به گزارش «فرهیختگان»، هرچند در زمان اجرای برجام توسط همه طرف‌ها ازجمله ایالات‌متحده هم جابه‌جایی و انتقال پول از مسیر بانکی برای ما دشوار بود و برای مثال در سال 95 و 96 حدودا 75درصد تجارت خارجی ایران از مسیر صرافی‌ها انجام می‌شد اما با بازگشت تحریم‌ها و کلید خوردن سیاست فشار حداکثری از اردیبهشت 97، همان خطوط محدودی که فعال بودند هم بسته شد و عملا ایران امکان استفاده از مسیرهای رسمی بانکی در تجارت خارجی خود را مخصوصا با کشورهای نزدیک به ایالات‌متحده ازجمله کره‌جنوبی از دست داد. از آن زمان تاکنون علاوه‌بر عدم امکان تجارت بانکی، معضل دیگری هم گریبانگیر ایران شده و آن هم بلوکه شدن پول‌های ایران به‌دلیل تحریم بانک مرکزی از سوی آمریکاست، تحریمی که در چندین نوبت و با تگ‌های مختلفی ازجمله SDGT که همان تگ تروریستی است، تشدید شد و حالا حدود 9.5 میلیارد دلار از پول‌های ایران در کره‌جنوبی، 2 میلیارد دلار در ژاپن و البته قدری بیشتر از دو برابر این مجموعه هم در اروپا بلوکه شده و امکان استفاده از آنها برای ایران وجود ندارد.
پول‌های بلوکه‌شده ایران 7 + 1.5 میلیارد دلار
درخصوص کره‌جنوبی که موضوع اصلی این نوشتار است و در این مدت هم بیشترین بحث پیرامون این کشور بوده، حدود ۷ میلیارد دلار پول حاصل از فروش نفت و میعانات ایران در دو بانک مستقر در سئول به نام‌های بانک صنعتی کره و ووری بانک مسدود است و علاوه‌بر آن، به گفته یونهاپ، از شهریور سال ۱۳۹۸، حدود 1/5 میلیارد دلار هم در شعبه بانک ملت ایران در سئول بلوکه شده و امکان انتقال آن وجود ندارد.
طی حدود 30 ماه گذشته، مذاکرات فراوانی میان مقامات رسمی ایران اعم از بانک مرکزی، وزارت امورخارجه و حتی وزارت بهداشت با طرف کره‌ای برای آزادسازی تمام یا بخشی از این پول انجام گرفته است اما حتی یک دلار هم آزاد نشده و همچنان مذاکرات در یک کوچه بن‌بست ادامه دارد.
کره‌ای‌ها هیچ‌کدام از پیشنهادهای ایران، حتی تهاتر را نپذیرفتند
مساله جالبی که رئیس اتاق بازرگانی ایران مطرح می‌کند این است که کره‌ای‌ها در2.5 سال گذشته همه پیشنهادهای ایران اعم از تهاتر و... را رد کرده‌اند و هیچ‌کدام از مذاکرات بخش دولتی و خصوصی به نتیجه نرسیده است. او می‌گوید: «پیشنهادهای متعددی به کره‌ای‌ها برای بازگرداندن پول‌های ایران داشته‌ایم، یکی از پیشنهادهای ما بحث تهاتر این پول با کالاهایی مانند خودرو، مواد اولیه، لوازم‌خانگی، قطعات خودرو، پتروشیمی و کاغذ و پزشکی و... بوده است. علاوه‌بر این پیشنهاد دادیم در هر دو کشور بخش خصوصی و اتاق‌های بازرگانی موضوع تهاتر را دنبال کنند تا مشمول تحریم‌ها قرار نگیرند اما کره‌ای‌ها موافقت نکردند و گفتند از آنجا که این پول متعلق به بانک مرکزی ایران است، نمی‌توان از این مسیر، این اقدام را انجام داد.»
