خبرنگاران به‌مثابه بازیگران سیاسی در کلاب‌هاوس حاضر شدند

محمدعلی حکیم‌آرا عضو هیات‌علمی دانشگاه صداوسیما:مک لوهان، دوره‌های ارتباطی را به سه دوره؛ شفاهی دوره چاپ و دوره کهکشان گوتنبرگ یا همین دوره الکترونیک که درحال حاضر در آن هستیم تقسیم می‌کند. دوره شفاهی دوره‌ای است که افراد در مکان‌هایی مثل میدان‌ها یا قهوه‌خانه‌ها جمع می‌شدند باهم صحبت می‌کردند و دو هدف داشتند؛ اول اینکه اوقات‌شان سپری شود، دوم اینکه این صحبت‌ها موضوعی داشت که هدف دوم تلقی می‌شد. اما حالا این کلاب‌هاوس در قرن 21 یعنی دورانی که از دوران چاپ و حتی دوره الکترونیک گذر کردیم و یک‌جورهایی ما را برگردانده به دوران شفاهی. منتها دوران شفاهی که نسبت به گذشته بسیار غنی‌تر است و به‌ اصطلاح در دهکده جهانی مک لوهان به منصه ظهور رسیده است. به‌طور مثال در این اپلیکیشن می‌شود با یک نفر از کالیفرنیا ویک نفر از چین یا کشور‌های دیگر بنشینیم و ‌‌صحبت کنیم، اما نکته‌ای که می‌خواهم به آن اشاره کنم، «موضوع» این گفت‌وگوهاست، یعنی موضوع مورد بحث افراد را در بستر رسانه گردهم می‌آورد. رسانه بستر را ایجاد می‌کند اما موضوع مهم‌تر است.
اینها ‌باعث شده که کلاب‌هاوس به این شکل در کشورهایی مثل ایران اوج بگیرد که البته من مطمئن نیستم در غرب به این شکل رواج پیدا کرده باشد، ضمن اینکه در گذشته هم برخی کارشناسان غربی گفته بودند وقتی که برخی از این شبکه‌های اجتماعی به ایران رسیده بود، ایرانی‌ها به شکل نوینی از پلتفرم‌های شبکه‌های اجتماعی استفاده کرده بودند که ما تصور نمی‌کردیم. به‌طور مثال اس‌ام اس بازی مردم در اواخر دهه 80 حول موضوعات مختلف ازجمله موضوعات سیاسی.
درحال حاضر نیز که ‌ در آستانه یک واقعه سیاسی بزرگ به نام انتخابات هستیم، یک پلتفرمی ایجاد شده که هرکس به‌عنوان موافق و مخالف و خنثی می‌تواند صحبت کند و به‌ویژه الان خبرنگاران بازیگران اصلی سیاست شده‌اند؛ یعنی مدیریت جامعه به این سمت ما را کشانده که خبرنگاران به‌مثابه بازیگران سیاسی در کلاب‌هاوس ظاهر شده‌اند. یعنی در جایی که ما انتظار داشتیم نماینده‌های سیاسی باهم گفت‌وگو و مناظره کنند. گویی نمایندگان جبهه‌های مختلف و خبرنگاران در این اپلیکیشن مناظره سیاسی می‌کنند.
یکی از کارهایی که کلاب‌هاوس بسترش را در هفته‌های اخیر فراهم کرد این بود که برخی افراد مهم سیاسی مثل وزیر امورخارجه یا وزیر ارتباطات به این بستر گفت‌وگو دعوت شدند و در کلاب‌هاوس زیر ضربات سوال قرار گرفتند. نکته دیگر اینکه در آستانه انتخابات به نظر من آن مجموعه‌هایی که انتخابات را تحت کنترل دارند متوجه شدند اگر بخواهند از الان وارد این اپلیکیشن بشوند ممکن است کل مجموعه انتخابات دچار چالش شود؛ مثل یکی از نامزدهای شرکت در انتخابات که زودتر از زمان مقرر شروع به فعالیت‌های انتخاباتی کرد و الان اگر وارد فضای کلاب‌هاوس شود ممکن است کل فضای انتخابات را وارد چالش کند. به نظر من اگر این نامزدها از الان وارد کلاب‌هاوس شوند به اصطلاح عمومی پنبه‌شان زده می‌شود‌‌.
