به گزارش «فرهیختگان»، زمانی که ویروس کرونا در چین شیوع پیدا کرد، آنقدر دانش بشر درباره آن اندک و محدود بود که همه تصور می‌کردند مانند یک سرماخوردگی ساده و گذراست و هیچ‌کسی تصور نمی‌کرد ویروس به این کوچکی بتواند تا امروز دنیا را اسیر خود کند. اما در مدت زمان کوتاهی کرونا راه خود را به کشورها و قاره‌های دیگر هم باز کرد و در چشم برهم‌زدنی، در بسیاری از کشورهای دنیا شیوع پیدا و زندگی را فلج کرد. از همان روزهای ابتدایی، تحقیق و مطالعه درباره این ویروس آغاز شد و محققان شبانه‌روز به‌دنبال شناخت بیشتر این ویروس و نوع رفتار آن شدند تا بتوانند با شناخت بیشتر آن، به واکنش دربرابر آن برسند و درمان‌های موثر آن را کشف کنند. مدتی بعد، تحقیق و مطالعه روی ساخت واکسن برای جلوگیری از ابتلا به آن در دستورکار دانشمندان قرار گرفت که همچنان به‌رغم مثبت‌شدن مراحل اولیه آزمایش‌ها و با توجه به طولانی‌بودن زمان نتیجه فازهای مختلف آزمایش‌ها، هنوز نظر قطعی نسبت به موثر بودن واکسن‌های تولیدشده وجود ندارد. اما محققان بسیار امیدوارند حداقل تا پایان سال جاری میلادی بتوانند اولین نمونه واکسن کرونا را به جهان عرضه کنند و تا حدودی مانع از مرگ‌ومیر مبتلایان به این ویروس شوند. در این میان، سایت‌ها و مجلات معتبر همگام با تلاش محققان، نتیجه کار آنها را منعکس می‌کنند تا علاوه‌بر اطلاع‌رسانی و کمک به جلوگیری از شیوع بیشتر ویروس، مسیری را برای تحقیقات دیگر فراهم کنند. مجله nature یکی از این مجلات معتبر است که تازه‌ترین اخبار و گزارش‌های علمی جهان را منتشر می‌کند. این‌بار نیز به‌سراغ این مجله رفتیم تا به گوشه دیگری از مطالعات علمی روز بپردازیم.

ویروس کرونا چقدر کشنده است؟

محققان بهداشت عمومی معمولا میزان مرگ‌ومیر ناشی از عفونت کرونا را معیاری برای سنجش چگونگی پاسخ به بیماری جدید قرار می‌دهند اما محاسبه آن کار دشواری است. یکی از سوالاتی که در شیوع بیماری‌های ویروسی و عفونی مانند کرونا مطرح می‌شود، میزان مرگبار بودن آن است. محققان تاکنون پاسخی برای آن نداشتند اما بعد از گذشت چندماه، دانشمندان به جواب نزدیک شده‌اند. آنها از معیار به عنوان «نرخ مرگ‌و‌میر ناشی از عفونت IFR» برای محاسبه درصد مرگبار بودن آن بیماری استفاده می‌کنند. معیار IFR یکی از اعداد مهم محسوب و از آن برای تعیین مقیاس یک بیماری همه‌گیر استفاده می‌شود و از این طریق می‌توان مشخص کرد بیماری را تا چه اندازه باید جدی گرفت. محاسبه دقیق IFR در بحبوحه هر شیوعی، چالش‌برانگیز است چراکه نه فقط به کسانی که از طریق تست کرونای آنها مثبت شده، بلکه به آگاهی از کل تعداد افراد مبتلا وابسته است. اما محاسبه نرخ مرگ‌ومیر در بیماری کرونا دشوار است که دلایل خاص خودش را دارد. دلیل اصلی آن هم علائم خفیف و حتی بدون علامتی است که این بیماری با خود به‌همراه دارد و غالبا از زمان ابتلا به عفونت، بروز علائم تا مرگ حدود دوماه به طول می‌انجامد.

درحال حاضر، بسیاری از کشورها روزانه آمار مرگ‌ومیر خود را اعلام می‌کنند اما ثبت موارد مرگ‌ومیر ناشی از کرونا درحالی انجام می‌شود که ممکن است در آمار رسمی، برخی موارد از قلم بیفتند.

