به گزارش «فرهیختگان آنلاین» عملیات جمعه‌شب گروهک تروریستی داعش در عراق، اگرچه پس از شکست کامل تشکیلاتی داعش در سال 2017 بی‌سابقه بود اما تحلیلگران با توجه به اتفاقات سیاسی عراق و نیز افزایش مداوم تحرکات گروه‌های تروریستی آن را پیش‌بینی می‌کردند. آنها با توجه به تحولات عراق به‌ویژه افزایش درخواست‌ها برای اخراج آمریکا از این کشور، احتمال می‌دادند آمریکا یک‌بار دیگر دست به تقویت داعش بزند تا همچنان در منطقه باقی بماند. در عملیات جمعه‌شب داعش، این گروه تروریستی حملاتی را به مواضع حشدالشعبی در اطراف شهر سامرا در استان صلاح‌الدین انجام داد. این حملات به‌طور همزمان در منطقه «مکیشیفه» و «بلد» در شمال و جنوب سامرا انجام شد. نیروهای حشدالشعبی مستقر در این مناطق، با واکنش سریع توانستند عملیات نظامی داعش را دفع کنند اما به‌دلیل غافلگیرانه بودن حملات ۱۱ نفر از اعضای حشدالشعبی به شهادت رسیده و 20 تن دیگر زخمی شدند.  تحسین الخفاجی، سخنگوی فرماندهی عملیات مشترک عراق، روز گذشته اعلام کرد نیروهای نظامی عراق درجریان عملیات تعقیب‌وگریز داعش در منطقه مکیشیفه توانستند به اطلاعات مهمی درخصوص مخفیگاه‌های این گروه دست پیدا کنند. الخفاجی در ادامه گفت که عملیات تروریستی عناصر داعش با هدف شکستن محاصره نیروهای امنیتی اجرا می‌شود. منظور سخنگوی عملیات مشترک عراق از محاصره نیروهای امنیتی این کشور آلوده شدن اطراف محل استقرار آنها به عناصر تروریست است که در فضاهای سبز و طبیعی پنهان شده و دست به انجام عملیات‌های غافلگیرانه و تلفات‌گیری از نیروهای نظامی عراق می‌زنند.  مناطق ناهموار بین سه استان کرکوک، صلاح‌الدین و دیاله، به «مثلث مرگ» مشهور است. این منطقه به دلیل طبیعت ناهموار جغرافیایی و مناطق گسترده پست‌وبلند به محل مناسبی برای مخفیگاه‌های هسته‌های داعش تبدیل شده است. آنگونه که مهند العقابی، مدیرکل اطلاع‌رسانی و رسانه در فرماندهی الحشدالشعبی گفته، هدف داعش از حمله جمعه‌شب، سیطره بر کل استان صلاح‌الدین در شمال بغداد است تا بتواند زمینه بازگشت خود به شهرهای عراق را فراهم کند.

  شورش زندان حسکه، کلید حمله اخیر به سامرا

از ماه‌ها قبل و درمیانه اعتراض‌های عراق، آمریکایی‌ها در تلاش بودند تا عناصر تروریستی داعش را از زندان‌های عراق آزاد کنند. در طول جنگ با داعش، عراق علاوه‌بر تحمیل شکست بر این گروهک، اغلب اعضای آموزش‌دیده و طرفداران آن را زندانی کرده بود. در زندان «الحوت» در استان ذی‌قار هفت‌هزار داعشی زندانی هستند و آمریکا تلاش کرد با استفاده از معترضانی که عراقی‌ها به آنها «جوکرهای آمریکایی» می‌گویند، با ناامنی شرایط لازم برای فرار زندانیان را فراهم کنند. جرقه این اتفاقات با حمله جوکرها به مراکز امنیتی در ناصریه مرکز این استان زده شد اما درنهایت این اتفاق نیفتاد.

پس از آغاز بحران کرونا، گروه‌های سیاسی وابسته به آمریکا در عراق و ارتش موسوم به «ارتش سایبری سفارت آمریکا» تلاش کردند دولت عراق را برای آزادی زندانیان داعشی به بهانه کرونا تحت‌فشار قرار دهند که این فشارها نیز به جایی نرسید. آمریکا پس از ناکامی در آزادی زندانیان داعشی در عراق متوجه زندان «غویران» در استان حسکه سوریه شد که تحت‌کنترل نیروهای کرد قرار داشت. روزهای 10 و 11 فروردین این زندان شاهد شورش اعضای داعشی حاضر در آن بود. بنابر گفته‌ها در این زندان درمجموع 12هزار عضو و افراد مشکوک به عضویت در داعش نگهداری می‌شوند که در این بین سه‌هزار نفر از آنان از اعضای رسمی داعش بوده‌اند. شورش رخ داده باعث فرار تعدادی از عناصر تروریست از این زندان شد. تنها چند هفته پس از این اتفاق در روز سه‌شنبه هفته گذشته (9 اردیبهشت) خبرگزاری رسمی سوریه (سانا) به نقل از منابع محلی گزارش کرد نیروهای آمریکایی به همراه 6 خودرو و چندین بالگرد به شهر الشدادی در حومه شهر حسکه وارد شده و سپس به همراه شماری از عناصر داعش این منطقه را به سمت عراق ترک کردند.

