سارا طاهری، روزنامه‌نگار: آبان سال گذشته بود که شیوه‌نامه راه‌اندازی آزمایشگاه‌ها و کارگاه‌های مرکزی در دانشگاه آزاد اسلامی ابلاغ شد. آزمایشگاه‌هایی که هم می‌تواند به کاهش هزینه‌ها در واحدهای دانشگاهی کمک کرده و هم باعث درآمدزایی برای واحدها شود. حالا مدتی است واحدهای دانشگاه آزاد اسلامی که دارای آزمایشگاه‌‌ها و کارگاه‌های تحقیقاتی با زیرساخت‌های مناسب هستند، به‌دنبال راه‌اندازی آزمایشگاه و کارگاه‌های مرکزی هستند. درواقع آزمایشگاه/کارگاه مرکزی (تحقیقاتی/کاربردی) مجموعه‌ای از آزمایشگاه‌های تحقیقاتی و کارگاه‌های درآمدزای واحدهای دانشگاهی و مراکز تحقیقاتی هستند که در یک فضای مستقل یا ساختمان، تجمیع شده‌اند و درآمدزایی از این حوزه‌ها، صرفا از این محل صورت می‌گیرد. پس از ابلاغ این شیوه‌نامه مجوز اولین آزمایشگاه مرکزی، چندی پیش برای استان کرمان صادر شد.

پس از صدور نخستین مجوز آزمایشگاه مرکزی برای استان کرمان که در حوزه‌های تخصصی میکروبیولوژی موادغذایی، میکروبیولوژی آب‌وفاضلاب، خاک، کروماتوگرافی و آنالیز عنصری بود، نخستین کارگاه مرکزی این دانشگاه نیز قرار است در استان خوزستان راه‌اندازی شود.

چند روز پیش سرپرست شبکه پژوهشی و آزمایشگاهی دانشگاه آزاد اسلامی گفت که مجوز راه‌اندازی و تاسیس نخستین کارگاه مرکزی دانشگاه آزاد اسلامی در سطح کشور از سوی شبکه پژوهشی و آزمایشگاهی دانشگاه برای استان خوزستان صادر شده است. بنابراین نخستین مجوز راه‌اندازی و بهره‌برداری از کارگاه‌های مرکزی دانشگاه آزاد اسلامی در حوزه تخصصی ورزش و تندرستی برای واحد آبادان و در حوزه ماشین‌ابزار برای واحد اهواز صادر شد.

آن‌طور که سرپرست شبکه پژوهشی و آزمایشگاهی دانشگاه آزاد اسلامی گفته است، این مجوزها برمبنای بخشنامه «تاسیس و راه‌اندازی آزمایشگاه/کارگاه‌های مرکزی» که در آبان‌ماه 1399 صادر و به واحدهای دانشگاهی ابلاغ شد، صورت گرفته است. همچنین واحدهای دانشگاهی دیگری که در نوبت صدور مجوز آزمایشگاه/کارگاه مرکزی هستند، طرح تفصیلی در حوزه آزمایشگاه/کارگاه تخصصی را برای بررسی و صدور مجوز به اداره‌کل آزمایشگاه‌ها و مراکز تحقیقاتی دانشگاه ارسال کرده‌اند که پس از طرح در کارگروه‌های تخصصی درصورت تایید و تصویب، مجوز راه‌اندازی دریافت خواهند کرد.
مسئولان دانشگاه آزاد اسلامی به‌دنبال این هستند تا‌ با این اقدامات در راستای شعار سال 1400 که توسط مقام‌معظم‌رهبری با نام تولید، پشتیبانی‌ها و مانع‌زدایی‌ها نام‌گذاری شده است، گام‌های اساسی برداشته تا منافع آن به جامعه‌ علمی و صنعتی کشور برسد.

