به گزارش «فرهیختگان آنلاین»، با خودتان اتاق عملی را تصور کنید که در شرایط عادی وقتی حادثه غیرمترقبهای رخ نداده، پزشک درحال جراحی است که چراغهای اتاق عمل بر سر بیمار میافتند و فرد بیچاره را راهی دیار آخرت میکنند. شاید این سناریو در نگاه اول برای شما بهمثابه سریال «درحاشیه» مهران مدیری به نظر بیاید اما متاسفانه واقعیت آن است که این اتفاق چند سال پیش در یکی از بیمارستانهای کشور روی داد؛ اتفاقی که شاید هنگام وقوع حوادث غیرمترقبه برای هرکدام از بیمارستانهای فرسوده تهران بیفتد و آن هنگام مشخص نیست چه بلایی بر سر بیماران و همراهانشان بیاید که به امید درمان، دردی بر دردهایشان اضافه میشود و مشخص نیست شاید آن آخرین درمانشان باشد. جلال ملکی، سخنگوی سازمان آتشنشانی در گفتوگو با «فرهیختگان» اعلام کرد برخی بیمارستانهای تهران نیاز به بررسی بیشتر دارند و برخی هم هستند که در سالهای اخیر از وضعیت بهتری برخوردار شدهاند نه اینکه بگوییم صددرصد اما از لحاظ ایمنی خوب هستند. این واقعه زمانی جانسوزتر میشود که بدانیم بنا به اظهارات سیدمحمدامین موسوی، مسئول آسانسور و پلهبرقی اداره کل استاندارد استان تهران در بررسی ۱۵۰ بیمارستان در استان تهران و بازدید از بیش از ۸۰۰ دستگاه آسانسور، مشخص شده تنها پنج دستگاه استاندارد بوده است. وضعیت بیمارستانهای خصوصی و امکانات خاص آنها برای بیماران نشان داده در این زمینه ناتوان نیستیم اما اینکه چرا برای بهبود وضعیت بیمارستانهای دولتی فکری نمیشود، پرسشی است که جوابگویی به آن نیازمند عزم و اراده دستگاههای ذیربط در این زمینه است.
الهی گذرت به بیمارستان دولتی نیفتد!
قدیمیها هر وقت میخواستند برای یک نفر دعای خیر کنند، برایش سلامتی خواسته و میگفتند الهی گذرت به بیمارستان نیفتد. حال اگر با بودجه محدود مجبور به رفتن به بیمارستان دولتی شوید، تفاوت فاحش خدمات و تجهیزات با بیمارستانهای خصوصی را به خوبی میتوانید ببینید. مسیر هر روزهتان که از سمت بیمارستان امامخمینی(ره) یا همان هزار تختخوابی قدیم باشد، سیل آدمهایی را میبینید که با چشمانی نگران به بیمارستان میروند و با توجه به وسع محدودشان و دفترچهای که سالها برای آن حق بیمه پرداخت کردهاند، امیدشان تنها به دستان پزشکانی است که بیمارشان را از بیماری نجات دهد و نگرانیشان را برطرف کند. اقدامی که اگرچه با تلاشهای مشفقانه پزشکان بیمارستانهای دولتی همچون امامخمینی(ره) همراه است اما فرسوده بودن بیمارستان و تجهیزات پزشکی ازجمله عواملی است که بر سلامت بیمار سایه میاندازند. از آنجایی که اگر خبرنگار و روزنامهنگار باشید، ترکدیوار هم برایتان سوال میشود، وقتی به منظور گرفتن وقت برای یکی از بستگانم داخل این بیمارستان رفته بودم، در کنار این موضوع وضعیت فرسودگی یا بازسازیهای انجامشده در این زمینه را هم بررسی کردم تا اگر مشکلی وجود دارد، نسبت به وجود آن به مسئولان هشدار دهم.
کارگران در کنار بیمارستان امام مشغول کارند!
