ادعای حرفه‌ای‌گری بی‌بی‌سی فارسی و بایکوت مهم‌ترین سوژه خبری سال

به گزارش «فرهیختگان آنلاین»، محمد رضایتی، عضو شورای سردبیری روزنامه «فرهیختگان» در سرمقاله امروز روزنامه نوشت: چند روزی از پایان مراسم عظیم راهپیمایی اربعین می‌گذرد و آمارها حاکی از رقم خوردن بزرگ‌ترین اجتماع انسانی در مراسم اربعین 98 است. براساس گزارش‌های منتشرشده، طی دهه اول صفر تا روز اربعین، حدود 21 میلیون نفر در مراسم اربعین شرکت کرده‌اند که ۱۷ میلیون نفر آنها شهروندان عراقی و حدود چهار میلیون غیر از عراقی‌ها بودند. ترکیب جمعیتی ملیت‌های غیرعراقی نیز به این ترتیب بود که بیش از ۷۰ ملیت در پیاده‌روی اربعین شرکت کردند؛ بیش از سه میلیون نفر از آنها از ایران، نیم میلیون از پاکستان و نیم میلیون دیگر از کشورهای مختلفی چون هند، افغانستان، بحرین، ترکیه، آذربایجان، لبنان، کویت، عربستان و... بودند که این جمعیت این سفر را در یک تا 5 روز پیاپی طی کرده‌اند. بیش از ۱۰۰ هزار موکب و استراحتگاه به انواع خدمات‌رسانی شبانه‌روزی مشغول بوده‌اند که در آن بیش از ۱۲۵ میلیون وعده غذایی و ۱۵۰ میلیون لیتر آب آشامیدنی توزیع شده است؛ یعنی میانگین هفت میلیون وعده غذا در روز! در این موکب‌ها و استراحتگاه‌ها بیش از ۶۰۰ هزار نفر در زمینه‌های مختلف مشغول بودند. یک نگاه ساده به این آمارها یعنی از پنجم تا بیستم ماه صفر «بزرگ‌ترین میزبانی در یک مساحت جغرافیایی»، «بزرگ‌ترین مجموعه داوطلبان خدمت‌رسانی»، «بزرگ‌ترین مجموعه خدماتی رایگان»، «طولانی‌ترین و گسترده‌ترین سفره غذا و آب»، «بزرگ‌ترین تجمع انسانی خارجی در یک کشور دیگر طی چند روز»، «بزرگ‌ترین مسیر پیاده‌روی» و درنهایت «بزرگ‌ترین اجتماع انسانی در جهان» رقم خورده است!

هرکدام از گزاره‌های فوق به‌تنهایی ارزش خبری مهم و سوژه جذابی برای رسانه‌ها محسوب می‌شود و حالا که چند روزی از این رویداد بزرگ جهانی می‌گذرد شاید وقت مناسبی برای بررسی عملکرد رسانه‌ها در این زمینه باشد. رسانه‌های ایرانی به فراخور داشته‌ها و ظرفیت‌های خود تلاش کردند این اجتماع بزرگ انسانی را خبری کنند. با این حال به‌رغم انتشار هزاران خبر، گزارش، ‌مصاحبه و... خود اذعان دارند که جنبه‌های عظیم راهپیمایی اربعین 98 به تصویر کشیده نشده و در این میان هزاران و شاید میلیون‌ها سوژه خبری نادیده گرفته می‌شود. هرچند انتقادهای بسیاری به عملکرد رسانه‌های ایرانی و مخصوصا صداوسیما در رسانه‌ای کردن اربعین 98 دیده می‌شود با این حال این نوشتار قصد پرداختن به نوع مواجهه برخی رسانه‌های فارسی‌زبان با پدیده اربعین 98 دارد. بررسی عملکرد این رسانه‌ها در مواجهه با راهپیمایی 98 داده‌های جالب توجهی داشت.

