شیوه‌نامه برگزاری انتخابات نمایندگان مدیران مسئول نشریات دانشگاهی که دارای برخی اشکالات فاحش بود، تغییر کرد 
به گزارش «فرهیختگان آنلاین»، دانشگاه‌ها این روزها که تعطیلی پس از امتحانات دی‌ماه را پشت سر گذاشته‌اند، دانشجویانی به‌خود می‌بینند که کم‌کم در‌حال وارد شدن به ماه پایانی سال هستند و چندان فضای پررونقی ندارند. در این میان اما اوایل هفته گذشته که هنوز برخی دانشجویان نتوانسته بودند انتخاب‌واحد کنند و نمرات‌شان نیامده بود، خبری از ابلاغ شیوه‌نامه انتخابات نشریات دانشجویی در فضای دانشگاهی پیچید.
چرا باید دانشگاه‌ها نشریه داشته باشند؟
همان‌طور که مشخص است دانشگاه فرم کوچک‌شده یک جامعه را دارد و چون در جامعه باید دموکراسی وجود داشته باشد، دانشگاه نیز از این قائده مستثنی نخواهد بود و طبق قانون، چهارمین رکن دموکراسی، مطبوعات آزاد و رسانه‌ها هستند. این مطبوعات معمولا در جامعه کارکردهای مختلف و در زمینه‌های گوناگون فعالیت دارند، اما چون در دانشگاه فضای نخبگانی و علمی وجود دارد معمولا باید نشریات بیشتر در این موارد به‌وجود بیایند که البته تعداد نشریات این دسته معمولا کمتر از نشریات جریانات دانشجویی مختلف و تشکل‌های سیاسی و فرهنگی است. این نشریات معمولا می‌توانند گاهی تاثیرات خاصی بر برخی کارکردها و جریانات دانشگاه بگذارند و حتی می‌توانند مبدأ تحولات شوند. به‌طور کلی بزرگ‌ترین عرصه فعالیت‌های دانشجویان در ایام حضور در دانشگاه، نشریات دانشجویی است و تجربه‌ای شیرین و ارزشمند از مشارکت در یک حرکت تاثیرگذار اجتماعی برای این قشر از جامعه به همراه دارد. آن‌طور که دانشجویان نشان داده‌اند در قبل و پس از پیروزی انقلاب اسلامی، نشریات دانشجویی مورد توجه‌شان بوده است، اما در سال‌های اخیر که ظهور فناوری‌های جدید کمی بازار مکتوبات را کساد کرده است، همچنان این دست از نشریات مکتوب مشتری خود را دارند و اتفاقا گاهی برخی‌ها که می‌خواهند نوآوری نیز در این عرصه داشته باشند، غیر از راه‌اندازی کانال‌های مختلف در شبکه‌های اجتماعی، دست به تولید محتوا به‌صورت نشریات صوتی و تصویری می‌زنند.
شورای ناظر بر نشریات دانشگاهی و تغییرات شیوه‌نامه انتخابات نشریات دانشجویی
آن‌طور که در تعریف برخی لغات آمده است، بخشنامه، شیوه‌نامه یا دستورالعمل به دستوراتی می‌گویند که وزیران (روسای دستگاه‌ها) و معاونان آنها خطاب به همکاران حیطه مأموریت خود، در مقام تفسیر و بیان شیوه اجرای قوانین و مقررات یا به‌منظور حسن اجرا و تنظیم امور داخلی صادر می‌کنند؛ اما به‌طور کلی دستورالعمل توسط شوراها و کمیسیون‌های گوناگون وضع می‌شود تا تعیین ضوابط اجرایی برای واحدها جهت ارائه اطلاعات فنی و عملی شکل گیرد. آخرین انتخابات شورای نظارت بر نشریات دانشجویی وزارت علوم پس از آنکه با حواشی مختلفی همراه بود و خبرهای ضد و نقیضی از تقلب در بالابردن تعداد آرای برخی کاندیداها رسانه‌ای شد، بالاخره به پایان رسید و تعدادی از دانشجویان که باید براساس قانون در این شورا حضور داشته باشند، انتخاب شدند. این شورا متشکل از معاون فرهنگی وزیر علوم که به‌عنوان رئیس شورا قید شده است و معاون مطبوعاتی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، معاون فرهنگی نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه‌ها یا نماینده تام‌الاختیار رئیس نهاد، یک نفر حقوقدان، مدیرکل امور فرهنگی و سه نفر از مدیران‌مسئول نشریات دانشگاهی _که در انتخابات توسط مدیران‌مسئول نشریات دانشگاه‌های کشور انتخاب شده‌اند_ که یک نفر نیز از آنها عضو علی‌البدل است، تشکیل می‌شود. این شورا وظیفه دارد سیاستگذاری در حوزه کلان نشریات دانشگاهی، رسیدگی به اعتراضات درخصوص عدم‌صدور مجوز نشریات دانشگاهی، تجدیدنظر در تصمیمات شورای فرهنگی دانشگاه درخصوص نشریات، رسیدگی به اعتراضات ناشی از تصمیمات و عملکرد شورای فرهنگی دانشگاه‌ها در زمینه نشریات، تدوین شیوه‌نامه‌های اجرایی، تفسیر مفاد دستورالعمل اجرایی ضوابط ناظر بر فعالیت نشریات دانشگاهی، نظارت بر عملکرد کمیته‌های ناظر بر نشریات دانشگاه‌ها، تدوین برنامه آموزشی برای متقاضیان نشریات دانشگاهی و اخذ و بررسی نتایج گزارش محتوایی نشریات دانشگاهی از کمیته‌های ناظر را برعهده بگیرد و حداقل باید هر دو ماه یک‌بار تشکیل جلسه دهد. هفدهمین و آخرین جلسه شورای مرکزی ناظر بر نشریات دانشگاهی 16دی‌ماه برگزار شد و شیوه‌نامه انتخابات سالانه نمایندگان مدیران‌مسئول نشریات دانشگاهی و شورای مرکزی ناظر بر نشریات دانشگاهی وزارت علوم 19دی‌ماه به معاونان دانشگاه ابلاغ شد که با شیوه‌نامه گذشته تغییرات اساسی داشته است.
