درک تعریف درستی از واقعیت، یکی از مهم‌ترین بخش‌های فهم مسئله است. علیرضا کمیلی، کارشناس حوزه بین‌الملل در گفت‌وگو با معتقد است برای اینکه درک بهتری از وضعیت سوریه ارائه دهیم لازم است شرایط امروز این کشور را به نوعی ارائه دهیم تا مخاطب بتواند مسائل را بهتر درک کند.
او در این باره توضیح داد: وقتی مخاطب می‌گوید‌ ‌این‌ها همه تکفیری و صهیونیست هستند و ما این‌طور شنیده‌ایم‌، باید توضیح دهیم که چنین برداشت‌هایی لزوماً دقیق نیستند. مشکل این است که رسانه‌های ما، به دلایل مختلف و تابع سیاست‌هایی خاص، اظهاراتی کرده‌اند که همیشه منطبق با واقعیت نبوده‌اند. نشانه‌های این تناقض هم آشکار شد؛ مثلاً وقتی این گروه‌ها حلب و نبل الزهراء را تصرف کردند، یا حتی دمشق را گرفتند، چرا شیعه‌کشی به راه نینداختند؟ چرا سر نبریدند؟ چرا حرم‌ها را تخریب نکردند؟
وی افزود: این مسائل نشان می‌دهد که برخی ادعاها تناقض‌هایی داشتند. ما هم وقتی مواضعی متفاوت مطرح کردیم، مورد حمله قرار گرفتیم و گفتند شما دارید جریان‌های تکفیری و تروریستی را تطهیر می‌کنید.‌ بنابراین، از همان ابتدا باید تعریف درستی ارائه دهیم و سپس به این بپردازیم که حالا چه کاری می‌توان انجام داد. حتی خودشان در مصاحبه با سی‌ان‌ان گفته‌اند که «ما با ایران رابطه راهبردی برقرار خواهیم کرد و به این موضوع تمایل داریم.» این مسئله نشان می‌دهد که ما هم راهی جز برقراری ارتباط با سوریه نداریم. سوریه کشور مهمی در منطقه ماست و باید روابطمان با آن‌ها حفظ شود. البته، دلخوری‌هایی از گذشته وجود دارد؛ آن‌ها معارض به سوریه بودند و ما در کنار دولت سوریه قرار داشتیم.
کمیلی تصریح کرد: این به این معنا نیست که ترمیم این روابط به‌راحتی ممکن است، اما همین‌که در مذاکراتی که تاکنون انجام شده -و بدون شک فشارهای ایران نیز موثر بوده است- بحث شیعیان، حرم‌ها و این‌گونه مسائل تامین شده و آن‌ها رسماً اعلام کرده‌اند که به این اماکن تعرض نخواهند کرد، خودش یک گام رو به جلو است. این مسئله با توجه به بدنه‌ای که برخی از آن‌ها تندرو، تروریست یا حتی تکفیری هستند و همچنین کینه‌هایی که به دلیل کشتارهای میان نظام اسد و همراهانش با گروه‌هایی که ایران حمایت کرده وجود دارد، پیچیدگی‌های خاص خود را دارد. خون‌هایی ریخته شده و این کینه‌ها ماجرا را دشوارتر کرده است.

باید درباره شیعیان حرم‌ها و حزب‌الله تدبیر شود
همان‌طور که گفته می‌شد و در آخرین بیانیه وزارت خارجه هم بر آن تاکید شده، تعامل ما با کشورها برای برقراری صلح و ثبات پابرجاست. کمیلی هم با بیان اینکه تعامل ما با سوریه منتفی نخواهد شد، افزود: «ما باید به دنبال پیدا کردن راهی برای تامین منافع خودمان و هم‌پیمانان و همفکرانمان در سوریه باشیم. به نظر من، همچنان فرصت‌هایی برای همراهی در منطقه وجود دارد. در این میان، مسئله حزب‌الله و فلسطین برای ما اهمیت زیادی دارد. چیزی که تاکنون مشخص شده، این است که دغدغه‌های فلسطینی‌ها برای این گروه‌ها پررنگ است و این می‌تواند یک نقطه امید باشد. گروه‌های فلسطینی در این بحران سوریه را ترک نکردند و احساس نمی‌کردند که از سوی این گروه‌های مسلح مورد هجمه قرار خواهند گرفت.
وی افزود: من می‌خواهم بگویم که اگر تعریف درستی از واقعیت ارائه دهیم، راه‌حل‌های متنوعی مثل همین تعاملات و استفاده از شخصیت‌ها و گروه‌های همسو وجود دارد تا ان‌شاءالله بتوانیم بحث امدادرسانی به حزب‌الله از طریق سوریه را نیز در آینده مطرح کنیم. یعنی سه مسئله شیعیان، حرم‌ها و حزب‌الله باید تدبیر شود.»