به گفته دهقانی‌فیروزآبادی واحدهای دانشگاه آزاد اسلامی دارای ظرفیت‌های بسیار خوبی در حوزه کارگاه‌های فنی- مهندسی هستند و باید اقدامات اجرایی لازم را برای شناسایی ظرفیت‌ها و راه‌اندازی کارگاه‌های مرکزی به‌منظور افزایش بهره‌وری از این حوزه انجام دهند. با این اوصاف توسعه زیرساخت‌ها با کمک بخش خصوصی و افزایش اثرگذاری در روند توسعه و رشد بخش پژوهشی کشور ازجمله اهداف حوزه آزمایشگاهی و کارگاهی دانشگاه خواهد بود که با تاسیس و راه‌اندازی آزمایشگاه‌ها/کارگاه‌های مرکزی دانشگاه آزاد اسلامی در سطح کشور تا حدی محقق خواهد شد.

  روند راه‌اندازی و تجهیز آزمایشگاه/کارگاه‌های مرکز چگونه است؟

روند راه‌اندازی و تجهیز این آزمایشگاه‌ها و کارگاه‌ها نیز به این صورت است که در ابتدا فهرست کامل آزمایشگاه‌ها/کارگاه‌های تحقیقاتی/درآمدزا و نیز اقلام و تجهیزات آزمایشگاهی/کارگاهی به مرکز خدمات آزمایشگاهی استان به‌منظور تشکیل بانک جامع اطلاعاتی ارائه می‌شود.

در مرحله دوم برنامه کسب‌وکار (B.P) راه‌اندازی آزمایشگاه/کارگاه مرکزی (تحقیقاتی/کاربردی) تدوین شده و به شبکه پژوهشی و آزمایشگاهی دانشگاه برای اخذ مجوز ارسال می‌شود. شبکه پژوهشی و آزمایشگاهی دانشگاه نیز در اسرع وقت نسبت به بررسی درخواست و(B.P) واحد دانشگاهی اقدام و نتیجه (تایید/رد درخواست) را به واحد دانشگاهی اعلام می‌کند.

در مرحله سوم درصورت تایید درخواست واحد توسط شبکه پژوهشی و آزمایشگاهی دانشگاه، یک ساختمان ترجیحا مستقل برای آزمایشگاه مرکزی و سوله مستقل برای کارگاه مرکزی که قابلیت استفاده برای فعالیت‌های خدماتی، تجاری و صنعتی داشته باشد، توسط واحد دانشگاهی تخصیص داده می‌شود.

مرحله چهارم کار به این صورت است که درصورتی‌که هریک از واحدهای دانشگاهی بر ماندن برخی تجهیزات (به‌دلیل صرف هزینه‌های مربوط به جابه‌جایی و یا هر علت دیگر) در مکان قبلی و ارائه خدمات در همان مکان تاکید دارند، باید مجوز لازم را از شبکه پژوهشی و آزمایشگاهی دانشگاه اخذ کنند.

در مرحله پنجم نیز واحدهای دانشگاهی پس از استقرار آزمایشگاه/کارگاه مرکزی (تحقیقاتی/کاربردی) در قالب یک ساختمان مجزا، باید تمام خدمات آزمایشگاهی و کارگاهی درآمدزای خود را از همین محل کسب کنند.

  17 پرونده از واحدهای مختلف برای راه‌اندازی آزمایشگاه‌ها و کارگاه‌های مرکزی ارسال شده است

عبدالله محمدی، مدیرکل پژوهشکده‌ها و مراکز تحقیقاتی دانشگاه آزاد اسلامی در گفت‌وگو با «فرهیختگان» درخصوص جزئیات راه‌اندازی آزمایشگاه‌ها و کارگاه‌های مرکزی در واحدهای دانشگاهی گفت: «راه‌اندازی آزمایشگاه‌ها و کارگاه‌های مرکزی در راستای آیین‌نامه تاسیس و راه‌اندازی آزمایشگاه‌هاست که بعد از ابلاغ این آیین‌نامه، واحدها پتانسیل‌های خود را بررسی و نقاط‌قوت خود را شناسایی کرده و براساس آن پیشنهاد تاسیس و راه‌اندازی آزمایشگاه و یا کارگاه مرکزی را در واحد خود ارائه دادند.»