برای اصلاح این شیوه‌نامه بیش از 100 ساعت جلسه داشتیم
محمدرضا محمدی، عضو شورای مرکزی ناظر بر نشریات وزارت علوم در گفت‌وگو با «فرهیختگان» به موضوعاتی اشاره کرده که بر آن اساس نیاز بود این شیوه‌نامه تغییر کند. او در این مصاحبه به تعداد بالای حق رای دانشگاه تهران در مقابل دیگر دانشگاه‌ها و میزان مشارکت برخی دانشگاه‌ها که نشریات غیرفعال داشتند را اساسی‌ترین تغییرات این مرحله دانست.
او گفت: «شیوه‌نامه برگزاری انتخابات کمیته‌های ناظر بر نشریات و شورای مرکزی ناظر بر نشریات وزارت علوم، یکی از پر‌حاشیه‌ترین شیوه‌نامه‌های داخلی وزارت علوم بود. دلیل آن‌هم این بود در سال 95 که معاون فرهنگی وزارت علوم سید‌ضیا هاشمی بود و نماینده دانشجویان در این شورا نیز اعضای ائتلاف وابسته به ایشان بودند، سعی کردند شیوه‌نامه‌ای برای انتخابات نشریات بنویسند که پیروزی آنها را در سال‌های آینده تضمین کند. از این رو یکی از اعضای دانشجویی شورا مامور به نوشتن این شیوه‌نامه شده بود و از همانجا بود که بی‌عدالتی‌ها شروع شد.
من اگر بخواهم یک نکته بگویم که عمق این بی‌عدالتی روشن شود باید به شرایطی اشاره کنم که این شیوه‌نامه برای دانشگاه تهران ایجاد می‌کرد. با این شیوه‌نامه دانشگاه تهران در انتخابات سالانه نشریات وزارت علوم بیش از 40 حق رای داشت. این درحالی بود که هرکدام از دانشگاه‌های زیرمجموعه وزارت علوم به‌صورت میانگین پنج حق رای در این انتخابات داشتند، یعنی تعداد آرایی که به دانشگاه تهران اختصاص پیدا می‌کرد، هشت برابر میانگین سایر دانشگاه‌ها بوده و دلیل این مساله هم وجود صد‌ها نشریه فیک در دانشگاه تهران بوده است.» محمدی ادامه داد: «شیوه‌نامه قبلی به این صورت بوده که به ازای هر 10 نشریه در هر دانشگاه یک حق رای به آن دانشگاه داده می‌شد. باند‌های سیاسی هم به این سمت کشیده می‌شدند که برای پیروزی در انتخابات وزارت علوم به سمت افزایش غیر‌واقعی نشریات‌شان بروند و نشریات فیک افزایش پیدا می‌کرد. تدبیری که ما برای این مساله اتخاذ کردیم این بود که معیار را از «تعداد نشریات» تغییر دادیم و «تعداد آرای ماخوذه در انتخابات» را معیار قرار دادیم. در شیوه‌نامه اصلاح‌شده به ازای هر 10 رای در انتخابات دانشگاه یک حق رای در انتخابات وزارت علوم به دانشگاه اختصاص پیدا می‌کند. خوب این یک تدبیری است که تا حدود بسیاری فضای نشریات دانشجویی را واقعی می‌کند و فضای کمیتی حاضر در نشریات را به سمت کیفی‌شدن و افزایش کیفیت فعالیت نشریات دانشجویی سوق می‌دهد. هر سال که انتخابات می‌شد، ضرورت اصلاح این شیوه‌نامه حس می‌شد. اما به‌دلیل اینکه این شیوه‌نامه طوری نوشته شده بود که امکان پیروزی برای هرگروه دیگری غیر از گروه نویسنده شیوه‌نامه را تقریبا غیر‌ممکن می‌کرد، اساسا در جلسات وزارت علوم کسی نبود که منتقد این شیوه‌نامه باشد. کاری که ما کردیم این بود که توانستیم با درگیری‌ای یک‌ساله با این شیوه‌نامه، تمامی نکات این شیوه‌نامه را احصا کنیم و نتیجه این انتخابات را به نفع جریان انقلابی تغییر دهیم.»