در میان رسانه‌های فارسی‌زبان، بی‌بی‌سی فارسی است که بیش از سایرین ادعای بی‌طرفی، ‌حرفه‌ای‌گری و تکیه بر اصول خبری دارد. بنا بر‌ این ادعا نیز سعی کردم به‌صورت دقیق‌تر اخبار و گزارش‌های این رسانه را بررسی کنم، با این حال این رسانه نیز دست‌کمی از دیگر رسانه‌هایی که صراحتا رویکرد مغرضانه در اخبار خود را دنبال می‌کنند، نداشت!

بی‌بی‌سی فارسی در بازه زمانی 10 تا 30 مهر (بازه زمانی برگزاری راهپیمایی اربعین) هفت خبر در ارتباط مستقیم با اربعین منتشر کرده است که در این میان هیچ گزارش تصویری دیده نمی‌شود و محتوای همین اخبار منتشرشده نیز جالب توجه است. یک خبر مربوط به تعداد جان‌باختگان در مراسم اربعین است که در همین خبر هم صداقت خبری رعایت نشده و با اینکه بیش از سه میلیون نفر از ایران در این مراسم شرکت کرده‌اند، می‌نویسد هر ساله «ده‌ها هزار نفر از ایران» در ایام اربعین، عازم عراق می‌شوند. خبر دیگر به نقل از ستاد مشترک نیروهای مسلح عراق است که اعزام نظامیان ایرانی برای حفاظت از زائران اربعین را تکذیب می‌کند. خبرهای دیگر این رسانه به اصطلاح حرفه‌ای به وضعیت نامناسب مرزها و ارتباط ناآرامی‌های عراق و سایه آن بر اربعین اختصاص دارد و خبر دیگر کنایه‌ای به هنرمندان شرکت‌کننده در مراسم اربعین است. بی‌بی‌سی امسال هیچ گزارش تصویری پیرامون اربعین منتشر نکرده است و این در حالی است که در سال 96 و 97 یک گزارش تصویری به مراسم راهپیمایی اربعین اختصاص داشت که البته همان نیز جهت‌گیری خاص خود را داشت؛ ‌تصاویری کلوزآپ از زائران با تمرکز بر ناامنی، نبود بهداشت در مسیر پیاده‌روی، القای حضور شرکت‌کنندگان در مراسم پیاده‌روی با ترکیب سنی غیرجوان، همان تصویر دلخواه بی‌بی‌سی بود که امسال همان نیز منتشر نشد. کل تعداد اخبار و گزارش‌های منتشرشده در سال‌های مختلف (از سال 92 تا 98) پیرامون اجتماع اربعین بیشتر از انگشتان دو دست نیست. سال 97 حدود 9 خبر، سال 96 پنج خبر، سال 95 و 94‌ نیز 6 خبر و به همین ترتیب تعداد اندک اخبار با ضریب پایین، ‌سهم ناچیز اربعین در رسانه مدعی حرفه‌ای‌گری و بی‌طرفی است.

با این وجود به سرچ اینترنتی اکتفا نکرده و علت این جهت‌گیری را از مسئولان، خبرنگاران و کارشناسان بی‌بی‌سی فارسی سوال کردیم. پاسخ آنها جالب بود؛ یا سکوت کردند یا پاسخ را به دیگران حواله دادند. حسین باستانی در پاسخ به این سوال که چرا رسانه متبوع شما هیچ بازتاب و انعکاسی حتی حداقلی از اجتماع میلیون‌ها نفر در اجتماع اربعین نداشته، گفت: «فارغ از اینکه داشته یا نداشته، ‌بنده پاسخگوی نقدهای وارد بر مطالب خودم هستم، ولی درمورد مطالب و رویکرد این رسانه، ‌سردبیران آن در جایگاه پاسخگویی هستند که بنده جزو آنها حتی سردبیران جزء نیستم!»

این سوال را از رزیتا لطفی، رئیس بخش فارسی بی‌بی‌سی نیز پرسیدم. او نیز ترجیح داد در پاسخ به این سوال که چرا بی‌بی‌سی فارسی حتی یک عکس کلوزآپ از اربعین 98 منتشر نکرده، ‌سکوت کند!