او با بیان اینکه اولین آزمایشگاه مرکزی در استان کرمان راه‌اندازی شد، ادامه داد: «مجوز راه‌اندازی این آزمایشگاه سال گذشته صادر شد. روند کار نیز به این صورت است که واحدهای دانشگاهی برنامه کسب‌وکار را برای آزمایشگاه مرکزی ارائه کرده و این برنامه داوری می‌شود؛ سپس یک جلسه دفاع برگزار شده و درنهایت درصورت تایید کمیته تخصصی این مجوز صادر می‌شود.»

مدیرکل پژوهشکده‌ها و مراکز تحقیقاتی دانشگاه آزاد اسلامی بیان کرد: «پس از صدور مجوز، واحد دانشگاهی اقدامات لازم برای عقد قرارداد با شرکت‌ها را طبق روالی که در آیین‌نامه وجود دارد، انجام می‌دهد. درواقع شرکتی انتخاب شده و آن شرکت با مدل مشارکت و یا مدل اجاره مستقر خواهد شد.»

محمدی در ادامه درخصوص راه‌اندازی دو کارگاه مرکزی در استان خوزستان نیز توضیح داد: «در دانشگاه آزاد اسلامی استان خوزستان نیز مجوز تاسیس دو کارگاه در حوزه تخصصی ورزش و تندرستی برای واحد آبادان و در حوزه ماشین‌ابزار برای واحد اهواز صادر شده است. با توجه به اینکه استان خوزستان امکانات خوبی در این دو حوزه داشته است، واحد اهواز و واحد آبادان در این دو حوزه توانستند مجوز تاسیس دو کارگاه را کسب کنند.»

به گفته او کارگاه ورزش و تندرستی واحد آبادان و ماشین‌ابزار واحد اهواز، جزء اولین کارگاه‌هایی هستند که توانستند مجوز کارگاه مرکزی را کسب کنند.

او با بیان اینکه بیش از 17 پرونده از واحدهای مختلف برای راه‌اندازی آزمایشگاه‌ها و کارگاه‌های مرکزی به دست ما رسیده است، گفت: «سمنان و خراسان‌رضوی ازجمله این استان‌ها بوده‌اند؛ فعلا درحال بررسی این درخواست‌ها هستیم که ان‌‌شاءالله در طول یک ماه آینده، چند مجوز دیگر برای راه‌اندازی کارگاه و یا آزمایشگاه مرکزی صادر شود.»

مدیرکل پژوهشکده‌ها و مراکز تحقیقاتی دانشگاه آزاد اسلامی تاکید کرد: «بعد از صدور مجوز، مهم‌ترین مساله این است که این آزمایشگاه‌ها به اهداف دیده‌شده در آیین‌نامه برسد که هم‌اکنون این نظارت نیز درحال انجام است.»

او با تاکید بر اینکه درحال‌حاضر تنها یک آزمایشگاه مرکزی در استان کرمان مجوز گرفته است، اضافه کرد: «این آزمایشگاه‌ در 4 زمینه مختلف فعالیت می‌کند. البته این آزمایشگاه براساس آیین‌نامه جدید فعالیت خود را آغاز کرده است اما تعداد زیادی آزمایشگاه‌های تحقیقاتی، آزمایشگاه‌هایی که عضو شبکه فناوری راهبردی هستند و آزمایشگاه‌های همکار در دانشگاه آزاد اسلامی حضور دارند. اما براساس آیین‌نامه جدید تاکنون تنها مجوز یک آزمایشگاه و دو کارگاه صادر شده است.»  محمدی درخصوص همکاری اساتید و دانشجویان با آزمایشگاه و کارگاه‌های مرکزی نیز گفت: «با توجه به اینکه در آیین‌نامه اولویت برای اعضای هیات‌علمی دیده شده است، بنابراین اعضای هیات‌علمی می‌توانند یک شرکت را تشکیل داده و مسئولیت آزمایشگاه را برعهده بگیرند؛ به‌عبارت بهتر براساس آیین‌نامه، اولویت با شرکت‌هایی است که اعضای هیات‌علمی عضو آن هستند.»

