گروسی از مسافران پای ثابت تهران است،دبیر کل آژانس این بار به دنبال چه بود؟
زهرا طیبی- علی ملکی، گروه نقد روز: گروسی در آخرین سفر به تهران در اسفند 1401، با بهانه ادعای غنی‌سازی 84 درصدی ایران آمدکه البته با اسناد ادعایی ایران، خلاف بودن آن ثابت شد. گروسی البته در ادامه اقدامات حاشیه‌ساز خود بعد از این سفر هم سعی کرد دستاوردهای خود از سفر به تهران را بزرگنمایی کند و ادعاهایی نه‌چندان درست در این باره مطرح کرد. رئیس آژانس بین المللی انرژی اتمی البته سابقه روشنی در مطرح کردن ادعاهایی با تم و انگیزه‌های سیاسی درمورد فعالیت هستهای ایران دارد. همین هم باعث شده مقامات ایرانی در واکنش به اظهارات رئیس آژانس مدام این گزاره را مطرح کنند که «رئیس آژانس نباید تحت تاثیر قدرت‌های سیاسی» قرار بگیرد.
میزبانی نصف‌جهان از کنفرانس بینالمللی هستهای
اولین کنفرانس بینالمللی علوم و فنون هستهای ۲۰۲۴ و سی‌امین کنفرانس ملی هستهای از ۱۷ تا ۱۹ اردیبهشت در‌حالی در اصفهان برگزار می‌‌شود که رافائل گروسی، مدیرکل آژانس بینالمللی اتمی و دانشمندانی از کشورهای مختلف دنیا میهمانان ویژه آن هستند. گروسی در بدو ورود به تهران مورد استقبال بهروز کمالوندی، سخنگوی سازمان انرژی اتمی قرار گرفت. وی همچنین با علی باقری، معاون سیاسی وزیر امور خارجه و سپس با حسین امیرعبداللهیان، وزیر امور خارجه کشور دیدار و رایزنی کرد. گروسی در این سفر دو روزه قرار است برای شرکت در اولین کنفرانس بینالمللی هستهای به اصفهان سفر کند و ضمن دیدار و مذاکره با محمد اسلامی، رئیس سازمان انرژی اتمی در نشست خبری پاسخگوی سوالات خبرنگاران و رسانه‌‌های جمعی باشد. از طرفی محل برگزاری این کنفرانس در اصفهان به‌دلیل میزبانی از یکی از مهم‌ترین سایت‌‌های هستهای کشور (UCF) نیز از اهمیت بالایی برخوردار است.
تشدید تنش‌‌ها میان ایران و اسرائیل، نگرانی استفاده از سلاح اتمی را در صحنه بین‌‌الملل شدت بخشید و از همین رو گمان می‌‌رود که رسیدگی به این موضوع یکی از اهدف سفر مدیر آژانس به ایران باشد.
10 برابر بیشتر نظارت داریم اما همچنان گله‌‌مندیم!
گروسی در اسفندماه گذشته اعلام کرده بود این سفر برای جلوگیری از انحراف در روابط ایران و آژانس صورت خواهد گرفت. وی همچنین از دسترسی محدود آژانس بینالمللی انرژی اتمی به تاسیسات ایران ابراز نگرانی کرده و گفته بود: «این موضوع بر گمانه‌‌زنی‌ها در مورد برنامه هستهای تهران افزوده است. چیزهای زیادی وجود دارد که باید درباره آن شفاف‌سازی شود و به همین دلیل است قصد دارم به‌زودی به ایران سفر کنم.» البته این در حالی است که آژانس ۱۰ برابر بیشتر از دیگر کشورهای عضو ان‌پی‌تی (پیمان منع گسترش سلاح‌های هستهای) بر تاسیسات ایران نظارت دارد.
پنجمین سفر گروسی به تهران در دولت سیزدهم
آخرین‌بار اسفند سال 1401 بود که گروسی برای پیگیری ماجرایی که از جانب یکی از کارشناسان آژانس مطرح شده بود، وارد تهران شد. ماجرای ادعای غنی‌سازی 84 درصدی ایران آن زمان و برمبنای اشتباه یکی از کارشناسان آژانس مطرح شده بود که البته جزئیات این گزارش را در رسانه‌ها منتشر کرد که با واکنش ایران همراه شد و ایران اسناد خود برای رد ادعای مطرح شده را به آژانس ارائه داد. با این حال رئیس آژانس انرژی اتمی برای گفتوگو و مذاکره که یکی از محورهای آن موضوع غنی‌سازی 84 درصدی بود، راهی تهران شد. بعد از پایان این سفر و بازگشت گروسی به وین، ایران و آژانس بیانیه مشترکی در مورد ادامه همکاری و فعالیت‌ها صادر کردند، در بخشی از این بیانیه به این موضوع اشاره شد که تعاملات ایران و آژانس در چهارچوب پادمان همچنان ادامه پیدا خواهد کرد. همچنین ایران به این موضوع نیز اشاره کرد حاضر است، در چهارچوب پادمان «همکاری و ارائه اطلاعات و دسترسی» صوت گیرد. گروسی پس از بازگشت از این سفر و در مورد ادعای غنی‌سازی 84 درصدی، اظهارداشت ابهاماتی که در مورد پرونده ادعای غنی‌سازی ایران وجود داشته برطرف شده است.
