اثر پروانه‌ای اتفاقی که روز ۱۳ آبان ۱۳۵۸ در خیابان روزولت سابق رخ داد را می‌توان تا همین الان درک کرد. اتفاقی که با گذشت 45 سال، کماکان بازیگران و ناظران سیاسی را مجبور به توقف و نظر دادن در این باره می‌کند. محمد محبوبی با همکاری و کمک مؤسسه مطالعات و پژوهش‌های سیاسی کتابی نوشت با نام «ایستگاه خیابان روزولت: روایتی مستند از تسخیر سفارت آمریکا در تهران».

هرساله با نزدیک شدن به 13 آبان خلأ نبود روایتی جامع از این اتفاق احساس می‌شد. امسال با چاپ این کتاب و تقریظی که رهبر انقلاب برای آن نوشته‌اند، این جای خالی کمتر از سال‌های پیش به چشم آمد. رهبر انقلاب در تقریظ کتاب «ایستگاه خیابان روزولت» بیان کردند: «این، گزارشی متقن و پرفایده از یک حادثه‌ مهم در تاریخ انقلاب یعنی تسخیر لانه‌ جاسوسی در سال ۵۸ است. این کتاب پرکننده‌ یکی از خلأهای رسانه‌ای و تبلیغاتی ما است.

ایستگاهی برای خواندن و تعیین‌تکلیف 
خیابان روزولت که نام قبلی خیابان مفتح فعلی است، در بخشی از نام کتاب دیده می‌شود. نویسنده درباره‌ علت نام‌گذاری کتاب می‌گوید: «در‌واقع یک ایهام در آن به کار رفته است. وجه اول ایهام این است که منظور ما از ایستگاه خیابان روزولت، سفارت آمریکاست. مستحضرید پیش از پیروزی انقلاب، خیابان مفتح فعلی که ضلع شرقی سفارت آمریکا می‌شود، خیابان روزولت بوده. ایستگاه خیابان روزولت درواقع یکی از کارکردهای این ساختمان، یعنی عمارت مرکزی سفارت آمریکا، به عنوان یک ایستگاه اطلاعاتی بود که اسناد به خوبی این را به تصویر می‌کشد. وجه دوم این است که مسئله‌ روابط ایران و آمریکا یک موضوع منجمد‌شده در تاریخ نیست. این مسئله‌ای نیست که ما از آن عبور کرده‌ و تمام شده باشد.

بلکه یک مسئله‌ جاری است. همین الان هم روابط ایران و آمریکا به نوعی به تسخیر سفارت آمریکا برمی‌گردد. در اینجا، وجه دوم ایهام این است که مسئله‌ تسخیر سفارت آمریکا موضوعی است که رجال سیاسی یا فعالان حوزه‌ سیاسی و پژوهشگران این حوزه نمی‌توانند بی‌تفاوت از کنارش عبور کنند. باید حتماً تعیین‌تکلیف بکنند و موضع خودشان را مشخص کنند. درواقع، در سفارت آمریکا باید توقفی داشته باشند و موضع خود را روشن کنند؛ چراکه این یک مسئله‌ دنباله‌دار است که مسائل جاری ما را هم درگیر خودش کرده است.»

ایجاد زاویه دید ایرانی
محمد محبوبی درباره‌ علت رفتن به سراغ سوژه‌ای با این مختصات دو دلیل را بیان کرد و گفت: «در کتاب‌های تحلیلی که از اوایل دهه‌ ۶۰ انتشارشان شروع شد، بیشتر از زاویه‌ دید آمریکایی‌ها به موضوع نگریسته شده است. این ضعف باعث شده تسخیر سفارت آمریکا در سال ۵۸ به‌عنوان یک موضوع متمایز و نیازمند بررسی بیشتر مطرح شود. به عبارت دیگر، این واقعه یکی از مناطق محروم تاریخ‌نگاری ایران به شمار می‌آید که به آن پرداخته نشده است.

علاوه‌بر این، رهبر انقلاب در سخنرانی‌های متعدد به این موضوع اشاره کرده‌اند و لحن عتاب‌آمیز ایشان نشان‌دهنده‌ ضرورت درک این مسئله توسط مراکز اسنادی و پژوهشی کشور است. با این حال، شاهد تغییر خاصی در این زمینه نیستیم. این دو عامل در کنار هم موجب شده که این موضوع به نظر من یک موضوع ضروری و قابل پژوهش باشد و نیاز به نگارش یک کتاب مستند و پژوهشی که «زاویه‌ دید ایرانی»، جامعه‌ ایران و حتی دولت موقت و شورای انقلاب را به تصویر بکشد، احساس شود.»

متن کامل گزارش مریم فضائلی، خبرنگار گروه فرهنگ را در روزنامه بخوانید. همچنین گزارش «فرهیختگان» از جلسه رونمایی کتاب «ایستگاه خیابان روزولت» را در صفحه  نقدروز بخوانید.