او در پاسخ به اینکه اگر این آزمایشگاه به یک شرکت به‌عنوان مشارکت و یا اجاره داده شود، نحوه فعالیت دانشجویان در آن شرکت چگونه خواهد بود، توضیح داد: «در قراردادی که با شرکت منعقد می‌شود بحث طرح‌های پژوهشی و یا اجرای آیین‌نامه دیده شده و حتی تخفیف‌هایی که طبق آیین‌نامه برای اعضای هیات‌علمی و یا دانشجویان درنظر گرفته‌‏شده نیز در این قرارداد لحاظ شده است. بنابراین یک بستر خوبی فراهم شده که دانشجو می‌تواند به شرکت طرف قرارداد مراجعه کرده و خدمات مدنظر را دریافت کند.»

مدیرکل پژوهشکده‌ها و مراکز تحقیقاتی دانشگاه آزاد اسلامی اضافه کرد: «ضمن اینکه ما برای هر پایان‌نامه و رساله حمایت‌های مالی را نیز براساس آیین‌نامه‌ها درنظر گرفته‌ایم که این حمایت‌ها انجام شده و اگر دانشجویی نیازمند بیش از آن مبلغ حمایتی بود، با تخفیفات ویژه می‌تواند از آن استفاده کند.»

  به‌زودی از سامانه ساها با پلتفرم و قابلیت جدید رونمایی می‌شود

او در بخش دیگری از سخنان خود درخصوص اولویت‌های اداره‌کل پژوهشکده‌ها و مراکز تحقیقاتی دانشگاه آزاد اسلامی گفت: «در راستای تحقق شعار تولید، پشتیبانی‌ها، مانع‌زدایی‌ها به‌زودی از سامانه ساها با پلتفرم و قابلیت جدید رونمایی می‌شود. رونمایی از سامانه جدید ساها، گام بسیار مهمی در راستای تحقق شعار سال مبنی‌بر پشتیبانی و مانع‌زدایی درخصوص ارائه خدمات آزمایشگاهی و کارگاهی به دانشجویان، اعضای هیات‌علمی و پژوهشگران در سطح کل کشور و دانشگاه آزاد اسلامی خواهد بود.»

محمدی ادامه داد: «فاز دوم سامانه ساها مهم‌ترین اقدام در سال 1400 خواهد بود؛ از نظر نرم‌افزاری فاز دوم این سامانه تکمیل شده است و هم‌اکنون درحال وارد کردن داده‌ها هستیم که اطلاعات آزمایشگاه‌ها، تجهیزات، مواد شیمیایی، خدمات و... را وارد این سامانه کرده و در طول یک ماه آینده فاز دوم نیز افتتاح شده و پورتال ساها که بیشتر به‌صورت یک بانک اطلاعاتی بود، اجرایی‌تر و عملی خواهد شد. درواقع تمام فرآیند مشاهده تا درخواست و همچنین ارائه خدمات از طریق این سامانه انجام می‌گیرد.»

او توضیح داد: «برای استان‌ها مجوز ایجاد حساب پژوهشی از سوی معاونت توسعه و فناوری صادر شده است؛ مشکلی که در سامانه ساها داشتیم، این بود که استان‌ها مجوز ایجاد حساب پژوهشی نداشتند و درحال‌حاضر این مشکل مرتفع شده و استان‌ها می‌توانند در سامانه حساب مستقلی را داشته باشند که امکان پرداخت و گزارش‌گیری بسیار آسان‌تر خواهد بود. ساها یک سامانه جامع خواهد بود که از نظر نرم‌افزاری مشکل آن مرتفع شده و در فاز وارد کردن داده‌ها هستیم.»

  جشنواره فرهیختگان به‌زودی برگزار می‌شود

مدیرکل پژوهشکده‌ها و مراکز تحقیقاتی دانشگاه آزاد اسلامی درخصوص اولویت دوم اداره‌کل پژوهشکده‌ها و مراکز تحقیقاتی دانشگاه آزاد اسلامی در سال جدید گفت: «هفتم اردیبهشت هشتمین جشنواره فرهیختگان برگزار می‌شود؛ با توجه به شرایط کرونایی کشور قرار بود این جشنواره در هفته پژوهش برگزار شود که روند کار تغییر پیدا کرده و قرار است این جشنواره به‌صورت مجازی در اردیبهشت‌ماه برگزار شود.»