌های تحقیق و توسعه برای بخش صنایع خلاق افزایش یابد.

 تمرکز روی صنایع خلاق استرالیا

گزارش‌های اخیر از فرهنگ و هنرهای مستقل نشان می‌دهد که میلیاردها دلار برای رونق اقتصاد فرهنگی و خلاق در استرالیا هزینه شده است و انتظار می‌رود این حوزه در دوران پساکرونا تا سال 2030 و پس از آن با رشد قابل‌توجهی روبه‌رو باشد. کارشناسان استرالیایی عنوان کرده‌اند درحالی‌که این کشور همچنان درحال مبارزه با تأثیر کووید-19 است، شک و تردیدهایی هم در این میان وجود دارد. به‌طور قطع، ارائه یک دید واضح و قابل دسترسی بیشتر از این داده‌های اقتصادی برای کمک به کشور در درک فرصت‌ها ضروری است. این مهم حتی اولویت بالاتری برای بهبودی اقتصادی و ایجاد مشاغل جدید برای مقابله با رکود اقتصادی پیدا کرده است. گزارش‌ها از ارزیابی تخمینی ارزش 111.7 میلیارد دلاری فعالیت‌های فرهنگی و خلاقانه خبر می‌دهد که 6.4درصد از تولید ناخالص داخلی استرالیا را این صنایع تشکیل می‌دهد. این ارزش، در اشتغال بیش از 800 هزار نفر در حوزه صنایع خلاق نقش داشته است که حدود 8.1درصد از کل نیروی کار را شامل می‌شود. کارشناسان به‌دنبال این گزارش‌ها، پیشنهاد داده‌اند که استرالیا باید از تجربه کشورهای دیگر در زمینه نقش صنایع فرهنگی و خلاق استفاده کند تا از این طریق، نه‌تنها باعث تحریک و تقویت عملکرد اقتصادی خود شود، بلکه رشد اقتصادی و شکوفایی آینده آن را هم باعث شود. صنایع خلاق استرالیا بیش از 90 میلیارد دلار از اقتصاد ملی را شامل می‌شود و سالانه 3.2 میلیارد دلار در بخش صادرات دخیل است. این صنایع خلاق و فرهنگی حدود 45.89 میلیارد دلار از تولید ناخالص داخلی را شامل می‌شود.

به گزارشhumanities ، این امر دولت استرالیا را مجاب به پیروی از شرکای تجاری خود مانند هند، انگلیس، چین، سنگاپور، نیوزیلند و کره‌شمالی می‌کند که از صنایع فرهنگی و خلاق به‌عنوان یک استراتژی ملی بهره می‌برند. بنابراین، کارشناسان توصیه می‌کنند که استرالیا هم باید همین رویکرد مشابه و استراتژیک را دنبال کند تا بتواند در زمینه صنایع خلاق و فرهنگی به رشد قابل‌توجهی دست یابد. طی این گزارش، خدمات معماری، مد، طراحی گرافیک، سیستم‌های کامپیوتری و تبلیغات به‌عنوان بزرگ‌ترین و سریع‌ترین عوامل رشد صنایع خلاقانه و فرهنگی به شمار می‌روند. بیشترین کاهش رشد در این حوزه در حوزه‌های ادبیات و رسانه‌های چاپی به‌ویژه روزنامه‌نگاری مکتوب، روزنامه‌ها و نشریات و مجلات عنوان شده است.

