منتظر طوفان شن باشید

به گزارش «فرهیختگان آنلاین»، صادق امامی، دبیر گروه بین الملل روزنامه فرهیختگان طی یادداشتی درخصوص تحولات اخیر عراق نوشت: فساد گسترده سیاسی در دولت به‌معنای عام، سهمیه‌بندی‌های سیاسی و ناکارآمدی‌های انباشت‌شده از دولت‌های قبل و همچنین عدم خدمت‌رسانی درست به مردم در دولت فعلی، منجر به شکل‌گیری یک جریان اعتراضی ابتدا در شبکه‌های اجتماعی و سپس در کف خیابان‌های عراق شد. تظاهرات مردمی، سه‌شنبه هفته گذشته (9 مهرماه) در بغداد به راه افتاد اما بستر اصلی آن از چند روز قبل و در شبکه‌های اجتماعی شکل گرفت. دستگاه‌های اطلاعاتی و امنیتی عراق عدم حمایت احزاب و طایفه‌ها از اعتراضات مجازی را نشانه واقعی نبودن آن در نظر گرفتند اما وقتی تظاهرات به خیابان‌ها رسید و شکل خشونت‌باری به خود گرفت، دولت و نهادهای امنیتی متوجه واقعی‌بودن آن شدند. آن‌گونه که رسانه‌ها گزارش داده‌اند، اعتراضات مردمی در بغداد، نجف، کربلا، ذی‌قار (ناصریه) و میسان (عماره)، بابل (حِلّه) و بصره یعنی شهرهایی که عمدتا شیعیان در آن سکونت دارند، شکل گرفت. خواست اصلی مردم، رفع مشکلات اقتصادی، مبارزه با فساد سیاسی و تقویت خدمت‌رسانی به مردم بود. در کمتر از دو دهه گذشته زیرساخت‌های عراق به‌دلیل تهاجم آمریکا و همچنین جنگ با داعش تقریبا از بین رفتند و با وجود فروش بیش از چهارمیلیون بشکه نفت در روز، هزینه‌های بازسازی کشور، بیشتر از توان دولت عراق است. علاوه‌بر این، مساله ساخت سیاسی قدرت در این کشور که منجر به تشکیل دولت‌های سهمیه‌بندی یا نوعی «دموکراسی توافقی» شده، زمینه‌ساز فساد در کشور شده است. این فساد توسعه‌یافته مانع توسعه کشور و خدمت‌رسانی به مردم شده است و بر همین اساس هر از چند گاهی مردم در اعتراض به این وضعیت به خیابان‌ها می‌ریزند.

آخرین تظاهرات گسترده مردمی در عراق به شهریورماه سال گذشته بازمی‌گردد. در آن ایام، جنوب عراق و به‌خصوص شهر بصره شاهد تظاهرات گسترده مردم در اعتراض به وضعیت بد خدمات‌رسانی دولت به این شهر بود. این اعتراضات بحق و درست مردم، به‌دلیل نفوذ برخی جریان‌های سیاسی و سفارتخانه‌های غربی و منطقه‌ای، به انحراف کشیده شد. در تظاهرات بصره با وجود اینکه اعتراضات به‌دلیل عدم خدمت‌رسانی به مردم بود، اما به ناگاه منحرف شد و به کنسولگری ایران در بصره کشیده شد و معترضان کنسولگری ایران را به آتش کشیدند. این اقدام در حالی صورت گرفت که چند روز قبل از آن، کنسولگری عربستان‌سعودی در بصره پس از 30 سال مجددا بازگشایی شده بود. البته ساعاتی پس از این اقدام، مردم بصره با حضور در کنسولگری ایران تمامی خرابی‌های صورت‌گرفته را ترمیم کردند تا نشان دهند آنها میانه‌ای با این اقدامات ندارند. در تظاهرات اخیر عراق که به‌صورت پراکنده در چند شهر این کشور رخ داده، نشانه‌های تلاش برای انحراف اعتراضات مشاهده شده است. برخی شعارهای ضدمرجعیت و ضدایرانی و دست‌نوشته‌هایی که در تعارض با راهپیمایی اربعین است، تردیدها را نسبت به ماهیت این تظاهرات تشدید کرده است به‌ویژه اینکه در شبکه‌های اجتماعی افراد و گروه‌های نزدیک به جریان‌های بعثی به حمایت از آن برخاسته‌اند. این جریان تلاش کرده است اعتراضات مسالمت‌آمیز را به‌نوعی تبدیل به آشوب‌های خیابانی و جنگ شهری کند. به آتش کشیده شدن چند شورای استانداری و خسارت‌زدن به اموال عمومی در روزهای گذشته، بر حجم خشونت‌ها بین معترضان و نیروهای امنیتی افزوده است. طبق آخرین گزارش‌ها، در جریان اعتراضات اخیر در عراق تاکنون بیش از 20 نفر کشته و صدها نفر مجروح شده‌اند.

