به گزارش «فرهیختگان آنلاین»، از شامگاه پنجشنبه (5 تیرماه) تا دوشنبه ( 9 تیرماه) عراق یک‌بار دیگر گوشه‌ای از پیچیدگی‌های خود را به‌نمایش گذاشت. در این بازه چهار روزه، مصطفی الکاظمی، نخست‌وزیر عراق دستور اجرای عملیات دستگیری 13 عضو نیروهای مردمی عراق را در ۲۵ ژوئن (پنجشنبه) و تشکیل کمیته ویژه بازجویی از این افراد را در ساعت ۰۲:۰۰ بامداد روز بعد داد. این افراد که متهم به حملات راکتی به مقرهای نظامی آمریکا بودند، دوشنبه و بدون اثبات ادعای دستگیری‌شان، آزاد شدند تا همچنان اینکه آنها به چه دلیلی دستگیر شدند، بزرگ‌ترین ابهام در این میان باشد.

پنج‌شنبه هفته گذشته، یگان مبارزه با تروریسم عراق (مکافحة الارهاب) با حمله به پایگاه تیپ ۴۵ سازمان حشدالشعبی که متشکل از رزمندگان کتائب حزب‌الله هستند، 13 نفر از نیروهای این گروه را بازداشت کرد. این افراد متهم بودند که در حملات راکتی به ساختمان‌ها و برخی پایگاه‌های نظامی که نیروهای آمریکایی در آن مستقر هستند، دست داشته‌اند و بر همین مبنا دستگیر شده‌اند. براساس سند نسبتا معتبر منتشرشده در منابع مختلف عراقی که مربوط به سازمان اطلاعات و مبارزه با تروریسم عراق است و به امضای سرلشکر عبدالمیر کامل عبدالله رسیده، مصطفی الکاظمی علاوه‌بر دستگیری اعضای کتائب حزب‌الله، بدون رعایت تشریفات قانونی و در کوتاه‌ترین زمان ممکن یعنی کمتر از 10 ساعت پس از دستگیری، خواستار تشکیل کمیته ویژه بازجویی از این افراد شده بود. مسئولان حشدالشعبی این اقدام را غیرقابل قبول می‌دانستند، چراکه باید این کار با دستور قضایی، نه دستور نخست‌وزیر و توسط مرکز امنیت حشدالشعبی یا حداقل با هماهنگی این نهاد انجام می‌گرفت. بر همین اساس پس از دستگیری غیرقانونی اعضای حشدالشعبی، نیروهای بسیج مردمی عراق به این اقدام واکنش جدی نشان دادند و وارد منطقه سبز بغداد شدند، بااین‌حال تغییری در وضعیت این افراد ایجاد نشد و آنان همچنان در بازداشت باقی ماندند. در همان ایام سرهنگ یحیی رسول، سخنگوی فرمانده کل نیروهای مسلح عراق مدعی شد که «نیروهای دستگاه مبارزه با تروریسم 14 نفر را در یکی از مناطق بغداد دستگیر کردند که چندین راکت‌انداز در اختیار داشتند.» اما براساس توئیتی که محمود الربیعی، سخنگوی دفتر سیاسی عصائب منتشر کرده، این ادعا تلویحا رد شده است. او نوشت «... همه نیروهای تیپ 45 حشدالشعبی که چندروز پیش دستگیر شده بودند، امروز [دوشنبه] بعد از ثابت شدن بطلان ادعاهای مطرح‌شده در حق‌شان، براساس اقدامات قانونی و قضایی آزاد شدند.» پیش از او نیز محمد البصری، از فرماندهان حشدالشعبی در گفت‌وگو با پایگاه خبری بغداد الیوم گفته بود که این افراد «به‌دلیل نبود دلایل و نیز عدم وجود راکت‌انداز همان‌گونه که برخی رسانه‌ها شایع کرده‌اند، آزاد خواهند شد.» آن‌طور که او گفته بود «نیروهای دستگاه مبارزه با تروریسم در میان افراد بازداشت‌شده به‌دنبال یک نفر بودند که این یک نفر هم به‌دلیل نبود هیچ‌گونه دلیلی مبنی‌بر مشارکت در حملات راکتی به منطقه الخضراء همراه با دیگر افراد بازداشت‌شده آزاد خواهد شد.»

