کارنامه دانشگاهیان در بررسی مشکلات اقتصادی؛ غیرقابل دفاع

به گزارش «فرهیختگان آنلاین»، «درمورد نخبگان علمی و دانشگاهی هم بارها من گفته‌ام: [اول] پرداختن به حل مسائل اصلی اقتصاد [لازم است.] ما در کشور مسائل فراوانی در زمینه اقتصاد داریم؛ دانشگاه‌ها می‌توانند روی اینها کار کنند و [آنها را] حل کنند. دوم، می‌توانند با دستگاه‌های تولیدی همکاری کنند، هم‌افزایی کنند؛ هم آنها به دستگاه تولیدی کمک می‌کنند، هم دستگاه تولیدی پاداش این کار را می‌دهد و مزد این کار را می‌دهد و به پیشرفت تحقیقات دانشگاهی کمک می‌کند. یک کار بسیار بابرکت و لازمی است این کار؛ البته سال‌هایی است که شروع شده؛ باید این ادامه پیدا کند.» اینها جملات مقام معظم رهبری در دیدار با فعالان اقتصادی کشور است، جلسه‌ای که تنها چهار روز بعد از شوک بزرگ اقتصادی دولت به کشور به خاطر عدم اطلاع‌رسانی درست و اقناع افکار عمومی در گران کردن یکباره قیمت بنزین انجام شد و در آن رهبری به نقش پررنگ دانشگاه‌ها در رفع مشکلات اقتصادی و ورود آنها در رفع موانع موجود در نظام بانکی، بودجه‌ریزی و... تاکید داشتند.نکته قابل‌توجه در صحبت‌های رهبری که البته تنها مختص این دیدار نبوده و ایشان به‌طور مداوم به اهمیت نقش دانشگاه‌ها برای پیدا کردن راهکارهای علمی جهت رفع مشکلات اقتصادی تاکید داشته‌اند، این است که دانشگاه‌ها تا امروز و بعد از گذشت چهار دهه از انقلاب اسلامی نتوانسته‌اند نقش خود را در رفع موانع اقتصادی به درستی ایفا کنند، مساله‌ای که روی دیگری هم دارد و آن هم اینکه دولتی‌ها نیز نتوانسته‌اند یا بهتر است بگوییم نخواسته‌اند از ظرفیت علمی کشور آن‌طور که باید، استفاده کنند. سجاد برخورداری عضو هیات‌علمی دانشگاه تهران در این خصوص می‌گوید: «استفاده دولت از نظرات دانشگاهیان نمایشی است و در معنای واقعی، بسیار کم به آن بها داده می‌شود.»

به گفته او یکی از مشکلات کشور این است که دانشگاه‌ها هرقدر نظرات مشخص و معینی در باب موضوعات مختلف داشته باشند، اما دولت آن‌طور که باید، به آن توجه نمی‌کند؛ اما همه اینها مستند خواهد ماند که دانشگاه در چه بازه زمانی چه‌ گفته است.

 استفاده از ظرفیت دانشگاهیان برای حل مشکلات اقتصادی در حد حرف باقی ماند

این درحالی است که اگر بگوییم دولت‌های یازدهم و دوازدهم تاکید زیادی بر استفاده از ظرفیت آکادمیک کشور برای حل مشکلات کشور داشته‌اند، گزافه نیست؛ چراکه معاون اول رئیس‌جمهور در دوران مدیریتش چند بار با روسای دانشگاه‌های بزرگ دیدار داشت و حتی زمستان سال گذشته این مقام مسئول با اشاره به مشکلات و چالش‌های پیش‌روی کشور، بر همکاری دانشگاه و نخبگان با دولت به‌منظور مقابله با چالش‌های موجود تاکید کرد و از آمادگی و عزم جدی دولت برای استفاده از ظرفیت و توان دانشگاه در راستای حل مشکلات کشور خبر داد، خبری که گویی تنها در حد حرف باقی ماند و در عمل نه‌تنها از این ظرفیت مهم که در کشورهای دیگر نقش تعیین‌کننده‌ای در تمام سیاست‌های اجرایی دارد، استفاده نشده بلکه گاهی نظرات جامعه آکادمیک نادیده هم گرفته شده است.البته مشکلات اقتصادی کشور مربوط به امروز و دیروز نیست و اگر نگاهی به نامگذاری سال‌ها از سوی رهبری داشته باشیم، متوجه می‌شویم که بیش از 10 سال است ایشان به روش‌های مختلف در اولویت بودن مسائل اقتصادی و به تبع آن رفع موانع موجود این حوزه را گوشزد کرده‌اند و شاید بتوان نقطه اوج آن را مطرح کردن اقتصاد مقاومتی دانست، راهکاری که قطعا اگر دولتی‌ها و در کنار آن جامعه دانشگاهی سیاست‌های اجرایی آن را به درستی تدوین و به آن عمل می‌کردند، حتما حال و روز اقتصادی کشور به‌گونه‌ای دیگر بود.