وارد بیمارستان که میشوم، میلگردها روی زمین ریخته و کارگران ساختمان مشغول کارند و گویی کارشان ساعت خاصی هم ندارد، چراکه وقتی از بیمارستان بیرون آمدم، اگرچه شب شده بود اما آنها همچنان مشغول کار بودند و ساکنان همیشگی بیمارستان هم به این وضع عادت کردهاند. ساختوسازی برای بازسازی کلینیک مجزا کنار بیمارستان درحال انجام است، اگرچه مشکلاتی وجود دارد اما چشم امید بیماران و پزشکان به آن است که با تحمل مشکلات بهزودی داخل بیمارستان بازسازیشده بروند. در فکر همین موضوع بودم که وارد حیاط اصلی بیمارستان میشوم و نگاهی ساده به وضعیت زمین، پلهها و راه عبوری بیمارستان خبر از فرسودگی آنها میدهد و تعجبآور اینکه در بخشی از این مسیر هیچ چراغی نیز روشن نیست، ترسی بر دلم میافتد که پزشکان و بیماران بیمارستان هر شب چگونه از مسیر عبور میکنند.
ترکهایی که با چشم غیرمسلح قابلمشاهده است
به ساختمان اصلی بیمارستان میرسم که گویی قدمتش از همه بیشتر است و مانند همیشه شلوغ است اما متعجب میشوم از اینکه ترکهای ستونهایی که بخش اصلی بیمارستان بر آن بنا شده است، با چشم غیرمسلح هم قابل مشاهده است و نمیدانم چگونه بیماران و پزشکان این صحنهها را میبینند و از آن متعجب نمیشوند. شاید هم بارها آن را دیدهاند اما چارهای جز تحمل ندارند و باید با همین امکانات محدود بسازند. سوالاتم را از بخش پذیرش بیمارستان میپرسم و در راه برگشت نگاهم به بخش عفونی بیمارستان میخورد که گویا در سالهای پیش و در اوج بارندگیهای کشور فرونشست هم داشته است. کنجکاویام اینجا گل میکند و سری به داخل این قسمت بیمارستان میزنم تا وضعیت این بخش حساس را هم بررسی کنم. اگر بخواهم به اینگونه از مشکلات اشاره کنم دسته در آسانسور بیرون ساختمان از مواردی است که از داشتن حفاظ بیبهره است و اگر این دسته تیز باعث انتقال بیماری به یک فرد سالم شود، چه کسی در این زمینه پاسخگو خواهد بود. با آسانسور بالا میروم و داخل یکی از بخشها میشوم، متاسفانه در اینجا هم اگرچه بازسازیهای خوبی صورت گرفته است اما ترکهای پشت تابلوی اعلانات بیمارستان بسیار نظرم را جلب میکند. تابلویی که روی آن از حقوق بیمار نوشته شده و حداقل حق بیمار این است که در محیطی امن و مقاوم درمان شود. با تذکر یکی از مسئولان بخش از ساختمان خارج شده و به سمت در خروجی بیمارستان میروم اما در راه متوجه پلههای اضطراری بیمارستان میشوم و برایم سوال پیش میآید که اگر زلزلهای در تهران رخ دهد، چه تعداد از این افراد میتوانند از این پلهها خود را نجات دهند. ای کاش بتوانیم موانع را برای توسعه هرچه سریعتر بیمارستان برداریم؛ امری که نمیتوان آن را تنها دارای یک متولی دانست و علاوهبر مسئولان بیمارستان، استانداری، شهرداری، وزارت بهداشت و خیرین هم میتوانند در آن نقش جدی ایفا کنند.
مشکلاتی که مشاهده کردم، ذهنم را با خود درگیر کرده و در همین رابطه تصمیم میگیرم این مشکلات را برای صادق نیت، رئیس بیمارستان امامخمینی(ره) که از قضا قبلا در وزارت بهداشت هم سمت داشته است، بازگو کنم.
