به گزارش «فرهیختگان»، دنیا درحالی با ویروس کرونا دست‌وپنجه نرم می‌کند که موج دوم آن چند وقتی است در بسیاری از کشورهای دنیا آغاز شده و کشورهایی چون فرانسه، ایتالیا و آلمان که شمار مبتلایان و مرگ‌ومیرها در آن کاهش یافته بود، دوباره با موجی از مبتلایان جدید روبه‌رو شدند تا جایی که برخی محدودیت‌ها دوباره اجرایی شد و برخی هم اعلام کرده‌اند در صورت تداوم این اوضاع مجبور می‌شوند دوباره قرنطینه‌های عمومی را از سر گیرند. در برخی کشورها استفاده از ماسک در مکان‌های عمومی اجباری شده و سرپیچی از آن، به جریمه از سوی قانون می‌انجامد. در این میان، اما محققان و دانشمندان همچنان به مطالعات و آزمایش‌های خود در زمینه ویروس کرونا ادامه داده و هر روز شاهد کشف تازه‌ای پیرامون این ویروس هوشمند و مرموز هستند که آنها را به شناخت بیشتر رفتارهای متفاوت آن و نیز درمان و پیشگیری نزدیک‌تر می‌کند.

کووید- 19 و ارتباط با بیماری پارکینسون

محققان در این تحقیقات به بررسی عفونت ویروس کرونا در مغز و ارتباط آن با بیماری پارکینسون پرداخته‌اند. موضوعی که هست  اینکه تاکنون محققان به این سوال پاسخ نداده‌اند که آیا ویروس کرونا وارد سیستم عصبی مرکزی می‌شود و انواع سلول‌های عروقی مغز که ویروس را شناسایی می‌کنند، مشخص نشده‌اند.

درحال حاضر، مدرک بارزی برای سیستم عصبی انسان و بیان‌آنزیم ACE2 که گیرنده‌ای برای ورود ویروس به بدن است، وجود ندارد اما تنها چیزی که وجود دارد، این است که این آنزیم با التهاب فعال می‌شود و از این‌رو، مقایسه مغز افراد سالم و آلوده به ویروس اهمیت بالایی دارد.

برخلاف بیماری‌های شیوع‌یافته‌ای چون آنفلوآنزا، گزارشی از آسیب مغز در مبتلایان به کووید-19 به چشم می‌خورد که ظهور آهسته‌ای دارد و تاکنون غیر از یک مورد ابتلا به پارکینسون در مبتلایان به کرونا مشاهده نشده است.

درصورتی‌که نقش ویروس کرونا در ایجاد یا تشدید بیماری پارکینسون بعید به نظر می‌رسد اما تشدید بعضی علائم حرکتی و غیرحرکتی خاص در این گروه از بیماران گزارش شده است و به‌هرحال باید افراد را پس از بهبودی تحت‌کنترل داشت.  در مطالعاتی که محققان ایتالیایی روی 105 مورد ابتلا به کووید- 19 انجام داده‌اند، مشخص شد هیچ تفاوتی میان مرگ‌ومیر بیماران مبتلا به کرونا در جامعه و مرگ‌ومیر مبتلایان به پارکینسون بر اثر کرونا وجود ندارد. اگرچه مواردی از تشدید علائم پارکینسون در مبتلایان به کرونا مشاهده شده که بیشتر در موارد شدید پارکینسون بوده، اما تاکنون شواهدی دال براینکه ابتلا به پارکینسون شانس ابتلا به کرونا را افزایش می‌دهد یا اینکه ابتلا به کرونا خطر بروز پارکینسون را بالا می‌برد، منتشر نشده است.