 کارنامه ناموفق جامعه علمی در رفع موانع اقتصادی کشور

از سوی دیگر نمی‌توان کم‌کاری بدنه آکادمیک کشور را نسبت به چالش‌ها و مشکلات موجود اقتصادی نادیده گرفت؛ دانشگاه‌ها در بازه زمانی 40 ساله توانسته‌اند در حوزه تربیت نیروی انسانی به خوبی عمل کنند و در کنار آن از متدهای آموزشی روز دنیا نیز عقب نمانند، اما هنوز برای دستیابی به راهکارهای مبتنی‌بر مبانی علمی جهت رفع مشکلات به اجماع نرسیده‌اند و علاوه‌بر آن در پیشگیری از بروز مشکلات جدید اقتصادی با توجه به شرایط تحریمی کشور هنوز راه‌  زیادی را باید سپری کنند، مسیری که می‌طلبد دولتی‌ها نیز پای کار بیایند تا از این طریق سرعت حرکت لوکوموتیو علمی کشور برای اصلاح وضعیت اقتصادی را بیشتر کنند.قطعا یکی از مولفه‌های سنجش عملکرد دانشگاهیان در حوزه‌های مختلف تعداد مقالات تولیدشده در آن حوزه است، پایگاه اطلاعات علمی ایران (گنج)  تنها مرجع در کشور است که کارنامه جامعه دانشگاهی کشور در حوزه‌های مختلف را در اختیار دارد و کافی است سری به این سایت بزنیم تا متوجه شویم دانشگاهیان ما هنوز نتوانسته‌اند به رسالت خود در مقوله بهبود وضعیت اقتصادی کشور عمل کنند، هرچند شاید در جواب به این مساله این موضوع مطرح شود که بحث اقتصاد مقاومتی عمری کمتر از 10 سال دارد و طبیعی است که تعداد مقالات تولیدشده در آن پایین باشد، که تا حدی نیز حرف درستی است، اما کم‌کاری جامعه آکادمیک تنها مربوط به این مقوله نیست و دانشگاهیان ما در حوزه‌هایی مانند «تحریم اقتصادی»، «اقتصاد» و «اقتصاد ایران» نیز آن‌طور که ‌باید عمل نکرده‌اند.

