گفت‌وگو با بکتاش، مدیر دوبلاژ 
به گزارش «فرهیختگان»، بکتاش، هم در صداوسیما کار کرده است و هم سریال‌ها و فیلم‌های زیرزمینی را دوبله کرده است. خودش می‌گوید کار دوبله را پیش اساتید دوبله آموخته است و حالا چند سالی می‌شود که با کمک تعدادی از جوانان، فیلم‌ها و بازی‌هایی را دوبله می‌کند و به بازار می‌فرستد.
در سال‌های اخیر شاهد ورود بخش خصوصی یا بازار آزاد به صنعت دوبله هستیم. از آن طرف در پلتفرم‌هایی همانند فیلیمو و نماآوا و تماشا می‌بینیم که انیمیشن‌ها و فیلم‌هایی هستند که دوبله می‌شوند و فکر کنم تعداد اینها قابل‌توجه باشد، چون بخشی به نام انیمیشن، فیلم‌ها و سریال‌های تازه دارند و اینها معمولا هر یک روز یا هردو روز به‌روزرسانی می‌شوند. آیا منظور از بازار آزاد این پلتفرم‌ها هم هستند؟
بله. دقیقا همین‌طور است. مثلا شما یک بازی را طراحی کردید و دوست دارید این گویا باشد، شخصیت‌ها صحبت کنند و جان داشته باشند. برای بازار آزاد فعلا این امکان وجود دارد. البته به تعداد فیلم‌هایی که در این پلتفرم‌ها وجود دارند اکثرا تلاش می‌کنند زیرنویس هم قرار بدهند، چراکه هزینه‌هایی که باید برای دوبله پرداخت شود، برای آنها زیاد است. اگر بخواهند همه فیلم‌ها را دوبله کنند و قرار دهند هزینه‌هایشان خیلی زیاد می‌شود. الان دسترسی به فیلم در اینترنت وجود دارد و هر فردی بخواهد فیلم را به زبان اصلی و بدون سانسور ببیند با چند کلیک می‌تواند دسترسی پیدا کند، بنابراین برای پلتفرم‌ها دوبله فیلم‌های خارجی ریسک است و آنها می‌خواهند جنس خود را جور کنند تا بتوانند بگویند فیلم معروف را داریم و دوبله هم کردیم. خیلی هم به دوبله حساس نیستند و روی کیفیت تمرکز ندارند. آنجایی که این فیلم‌ها دوبله می‌شود خیلی باکیفیت کار نمی‌کنند یعنی حتی ترجمه‌هایی که دست تیم می‌رسد، ترجمه خیلی خوبی نیست و فقط در حدی است که به زبان فارسی برگردد. خیلی روی متن‌ها وقت نمی‌گذارند چون اگر زحمت بکشند هزینه‌ها بالا می‌رود و این پلتفرم‌ها حاضر نیستند آن هزینه‌ها را پرداخت کنند و ترجیحا تلاش می‌کنند یک روز یک فیلم دوبله شود.
دوبله یک انیمیشن یا فیلم سینمایی چقدر هزینه دارد؟
باید به نحوی با تهیه‌کننده کنار بیاییم و قیمت ثابتی ندارد. گروه‌های داخلی هستند که مهارت دوبله را بلد هستند و حتی در تلویزیون‌های نه‌چندان معروف ماهواره‌ای هم دوبله می‌کنند. یک زمانی دقیقه‌ای پنج‌دلار بود. دلار که نوسان پیدا کرد، قیمت‌ها طوری شده که باید با طرف کنار بیایید. کاملا قیمت‌ها متفاوت است و حتی تیم‌هایی هستند که دامپینگ می‌کنند. می‌گویند همین فیلم را برای شما رایگان دوبله می‌کنیم که نوعی دانه‌پاشی است. یعنی یک کاری را رایگان انجام می‌دهند و بعدا با قیمت‌های خیلی کمی به تدریج به سمت قیمتی می‌برند که برای آنها به‌صرفه باشد.