کره‌ای‌ها مطیع 100 درصدی دفتر اوفک در سئول
چنین چالشی که قبلا هم گفته بودیم ناشی از دو عامل «ترتیبات قانونی–مالی کره‌جنوبی و وابستگی به سیستم مالی آمریکا» در وهله اول و از آن مهم‌‌تر مساله حضور و نظرات آفسیر اوفک در سئول و عدم صدور مجوز برای انتقال پول‌های ایران در سئول است، در این ماه‌ها آنقدر جدی بوده که حتی امکان استفاده از این پول‌های بلوکه‌شده برای مصارف بشردوستانه را نیز مهیا نکرده است، به‌گونه‌ای‌که وقتی ایران بنا داشت از این پول‌ها برای پرداخت حقوق اشتراکی و قراردادی سازمان بهداشت جهانی هم استفاده کند، باز هم کره‌ای‌ها اعلام کردند که امکان چنین انتقالی را ندارند و انتقال حتی 50 میلیون دلار که حدود یک 200ام کل پول بلوکه‌شده ایران می‌شود نیز امکان‌پذیر نیست. این 50 میلیون دلار همان مبلغی است که قرار بود ایران برای حضور در فرآیند ساخت واکسن کرونا به سازمان بهداشت جهانی بپردازد و چندین و چند هفته با طرف کره‌ای برای انجام آن مذاکره انجام شد اما با وجود موافقت اولیه، آنها حتی از انجام این کار هم خودداری کردند و نشان دادند که تحریم‌های آمریکا با تمام توان شامل تجارت بشردوستانه و دارویی می‌شود و کره‌جنوبی هم به‌صورت صددرصدی به آن پایبند است.
توقیف نفتکش کره‌ای، اموال بلوکه‌شده و مذاکرات بی‌نتیجه
دقیقا یک هفته پیش و در زمانی که تمامی مسیرهای مذاکره با کره‌جنوبی به بن‌بست رسیده بود، نیروی دریایی سپاه پاسداران یک فروند شناور کره‌جنوبی با نام تجاری «هانکوک چیمی» حامل ۷ هزار و ۲۰۰ تن موادشیمیایی نفتی را به‌دلیل نقض پروتکل‌های زیست‌‌محیطی و با حکم دادستانی توقیف کرد، اتفاقی که در بسیاری از رسانه‌های جهان تحت‌عنوان اقدامی برای مقابله با بدعهدی‌های کره‌جنوبی توصیف شد.
پس از این اقدام بود که کره‌ای‌ها به جنب‌وجوش افتادند تا راهی برای رفع مشکل خود بیابند و ازاین‌رو معاون وزیر امورخارجه خود را در صدر هیاتی دیپلماتیک راهی تهران کردند تا شاید چالش‌های فیمابین از مسیر دیپلماتیک مرتفع شود. در این سفر که طی دو روز گذشته انجام شد، مذاکراتی میان طرف کره‌ای و مقاماتی از وزارت امورخارجه و بانک مرکزی ایران صورت گرفت. ازجمله این گفت‌وگوها دیداری بود که عبدالناصر همتی، رئیس‌کل بانک مرکزی با چوی جونگ‌کان، قائم‌مقام وزیر امورخارجه کره‌جنوبی داشت و موضوع بحث هم همان پول‌های بلوکه‌شده در کره بود. در این دیدار با وجود اینکه مذاکرات مفصلی انجام شد اما نتیجه درخوری به دست نیامد و همتی پس از این جلسه دوباره از گره زدن موضوع از جانب سئول به طرف سوم یعنی ایالات‌متحده انتقاد کرد. این اظهارنظر دقیقا مشابه واکنشی بود که عباس عراقچی روز یکشنبه نسبت به مواضع طرف کره‌ای اتخاذ کرد و گفت که آنها عزم سیاسی برای آزادسازی اموال ایران را ندارند.
چرا مذاکرات اخیر به نتیجه نرسید؟
حالا اما یک سوال مهم در این میان مطرح است، و آن اینکه چرا کره‌ای‌ها همچنان نمی‌خواهند یا نمی‌توانند پول‌های ایران را آزاد کنند تا شاید مشکل خودشان درخصوص توقیف نفتکش هم تسهیل شود و فرآیند اداری و رسیدگی حقوقی به تخلف «هانکوک چیمی» با حسن‌نیت بیشتری از جانب تهران پیگیری شود؟
برای پاسخ به این سوال باید صرف‌نظر از موضوع تحریم‌ها، تداوم حضور ترامپ در کاخ سفید، بهانه‌هایی چون تگSDGT و فشار اوفک و... یک مساله سیاسی را هم مدنظر قرار داد و به آن توجه کرد.