داده‌های اولیه شیوع ویروس، شمار مرگ‌ومیر بالایی را گزارش می‌دادند و سپس بعد از گذشت مدتی، آمارها کمتر و کمتر شد. امروز، محققان در بسیاری از مطالعات خود از روش‌های مختلفی برای ثبت این آمار استفاده می‌کنند. طبق ارزیابی آنها، در بسیاری از کشورها روزانه از هر هزار نفر، 5 تا 10 نفر بر اثر ویروس کووید-19 جان خود را از دست می‌دهند. برای درک بهتر میزان مرگ‌ومیر ناشی از کرونا، دانشمندان باید از میزان مرگ افراد در گروه‌های مختلف اطلاع داشته باشند. به‌طور کلی، مرگ ناشی از این ویروس ارتباط مستقیمی با سن، نژاد، دسترسی به بهداشت، وضعیت اجتماعی-اقتصادی و سابقه مشکلات و بیماری‌ها دارد؛ بنابراین بررسی‌های دقیقی در این زمینه باید صورت گیرد تا برآورد درستی از آب درآید. معیار «نرخ مرگ‌ومیر ناشی از عفونت IFR» منحصر به یک جمعیت است و با گذر زمان که پزشکان شناخت بهتری از درمان بیماری پیدا می‌کنند، تغییر می‌کند. البته تعیین دقیق میزان مرگ‌ومیر از اهمیت بالایی برخوردار است زیرا به دولت‌ها و نیز افراد کمک می‌کند واکنش‌های مناسب را در برخورد با این ویروس رعایت کنند. اگر میزان مرگ‌ومیر کمتر از آنچه در واقعیت اتفاق می‌افتد به مردم گزارش داده شود، باعث بی‌توجهی و سهل‌انگاری آنها در رعایت اصول بهداشتی می‌شود. از طرف دیگر، اگرهم آمار بیشتر از حد واقعی نمایش داده شود و واکنش‌ها نسبت به آن بیشتر باشد، وضعیت ممکن است شدیدتر شود و اقداماتی غیرضروری مانند قرنطینه اعمال شود.

برخی از نخستین موارد مرگ‌ومیر ناشی از ویروس از شمار کشته‌های چین پاک شد. سازمان بهداشت جهانی در اواخر ماه فوریه اعلام کرد روزانه از هر هزار نفر، 58 مرگ در ووهان چین اتفاق می‌افتد. این تخمین‌ها کمی اغراق‌آمیز بود چراکه این آمار درمورد بسیاری از افراد مبتلایی که مورد آزمایش قرار نگرفته بودند، کمی مبهم بود و شیوع واقعی این بیماری را تحت‌تاثیر قرار می‌داد. محققان این شکاف آماری را با کمک معیار IFR از مدل‌های منعکس‌کننده گسترش ویروس حل کردند.

 نتایج این تجزیه و تحلیل‌ها، آمار مرگ‌ومیر ناشی از کرونا را 9 مرگ از هر هزار نفر فرد آلوده عنوان کرد. تحلیل‌های دقیق‌تر حکایت از آن دارند که طبق بررسی معیار IFR در چین، آمار دقیق مرگ‌ومیر در این کشور روزانه 7 نفر به‌ازای هر هزار نفر عنوان شده که این آمار میان افراد 60 سال به بالا 33 نفر به‌ازای هر هزار نفر است.

دانشجویان باید مدام تست شوند

هنوز با گذشت ماه‌ها از شیوع ویروس کرونا در جهان، بسیاری از دانشگاه‌ها و مراکز آموزشی دنیا تعطیل هستند و کلاس‌ها به‌صورت آنلاین ارائه می‌شوند. اما محققان اعلام کرده‌اند حتی درصورت ایمن‌شدن اوضاع و برطرف‌شدن شرایط هشدار، دانشگاه‌ها برای بازگشایی مجدد باید دانشجویان خود را هر دو روز یک‌بار نسبت به احتمال ابتلا به کووید-19 کنترل کنند. آنها در سناریویی اعلام کرده‌اند انتظار می‌رود در هر هفته انجام تست، 5 مورد جدید ابتلا به کرونا در دانشگاه‌ها گزارش شود. هر دانشجوی آلوده می‌تواند 2.5 نفر را آلوده کند و افرادی را که تست آنها مثبت می‌شود، باید از بقیه دانشجویان جدا کرد. انجام تست‌های سریع و کم‌هزینه‌تر می‌تواند تا حد زیادی عفونت را کنترل کند. درصورتی‌که هزینه تست برای هر دانشجو حدود 470 دلار تمام می‌شود، محققان اعلام کرده‌اند به تاخیر انداختن این تست و انجام هفته‌ای یک‌بار، احتمال شیوع ویروس را در دانشگاه‌ها افزایش می‌دهد. چنانچه نرخ ابتلا در این بازه زمانی افزایش یابد، مدیریت عفونت تشدید می‌شود و دانشگاه‌ها ملزم به انجام روزانه تست کرونا خواهند بود که هزینه دوبرابری را به دانشگاه‌ها تحمیل می‌کند. توجه داشته باشید که اصرار بر انجام اقدامات پیشگیرانه مانند حفظ فاصله اجتماعی ضروری است.