در حال بازسازی بیمارستان هستیم
رئیس بیمارستان امامخمینی(ره) در گفتوگو با «فرهیختگان» بیان کرد: «مجتمع بیمارستانی امامخمینی(ره) یکی از قدیمیترین بیمارستانهای کشور است. این بیمارستان با توجه به قدمت بالای ساختمانها و تاسیساتش نیازمند توجه بسیار برای حفظ و نگهداری وضع موجود و ارتقاست. همچنین این مجموعه با مراجعه روزانه هزاران نفر بهعنوان پرمراجعهترین بیمارستان شناخته میشود. این مجتمع بیمارستانی با بیش از ۵۰۰ تخت ویژه بیماران مبتلا به انواع سرطان، مهمترین مرکز تشخیصی و درمانی بیماران سرطانی محسوب میشود که نیازمند مراقبت مستمر، بازسازی و تجهیز وسایل درمانی است. در همین رابطه طی 6 ، هفت سال اخیر اقدامات خوبی در اینجا انجام شده و همچنان این فعالیتها ادامه داشته و خواهد داشت. بخشی از این اقدامات در حوزه تعمیرات، بازسازیهای زیرساختی و زیربنایی، اصلاح شرایط اقامتی و زیباسازی بخشهای بیمارستانی و بهروزرسانی تجهیزات انجامشده و باقی نیز درحال انجام است. ذکر این نکته ضروری است که این بیمارستان بهعنوان بزرگترین مرکز آموزشی و پژوهشی و با حدود 400 هیاتعلمی، متخصص و پزشک و بیش از چهارهزار دانشجو در سطوح مختلف و بهویژه سطوح تخصصی و فوقتخصصی و فلوشیپ، به تجهیزات بهروزرسانیشده نیاز دارد که البته در این زمینه نیز طی سالهای اخیر اقدامات مناسبی انجام شده است.»
رئیس بیمارستان امامخمینی(ره) درباره ضرورت تقویت ایمنی بخش عفونی بیمارستان و مشکلاتی که در حوزه ساختوسازهای کنار بیمارستان به وجود آمده است، گفت: «مسلما این مساله مهم است. یکی از موارد پارکینگ بیمارستان بود که ما به علت گودبرداری زیاد نگران بودیم اگر بیش از این به تاخیر بیفتد، ممکن است با تبعاتی همراه باشد اما بحمدالله فعالیت مجدد این پروژه طی یکسال اخیر آغاز شد و اکنون سازههای ساختمانی تا سطح زمین رسیدهاند و خطر ریزش و اتفاقات ناگوار به دنبال آن برطرف شده است. مشکلاتی هم که برای بخش عفونی بیمارستان وجود داشت، طی همکاری و پیگیریای که با مسئولان مترو داشتیم و اقدامات انجام شده، کاهش پیدا کرده است. باید از تلاشهای وزارت بهداشت بهویژه جانبابایی، معاون درمان وزیر بهداشت و درمان آموزش پزشکی، استانداری، شهرداری و فرمانداری نیز قدردانی کرد که از نزدیک پیگیر امور مجتمع هستند. انتظار داریم ارگانهای دیگر همچون وزارت نیرو نیز همکاری بیشتری با ما داشته باشند. امید است با حمایت مسئولان بهزودی از پروژه بیمارستان جدید هزارتختخوابی مهدیکلینیک در پردیس مجتمع بهرهبرداری شود.»
مقاومسازی بیمارستانهای تهران دیگر جواب نمیدهد؟
شهریور امسال بود که بندپی، استاندار تهران از جایگزینی بیمارستانهای فرسوده تهران تا سال آینده خبر داد و اعلام کرد این روند تا ۱۴۰۴ تکمیل خواهد شد؛ اگرچه مشکلات و موانع موجود در این زمینه شاید بیش از این به مسئولان برای تسریع این موضوع اجازه ندهد اما پرسشی که در این میان وجود دارد اینکه اگر در این 6 سال زلزله یا هر حادثه غیرمترقبهای در تهران رخ دهد، چه اقدامی باید انجام داد و آیا نمیتوان با تخصیص منابع بیشتر کار را با سرعت رو به جلو برد. این وضعیت زمانی بحرانیتر میشود که به این مساله توجه کنیم پایتخت محل ارجاع کل بیمارستانهای کشور و شهرستانهای اطراف استان تهران بوده و این مساله با توجه به محدودیتهایی که در زمینه دسترسی به پزشکان حاذق و تجهیزات پزشکی داریم، امری طبیعی است. تا چند سال گذشته آمارهایی از فرسوده بودن 70درصدی بیمارستانها در تهران گفته میشد و همه بر مقاومسازی آن تاکید میکردند اما واقعیت حاکی از آن است که تنها در بیمارستانهای تحتپوشش وزارت بهداشت، 54 درصد بیمارستانها در کل کشور و ۷۵ درصد بیمارستانها در تهران فاقدارزش مقاومسازی هستند و باید جایگزین مناسبی برای آنها ساخته شود.