تحلیلگران عراقی انحراف اعتراضات مردمی را به آمریکا، رژیم صهیونیستی و عربستان‌سعودی ربط می‌دهند. این مساله تا حدودی قابل اثبات است، چراکه در شبکه اجتماعی توئیتر، 76 درصد کاربرانی که از هشتگ «العراق ینتفض» استفاده کرده‌اند، در عربستان‌سعودی حضور دارند. با وجود این، محمد الحلبوسی، رئیس مجلس عراق از نمایندگان تظاهرات‌کنندگان دعوت کرد برای طرح خواسته‌های خود در مجلس حاضر شوند. دفتر نخست‌وزیر عراق نیز شماره تلفن‌هایی را اعلام کرد و از معترضان خواست با وی تماس بگیرند و خواسته‌های خود را مطرح کنند. عادل عبدالمهدی، نخست‌وزیر عراق بامداد دیروز در یک سخنرانی تلویزیونی از مجلس و نیروهای سیاسی خواست به نخست‌وزیر برای تکمیل کابینه و اجرای تعدیلات وزارتی به‌دور از سهمیه‌بندی سیاسی اختیارات کامل دهند. نخست‌وزیر عراق با تاکید بر اینکه صدای معترضان قبل از تظاهرات شنیده شده و خواسته‌هایشان مشروع است، گفت: «درخواست‌ها برای مبارزه با فساد و اهتمام به آینده جوانان، مشروع است و ما به هر درخواست مشروعی پاسخ می‌دهیم.» روز جمعه دفتر نخست‌وزیر عراق نیز در بیانیه‌ای تصریح کرد شورای عالی مبارزه با فساد هزار کارمند دولتی با رتبه‌های گوناگون اداری را به علت فساد برکنار و واگذاری هر پستی به آنها در آینده را ممنوع کرد. این افراد در دادگاه‌های عراق در پرونده‌های مربوط به هدر دادن اموال عمومی و اختلاس یا ثروت‌اندوزی از اموال عمومی محکوم شده‌اند. روز گذشته احمد الصافی، نماینده آیت‌الله سیستانی مرجع عالی دینی عراق در خطبه‌های نمازجمعه کربلای معلی با غیرقابل پذیرش دانستن حملات به نیروهای امنیتی و تظاهرات‌کنندگان مسالمت‌جو و اموال عمومی، از روسای قوای سه‌گانه خواست اصلاحات را آغاز کنند.

هرچند تظاهرات مردمی در عراق در اعتراض به اوضاع نابسامان خدماتی و معیشتی رخ داده است، اما شعار علیه مرجعیت و محور مقاومت، نشان می‌دهد عناصر حزب بعث و سفارتخانه‌های آمریکا و عربستان‌سعودی تلاش کرده‌اند همچون سال گذشته، اعتراضات را منحرف کنند. آمریکا و متحدانش در منطقه پس از شکست در جنگ عراق، سوریه و یمن و با توجه به ناتوانی در تشکیل یک جنگ جدید در منطقه، تمرکز خود را بر تضعیف محور مقاومت قرار داده‌اند. عراق به‌دلیل شکاف‌های مذهبی و همچنین نقش متصل‌کننده ایران به سوریه و لبنان، گزینه مطلوبی برای آمریکا و متحدانش است. «فرهیختگان» در گفت‌و‌گو با مسعود اسداللهی، کارشناس مسائل منطقه و علی الفیاض، کارشناس عراقی به بررسی تحولات اخیر در کشور عراق پرداخته است. متن این گفت‌وگوها را در صفحه هفت بخوانید.