محمدی در پاسخ به این سوال که فرآیند اصلاح از چه زمانی آغاز شد و چگونه دنبال شد و چه زمانی به پایان رسید و از چه زمانی اجرا خواهد شد افزود: «برای اولین‌بار اردیبهشت 97 بود که انتقادهایی جدی به این شیوه‌نامه از سوی فعالان نشریات دانشجویی انقلابی مطرح شد. اما برای عملی‌شدن این اصلاحات لازم بود که کرسی‌های دانشجویی شورای مرکزی ناظر بر نشریات وزارت علوم از دست متحدان خود ساختار وزارتخانه خارج شود. اصلاح شیوه‌نامه از ماده یک تا ماده 76 از آبان امسال شروع شد و تا چهارشنبه هفته گذشته ادامه داشت و شنبه این هفته نیز به تمامی دانشگاه‌های کشور ابلاغ شد. این شیوه‌نامه بلافاصله پس از ابلاغ لازم‌الاجرا است و دانشگاه‌های وزارت علوم موظفند انتخابات‌هایشان را بر همین اساس برگزار کنند.»
عضو شورای مرکزی ناظر به نشریات وزارت علوم مهم‌ترین مسائلی که نیازمند تغییر بود را سه مورد دانست و گفت: «از جمله مواردی که نیازمند اصلاح بود می‌توان به تعریف نشریه فعال، قواعد حق توکیل رای در انتخابات، حذف دور دوم و سوم در انتخابات کمیته‌های دانشگاه‌ها و شرایط کاندیداتوری در انتخابات اشاره کرد. هرکدام از مواردی که به آنها اشاره شد، مولد نابرابری‌هایی شده بودند که علاوه‌بر اینکه باند‌های سیاسی را در فضای نشریات دانشجویی تقویت می‌کردند، کمیت نشریات دانشجویی را به کیفیت آنها غلبه می‌دادند. مهم‌ترین ماده اصلاحی شیوه‌نامه اما همان ماده 36 بود که ملاک اختصاص حق رای به هر دانشگاه را از «تعداد نشریه» به تعداد آرای ماخوذه در هر دانشگاه تغییر داد. این اصلاح اولا موجب واقعی‌تر شدن وزن هر دانشگاه در حوزه نشریات دانشجویی است و ثانیا دانشگاه‌ها را وادار می‌کند که انتخابات‌های کمیته ناظرشان را جدی‌تر برگزار کنند. از این طریق که هم دانشجویان اقبال بیشتری برای مشارکت در انتخابات پیدا می‌کند و هم دانشگاه‌ها تلاش بیشتری برای حضور فعال‌تر در انتخابات وزارت علوم خواهند داشت.»
محمدی در پایان در پاسخ به اینکه آیا تغییرات شیوه‌نامه مانع مشکلات انتخابات‌های نظارت نشریات در سطح دانشگاه‌ها و وزارتخانه خواهد شد افزود: «مسلما همین‌طور خواهد بود. معتقدم این شیوه‌نامه تا چند سال آینده دستخوش تغییرات اساسی نخواهد شد. زیرا ما در نگارش این شیوه‌نامه به هیچ‌وجه دیدگاه‌های سیاسی‌مان را دخیل نکردیم. ضمانت این مساله هم این بود که اصلاح شیوه‌نامه در جلساتی انجام شده است که تک‌قطبی نبود و از لحاظ تفکرات سیاسی نیز ما از همه گروه‌ها نماینده داشتیم. ما برای اصلاح این شیوه‌نامه، مجموعا بیش از 100 ساعت در جمع‌های فعالان نشریات و شورای مرکزی ناظر بر نشریات وزارت علوم، جلسه رسمی داشتیم. همچنین تمام تلاش‌مان را کردیم تا اصلاحاتی که انجام می‌شود طوری باشد که نظرات تمامی فعالان نشریات اعمال شده باشد و احساسم هم این است که در این امر موفق بوده‌ایم. البته ممکن است افرادی هم باشند که به اصلاحات انجام شده نقد داشته باشند و ممکن است انتقادهای‌شان هم وارد باشد، اما عمده آنها افرادی هستند که این اصلاحات، منافع‌شان را به خطر انداخته است.»
* نویسنده: یزدان محمدی، روزنامه نگار
مطالب پیشنهادی