ایرج حریرچی، سخنگوی وزارت بهداشت ضمن تایید این مساله و مشکلاتی که بیمارستانهای تهران ازجمله بیمارستان امام خمینی(ره) با آن روبهرو هستند، به «فرهیختگان» گفت: «سیاست ما در توسعه بیمارستانی توجه به استانداردهای کامل مقاومسازی و انجام آن در حد موردنیاز است. در درصدی از بیمارستانها تقویت بیمارستان و مقاومسازی آنها مورد توجه قرار گرفته است اما در درصد قابلتوجهی از بیمارستانها مقاومسازی کامل ممکن و مقرون بهصرفه نیست، در نتیجه سیاست ما در برابر این بیمارستانها باید جایگزینی با بیمارستانهای جدید باشد.» این سیاست از آنرو در وزارت بهداشت اجرایی شده است که گاهی مقاومسازی یک ساختمان قدیمی بیمارستان معادل ساخت یک بیمارستان جدید هزینه در بردارد؛ سیاستی که وزارت بهداشت در آخرین آمار خود اعلام کرده امیدوار است آمار 75 درصدی فرسوده بودن بیمارستانهای تهران در سال 99 به 38 درصد و در کل کشور به رقمی معادل 31 درصد برسد. اگرچه ذکر این نکته ضروری است که این روند درصورتی مثمرثمر خواهد بود که در ساختوسازهای جدید به نکات مقاومسازی توجه و با رعایت اصول ایمنی این کار انجام شود. اقدامی که رستمیان، عضو کمیسیون بهداشت نظر متفاوتی درباره آن دارد و معتقد است برخی بیمارستانهای جدید ساختهشده از نظر ایمنی شرایط خوبی ندارند که نمونه آن را اخیرا در استانهای زلزلهخیزی همچون کرمانشاه شاهد بودیم.
مساله ایمنی بیمارستانهای تهران جدی است
رستمیان، عضو کمیسیون بهداشت و درمان در گفتوگو با «فرهیختگان» به وضعیت فرسودگی بیمارستانهای تهران و نبود ایمنی در برای حوادثی همچون وقوع زلزله پرداخت و گفت: «البته تا جایی که من اطلاع دارم حدودا چهار تا پنج سال گذشته یک زلزلهسنجی انجام شد و نتایج جالبی به دست آمد. قسمت اصلی بیمارستان امامخمینی(ره) و ستونهای آن که از قدیمیترین بخشهای آن محسوب میشوند، به لحاظ مقاومسازی از باقینقاط وضعیت بهتری دارند و تا هفتریشتر در مقابل زلزله مقام هستند. البته میزان مقاومت بیمارستانها در برابر مخاطراتی همچون زلزله باید حداقل هشت ریشتر باشد ولی متاسفانه در همین سالها شاهد مقاوم نبودن بیمارستانهایی بودهایم که اگرچه نوساز بودند اما از امنیت و مقاومت لازمی برخوردار نبودند، همانند کرمانشاه و ورزقان که با وقوع زلزله دچار آسیب شدند. مردم پس از تخریب منازلشان به بیمارستانها مراجعه میکنند، درنتیجه باید به مقوله مقاومسازی در همه بیمارستانها توجه کنیم، هرچند هزینه مقاومسازی در بیمارستان بسیار بالاست. اگر بیمارستانی بدون مجوز ساخته میشود و مقاومت آن در برابر زلزله زیر هشتریشتر است، اصلا نباید افتتاح شود و اگر بیمارستانی بدون توجه به الزامات ایمنی ساخته شده است باید تخریب شود.»