در بیماران مبتلا به پارکینسون به‌ویژه افراد سالمند که مبتلا به کرونا هم شده‌اند، ممکن است نیاز به بستری در بیمارستان و استفاده از دستگاه‌های کمک‌تنفسی و ونتیلاتور باشد. در مبتلایان به پارکینسون علاوه بر تنگی‌نفس و مشکل ماهیچه، سرکوب مستقیم رفلاکس سرفه و تنظیم خودکار جریان خون به دلیل تاثیر مستقیم ویروس SARS-CoV-2، اثرات منفی دیگری هم به دنبال دارد. خستگی هم جزء علائم شایع ابتلا به بسیاری از بیماری‌های ویروسی ازجمله کروناست که اتفاقا در مبتلایان به پارکینسون هم به چشم می‌خورد.  درد عضلانی هم که در مبتلایان به کرونا دیده می‌شود در مبتلایان به کرونا که همزمان به پارکینسون هم مبتلا هستند، به‌ویژه در ماهیچه‌های ناحیه کمر به‌شدت دیده می‌شود. با این اوصاف، در بیماران مبتلا به پارکینسون که به کووید- 19 هم مبتلا شده‌اند، باید در کاهش خستگی و دردهای عضلانی مداخله کرد.

 دارویی برای جلوگیری از تکثیر ویروس

ویروس کرونایی که درحال حاضر دنیا با آن درگیر است، نوع شدیدتر ویروس سارس است که در سال 2003 در قسمت‌هایی از جهان شیوع پیدا کرد. اما برخلاف سارس که شمار مرگ‌ومیر بالایی داشت، کرونا مرگ‌ومیر بالایی ندارد اما قدرت و سرعت شیوع بسیار بالایی دارد، بنابراین برای جلوگیری از شیوع بیشتر ویروس، نیاز به درمان‌های ویروسی وجود دارد که اثربخش‌ترین آنها واکسن است. کرونا، ویروس‌های RNA هستند که برای تولید پروتئین‌های ویروسی، سیستم حرکتی میزبان را آلوده می‌کنند. این ویروس‌ها دو پلی‌پروتئین را کدگذاری می‌کنند. این پلی‌پروتئین‌ها باید تقسیم شوند تا بتوانند پروتئین‌های لازم برای تکثیر و رونوشت ویروس‌ها را آزاد کنند. پروتئازهای کدگذاری‌شده ویروسی شامل پروتئاز اصلی موسوم به 3CLpro و نیز PLpro هستند. پروتئاز اصلی ویروس SARS-CoV-2 هدف اصلی درمان‌های ویروسی کووید- 19 هستند. بازدارنده‌های پروتئازی کاندیدای اصلی در قالب داروهای ضدویروسی هستند که می‌توانند مانع از گسترش ویروس شوند. محققان گزینه‌های مختلفی را شامل تیپراناویر مورد آزمایش قرار داده‌اند که درمانی برای بیماران مبتلا به ویروس HIV است. آنها در مطالعات اخیر خود، نوعی بازدارنده پپتیدی برای مقابله با پروتئازهای سیستینی ویروسی تولید کرده‌اند. سپس از این بازدارنده‌ها در جلوگیری از فعالیت پروتئاز اصلی کروناویروس گربه‌ای استفاده شد. این ویروس علائم خفیفی را ایجاد می‌کرد اما منجر به ایجاد عفونت گربه‌ای کشنده‌ای می‌شد که مرگ گربه‌ها را به دنبال داشت. 