هزینه دوبله برای پلتفرم‌ها یا شبکه‌های ماهواره‌ای چقدر است؟
قیمت‌ها از دقیقه‌ای 25هزار تومان به بالا شروع می‌شود. حتی گروه‌هایی هستند که حرفه‌ای نیستند و دقیقه‌ای 12هزار تومان دوبله می‌کنند چون به بچه‌ها هزینه نمی‌دهند و استودیو برای خودشان است. اصلا دوست ندارند در اوایل درآمدی داشته باشند و فقط دنبال این هستند که مشتری را جذب کنند و بعدا با آنها ادامه دهند. قیمت‌ها کاملا توافقی است و با توجه به حجم کار در نظر گرفته می‌شود. مثلا اگر قرارداد برای یک فیلم باشد یک قیمتی دارد و اگر 15-10 فیلم با هم باشد یا یک قرارداد یک‌ساله باشد هزینه‌هایش تفاوت دارد.
درواقع همانند ملک است که قیمت را صاحبخانه تعیین می‌کند. زمانی راهنمای معاملات تعیین می‌کردند که قیمت ملک چقدر است. الان صاحبخانه می‌گوید این ملک من است و می‌خواهم این مقدار بفروشم. بازار دوبله هم متاثر از همین وضعیت اقتصادی است. بچه‌هایی که مهارت دارند هیچ جایی نمی‌توانند کار کنند و مجبورند در جایی خود را در بازار نگه دارند که اکثرا ورشکست هم می‌شوند.
دوبلورهای حرفه‌ای چقدر می‌گیرند؟
زمانی به سوپرمارکت می‌رفتید ده‌ها فیلم خارجی دوبله‌شده وجود داشت و می‌توانستید در خانه فیلم‌ها را ببینید. الان فرهنگ CD و DVD هم وجود ندارد و اینترنت همه این موارد را بلعیده است. دستمزد دوبلورهای حرفه‌ای محرمانه بود و به دلیل اینکه قیمت‌ها بالا بود کمتر فیلم به آنها محول می‌شد.
حدودا چه مقدار بوده است؟
حتی بعضی از آنها چند صدمیلیون تومان بابت یک فیلم دریافت می‌کردند. شرکت‌هایی بودند که در بازار پخش می‌کردند و روی یک فیلم چند صدمیلیون هزینه می‌کردند چون هر گوینده‌ای که می‌آمد از پنج‌میلیون کمتر نمی‌گرفت. یک گوینده تا 50میلیون تومان برای یک فیلم هم می‌گرفت. کسانی که معروف و درجه یک بودند. یک فیلم چندین کاراکتر داشت. از درجه یک، درجه دو، درجه سه و سیاهی‌لشگر بودند. صدابردار، مترجم، مدیردوبلاژ، تدوینگر و... بودند. افکت‌های داخل فیلم هم باندسازی می‌شوند. مثلا یک فیلم مشابه آنچه تصویر دنیای هنر تولید می‌کرد نزدیک به چند صدمیلیون تومان هزینه داشت و باید به اندازه‌ای تکثیر می‌کرد و در همه ایران می‌فروخت که پول خودش را دربیاورد و سودی هم کسب کند.
و الان این مبالغ پرداخت نمی‌شود و بیشتر بازی‌ها دوبله می‌شوند؟
چون پرداخت این مبالغ امکان‌پذیر نبود فعلا دوبلورها به سمت دوبله فیلم‌ها نمی‌روند. الان برای دوبله بازی‌ها، یک‌سری از پلتفرم‌های آموزشی هستند که این مبالغ را پرداخت می‌کنند به‌خاطر اینکه موادی که در دسترس دارند چندین میلیارد پول آن است. هزینه بالایی برای یک بازی می‌شود تا آماده می‌شود و طبیعتا مشترکان زیادی خواهد داشت. اینها همچنان دوبله می‌کنند و دوست دارند صداهای مطرح روی آن باشد. اگر دقت کنید حتی درجه‌یک‌های دوبله ایران کالاهای دیگر در تلویزیون تبلیغ می‌کنند. این امر عجیبی است. وقتی پای صحبت اینها می‌نشینید همه گلایه می‌کنند و چون سرعت کار بالا رفته است از اینها می‌خواهند یک فیلم سینمایی را در یک روز دوبله کنند و اینها نمی‌پذیرند. به‌خاطر اینکه کیفیتی که باید را ندارد ولی همین‌ها باعث شده پیشکسوتان کنار بروند به‌خاطر حفظ شأن و نام خود، پایین‌دستی‌ها و گویندگان درجه دو و سه امور را در دست بگیرند. اگر دوبله گران بخواهید انجام دهید گویندگان درجه دو و سه صداوسیما فعلا در بازار هستند و باید به آنها مراجعه کنید. اکثرا ادارات و سازمان‌ها و پلتفرم‌ها پیش آنها می‌روند و بازار آزاد پول آنها را نمی‌تواند پرداخت کند و همچنان گران هستند. مهارت دوبله از صداوسیما بیرون آمده است. الان بچه‌هایی هستند که به صورت گیاهی رشد کردند و مهارت و آموزشی ندیده‌اند. فن بیان آموزش ندیده‌اند، نکات فنی سینما را اصلا نمی‌دانند، ظرافت بازیگری را نمی‌دانند و فقط صداگذاری می‌کنند البته گروه‌هایی هستند که بچه‌های تئاتر هستند و اینها هم در دوبله وارد شدند و بازیگری را هم می‌دانند و قدری مهارت دوبله را می‌دانند و سایر مسائل که فنی است در دسترس همه وجود دارد. برای صدابرداری نرم‌افزارهای مختلف وجود دارد و کار را انجام می‌دهند.