هزینهای از طرح تحول سلامت به مقاومسازی اختصاص نیافت
عضو کمیسیون بهداشت و درمان مجلس در پاسخ به سوالی درباره تفاوت فاحش وضعیت ایمنی بیمارستانهای خصوصی با بیمارستانهای دولتی از جمله بیمارستانهای امام خمینی(ره)، نجمیه و سینا گفت: «بیمارستانهای دولتی قبل از اجرای طرح تحول سلامت نارضایتی بیشتری داشتند، بهخصوص اینکه هیچ پولی برای تعمیرات نداشتند و در ردیف بودجهای آنها هزینهای برای این منظور اختصاص نداده بودند اما بعد از طرح تحول سلامت اتفاقات خوبی افتاد و حقیقتا بیمارستان و هتلینگ آن بهتر شد. این طرح با تمام اشکالاتی که در حوزه افزایش تعرفههای پزشکی داشت، اما این ویژگی خوب را هم داشت که این افزایش تعرفهها در یکی، دو سال اول شرایط بیمارستانها و خانههای بهداشت را بهتر کرد. با توجه به افزایش هزینهها و شرایط سخت اقتصادی که مردم با آن روبهرو شدند، هجوم آنها نسبت به بیمارستانهای دولتی بیشتر شده است. در کنار این مساله باید رضایتسنجی داشته باشیم و ارزیابی کنیم. البته مشکلی که در این زمینه وجود داشت این بود که افزایش تعرفهها منجر به مقاومسازی بیمارستان نشد، چراکه مقاومسازی به هزینه بیشتری نیاز دارد، نکتهای هم که باید به آن توجه کنیم این است که وضعیت مالیاتی کشور ما خیلی خوب نیست. بخش خصوصی تفاوت زیادی با بخش دولتی دارد و بسیاری از پزشکان در بیمارستانهای دولتی ماندگار نشده و به بیمارستانهای خصوصی میروند، درحالی که در دنیا مالیات به تناسب درآمد بالا میرود اما این تناسب در کشور ما عملا اجرا نمیشود، اگر به چنین مسالهای توجه کنیم، خیلی جابهجایی پزشکان بخش خصوصی و دولتی را نخواهیم داشت و تقریبا همه میتوانند در یک فاصله حقوق باشند و سهم ماندگاری پزشکان باسواد در بیمارستانهای دولتی بیشتر میشود و این افراد میتوانند خدمات بهتری ارائه کنند. البته درصدی از مالیاتهایی که از بیمارستان گرفته میشود باید بهمنظور بهروزرسانی تجهیزات و فضای فیزیکی باشد تا زمان رسیدگی به بیماران کاهش یابد.»
به مقاومسازی بیمارستان چندان توجهی نمیشود
عضو کمیسیون بهداشت و درمان مجلس در پایان گفت: «باید بپذیریم بسیاری از بیمارستانها فرسوده هستند و این مساله با خطراتی همراه است و باید منابعی را به این حوزه اختصاص دهیم. اکنون به تخصیص منابع و مقاومسازی در بیمارستانها آنچنان توجهی نمیشود، درحالی که در بسیاری از کشورهای دنیا 5 تا 10 درصد عوارض شهرداری شهرها برای سلامت شهروندان هزینه میشود. همه باید برای این مساله تلاش کنند، باید به سمتی برویم که از ساختوسازهای جدید جلوگیری شود و بیمارستانها را تقویت کرده و کیفیت آنها را بالا ببریم.» در همین راستا به سراغ اعضای شورای شهر رفتیم و موضوع را با آنها در میان گذاشتیم تا اقدامات صورتگرفته در این زمینه را از زبان آنها بشنویم.
مشکلات بیمارستانهای فرسوده تهران باید حل شود
زهرا صدراعظم نوری، رئیس کمیسیون سلامت، محیطزیست و ایمنی شورای شهر در گفتوگو با «فرهیختگان» به تشریح ضرورت ایمنیسازی در بیمارستانها پرداخت و گفت: «ایمنی فضاها و محیطهای عمومی ازجمله موضوعاتی است که در کمیته ایمنی و مدیریت بحران شورای شهر به آنها پرداخته میشود. یکی از وظایف شهرداریهاست که برای محیطهای عمومی شهری تمهیدات لازم را بیندیشند و ایمنی این فضاها تحتکنترل و نظارت قرار گیرد. البته بیمارستانها، مدارس، مراکز فرهنگی و هنری اگرچه در فضاهای عمومی هستند اما مالکیتشان به دو دسته اختصاصی (ملک شخصی) یا مالکیت دولتی تقسیم میشود که طبیعتا شهرداری در این حوزهها ورود نمیکند اما اگر مشخص شود مسائلی میتوانند موجب خطرآفرینی و ناامنسازی آنها شوند، طبیعتا سازمان آتشنشانی و شهرداری تهران از آنجا بازدید کرده و در صورت ناامن بودن به مالکان اخطار داده میشود تا ایمنی آنجا طبق دستورالعمل ایمنی اماکن فراهم شود. مکانهای قدیمی و فرسوده حتما مشکلاتی دارند که باید مورد بررسی قرار گیرد چون باید به صورت مستمر و دائم به مساله ایمنی پرداخته شود و موضوعی نیست که اگر در برهه زمانی ایمنی یک مکان تایید شد، این ایمنی استمرار داشته باشد، از این جهت بیمارستانها، مراکز بهداشتی و درمانی و سایر مراکزی که فرسوده هستند، حتما باید مورد کنترل قرار بگیرند. موضوعی در بیمارستانها تحتعنوان «اچاسپی» وجود دارد که به مساله ایمنی و محیطزیست و بهداشت میپردازد که باید به آن توجه کرد. ضمن اینکه در گزارش سازمان آتشنشانی از حدود 10هزار پلاکی که ایمنی بالایی نداشتند، مراکز درمانی، آموزشی، فرهنگی و ورزشی و دولتی و غیردولتی هم بودند.»