مدتی پیش محققان موفق شدند نوع کشنده‌ای از عفونت کروناویروس را در گربه‌ها با پیش‌داروی GC376 درمان کنند که نوعی بازدارنده پروتئاز پپتیدی است. درحال حاضر، محققان موفق به ساخت مادر این دارو به نام GC373 شده‌اند که به خوبی می‌تواند از گسترش ویروس SARS-CoV-2 جلوگیری کند. ساختار کریستالی GC376 با ویروس مرس از بین می‌رفت و تعاملی کووالانسی را با سیستئین کاتالیزوری نشان می‌داد. به‌تازگی محققان دریافته‌اند که پروتئاز ویروس SARS-CoV-2 با بازدارنده کتوآمیدی پپتیدی و داروهایی چون عوامل ضدسرطانی از بین می‌روند. البته این بازدارنده‌ها هنوز روی نمونه‌های حیوانی و انسانی تست نشده‌اند اما به نظر می‌رسد تعدادی از این بازدارنده‌های پروتئاز اصلی عوارض جانبی شدیدی ایجاد کرده و باعث مسمومیت سلول‌های انسانی ‌شوند. محققان در این آزمایش‌ها به بررسی دو داروی GC373 و GC376 پرداخته‌اند که آیا استفاده از این داروهای موفق روی گربه‌ها، در انسان‌ها هم می‌تواند به‌عنوان درمان آنتی‌ویروس عمل کرده و مانع از گسترش ویروس شود. آنها این دو دارو را در محیط آزمایشگاهی مورد تست قرار دادند. ساختارهای کریستالی و تجزیه و تحلیل پروتئاز اصلی ویروس SARS-CoV-2 با دو داروی گفته شده، نشان می‌دهد دو داروی GC373 و GC376 بدون ایجاد هیچ مسمومیتی، مانع از تکثیر سلول‌های ویروس می‌شوند. محققان بعد از این آزمایش‌ها، این داروها را دارویی موثر برای مقابله با ویروس کرونا و درمانی برای کووید-19 عنوان کردند.

کرونا و علائم مبهم عصبی

هرچه همه‌گیری سندروم حاد تنفسی کرونا بیشتر می‌شود، شواهد بیشتر خود را نشان می‌دهد که کووید-19 تنها یک بیماری تنفسی ساده نیست و به سیستم تنفسی محدود نمی‌شود بلکه بسیاری دیگر از ارگان‌های بدن مانند کلیه‌ها، کبد، قلب، پوست و مغز را هم درگیر می‌کند. به‌ویژه، تظاهرات عصبی مرتبط با ویروس ازجمله علائمی است که در ماه‌های اخیر به وفور گزارش شده و محققان در مطالعات متعددی به بررسی ارتباط کرونا با علائم عصبی پرداخته‌اند. هرچه بیماری گسترش می‌یابد، این اختلالات عصبی مرتبط با کرونا بیشتر بروز می‌کند. در اولین موارد بیماری، در ووهان چین، محققان علائم عصبی مرتبط با کرونا را در 78 نفر از 214 فرد مبتلا به کرونا یعنی حدود 36 درصد آنها مشاهده کردند. آزمایش‌های دیگر که در اسپانیا نیز انجام شد، نشان داد از 841 بیمار مبتلا به کووید-19 در این کشور، 483 نفر یعنی حدود 57درصد علائم عصبی از خود نشان دادند. محققان شیکاگو هم از 650 بیمار مبتلا به کرونا، در 50 نفر یعنی 7.7 درصد علائم عصبی مشاهده کردند. 

به گفته محققان در آنکارا هم، آنها اعلام کرده‌اند که 83 نفر از جمع 239 بیمار مبتلا به کرونا دچار علائم عصبی بوده‌اند. اگرچه این داده‌ها می‌تواند اطلاعات مفیدی را درباره نوع تظاهرات عصبی بیماران مبتلا به کرونا در اختیار پژوهشگران قرار دهد، اما محدودیت‌هایی را هم در تفسیر نتایج به دست‌آمده ایجاد می‌کند. اول اینکه علائم عصبی معمولا مبهم بوده و این می‌تواند مطالعات را در جهت دیگری هدایت کند. دوم اینکه داده‌های استفاده شده در بیشتر مطالعات از دستگاه‌های ثبت الکترونیکی استخراج شده و برخی علائم عصبی با تجزیه و تحلیل محققان به دست نیامده‌اند، به‌عنوان مثال، علائم خفیف چون نقص ایجاد‌شده در بویایی و چشایی یا علائم عصبی در بیمارانی که به نوع شدید بیماری مبتلا شده‌اند. علاوه‌براین، در دوران شیوع کرونا، تصویربرداری‌های پیشرفته مانند MRI و روش‌های تشخیصی دیگر برای جلوگیری از بروز خطر عفونت متقابل کاهش می‌یابد. بنابراین، تمام این مطالعات و علائم ثبت‌شده براساس شرح‌حال‌گویی توسط بیماران صورت گرفته است. درنهایت، تمام این مطالعات بیمارستان‌محور بوده و لزوما نشان‌دهنده بروز واقعی تظاهرات عصبی در افراد مبتلا به کرونا نیستند.  اما در شماری دیگر از تحقیقات، محققان 58 بیمار انتخابی را که به دلیل کرونا در دو بخش مراقبت‌های ویژه بستری بودند، مورد بررسی و کنترل قرار دادند. شدت بیماری در این افراد مانع از ارزیابی دقیق عصبی شد و موارد مشابه دیگری هم در کشورهای دیگر مورد بررسی قرار گرفتند اما این مجموعه‌های کوچک از بیماران نمی‌تواند به وضوح ارتباط میان کرونا و بروز اختلالات عصبی را نشان دهد. برخی از این اختلالات در بیمارانی با علائم غیرخاص خود را با سرگیجه یا سردرد نشان داد و در بیمارانی با علائم خاص‌تر، اختلالات عصبی با بی‌خوابی، کاهش هوشیاری، صرع و سکته مغزی تظاهر کردند.