پس از آزادی این نیروها، ابوعلی العسکری یکی از فرماندهان گردان‌های حزب‌الله عراق، مصطفی الکاظمی را متهم کرد که به آمریکایی‌ها متعهد شده به نیروهای حشدالشعبی ضربه بزند و در این راستا از گردان‌های حزب‌الله عراق شروع کرد. او گفته «نیروهای رباینده ناگزیر شدند دربرابر قدرت حشدالشعبی جوانان عضو آن را تحویل دهند و درپی توافق با ما آنها را به یکی از مقرهایشان منتقل کرده‌اند.» این فرمانده حشدالشعبی اعلام کرد علیه تمامی کسانی که اقدام به ربودن نیروهای کتائب حزب‌الله کردند، شکایت خواهند کرد. او در این گفت‌و‌گو از عقب‌نشینی جدی نخست‌وزیر از اقدام اخیرش سخن گفت و تاکید کرد «نخست‌وزیر متعهد شده دیگر چنین اتفاقی تکرار نشود و تمام کسانی که داخل دولت و خارج از آن و چه کسانی که داخل کشور یا خارج از آن هستند، این مساله را تضمین کرده‌اند.»

اما آزادی نیروهای کتائب حزب‌الله و برگزاری یک کنفرانس خبری، اهداف پشت‌پرده این عملیات را افشا کرده است؛ اهدافی که به‌طور حتم بی‌ارتباط با آمریکایی‌ها نیست. در این زمینه کانال تلگرامی اخبار سوریه با انتشار ویدئویی از اظهارات این نیروها نوشت که اعضای آزادشده حشدالشعبی، در کنفرانس خبری از نحوه دستگیری خود خواهند گفت. آنها همگی تاکید می‌کنند درجایی دستگیر شده‌اند که سال‌هاست در این مکان مشغول خدمت در یکی از تیپ‌های وابسته به حشدالشعبی بوده و از سوی دیگر در شب دستگیری نظامیان آمریکایی هم مشارکت داشته و آنها را پس از دستگیری ابتدا به فرودگاه بغداد برده‌اند. درحالی‌که سفارت آمریکا و همچنین فرماندهی آنها در عراق به‌شدت تلاش می‌کنند مشارکت خود در این حمله را که از قبل برنامه‌ریزی و طراحی شده بود، منکر شوند. اما واقعیت این است که نیروی اصلی عمل‌کننده در این حمله و پشتیبانی‌کننده به‌صورت کامل تروریست‌های آمریکایی بودند و نکته بعدی اینکه این افراد پس از دستگیری چرا باید به فرودگاه بغداد برده شوند؟ مگر مقر یگان مبارزه با تروریسم عراق در این فرودگاه قرار دارد؟ این کانال اضافه می‌کند واحدهای اطلاعات ارتش آمریکا در فرودگاه بغداد مستقرند و بر همین اساس رزمندگان حشدالشعبی را به آنجا برده‌اند تا از آنها بازجویی و سپس اعترافات تلویزیونی آنها را پخش کنند، اما تیرشان به سنگ خورده است. اینکه چگونه الکاظمی به این جمع‌بندی رسید که خلاف رویه قانونی و بدون در دست داشتن اسناد قابل تکیه علیه نیروهای حشدالشعبی اقدام کند، مشخص نیست، اما واضح است این تصمیم بدون مشورت یک طرف خارجی در عراق هدایت و رهبری نشده است. درباره این عملیات ذکر چند نکته ضروری است:

1   الکاظمی با بازگرداندن عبدالوهاب الساعدی به سازمان مبارزه با تروریسم و نشاندن او بر سمت ریاست این سازمان دست به پاکسازی افراد نزدیک به مقاومت در این نیرو زد. الساعدی که پیش‌تر معاون عملیاتی این سازمان بود در سال گذشته میلادی به‌دلیل ارتباط با سفارت آمریکا و قصدش برای کودتا توسط عادل عبدالمهدی، نخست‌وزیر سابق عراق برکنار شده بود. نیروهای مبارزه با تروریسم عراق توسط آمریکا آموزش می‌بینند و تسلیح می‌شوند و حتی برخی مراکز استقرار آنها در پایگاه‌هایی است که نیروهای آمریکایی در آنها مستقرند، مانند پایگاه هوایی عین‌الاسد. گفته می‌شود تعداد این نیروها 50 هزار تن است؛ نیروهای مبارزه با تروریسم درکنار سازمان اطلاعات عراق که آن نیز توسط آمریکا ایجاد شده است و ریاستش تا پیش از رسیدن الکاظمی به نخست‌وزیری برعهده وی بود.

2  گفته می‌شود این حمله برای سنجش واکنش نیروهای مقاومت عراق طراحی شده یا دست‌کم یکی از اهداف عملیات چنین قصدی بوده است، اما نوع حمله نشان می‌دهد اهداف دیگر در این مساله بزرگ‌تر از سنجش واکنش نیروهای مقاومت بوده‌اند. در این عملیات که برای دستگیری 13 تن بوده40 خودروی زره‌پوش حرکت داده شده که در آن نیروهای ویژه یگان مبارزه با تروریسم، سازمان اطلاعات و نیروهای آمریکایی حضور داشته‌اند و پهپادهای آمریکایی نیز در آسمان پرواز می‌کردند و هدف ایجاد بحرانی بزرگ بوده است.

با توجه به ارتش سایبری آمریکا در عراق که گفته می‌شود یکی از هدایتگران آن شخص الکاظمی است، حمله به مقر نظامی حشدالشعبی می‌توانست آغاز یک سناریو‌سازی باشد. چه اینکه نیروهای امنیتی عراقی گفته‌اند از این پایگاه سلاح و موشک به‌دست آمده است. درمقابل بسیاری، ازجمله سران حشدالشعبی پیدا شدن چنین سلاح‌هایی را در یک پایگاه نظامی بسیار عادی توصیف کرده‌اند. این سناریو‌سازی البته باید پس از دستگیری اعضای حشدالشعبی با دستگیری دیگر اعضای آن، محاکمه آنها و اعتراف‌گیری از آنان پیگیری می‌شد که واکنش مناسب حشدالشعبی مانع از آن شد. نیروهای حشدالشعبی با انجام مانور در بغداد توانایی نیروهای وابسته به آمریکا را برای تحت فشار قرار دادن دستگیر‌شدگان و اعتراف‌گیری اجباری از آنان خنثی کردند. پس از آن بود که دستگیر‌شدگان به دستگاه‌های مربوطه تحویل داده شدند و در مسیری قانونی به پرونده اتهامی علیه آنان رسیدگی شد که درنهایت تبرئه شدند.

3   در ماه‌های گذشته چند معضل در رابطه با وضعیت حشدالشعبی فرض می‌شد؛ نخست ضعف تشکیلاتی آن در ستاد حشدالشعبی به‌دلیل شهادت حاج ابومهدی المهندس و نیز قصد برخی اعضای آن موسوم به نیروهای عتبات برای جدایی از این نیرو بود. در واقعه اخیر سرعت عمل، تردید نداشتن در مقابله با توطئه، گستردگی اجرای رزمایش، تمرکز فرماندهی و هماهنگی در موضع‌گیری سراسری گروه‌ها توان بالای حشدالشعبی را نشان داد.