من سیاسی‌‌کار نیستم
علی‌رغم پایبندی کامل ایران به تعهداتش درخصوص برنامه‌‌های هستهای، آژانس بارها نسبت به اعمال فشار به ایران اقدام کرده و تعهدات هسته‌‌ای‌‌مان را زیر سوال برده است. وی در فروردین‌‌ماه سال‌جاری در گفت‌‌وگویی برجام را «پوسته‌‌ای خالی» خواند که طرفین به آن پایبند نیستند. گروسی در این گفتوگو اشاره‌‌ای به بدعهدی‌‌های آمریکا و کشورهای اروپایی نکرد. وی در‌عین‌حال مستقیما از برنامه‌‌های هستهای ایران انتقاد کرده و ضمن تاکید بر اینکه ایران به‌سمت افزایش غنی‌سازی حداکثری حرکت می‌کند، گفت: «برنامه هستهای ایران جنبه‌های مختلف دارد و بسیار پیچیده شده است.» در طول سال‌‌های اخیر ایران همواره تعاملات سازنده و نزدیکی با آژانس داشته و رفع سوءتفاهمات در زمینه‌‌های هستهای را در اولویت امور قرار داده است. گروسی همچنین ایراداتی نسبت به حقوق قانونی ایران در برابر بازرسان آژانس وارد کرده و گفته بود: «بازرسان آژانس اتمی باید قادر باشند با اختیارات کامل وظایف بازرسی خود را در ایران انجام دهند.»
ادعای تکراری میهمان همیشگی
از جمله سیاسی‌‌کاری‌های دیگر گروسی، ارائه گزارش‌‌های جهت‌‌داری است که حتی رسانه‌‌هایی مثل رویترز نیز آن را بازتاب گسترده می‌‌دهند و به این ترتیب تبلیغات منفی گسترده‌‌ای علیه ایران صورت می‌گیرد. رافائل گروسی در آخرین نشست فصلی شورای حکام آژانس که در وین تشکیل شد اظهارات جهت‌‌دارش را با بیان اینکه «در ایران با چالش‌های فزاینده‌ای مواجه هستیم» آغاز کرد و گفت: «ذخایر اورانیوم غنی‌شده ایران همچنان در حال افزایش است، حتی اگر سطح اورانیوم غنی‌شده تا ۶۰ درصد اندکی کاهش یافته باشد.» مدیرکل آژانس بینالمللی انرژی اتمی در آخرین اظهاراتش مدعی شد که ایران «چند هفته، نه چند ماه» با در اختیار داشتن اورانیوم غنی‌شده کافی برای ساختن یک بمب اتمی فاصله دارد. اما به معنای این نیست که ایران سلاح اتمی دارد یا در این فاصله زمانی در اختیار خواهد داشت.
با توجه به تاکیدات مقامات کشورمان درخصوص برخوردهای حرفه‌ای و بی‌‌طرفانه با برنامه‌‌های هستهای به نظر میرسد آژانس بینالمللی اتمی هم گرفتار استانداردهای دوگانه در برخورد با کشورها شده است.
افزایش ذخیره‌سازی اورانیوم غنی‌شده یکی از محورهای احتمالی گفت‌وگوی گروسی در تهران
حالا با وقفه‌ای تقریبا یک‌ساله روز گذشته گروسی برای شرکت در اجلاس در کنفرانس علوم و فنون هستهای ایران وارد تهران شد. اگرچه این سفر از پیش برنامه‌ریزی شده بود اما گروسی در شرایطی وارد تهران شد که در آخرین مورد بعد از پاسخ ایران به رژیم، آژانس مدتی فعالیت‌های خود را به‌خاطر نگرانی از حمله احتمالی رژیم به مراکز هستهای ایران، تعلیق کرد. علاوه‌براین زمزمه‌هایی که از احتمال از سرگیری مذاکرات میان آمریکا و ایران مطرح شده احتمالا از موضوعاتی خواهد بود که در سفر اخیر گروسی به تهران موردتوجه قرار خواهد گرفت. جدای از این مسائل اختلاف ایران و آژانس در سه پرونده ادعایی نیز ازجمله موضوعاتی خواهد بود که به نظر میرسد در سفر گروسی به تهران مورد اشاره دوطرف قرار می‌گیرد. آژانس در اسفند ماه 1402 در گزارشی درمورد فعالیت‌های هستهای ایران، تلویحا به این موضوع اشاره کرده بود که غنی‌سازی 60 درصدی ایران، کاهش داشته است اما همچنان به این امر پرداخته بود که ذخایر اورانیوم غنی‌شده ایران در حال افزایش است. گروسی در گزارش خود تاکید کرد ایران ذخایر غنی‌سازی اورانیوم 60 درصدی را از اوایل آبان‌ماه 6.8 کیلوگرم کاهش داده است و البته به این موضوع نیز اشاره کرده که ایران به دنبال ساخت سلاح‌هسته‌ای نیست و اقدامی هم در این رابطه انجام نداده است اما همچنان نگرانی وجود دارد که ایران می‌تواند اقدام به ساخت سلاح‌هسته‌ای کند.