متن سریال‌ها، فیلم‌ها و انیمیشن‌ها به صورتی است که برای جذابیت بیشتر برخی بداهه اضافه می‌شود. شاهد شوخی سخیف و استفاده از کلمات نامناسب حتی برای بزرگ‌ترها هستیم. بداهه‌هایی که مشخص است به تازگی دوبله شده است. نظارتی روی این آثار می‌شود؟
اول این تقسیم‌بندی را انجام دهیم که دو گروه در ایران فعالیت می‌کنند؛ رسمی و غیررسمی. ارگان‌هایی کاملا رسمی در ایران فعالیت می‌کنند و سفارش کار می‌دهند که قدری بهتر هستند. در ابتدا بیان کردم که پیشکسوتان دوبله کاملا کنار کشیده‌اند و گران می‌گرفتند چون کامل ایمان داشتند باید در خدمت فیلمنامه و بازی بازیگر بود. خدا رحمت کند استاد فهیمه راستکار که نزد ایشان دوبله را آموزش دیدیم. می‌گفت تمام کسانی که دوبله می‌کنند باید در خدمت بازیگر و فیلمنامه باشند. فیلمی که چند صدمیلیون دلار هزینه کرده است محور کارش فیلمنامه است و تک‌تک جملات و کلماتش ارزشمند هستند. وقتی بازیگران مشهور جهان در فیلمی بازی می‌کنند پس فیلم فاخر است. فیلم معمولی نیست و باید بدان احترام گذشت و در زبان فارسی و در زبان مادری به‌دنبال معادل‌های درجه یک و نزدیک به آن باید گشت.
متاسفانه فعلا به دلیل اینکه پول خوبی تزریق نمی‌کنند مترجم فقط برگردان می‌کند و در حد گوگل ترنسلیت است. تقریبا 40-30 درصد مفهوم در ترجمه بد از بین می‌رود. یک به‌هم‌ریختگی عجیب در انیمیشن وجود دارد چون گمان می‌کنند انیمیشن یک سرگرمی است و به همین خاطر با قراردادهای روزمره شروع می‌کنند و آن مبالغ را دریافت می‌کنند. وقتی گروهی از شخصیت‌های انیمیشن شروع به خواندن می‌کنند و آن فیلم موزیکال است، اگر استودیویی بخواهد این را معادل کند و برای آن آهنگی بگذارد خود این آهنگ چندین 10میلیون تومان هزینه خواهد داشت. آن شعر باید به اندازه دهان آنها سینک شود و برای آن گفته شود، موسیقی برای آن طراحی شود، خواننده‌هایی هم این را بخوانند و مجددا تنظیم شود و روی انیمیشن گذاشته شود. پس اینها چه‌کار می‌کنند؟ این را حذف می‌کنند. انیمیشن‌های بلند در جایی که موزیکال است تلاش می‌کنند به‌جای چهار دقیقه 30 ثانیه‌ای از آهنگ‌های لس‌آنجلسی قرار دهند و بقیه را حذف کنند که هم به گفته عوام خز نشود و هم دینی را ادا کرده باشند. به‌خاطر این است که به‌شدت دوست دارند جذب مخاطب کنند. عین فضای سینمای ایران است متاسفانه در طنزهای درجه پایین همه کارشناسان درجه یک ایران اذعان دارند ذائقه مردم را با این فیلم‌ها پایین آوردید.