4   صفحات نزدیک به مرجعیت عراق در در شبکه‌های اجتماعی خواستار وارد نکردن نیروهای حشدالشعبی و سازمان مبارزه با تروریسم به بازی‌های سیاسی شدند. این مساله تلویحا ادعای نزدیکان الکاظمی را مبنی‌بر اینکه دعوا علیه نیروهای دستگیرشده نظامی و فضایی است، رد می‌کند. این مساله به‌خصوص پس از مطرح شدن سخنانی دررابطه با نارضایتی مرجعیت از برخی طیف‌های حشد حائز اهمیت است.

5 الکاظمی با اتفاقات رخ‌داده قدرت پایین خود و قدرت بالای رقیبش را ثابت کرد. بی‌اثری تصمیم او و درمقابل موثر بودن حرکت رقیب نشان داد دستور وی علیه مقاومت تنها تا پشت در ساختمان نخست‌وزیری برد دارد؛ چه اینکه نیروهای حشد توانستند درهمان شب وارد محدوده منطقه سبز بغداد و محل ساختمان‌های نخست‌وزیری و دولت شوند. به‌همین‌دلیل الکاظمی مسئول لشکر حفاظت از نخست‌وزیری را به‌سرعت تغییر داد و یکی از نزدیکان خود را جای وی گمارد.

6  الکاظمی به‌دلیل کاهش درآمدهای نفتی عراق، کاهش حقوق‌ها و نیز تاخیر در پرداخت آنها درکنار شیوع کرونا در وضعیت خوبی به‌سر نمی‌برد. اقدام او علیه حشدالشعبی آن هم با شائبه حضور نیروهای آمریکایی در چنین شرایطی پیامی بسیار بد از سوی نخست‌وزیر برای مردم بوده است. تاثیر این مساله را می‌توان در واکنش‌های مردمی و سیاسی مشاهده کرد. این اقدام باعث شده نیروهای سیاسی نزدیک به مقاومت با هوشمندی الکاظمی را تحت فشار قرار دهند. در جلسات اخیر گروه‌های سیاسی مقاومت آنها متوجه شده‌اند کار الکاظمی تا آن اندازه اشتباه بود که افکار عمومی را علیه وی در این قضیه بازگرداند و دیگر نیازی به موضع‌گیری بیشتر درباره حمله نیست. آنها به همین دلیل به‌شدت روی مشکلات اقتصادی و بحران کرونا تمرکز کرده‌اند و در بیانیه و نامه‌های خود دولت را ناتوان توصیف کرده‌اند.

7   کابینه الکاظمی، درواقع دولت موقت به‌حساب می‌‌آید. پارلمان به او و کابینه‌اش رای اعتماد داد تا «تصویب بودجه کل» و «احیای اقتصاد عراق» و «برگزاری انتخابات زودهنگام» را عملیاتی کند. از همه این موارد مهم‌تر، برگزاری انتخابات زودهنگام بود. نخست‌وزیر عراق اما به‌جای تمرکز بر این ماموریت وارد تقابل با حشدالشعبی آن هم بدون بهانه دندان‌گیری شد. اگر دولت عبدالمهدی نسبت به قانونی کردن وجهه حشدالشعبی اقدامی نمی‌کرد، در شرایط فعلی، فشارهای برای انحلال این گروه بر دولت عراق افزایش می‌یافت و امکان این اتفاق -با توجه به نزدیکی الکاظمی به آمریکا- بسیار زیاد بود. تا پیش از آنکه عادل عبدالمهدی براساس یک فرمان 10 ماده‌ای، بسیج مردمی را به بخشی از ارتش عراق تبدیل کند، آمریکا و متحدان منطقه‌ای آن تلاش داشتند با فشار بر دولت عراق و این بهانه که پس از پایان داعش، نیازی به ادامه حیات این گروه نیست، بغداد حشدالشعبی را منحل کند، اما فرمان عبدالمهدی نه‌تنها این نیرو را منحل نکرد که از ادغام آن نیز خودداری کرد تا حشدالشعبی به‌عنوان بخشی از ارتش عراق برای همیشه در نیروهای مسلح این کشور تثبیت شود. پس از شکست در انحلال بسیج مردمی، آمریکایی‌ها مزیت این گروه یعنی توان دفاعی آن را هدف قرار دادند و تلاش کردند زمینه خلع سلاح حشدالشعبی را فراهم کنند. این راهبرد البته در سال‌های گذشته نیز دنبال می‌شد و حتی گفته می‌شود در سفر مقتدی صدر به عربستان، طرف سعودی از او چنین درخواستی داشته و او نیز پس از بازگشت به عراق، موضوع خلع سلاح مقاومت عراق را مطرح کرده بود. در جریان حمله اخیر به پایگاه حشدالشعبی، تکیه نیروهای امنیتی عراق بر اینکه از این پایگاه سلاح و موشک به‌دست آمده است، نشان می‌دهد خلع سلاح مقاومت هدفی است که آمریکا و جریان‌های همسو در عراق و منطقه همچنان آن را دنبال می‌کنند.