سفر گروسی در آستانه برگزاری نشست شورای حکام و ماجرای مذاکرات
در تقریبا دوسال اخیر و حتی از شهریور 1401 که مذاکرات و گفت‌وگوهای نهایی ایران با میانجگری اروپایی‌ها به نتیجه نرسید هیچ گاه ارسال پیام‌ها میان ایران و طرف آمریکایی قطع نشد و در این مدت مذاکراتی میان دو طرف جریان داشت. اگرچه ممکن است محور برخی از گفت‌وگوهای دوطرف صرفا روی احیای برجام نبوده باشد، اما بیشتر تمرکز دو طرف روی انجام مذاکراتی با هدف دریافت امتیازات کوتاه‌مدت بودند. برای مثال در آخرین نمونه ایران و آمریکا روی آزادسازی زندانیان دوتابعیتی و در نقطه مقابل آزادسازی شش میلیارد از پول‌های بلوکه‌شده ایران توافقی امضا شد. با این حال و با توجه به اینکه تقریبا کمتر از شش ماه تا انتخابات ریاست‌جمهوری آمریکا باقی نمانده است، این احتمال وجود دارد که دولت بایدن به دنبال به نتیجه رساندن توافق دیگری با ایران باشد تا با توجه به نگرانی‌ها درمورد غنی‌سازی ایران بتواند گفت‌وگوهایی درمورد شرایط منطقه‌ای با ایران نیز ترتیب دهد، براین اساس سفر گروسی به تهران را می‌توان در چهارچوب مذاکرات ایران و آمریکا برای بازگشت به برجام موثر دانست؛ چراکه رئیس آژانس بینالمللی همواره و بعد از کاهش تعهدات ایران برمبنای توافق برجام همواره سعی کرد با اعمال فشار و تحت نفوذ قدرت‌های غربی و با اظهار نگرانی درمورد برنامه هستهای ایران و ساخت سلاح هستهای ایران را برای حضور پای میز مذاکره و پذیرش شروط طرف غربی تحت فشار قرار دهد.
فرصت حل پرونده اختلافی ایران و آژانس
سال 98 آژانس برمبنای گزارش رژیم‌صهیونیستی، ادعاهایی در مورد چهار مکان فعالیت ایران مطرح کرد و ادعا کرد فعالیت این چهار مکان خارج از چهارچوب پادمان است. یکی از این مکان‌ها فعالیت در آزمایشگاه غنی‌سازی جابربن‌حیان بود که طی مذاکرات و رایزنی‌های ایران با آژانس پرونده مطرح‌شده درمورد این مکان بسته شد. پس از سفر گروسی به تهران در اسفند ماه نیز پرونده آژانس درمورد آباده بسته شد و در گزارش نشست شورای حکام در خرداد ماه 1402 به این موضوع اشاره شد که با توجه به بررسی بازرسان، پرونده ادعایی درمورد ذخیره اورانیوم در آباده نیز بسته شده است. با این حال در آخرین گزارش آژانس در اسفند 1402 همچنان اظهارات درمورد دو مکان ادعایی در منطقه ورامین و تورقوزآباد مفتوح است و احتمالا یکی از محورهای سفر گروسی به تهران گفتوگو حول پرونده‌های باقی‌مانده در آژانس است. شورای حکام البته در آخرین گزارش خود همچنان ادعاهای سیاسی خود در این رابطه را مطرح کرده و مدعی شد ایران «توضیحات فنی معتبری» برای وجود «ذرات اورانیوم با منشأ انسانی در ورامین و تورقوزآباد» به آژانس ارائه نکرده است. ایران هم در واکنش به این گزارش توضیحات خود را ارائه کرده اما به‌نظر میرسد همچنان ادعاها با رنگ و بوی سیاسی درمورد فعالیت هستهای ایران به قوت خود باقی است.
جهت دیدن متن کامل گزارش، اینجا را بخوانید.
مطالب پیشنهادی