کرونای کشنده برای سالمندان و مردان

از همان روزهای نخست همه‌گیری کرونا، محققان اعلام کردند مردان و سالمندان بیش از گروه‌های دیگر جامعه در معرض خطر مرگ‌ومیر قرار دارند. اما مرگ‌ومیرها در ادامه همه‌گیری ادامه یافت و همه گروه‌ها را درگیر کرد.

 با توجه به گزارش‌های اخیر، از هر 1000 فرد مبتلا به کروناویروس که زیر 50 سال سن دارند، خطر مرگ‌ومیر تقریبا صفر است اما در افراد بالای 50 سال که در آستانه 60 سالگی قرار دارند، این آمار به پنج نفر می‌رسد که تعداد مردان بیشتر از زنان است. شمار جان‌باختگان کرونا با افزایش سن مبتلایان به مراتب بالاتر هم می‌رود. از هر 1000 فرد 70 سال به بالا، حدود 116 نفر جان خود را از دست می‌دهند که آمار تکان‌دهنده‌ای است. مطالعات نشان می‌دهد سن، یکی از شاخص‌های اصلی در بروز مرگ‌ومیر ناشی از کرونا به شمار می‌رود.

 به عبارتی، بررسی‌ها نشان می‌دهد ابتلا به کرونا در افراد 60 سال به بالا حدود 50 درصد خطر مرگ به دنبال دارد که از خطر مرگ در تصادفات رانندگی هم بیشتر است.  اما محققان دانشگاه کمبریج بر این باورند که تنها سن، شاخصی برای مرگ‌ومیر ناشی از کرونا به شمار نمی‌رود بلکه جنسیت هم شاخص مهمی است که نباید از آن به سادگی عبور کرد. طبق این گزارش، مردان دو برابر زنان در معرض مرگ ناشی از کرونا قرار دارند. واکنش متفاوتی که سیستم ایمنی بدن زنان مردان از خود نشان می‌دهد، علت اصلی این افزایش خطر است. سیستم ایمنی بدن زنان پاتوژن‌های بیماری‌زا را سریع‌تر و در مدت زمان کمتری شناسایی کرده و از این‌رو، سریع‌تر به مقابله با عوامل بیماری‌زا می‌پردازند. علاوه‌براین، اگر شاخص سن بالا را در کنار شاخص جنسیت قرار دهیم، خطر کرونا مردان سالمند را بیش از همه تهدید می‌کند. با توجه به این مورد، محققان انگلیسی عنوان کرده‌اند از هر 1000 نفر بین سنین 15 تا 44 سال، خطر مرگ‌ومیر تقریبا نزدیک به صفر است، درحالی‌که این احتمال در افراد سنین 65 تا 74 سال به 3.1 درصد و در افراد مسن‌تر به 11.6 درصد می‌رسد.

 * مترجم: ندا اظهری