8   اما چرا یگان مبارزه با تروریسم عراق (مکافحة الارهاب) پایگاه تیپ ۴۵ سازمان حشدالشعبی را که متشکل از رزمندگان کتائب حزب‌الله بود، هدف حمله قرار داد؟ پاسخ به این سوال می‌تواند میزان هماهنگی دولت الکاظمی با واشنگتن را مشخص کند. در عملیات اسفند سال گذشته یک گروه ناشناس علیه پایگاه نظامی تاجی -که در اختیار نیروهای ائتلاف به رهبری آمریکا بود- دو نظامی آمریکایی و یک نظامی بریتانیایی کشته و ۱۴ نفر دیگر زخمی شدند. در این عملیات این گروه با استفاده از تاکتیک‌های نظامی همچون بزن‌دررو و جابه‌جایی سریع، بدون اینکه شناسایی شوند حدود 18 موشک کاتیوشا 107 میلی‌متری شلیک کردند. با وجود اینکه سخنگوی حشدالشعبی در بیانیه‌ای دخالت نیروهای وابسته به‌ خود در این حمله را تکذیب و اعلام کرد هرگونه حمله از سوی گروه‌های‌ وابسته به حشدالشعبی با قبول مسئولیت صورت می‌گیرد، اما نیروهای آمریکایی بدون ارائه هیچ‌سندی مدعی شدند این عملیات توسط کتائب حزب‌الله انجام شده است و با همین ادعا، پایگاه‌های وابسته به حشد‌الشعبی و گروه‌های ضربت، گردانی از ارتش عراق و فرودگاه غیرنظامی کربلا را هدف قرار دادند. تقابل آمریکا با کتائب حزب‌الله عراق به این عملیات محدود نمی‌شود و آنها در دی‌ماه سال گذشته و پس از کشته‌ شدن یک پیمانکار نظامی، مواضع کتائب حزب‌الله را در مرز القائم هدف قرار دادند. چند روز بعد از آن هم سردار سلیمانی و ابومهدی المهندس فرمانده کتائب حزب‌الله را به شهادت رساندند. اکنون و چندماه پس از این عملیات آمریکا که منجر به شهادت 6 نیروی عراقی شد، دولت الکاظمی همان ادعای اسفندماه آمریکا را تایید کرده و در بیانیه رسمی ارتش عراق نیز که پس از دستگیری نیروهای حزب‌الله عراق منتشرشده، آمده است که علت بازداشت این افراد اتهام دست داشتن در حملات راکتی به ساختمان‌های و برخی پایگاه‌های نظامی ارتش عراق- که نیروهای آمریکایی در آن مستقر هستند- بوده است. در گزارش‌های اولیه نیز برای این ادعا، گفته می‌شد که در این عملیات چند دستگاه راکت‌انداز نیز توقیف شده است که بعدا کذب بودن آن افشا شد. اینکه چرا آمریکایی‌ها کتائب حزب‌الله را عامل هر حمله‌ای به مقرهای خود معرفی می‌کنند، بی‌ارتباط به خصومت دیرینه آمریکا با حزب‌الله عراق و نقش فعلی این نیرو در عراق امروزی نیست. گفته می‌شود این نیرو پس از سقوط صدام در اکتبر 2003 نخستین عملیات خود را علیه نیروهای آمریکایی در منطقه بلدیات بغداد انجام