قیمت بنزین و وعده شوک‌درمانی آرام!

فرهیختگان: با نزدیک شدن به روز جمعه 15 تیرماه، تبلیغات دو کاندیدای دور دوم انتخابات ریاست‌جمهوری هر روز حساس‌تر از قبل می‌شود. در این میان، برخی اظهارات کاندیداها یا نمایندگان آنها به سرعت جنجال برانگیز شده و سوال‌های زیادی برای مردم و کارشناسان ایجاد می‌کند.

یکی از این موضوعات حساس، مساله پاسخ سیاستی هر دو کاندیدا به مساله 1- ناترازی حوزه انرژی و 2- بی‌عدالتی در برخورداری در مصرف است. این موضوع موجب شده دو کاندیدا مباحثی را در این حوزه مطرح کنند که انتهای این مباحث چیزی جز شوک‌درمانی نیست. اتفاقی که در آبان ماه 1398 بدون در نظر گرفتن تبعات اجتماعی و امنیتی آن انجام شد و خسارت جانی، مالی و امنیتی گسترده‌ای بر جای گذاشت.

نگاهی به اظهارات دو کاندیدا درخصوص حوزه انرژی نشان می‌دهد هر دو کاندیدا گرچه دیدگاه نهایی خود را به طور شفاف بیان نمی‌کنند، اما آنچه از مباحث و اظهارات پراکنده آنها برداشت می‌شود این است که ما باید با شوک‌درمانی به مساله انرژی پاسخ دهیم.

این درحالی است که به اعتقاد کارشناسان، مساله انرژی در ایران به یک امر پیچیده اقتصادی-اجتماعی تبدیل شده و حل آن نیازمند اتخاذ یک بسته سیاستی و اصلاح تدریجی قیمت‌هاست. به عبارتی، صرف سپردن قیمت انرژی به بازار یا آزادسازی یکباره آن همچون آبان 98، تجربه‌ای است که طی نیم قرن اخیر به جز خسارت، عایدی دیگری برای کشور نداشته است، درحالی‌که اصلاحات تدریجی قیمت به همراه اصلاحات غیرقیمتی اثرگذار بر مصرف، راهکار کم‌هزینه‌تر با آثار مثبت بلندمدت‌تری است. 

 یکی از نکات قابل تامل و محل ابهام در طرح وان جلیلی این است که در این طرح تکلیف قیمت مشخص نیست، به عبارتی درحالی‌که در طرح‌های شبیه به طرح وان که از سوی کمیسیون انرژی مجلس و از سوی اقتصاددانان دانشگاه شریف ارائه شده، هر دو بر واقعی شدن قیمت انرژی و حذف یارانه پنهان تاکید کرده‌اند، این درحالی است در طرح سعید جلیلی علاوه‌بر آنکه بر آزادی عمل مردم در فروش وان تاکید شده، در همین حال گفته شده با این کار نه خلق پولی می‌شود نه مثل شرایط فعلی با وجود افزایش قیمت‌ها، یارانه نقدی پرداختی ثابت خواهد ماند. 

درواقع ابهام اصلی طرح وان در اینجاست که سازوکار طرح‌های مشابه وان جلیلی بر چند اصل استوار هستند؛ 1- توزیع عادلانه یارانه انرژی، 2- کشف قیمت در بازار، 3- اعطای حق انتخاب به مردم و 4- مصرف بهینه. 

این درحالی است که در طرح وان جلیلی از طرفی گفته می‌شود قیمت حامل انرژی در وان، قیمت مصوب دولت خواهد بود، از سویی گفته می‌شود با این کار پولی خلق نخواهد شد و درنهایت گفته می‌شود یارانه مردم (عایدی مردم از طرح وان) با افزایش تورم، تعدیل خواهد یافت و ثابت نخواهند ماند. به عبارتی این طرح در کنار اینکه مساله توزیع برابر را حل می‌کند اما سازوکارش در مقابل چالش کسری بودجه و ناترازی مشخص نیست.

هم طرفدار کاهش ناترازی است، هم طرفدار افزایش سهم‌بری مردم بدون تشدید کسری بودجه دولت بوده و هم بر عدالت در برخورداری تاکید می‌کند. اینها همه مواردی هستند که دولت را مجبور به افزایش قیمت انرژی خواهند کرد؛ چراکه لازمه برخورداری مردم از انرژی بدون تشدید کسری بودجه دولت و تشدید ناترازی، تعدیل قیمت انرژی است.

درنهایت اینکه شاکله اصلی طرح وان که به‌طور همزمان از سوی اقتصاددانان دانشگاه شریف و کمیسیون انرژی مجلس نیز مطرح شده، افزایش یکباره و شوک‌درمانی در قیمت است، درحالی‌که طرح وان جلیلی در این موضوع ساکت بوده است. 

مسعود پزشکیان نیز در حوزه انرژی اظهارات متناقضی دارد. نسخه پزشکیان افزایش قیمت بنزین، گازوئیل، برق‌ و حذف یارانه بر مصرف است، یعنی ادامه سیاست تعدیل ساختاری. درمجموع به دلیل گردهمایی کارشناسان و سیاسیون با تفکرات مختلف و بعضا متناقض در ستاد پزشکیان و مهم‌تر از آن، عدم اشراف حداقلی شخص پزشکیان بر کلیات مباحث اقتصادی، در صورت پیروزی احتمالی ایشان در انتخابات آتی، رفت و برگشت‌ها (تصمیم و بازگشت از تصمیم) در حوزه‌های مختلف ازجمله در حوزه‌های حساس همچون حامل‌های انرژی و بنزین به شدت می‌تواند برای کشور خطرساز باشد. 

متن کامل این گزارش را در صفحه اقتصادی روزنامه فرهیختگان بخوانید.