 سهم دانشگاه‌ها در بررسی وضعیت «اقتصاد ایران» تنها 1000 مقاله

براساس آمار سایت گنج، تعداد مقالات منتشرشده درباره مفهوم کلی «اقتصاد» از ابتدای دهه 90 مورد توجه دانشگاهیان قرار گرفته است. سال 96 بیشترین میزان مقالات منتشرشده با این موضوع را در کشور شاهد بودیم که در آن سال هم تنها سه هزار و 40 مقاله در این‌باره منتشر شده و بعد از آن همانند دوران قبل از سال 96، روند نزولی پیدا کرده و در سال 97 به دو هزار و 660 مقاله رسیده است و در این بین بار اصلی تولید این مقالات بر دوش دانشجویان دانشکده علوم اقتصادی دانشگاه علامه طباطبایی، دانشکده امور اقتصادی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران‌مرکزی، دانشکده علوم اقتصادی دانشگاه مازندران و دانشکده اقتصاد دانشگاه آزاد اسلامی تهران مرکزی بوده است.طبیعتا بعد از بررسی کلی اقتصاد، ارزیابی وضعیت و رسیدن به راهکارهای علمی درباره «اقتصاد ایران» از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است که در این رابطه دانشگاهیان سال 1396 در بهترین وضعیت خود بودند، با این حال متاسفانه ‌تنها هزار و 175 مقاله در این سال با چنین موضوعی منتشر شده است، درحالی که سال 1300، یعنی 95 سال پیش، 10 مقاله در این زمینه منتشر شده بود و سه سال پیش تعداد مقالات منتشرشده با موضوع «اقتصاد ایران» نسبت به یک سده قبل رشد چشمگیری داشته، اما با در نظر گرفتن رشد جمعیت دانشجویی و افزایش تعداد دانشگاه‌ها باید گفت این مسیر، روند نزولی داشته است و در این بین دانشکده علوم اقتصادی دانشگاه علامه طباطبایی، دانشکده امور اقتصادی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران‌مرکزی، دانشکده علوم اقتصادی دانشگاه مازندران، دانشکده اقتصاد دانشگاه الزهرا و دانشکده اقتصاد دانشگاه آزاد اسلامی تهران‌مرکزی بیشترین مقالات مرتبط با این مقوله را تولید کرده‌اند.

 جامعه علمی کشور «تحریم اقتصادی» را تحریم کردند!

«تحریم اقتصادی» مقوله‌ای که دیگر گوش هر ایرانی با آن آشناست و ماهی نیست که خبری از اعمال تحریم جدید در این زمینه علیه ایران در رسانه‌ها منتشر نشده باشد، با این حال دانشگاهیان بدترین کارنامه را در این خصوص دارند، کارنامه‌ای که طبیعتا اگر وضعیت دیگری داشت، حتما در جامعه شرایط متفاوتی را نسبت به امروز تجربه می‌کردیم. علی‌رغم اینکه تحریم‌های اقتصادی علیه ایران مربوط به چند سال اخیر نیست و از همان ابتدای انقلاب، کشور با شرایط تحریمی روبه‌رو بوده، اما گویی جامعه دانشگاهی تازه از دهه 90 تصمیم به تولید مقاله گرفته‌اند و عزم جدی نیز برای این کار ندارند. چراکه باز هم براساس آمار همین سایت سال‌های 96 و 97 بیشترین مقالات درباره «تحریم اقتصادی» منتشر شده که تعداد آنها به ترتیب 154 و 155 مقاله بوده و تا آذرماه 98 نیز تنها 43 مقاله در این‌باره به چاپ رسیده است. البته سال 90 تنها 33 عنوان بوده که نشان می‌دهد تا پیش از آن دانشگاهیان رغبتی برای انجام این کار نداشته‌اند.

 خیز قابل قبول جامعه آکادمیک برای بررسی «اقتصاد مقاومتی»

ورود دانشگاهیان به مقوله «اقتصاد مقاومتی» به مراتب وضعیت بهتری نسبت به دیگر حوزه‌های اقتصادی دارد، هرچند اولین مقاله با این موضوع سال 66 منتشر شد و سه دهه بعد به 26 مقاله رسید، اما سال 94 به 53، سال 95 به 119 و سال 96 که نقطه اوج فعالیت دانشگاهیان بود، به 134 مقاله رسیده است، بعد از آن باز هم سیر نزولی در پیش گرفته و سال 97 به 117 مقاله کاهش یافته است، در این بین دانشکده معارف اسلامی و اقتصاد دانشگاه امام صادق(ع)، دانشکده امور اقتصادی آن و دانشگاه آزاد اسلامی واحد صفادشت بیشترین نقش را داشته‌اند.طبیعتا روند طی‌شده از سوی دانشگاهیان برای حل مشکلات اقتصادی کشور با توجه به آمارهای منتشرشده از تولید مقالات در حوزه‌های مختلف اقتصادی، قابل قبول نیست و می‌طلبد که جامعه علمی کشور در کنار ارائه نظرات کارشناسی، همت بیشتری برای بررسی موانع موجود در مسیر اقتصاد کشور داشته باشند و راهکارهایی علمی برای رفع آنها ارائه دهند.