داد. کتائب حزب‌الله درعین قدرتمندی، در حفاظت اطلاعات پیچیده عمل می‌کند و به‌همین دلیل اطلاعات بسیار محدودی از ساختار آن وجود دارد. این گروه در سال‌های اشغال عراق، چند ده عملیات مختلف را با استفاده از بمب‌های کنترل از راه دور کنارجاده‌ای، خمپاره، موشک و عملیات‌های تک‌تیراندازی علیه نیروهای آمریکایی به‌اجرا گذاشت و بر همین اساس در سال 2010 یکی از نیروهای خطرناک علیه پایگاه‌ها و نیروهای آمریکایی نام گرفت. سال 2011 نیروهای رسمی اطلاعات عراق تخمین زدند که این گروه هزار نیروی نظامی دارد، ولی دبیرکل گردان‌های حزب‌الله عراق اعلام کرد که درحال‌حاضر این گروه بیش از پنج هزار نیرو در قالب سه گردان است. جدای از خصومت دوره اشغال، در سال‌های گذشته حزب‌الله عراق تمرکز خود را بر مناطقی گذاشته که آمریکا سال‌ها برای حفظ و تداوم استقرار در آن تلاش کرده است. درحال‌حاضر این نیرو منطقه عملیاتی وسیع و گسترده در مناطق مرزی را در اختیار دارد و در سال‌های گذشته نیز آمریکایی‌ها در چند نوبت نیروهای حزب‌الله در این مناطق را هدف حمله قرار دادند؛ یکی از این حملات سال 2017 در منطقه التنف انجام گرفت که نیروهای ائتلاف در یک تهاجم هوایی به ستون نظامی این گروه در مرز عراق و سوریه ۳۶نفر از افراد آن را به شهادت رساندند و ۷۵نفر را مجروح کردند، ازجمله شهید حسین قمی و محسن حججی که در این عملیات به شهادت رسیدند. در ۲۹ دسامبر ۲۰۱۹ بار دیگر آمریکا در پاسخ به حمله راکتی به پایگاه نظامی در کرکوک -که یک آمریکایی کشته و چهار نفر زخمی شدند- به پایگاه‌های این گروه حمله کرد ، ۲۵ نفر را به شهادت رساند و ۵۵ نفر را زخمی کرد.

9 درمجموع می‌توان گفت که مصطفی الکاظمی با همکاری نیروهای آمریکایی به‌دنبال این بود که با دستگیری و اعتراف ضربتی از این افراد، حشدالشعبی و به‌ویژه کتائب حزب‌الله را تحت فشار قرار دهد و از این طریق اقتدار خود بر عراق را تثبیت کند، اما با آزادسازی این افراد و شکست پروژه اعتراف‌گیری، او ناچار است با کرنش بیشتری دربرابر حشدالشعبی عمل کند و تا مدت‌ها از دخالت در امور آن بپرهیزد. او با این اقدامش به‌ویژه پس از اینکه هیچ‌سندی درباره ادعایش پیدا نکرد، در افکار عمومی به عنصری تابع آمریکا تبدیل شده است و این امر می‌تواند پایه‌های دولت موقتش را به‌لرزه در آورد. الکاظمی با سابقه امنیتی قمار بزرگی کرد و بازنده از این میدان خارج شد.

 * نویسنده :  سیدمهدی طالبی،روزنامه‌نگار