  هدف از تقویت داعش

این نقل‌وانتقالات افراد داعشی به عراق از سوی آمریکا درحالی صورت می‌گیرد که نیروهای عراقی در سلسله‌عملیات‌های خود در ماه‌ها و هفته‌های اخیر توانسته بودند توان باقی‌مانده این گروه را نیز به‌شدت تضعیف کنند. نیروهای مسلح عراق معتقد بودند نیروهای داعش بسیار کمتر از آن چیزی است که این گروه سعی دارد آن را نشان دهد. با وجود این تقویت داعش از طریق زندانیان فراری داده شده از زندان غویران و حمله آنها به شهر سامرا که برای شیعیان مقدس به شمار می‌آید، نشان می‌دهد آمریکا نمی‌خواهد به سادگی از عراق خارج شود. آمریکا سال 2011 از عراق اخراج شد اما کمی بعد به بهانه مبارزه با داعش، در قالب ائتلافی وارد عراق شد و با وجود مخالفت‌ها، قصدی برای خروج از این کشور ندارد. هرگونه درگیر شدن مجدد عراق در جنگ با گروه‌های تروریستی می‌تواند باعث ایجاد بهانه‌ای برای ادامه حضور آمریکا در عراق شده یا در حداقلی‌ترین استفاده برای واشنگتن، توانایی بغداد را برای پیگیری طرح اخراج نیروهای خارجی کاهش دهد.

  تاثیر‌گذاری بر روند سیاسی عراق

وضعیت سیاسی عراق پس از گذشت 6 ماه از استعفای عادل عبدالمهدی و تبدیل دولت مستقر بغداد به دولت پیشبرد امور، درحال سامان یافتن است. مصطفی الکاظمی، نخست‌وزیر مکلف عراق در مراحل پایانی انتخاب وزرای کابینه خود قرار دارد و اواسط هفته جاری برای شرکت در جلسه رای اعتماد به پارلمان خواهد رفت. با تشکیل دولت و اداره منظم‌تر امور و حل مشکلات باردیگر نگاه‌ها به سمت حضور نظامی آمریکا دوخته خواهد شد و حتی گروه‌های سیاسی‌ای که الکاظمی را مامور نخست‌وزیری کرده‌اند یکی از خواسته‌های خود از او را پیگیری طرح اخراج نظامیان اشغالگر می‌دانند.  در صحنه میدانی اتحاد بی‌سابقه درمیان شیعیان پس از شهادت سردار سلیمانی و ابومهدی المهندس شکل گرفته است. این درحالی است که اعتراض‌های سال گذشته عراق، شیعیان را هدف گرفته بود و در سایه آن اهل تسنن و به‌خصوص کردها درحال استفاده از شرایط سیاسی بودند. حالا با اتحاد شیعیان، این اهل تسنن و کردها هستند که دچار اختلاف شده‌اند. این اختلافات کار را به جایی رسانده که حتی نیروهای اتحادیه میهنی در نامه‌ای به ریاست اقالیم کردستان خواستار تشکیل اقلیمی از دو استان سلیمانیه و حلبچه شده‌اند. با این اقدام، اقلیم کردستان به‌عنوان متحد اصلی آمریکا در عراق دوپاره شده و به شاخه اتحادیه میهنی مستقر در سلیمانیه و حلبچه و حزب دموکرات کردستان مستقر در اربیل و دهوک تقسیم می‌شود. دولت مرکزی عراق نیز توانسته در سایه اتحاد شیعیان با قطع حقوق کارمندان اقلیم کردستان، اربیل را برای برگرداندن میلیاردها دلار به خزانه تحت‌فشار قرار دهد. در چنین شرایطی آمریکا نیاز دارد با تقویت داعش و انجام حملات در برخی مناطق شمال عراق بار دیگر بهانه‌ای برای تقویت دولت اقلیم کردستان پیدا کرده و بغداد را برای پرداخت‌های مالی بیشتر به اربیل تحت‌فشار قرار دهد. از سوی دیگر وزن گروه‌های سنی نیز در رایزنی‌های تشکیل دولت بالاتر خواهد رفت. گروه‌های سنی حاضر در پارلمان مدعی هستند باید امتیازات بیشتری به اهل سنت داده شود تا مانع جذب ساکنان استان‌های سنی‌نشین به داعش بشوند.

 *  نویسنده: سیدمهدی طالبی، روزنامه‌نگار