ایران تجربه همکاری با این گروه‌ها را دارد
کمیلی با اشاره به اینکه نمی‌توان به‌راحتی درباره محور کمک‌های ایران به مقاومت از طریق سوریه صحبت کرد، ادامه داد: «دلیل این موضوع هم به وجود بدنه‌هایی برمی‌گردد که از ایران کینه دارند. آن‌ها ایران را به‌عنوان پشتیبان اسد و نیروهای مسلح و مجاهدینی که در آنجا جنگیدند می‌شناسند. بنابراین، به این سادگی نیست که تصور کنیم مثلاً دو ماه دیگر این کریدور دوباره برقرار خواهد شد.
وی در ادامه گفت: با این حال، ابزارهای چانه‌زنی، فشار و ارتباطاتی که از طریق گروه‌ها و کشورهایی که در منطقه حضور دارند و با این گروه‌ها ارتباط خوبی دارند، وجود دارد. علاوه بر این، ایران نیز در گذشته، در دوره‌هایی مانند تبادل اسرا، با این گروه‌ها ارتباط داشته است، هرچند در آن زمان طرفین در دو سوی مختلف ایستاده بودند. با توجه به این ظرفیت‌ها، امکان این وجود دارد که این مسئله به‌نوعی روی زمین آورده شود. البته روش‌های تحقق این امر ممکن است متفاوت باشد، که الان موضوع بحث ما نیست. اما می‌خواهم بگویم این مسئله صددرصد منتفی نیست، هرچند سختی‌های خاص خود را دارد.»

فردای دمشق؛ ثبات یا جنگ فراگیر؟
یکی دیگر از مسائلی که درباره تحولات اخیر سوریه وجود دارد، وضعیت این کشور پس از تغییر قدرت است. کمیلی در این باره تصریح کرد: «باید گفت که تثبیت قدرت در سوریه به چه شکل انجام خواهد شد؟ واقعیت این است که کشورهای منطقه ما معمولاً موزاییکی هستند و هویت‌های پراکنده‌ای دارند که مدیریت آن‌ها را بسیار دشوار می‌کند. اگر هم در سوریه توانسته‌اند این شرایط را کنترل کنند، این کار معمولاً با نوعی دیکتاتوری همراه بوده است. حالا اگر این گروه‌های مختلف، اعم از سنی، شیعه و علوی، احساس آزادی بیشتری بکنند، طبیعتاً مدیریت اوضاع پیچیده‌تر خواهد شد.
وی گفت: ظرفیت درگیری سیاسی وجود دارد اما درباره وجود قریب‌الوقوع این درگیری‌های سیاسی و جنگ باید گفت که این دو مسئله، در کنار گفت‌وگویی که این گروه‌ها اعلام کرده‌اند برای داشتن تعامل با یکدیگر حاضر هستند، و همچنین خستگی مردم از جنگ، می‌تواند مجموعاً به این کمک کند که ان‌شاءالله جنگ فراگیری رخ ندهد. البته وقوع جنگ بعید نیست، به‌ویژه با توجه به اینکه کردها در قسد با تحریرالشام درگیر بوده‌اند و احتمالاً در آینده نیز درگیر خواهند بود. حداقل درگیری در آن منطقه وجود دارد.

متن گفت‌وگوی دیگر کارشناسان با «فرهیختگان» را درباره تحولات سوریه اینجا بخوانید