جو بایدن از ابتدای بهمن‌ماه که تنها 7 روز با آن فاصله داریم، وارد کاخ سفید خواهد شد. با تشکیل دولت جدید، موعد عمل به وعده‌های او فرا خواهد رسید و او باید برنامه‌های از پیش تعیین‌شده ازجمله وعده بازگشت به توافق هسته‌ای با ایران را عملیاتی کند. در این میان اما با توجه به اینکه نه او تمایل دارد که دستاوردهای ترامپ در مواجهه با ایران را از دست دهد و نه منتقدانش در آمریکا اجازه چنین اقدامی به او خواهند داد، احتمال این می‌رود که او بخواهد در چند هفته اول به جای بازگشت سریع به برجام، مذاکراتی با تهران داشته و در ذیل آنها تاجایی که ممکن است از ایران امتیاز گرفته و در مقابل برخی، چند اقدام کوچک و کم‌تاثیر انجام دهد. یکی از این اقدامات که در‌واقع کم‌هزینه‌ترین اقدام برای بایدن خواهد بود و احتمالا امیدوار است که در‌مقابل آن باج سنگینی از تهران بگیرد و آن را به‌عنوان یک اقدام بزرگ به ما بفروشد، صدور دستور آزادسازی پول‌های بلوکه‌شده در کره و ژاپن است، رقم قابل‌توجهی که شاید هرکسی را وسوسه کند و از نگاه‌های آرمانی و مطالباتی اصلی جدا سازد. ازاین‌رو باید گفت که در نگاه طرف آمریکایی استفاده از امتیاز پول‌های بلوکه‌شده برای توافق با ایران یک فرصت بسیار مناسب و مساعد برای قانع کردن ایران و جلوگیری از مطالبه رفع تمامی تحریم‌هاست و البته در نگاه ایران یک دام بزرگ برای تداوم دشمنی و حفظ فشار حداکثری در میدان عمل.
نقشه راه ایران چه باشد؟
آن‌طور که در خبرها آمده، روزانه حدود ۶ کشتی متعلق به کره‌جنوبی از تنگه هرمز می‌گذرد، خط انتقالی که ۷۰درصد واردات نفت کره‌جنوبی را تشکیل می‌دهد و لذا حفظ امنیت این مسیر برای آنها از اهمیت بالایی برخوردار است. در این میان کارشناسان معتقدند با توجه به اینکه کره‌ای‌ها با مسدود کردن رقم هنگفتی از پول‌های ایران رسما امنیت اقتصادی ما را هدف قرار داده‌اند، حتما مقابله‌به‌مثل یک راه هم‌سطح با اقدام سئول تلقی می‌شود و لذا باید مسیر درپیش گرفته‌شده تداوم یافته و پافشاری تا آنجا ادامه داشته باشد که کره‌جنوبی در قبال امن بودن مسیر انتقال انرژی خود، اموال بلوکه‌شده ایران را آزاد کرده و به تهران منتقل کند.
از طرفی گره زدن این فرآیند به پرونده مذاکراتی ایران و ایالات‌متحده از آن خطاهای راهبردی و بزرگی است که می‌تواند منافع کشور را در بلندمدت تحت‌تاثیر قرار داده و عملا مساله‌ای به نام «رفع تحریم» را منتفی سازد. ازاین‌رو احتمالا باید اجماع سیاسی و دیپلماتیک در تهران بر این قرار بگیرد که پرونده روابط ایران با کره‌جنوبی، اعم از ماجرای نفتکش و پول‌های مسدودشده، از پرونده مذاکرات مربوط به برجام و توافقات سیاسی میان تهران با واشنگتن جدا شود و هرکدام مسیر اختصاصی خود را طی کند.
در این دو مسیر کره‌جنوبی مسئولیت رفع مشکل خود با آفسیر اوفک در سئول را برعهده خواهد داشت و واشنگتن چگونگی بازگشت سریع به برجام و رفع همه تحریم‌های اعمال‌شده پس از اردیبهشت 97 در قبال توقف فعالیت‌های شتاب‌گرفته در صنعت هسته‌ای ایران.