من موضوع را از مساله کلاب‌هاوس رساندم به مساله سیاسی چراکه تاکید می‌کنم «موضوع» حرف اول را می‌زند. در دوران شفاهی کنونی؛ یعنی باید یک مساله وجود داشته باشد که درباره آن سخن بگوییم و گفت‌وگو کنیم. این موضوع مورد بحث به‌طور مثال ممکن است روز گذشته درباره موضوع کرونا باشد روز دیگر ممکن است مساله حجاب باشدکه البته ممکن است هرکدام از مسائل خورده موضوعاتی داشته باشند اما موضوع اصلی یا مهم‌ترین موضوعی که ممکن است در یک اتاق، هزاران نفر را دورهم جمع کند موضوع انتخابات است. بنابراین در یک جمع‌بندی این پلتفرم کلاب‌هاوس ما را به دوران شفاهی بازگردانده که هرکسی می‌تواند صحبت کند. یادمان باشد که حرف زدن از نوشتن ساده‌تر است که البته این موضوع دلایل علوم‌شناختی دارد کلاب هاوس ضمن اینکه می‌بینیم عموما افراد زیاد حرف می‌زنند ولی کم می‌نویسند؛ نوشتن و خواندن برای بشر سخت است؛ چراکه خط اختراع بشر است و امر طبیعی نیست. بنابراین پردازش نوشتار و نوشتن کار سختی است و در مقایسه «حرف زدن» امری طبیعی است. همه بشر صحبت می‌کنند.
کلاب‌هاوس فضایی را فراهم کرده که خیلی راحت هر فردی بیایید نظر بدهد؛ حال در مورد چه موضوعی نظر بدهد؟ در مورد مهم‌ترین مسائل روز؛ حال در شرایط کنونی جامعه و کشور موضوعات مهمی مثلِ حمله رژیم‌صهیونیستی به تاسیسات هسته‌ای ایران، مسائل سیاسی کلی‌تر مثل ارتباط با غرب، قرار داد 25 ساله با چین و... قابل بحث و گفت‌وگو است. پس کلاب‌هاوس ‌میدانگاهی برای مردم فراهم کرده که‌ موضوعاتی راکه در گذشته رسانه‌های سنتی مثل رادیو، روزنامه، تلویزیون آنها را برجسته‌سازی می‌کردند ‌امروز‌‌برجسته‌سازی کند. البته در پلتفرم‌های دیگر مثل تلگرام، واتس‌آپ یا اینستاگرام بستر‌های ارتباطی برای افراد فراهم بوده اما همان‌طور که پیش‌تر اشاره کردم صحبت کردن و گفت‌وگو برای انسان بسیار بومی‌تر است. یعنی اگر مردمی کیلومترها با ما فاصله داشته باشند و این تلفن‌های همراه را به آنها بدهند با یک آموزش ساده آنها می‌توانند به سرعت از این بستر ارتباطی استفاده کنند چراکه نه نیاز دارند بشنوند و نه نیاز دارند که بنویسند و نه نیاز دارند که بخوانند. بنابراین در پایین‌ترین سطح امکانات زیست‌شناختی در حوزه ارتباطات کلاب‌هاوس امکان گفت‌وگو را فراهم کرده و فقط برای ایجاد این ارتباط موضوع مهم است که جامعه ما هم همواره آبستن موضوعات فراوان است. البته جامعه ما رو‌به‌رشد است و حقیقتا جامعه به تکاپو افتاده و هیجانی در خود دارد که برگشت‌پذیر هم نیست و به معنای رشد عقبگرد ندارد‌. اما این رشد ممکن است جهت داشته باشد. حال ممکن است به ضرر افرادی باشد یا به نفع آنها ولی به نفع همه جوامع به‌ویژه جوامعی مانند جوامع ما است که همیشه مشتاق رشد و تحول بوده است.