سراغ بهمن کلباسی، خبرنگار بی‌بی‌سی فارسی نیز رفتم، او نیز در پاسخ به این سوال که آیا جمعیت میلیونی حاضر در اربعین ارزش خبری نداشت، سکوت کرد!

شبکه ایران اینترنشنال که پیش از انتخابات ریاست‌جمهوری سال 96، در لندن آغاز به کار کرد، ‌رسانه‌ای است که به‌صورت جدی عملکرد خود را به ایران و تحولات منطقه با هدف تاثیر بر افکار عمومی ایران معطوف کرده است. سایت ایران اینترنشنال طی 10 مهر تا 7 آبان، یعنی پایان ماه صفر صرفا دو خبر درباره مراسم اربعین منتشر کرده است؛ یک خبر درباره جان‌باختن تعدادی از ایرانیان در مسیر پیاده‌روی اربعین و یک خبر هم بازنشر اظهارات مسیح مهاجری پیرامون کاهش اعتقادات مذهبی جوانان ایرانی! (نکته داخل پرانتز اینکه چنین جهت‌گیری رسانه‌ای درباره شرکت‌کنندگان ایرانی در مراسم اربعین در‌ حالی است که حدود 55 درصد جمعیت ایرانی حاضر در اربعین 98 زیر 40 سال بوده‌اند؛‌ جامعه آماری‌ای که به جهت مشغولیت‌های کاری و تحصیلی  باید پروسه دشوارتری نسبت به گروه سنی بالای 40 سال را برای یک سفر خارجی طی کند.) عملکرد کانال تلگرامی این شبکه نیز جالب بود؛‌ حدود 10 عنوان خبری درباره اربعین که چهار مورد آن به‌شمار زخمی شده‌ها و مصدومان اربعین و سایر آن القای ترس مبنی‌بر ناامنی در مسیر پیاده‌روی و احتمال بمب‌گذاری بوده است. این شبکه هیچ گزارش تصویری‌ای در این خصوص منتشر نکرده است. در پیج اینستاگرام این شبکه که روزانه به‌طور میانگین بیش از 10 پست منتشر می‌شود و حتی تجمعات 10 نفره را پوشش می‌دهد، اثری از راهپیمایی میلیونی اربعین نیست. البته غرض‌ورزی ایران اینترنشنال چنان آشکار است که چنین جهت‌گیری‌ای خیلی عجیب نمی‌نماید.

یورونیوز دیگر رسانه‌ای است که به صورت 24 ساعته فعالیت می‌کند و به‌نوعی پربیننده‌ترین شبکه خبری اروپایی در جهان به‌شمار می‌رود. بخش فارسی این رسانه که از سال 2010 راه‌اندازی شد نیز بر اخبار ایران تمرکز دارد و سعی می‌کند با جنبه تحلیلی بر رویدادها تمرکز کند. سایت یورونیوز سه خبر منتشر کرده که مستقیما به اربعین 98 مربوط است. یورونیوز فقط یک ویدئوی دو دقیقه‌ای با تصاویری صرفا از بین‌الحرمین منتشر کرده و به یک جمله که «میلیون‌ها زائر شیعه در روز شنبه مراسم اربعین را در خیابان‌های کربلا و حرم امام سوم شیعیان برگزار کردند»، ‌اکتفا کرده است. خبر دیگر مربوط به بیانیه وزارت خارجه مبنی‌بر درخواست تاخیر انداختن سفر زائران اربعین و خبر دیگر نیز مربوط به حضور طرفداران جریان صدر در راهپیمایی اربعین با تمرکز بر ناآرامی‌های عراق است.

خلاصه اینکه پوشش حداقلی با ضریب کم لابه‌لای سایر اخبار تنها تصویر دلخواه رسانه‌های فارسی‌زبان از اجتماع میلیونی اربعین 98 است و این در حالی است که ادعای حرفه‌ای‌گری مدیران و مسئولان این رسانه‌ها گوش فلک را کر کرده است.