پیروزی‌ها و شکست‌های ورزشکاران چطور باعث انسجام اجتماعی شد؟

فرهیختگان: دور افتخار زدن با پرچم روی تشک کشتی، اولین تصویری است که احساس یک خوشحالی جمعی، شادی ملی یا غرور ملی را در ذهن تداعی می‌کند. در این احساس جمعی حتی باخت هم معادله را تغییر نمی‌دهد، یک ملت یک احساس مشترک را تجربه می‌کند. مفهوم اصلی به قوت خود باقی است، آن هم یکدست شدن یک ملت برای اتفاق افتادن رویدادی است که منحصر به اوست.

برای ملت ایران، اهمیت این موضوع بعد از وقایع 1401 دوچندان هم شده است. رسانه‌های فارسی‌زبان با پروژه کارفرمایان‌شان، ضربه زدن به این امر ملی، شادی جمعی و حتی ناراحتی و غصه بعد از شکست را نشانه گرفته بودند تا اساسا چیزی به نام غرور ملی و یکپارچگی مردم شکل نگیرد. در این پروژه حتی خوشحالی کردن بعد از باخت ملی‌پوشان در مسابقه، تحسین می‌شد.

نکته مهم ماجرا این بود که براندازان تنها تضعیف ورزش ملی را کلید نزدند، این یکی از اهداف مهم بود. هدف مهم و اصلی‌تر پله‌پله ضربه زدن به یکپارچگی ملی بود. حالا که ایران از این جنگ علیه ملیت فاصله گرفته، رقابت‌های المپیک فرصت خوبی برای ترمیم آسیب‌های وارد شده به جامعه است. 

اگرچه کمپین تحریم ایران از کارزارهای ورزشی در 1401 موفق عمل نکرد اما نمی‌توان کتمان کرد تلاش برای ضربه زدن به امر ملی، تاثیری در جامعه ایرانی نداشته است. واقعیت این است شکاف‌های به‌وجود‌آمده در جامعه بعد از پاییز 1401 به‌طور کامل ترمیم نشده است اما از آن روزهای بحرانی فاصله زیادی گرفته است. در همین چهارچوب شروع رقابت‌های المپیک 2024 پاریس، شادی جمعی بعد از پیروزی‌ها و احساس خوشایند مردم از دور افتخار قهرمان با پرچم، باز هم حس خوبی به مردم می‌دهد.

این نشان می‌دهد از بخش زیادی از فضای برساخته در جامعه ایرانی در روزهای اوج بحران پاییز 1401 فاصله گرفته‌ایم. واقعیت این است شادی جمعی یا حتی ناراحتی بعد از شکست، اثری اجتماعی دارد که ماندگارتر از خوشحالی جمعی بعد از کسب مدال و کسب عنوان قهرمانی است. اگر جامعه بتواند این اثر اجتماعی را حفظ کند، تاثیر مستقیم و مثبتی در حس یکپارچگی ملت می‌گذارد و آن را در بحران‌هایی که ملت را به پرتگاه شکاف و دودستگی می‌برد، بیمه می‌کند. 

برای جامعه ایرانی که پاییز1401 را تجربه کرده و البته در انتخابات نیز با کاهش مشارکت و عدم حضور بخشی از جامعه مواجه بوده، استفاده مثبت از احساس غرور و شادی جمعی می‌تواند کمک موثری در ترمیم این شکاف ایفا کند. برای ترمیم این شکاف‌ها و تقویت امر ملی، ورزش و اثر اجتماعی آن یک امکان است.

پس از آن رویدادهای داخل کشور که در آن می‌شود یک خیر عمومی را دید هم بار ترمیم این شکاف را به عهده می‌گیرند. هراتفاق، رویداد یا مساله‌ای که این احساس را به مردم یک جامعه منتقل کند که آنها بخشی از یک ملت و کشور هستند، در این مسیر اثرگذار است. این احساس در مسائل محیط‌زیستی هم خود را به خوبی نشان می‌دهد.

ترمیم این موضوع به‌مرور اثر خود را در دیگر شئون جامعه نیز می‌گذارد. جامعه‌ای که به همه رویدادهای رخ داده در کشورش اهمیت دهد، طبیعتا به انتخابات که مهم‌ترین کارزار سیاسی در کشور است نیز بی‌تفاوت نخواهد بود. حالا شاید بهترین فرصت برای نظام حکمرانی در جهت پررنگ‌کردن این امر در میان طیف‌های جامعه است.

حتی اگر هدف‌گذاری این باشد که میزان مشارکت در انتخابات بعدی افزایش پیدا کند، استفاده مثبت و توجه به پررنگ‌کردن خیرهای عمومی از طریق رویدادهای کوچک ملی و ایستادن روی آنها بدون زیاده‌روی و بیرون‌زدگی نیز می‌تواند کارکرد مثبتی برای جامعه داشته باشد و البته باید به این موضوع هم توجه کرد که در بیرون از مرزها همچنان این تلاش‌ برای ضربه زدن به هرچیزی که رنگ و بوی ملی شدن بدهد، ادامه خواهد داشت. 

نکته مهم دیگر این است که تقویت هرچه بیشتر ورزش همگانی و سرمایه‌گذاری بیشتر در این حوزه نیز می‌تواند تاثیر مستقیمی در تقویت امر ملی داشته باشد. علاوه‌براین جایگاهی که ورزشکار بعد از قهرمانی پیدا می‌کند و تصویری که در جامعه از او ایجاد می‌شود، می‌تواند در ترغیب افراد برای ورود به این حوزه نیز تاثیر‌گذار باشد، یعنی علاوه‌براینکه دور افتخار آن ورزشکار احساس غرور ملی را به جامعه پمپاژ می‌کند، تصویر قهرمانانه او منجر می‌شود جوانان برای حضور در این عرصه‌ها ترغیب شوند؛ چراکه آنها نیز به دنبال تجربه این احساس خوشایند و کسب این غرور ملی در جامعه هستند.

برای بررسی بیشتر آثاری که کارزارهای ورزشی‌ می‌تواند بر تقویت امرملی در جامعه بگذارد و اقداماتی که می‌توان انجام داد، با سیدحسین شهرستانی، جامعه‌شناس گفت‌وگو کردیم که در ادامه می‌خوانید. 

متن کامل گزارش گروه نقد روز را در روزنامه فرهیختگان بخوانید.