کرونا از هوا منتقل می‌شود؟

اگر به‌خاطر داشته باشید در روزهای نخست شیوع کرونا، محققان بر این عقیده بودند که لزومی بر استفاده از ماسک برای عموم مردم وجود ندارد و تنها افراد مبتلا باید از ماسک استفاده کنند تا از انتقال آن به دیگر افراد جلوگیری کنند. با این راهکار، عده‌ای استفاده از ماسک را کنار گذاشتند و بدون ماسک در معابر عمومی تردد می‌کردند اما عده‌ای همچنان به استفاده از ماسک اصرار داشتند. مدتی که از بحران جهانی کرونا گذشت، شایعاتی مطرح شد مبنی‌بر اینکه این ویروس از طریق هوا هم منتقل می‌شود و ترس و واهمه‌ای را بین مردم ایجاد کرد اما مدتی بعد ازسوی سازمان بهداشت جهانی رد شد. اما با توجه به شیوع گسترده ویروس و شمار بالای مبتلایان در کشورهای مختلف، اعلام کردند ممکن است این ویروس از طریق هوا هم منتقل شود، بنابراین بهتر است همه افراد موقع قرار گرفتن در جامعه و درجمع دیگر افراد، از ماسک استفاده کنند. این موضوع درحال حاضر به یکی از دغدغه‌های کشورها تبدیل شده و با توجه به اینکه عده‌ای هنوز هم اعتقادی به استفاده از ماسک ندارند، بسیاری از سازمان‌ها تمهیدات سختگیرانه‌ای را برای استفاده از ماسک وضع کرده‌اند. اما این روزها دوباره حرف و حدیث‌ها دراین‌باره زیاد مطرح می‌شود و دولت‌ها بنابر آخرین مطالعات دانشمندان مبنی‌بر اینکه قطرات ریز بزاق و عطسه می‌توانند حاوی ویروس SARS-CoV-2  باشند، سیاست‌های خود را تغییر داده‌اند. حالا بعد از گذشت ماه‌ها، سازمان بهداشت جهانی این موضوع را در اولویت کار خود قرار داده است.

شواهدی که تاکنون به دست آمده نشان می‌دهد ویروس  SARS-CoV-2 مسئول شیوع کووید- 19 است و در قالب ذرات ریز سرفه یا عطسه قابل انتقال از فردی به فرد دیگر است که در هوا منتشر و انباشته می‌شود. هنوز با گذشت چندماه، محققان درباره انتقال ویروس کرونا از طریق هوا شک و شبهه‌هایی دارند. مقامات سازمان بهداشت جهانی در کنفرانسی که به‌تازگی برگزار شد، دستورالعمل‌های تازه‌ای درباره انتقال ویروس کرونا درصورت تماس نزدیک با افراد مبتلا و قرار گرفتن در محیط‌هایی با تهویه ضعیف مطرح کرده‌اند. آنها اعلام کرده‌اند با توجه به شیوه‌های انتقال، دولت‌ها و مردم باید راهکارهای پیشگیرانه‌ای را در پیش گیرند.  WHO ماه‌ها بر خطر انتقال ویروس کرونا از طریق ذرات عطسه و سرفه افراد مبتلا به‌ویژه با تجمع در محیط‌های بسته تاکید می‌کرد.  این سازمان همچنین ادعا کرده این ویروس اغلب از سطوح آلوده و قطراتی بزرگ‌تر از ذرات معلق در هوا بر اثر عطسه و سرفه قابل انتقال است. محققان بر این باورند که این قطرات آلوده مسافت کوتاهی را در هوا طی می‌کنند و به‌سرعت پایین می‌افتند به همین دلیل انتقال ویروس از طریق هوا به این شکل کاهش می‌یابد. این ادعا باعث می‌شود بتوان با اقداماتی چون بهبود تهویه فضاهای بسته داخلی و محدودیت قرار گرفتن در اجتماعات به‌ویژه در فضاهای سربسته، از انتقال ویروس جلوگیری کرد. آنها بر این باورند که عدم آگاهی از انتقال ویروس کووید-19 از طریق هوا و رعایت نکردن اقدامات لازم برای تهویه هوا در فضاهای بسته می‌تواند خطر ابتلا به کرونا را افزایش داده و نتایج جبران‌ناپذیری را به‌دنبال داشته باشد. در این میان ممکن است افراد تصور کنند با رعایت چنین اصول و اقداماتی، به‌طور کامل دربرابر این ویروس ایمن هستند اما درواقع، مداخلات دیگری هم باید برای کاهش خطر انتقال ویروس صورت گیرد.از سال‌ها پیش محققان اهمیت زیادی برای ذرات معلق که همان ذرات کمتر از 5 میکرون هستند، در بروز بیماری‌های تنفسی مانند آنفلوآنزا قائل نبودند. درعوض، تصویر غالب این است که ویروس‌های تنفسی از طریق ذرات بزرگ‌تر یا از طریق تماس این ذرات با سطوح به افراد دیگر منتقل شده یا آنها با دست، آنها را لمس می‌کنند. با ظهور ویروس کووید-19 در اواخر سال 2019، این فرضیه مطرح شد که این ویروس هم مانند ویروس‌های دیگر قابل انتقال است و انتقال از طریق ذرات معلق در هوا خیلی اهمیت نداشت. اما سازمان بهداشت جهانی به‌تازگی با قطعیت اعلام کرده است که ویروس کرونا از طریق ذرات معلق در هوا و قطرات عطسه و سرفه باقی‌مانده در هوا قابل انتقال است. علاوه‌بر آن، توصیه به حفظ فاصله اجتماعی، قرنطینه‌شدن و استفاده از ماسک به‌ویژه در مجامع عمومی راه‌های موثری برای جلوگیری از انتقال ویروس است.

 *  مترجم: ندا اظهری