قرار نیست مخاطب را در ذهن خود بغلتانیم. باید ذهن مخاطب را ارتقا دهیم که متاسفانه در دوبله هم دقیقا همین اتفاق افتاده است. به‌خاطر اینکه جذب مخاطب کند، چند شوخی در سطح پایین انجام می‌دهند و شروع به انتخاب قراردادهای روز می‌کنند مثلا برخی قسمت‌هایی که برای زمان حال است معلوم نیست برای یکی، دو سال دیگر معنا داشته باشد چون تاریخ‌مصرف دارد. باعث می‌شود فیلم‌های بنهور و امثالهم را می‌بینیم، 10 بار دیگر هم ببینیم فیلم دقیقا اورجینال ولی به زبان فارسی است. به تمام اضلاع فیلم احترام گذاشته شده است. بازی بازیگر نزدیک‌ترین صدا به اصل صدای بازیگر انتخاب می‌شد. ترجمه بسیار زیبا بود. بیشترین زمان را مترجم از گروه دوبله می‌خواست. مدیر دوبلاژ هم وقت زیادی به مترجم می‌داد. مدیر دوبلاژ چند روز زمان می‌خواست تا ترجمه را به اندازه دهان بازیگران بسازد و سینک کند و تاکیدات را دربیاورد و یک جاهایی که گنگ بود، مجدد با مترجم مشورت می‌کند. تا زمانی که آماده می‌شد و در استودیو می‌آمد. دوبلورهای درجه یک، یک بار می‌خوانند و یک بار هم روی تصویر امتحان می‌کردند و بار دوم این را ضبط می‌کردند. چون ریتم و راندمان تولید سینما خیلی سرعت بالایی داشت به همین خاطر اکثرا که سفارش می‌دهند یک فیلم 90 دقیقه‌ای را در یک روز می‌خواهند.
این امکان‌پذیر است؟
به سرعت می‌شود.
یک جاهایی کلمه‌ها را اشتباه ادا می‌کنند. این فیلم‌ها در یک برداشت گرفته می‌شود. درست است؟
هم برای یک برداشت می‌گیرد و هم مدیر دوبلاژ حاکم بر سینما نیست و سواد عمومی ندارد. در یک فیلم خیلی معروفی در پلتفرم فیلیمو هم تماشا کردم... سرخپوست‌های مقیم آمریکا هستند که مترجم این کلمه را هندی ترجمه کرد. فیلم در کانادا اتفاق می‌افتد و این عجیب می‌شود. حتی اسامی هم مشکل دارند. وقتی دوبله حرفه‌ای می‌شود و همه تیم جمع می‌شوند و یک سکانس دوبله می‌شود همه شخصیت‌ها داخل استودیو هستند. یعنی تلفظ‌ها را یکسان انجام می‌دهند. در دوبله‌های فعلی چون همه در یک سکانس حاضر نیستند، تلفظ‌ها متفاوت است. این کنترل کیفیت و همسانی تلفظ‌ها به‌عهده مدیر دوبلاژ است. متاسفانه چون این حرفه کاملا تجارتی شده و موتور محرک همه‌چیز پول است، در این بخش تزریق نمی‌شود و زیرنویس را بهتر می‌دانند. درصورتی که بیننده باید متوجه تمام سکانس‌های فیلم شود. دوبله‌های نوین متکی به تصویر است. یعنی اکثرا متوجه نمی‌شوید اگر تصویر را نبینید. تا این میزان در زمینه متن بی‌سواد هستند و کاری به مهارت دوبله نداریم. ترجمه بد است، مدیر دوبلاژ نداریم، کسی که دوبله می‌کند لهجه دارد، تلفظ‌های بدی دارد. یک صداهایی ملکه شده و دیگران از آن تقلید می‌کنند و نمی‌شناسید. 10 صدا همانند هم هستند. صدای ترمیم شده است و چندین لاین روی آن تقویت شده و صدای خالص یک نفر نیست.قراردادهای بد و دم‌دستی و بی‌ارزش روز را می‌گذارند، آهنگ ندارد چون هزینه دارد و چند ثانیه‌ای را نگه می‌دارند و حتی اگر هرسکانس موزیکالی باشد قراردادهای دم‌دستی قرار می‌دهند و همین باعث می‌شود فیلم، سریال یا هر اثری را اینها دوبله کنند تاریخ‌مصرف داشته باشد.
مطالب پیشنهادی