 صنایع فرهنگی، جزء پویاترین حوزه‌ها در آلمان

به گزارشbmwi ، از دهه 1980 میلادی، صنایع فرهنگی و خلاق به‌عنوان یکی از پویاترین و فعال‌ترین بخش‌ها در اقتصاد جهانی شناخته شد. برآوردها نشان می‌دهد که همین بخش در سال 2018 حدود 100 میلیارد یورو در رونق اقتصاد آلمان نقش داشته و این بدان معناست که صنایع خلاق و فرهنگی از بخش‌های کلیدی اقتصادی مانند صنایع شیمیایی، تأمین‌کنندگان انرژی و خدمات مالی هم سبقت گرفته است. این صنایع، تمام کسب‌وکارهای فرهنگی و خلاق با بالاترین میزان سودآوری را شامل می‌شوند که محصولات و خدمات فرهنگی را تولید یا منتشر می‌کنند. این تعریف شامل شرکت‌ها، موسسات یا انجمن‌هایی نمی‌شود که متکی به بودجه‌های بخش دولتی هستند. تنها در سال 2018، حدود 1.2میلیون کارگر در این بخش فعالیت می‌کردند که بیش از 256 هزار نفر از آنها را فریلنسرها یا کارآفرینان تجاری و 938 هزار نفر را نیز کارمندان این بخش تشکیل می‌دادند. صنایع خلاق و فرهنگی از سوی دولت آلمان راه‌اندازی شد و این بخش با وجود رقابتی بودن آن، در ایجاد اشتغال‌زایی بیشتر تلاش می‌کند. علاوه‌بر این، حتی کسب‌وکارهای کوچک و نوآورانه در حوزه‌های فرهنگی نیز فرصت کار پیدا کرده و حتی هنرمندان مستقل هم در این صنایع مشغول کار شده‌اند. در این میان، یکی از فعال‌ترین حوزه‌ها در صنایع خلاق و فرهنگی، صنعت فیلم‌سازی آلمان است، به‌طوری‌که کمیسیون دولت فدرال این کشور، به‌دنبال این است که آلمان را به‌عنوان یکی از مکان‌های رقابتی در دنیا برای فیلم‌سازی به اثبات برساند.

صنایع خلاق در چین

صنایع خلاق و فرهنگی در چین از تحقیق در زمینه تلاش سیاستگذاران، هنرمندان، طراحان و دست‌اندرکاران رسانه‌های چین برای تغییر روند غیرخلاق بودن این کشور آغاز به‌کار کرد. به همین دلیل، «صنعتی‌سازی» از سال 2003 موردتوجه قرار گرفت. درحالی‌که اصطلاح صنایع فرهنگی از نظر سیاسی کاربرد صحیحی برای آن دسته از مراکز تحقیقاتی دانشگاهی است که خواستار حمایت دولت مرکزی هستند، اما این اصطلاح خلاق، بیش از هر چیز توجه کسب‌وکارهای کوچک و سازمان‌های مردمی را به خود جلب کرد. صنایع خلاق و فرهنگی چین ویژگی‌های مشترک زیادی با شهرهای غربی دارد. چین یکی از تنها کشورهای دنیاست که از صنایع خلاق و فرهنگی برای رشد اقتصادی و توسعه شهری خود استفاده کرده است. تئوری شهرهای خلاق، از دهه 1980 به‌طور گسترده در این کشور برای برنامه‌ریزی شهری مورد استفاده قرار گرفت. ایده اصلی این صنایع، مهار خلاقیت موجود در هنر و فرهنگ در خلق صنایع جدید و اشتغال بوده است که مشکلات شهری را مدنظر قرار می‌داد. چین از دهه 1980 تا سال 2017 از تجربه ادبیاتی شهرهای جهان به دو زبان انگلیسی و چینی برای توسعه صنایع خلاق و فرهنگی و نیز بازآفرینی شهری در چین و تجربه این صنایع در شهرهای غربی استفاده کرده است. چین در گذر سال‌ها، این صنعت را جزء صنایع کلیدی برای افزایش قدرت فناوری‌های نرم قرار داده است. فناوری‌های به‌کاررفته در صنایع فرهنگی و خلاق به‌رغم ارزش بالایی که دارد، انرژی کمی صرف آن می‌شود، آلودگی کمی به‌دنبال دارد و نیز مطابق با موقعیت صنایع استراتژیک درحال ظهور است. ارزش خروجی صنایع خلاق و فرهنگی در چین در سال 2020 بیش از یک تریلیون دلار تخمین زده شد. ارزش صادرات و واردات محصولات فرهنگی چین در سال 2019 حدود 111.45میلیارد دلار اعلام شده که با افزایش سالانه 8.9درصد روبه‌رو بوده است.