بازسازی بدونپروانه 2 بیمارستان قدیمی تهران
عضو شورای شهر در تشریح موارد تذکر دادهشده به بیمارستانهای مختلف گفت: «بیمارستان امام خمینی(ره) و بیمارستان شهدای تجریش متاسفانه بدون اینکه از شهرداری تهران درخواستپروانه داشته باشند، شروع به ساخت دو ساختمان عظیم کردهاند و وقتی یک مجموعه بهداشتی و درمانی پروانه ساختمانی نمیگیرد به این معناست که ضوابط مهندسی را رعایت نمیکند که این از کارهای خلاف و ناایمن است. اکنون نیز درحال ساختوساز هستند و آن را به پایان میرسانند بدون اینکه از شهرداری پروانه ساختوساز گرفته باشند که این بزرگترین تخلفی است که یک واحد درمانی میتواند مرتکب شود و کار در صورتی انجام میشود که نظارتی روی آن وجود ندارد. هر نوع ساختوسازی که در شهر تهران انجام میشود، حتما باید با صدور پروانه و اجازه شهرداری باشد تا کار تایید شود و به استناد این مساله مهندسان ناظر نیز برای آن در نظر گرفته شود، این مهندسان در مراحل مختلف باید نسبت به پیشرفت ساختمان احداثشده پاسخگو باشند و در مراحل مختلف گزارش کار را ارائه کرده و تاییدیه بگیرند. ساختمانی که پروانه نمیگیرد، مهندسان ناظر آن الزامی به دادن گزارش ندارند و هر اتفاقی امکان دارد بیفتد.»
هشدار نسبت به آلودگی عفونی بیمارستانهای تهران
صدراعظم نوری درباره آلودگی عفونی بیمارستانهای تهران هشدار داد و تاکید کرد: «متاسفانه طبق قانون امحای زبالهها و پسماندهای بیمارستانی و خطرناک برعهده مراکز درمانی است و شهرداری در مقابله با این مساله مسئولیتی ندارد و وظیفه شهرداری طبق قانون جمعآوری و امحای زبالههای خانگی است و سایر زبالههای خطرناک، شیمیایی و بیمارستانی به عهده تولیدکننده است اما با این وجود شهرداری قراردادی با آنها منعقد کرده است تا این مراکز درمانی زبالههای خانگی خود را از زبالههای خطرناکشان جدا کنند و بعد از طریق دستگاههای اتوکلاو بیخطر کرده و تحویل پیمانکاران شهرداری بدهند تا این زبالهها را به صورت بهداشتی در سلولهای آرادکوه دفن کنند. بیمارستانهایی که این کار را انجام نمیدهند، عملا با سلامت مردم بازی میکنند، چراکه بیمارستان محل رجوع بیمارانی است که به واسطه خدمات ارائهشده درصدد بازیافتن سلامت خود هستند اما برخی بیمارستانها با اقدامات نادرستشان موجب بیماری افراد سالم هم میشوند. به نظرم اصحاب رسانه هم باید در این زمینه حضور فعالتری داشته باشند تا بیمارستانها نسبت به مساله ایمنی و مشکلات اینچنینی توجه بیشتری کنند.»
در پایان باید گفت اگرچه سالهاست درباره این قصه پرغصه صحبت شده است، هماکنون نیازمند عزم ملی برای افزایش ایمنی بیمارستانهای تهران هستیم؛ موضوعی که در صورت غفلت از آن تبعات بسیاری به همراه خواهد داشت.
* نویسنده: الهه قاسمی، روزنامهنگار