عضو هیات‌علمی دانشکده مطالعات جهان دانشگاه تهران در گفت‌وگو با «فرهیختگان»: 
به گزارش «فرهیختگان»، فواد ایزدی، کارشناس مسائل آمریکا و عضو هیات‌علمی دانشکده مطالعات جهان دانشگاه تهران با اشاره به جایگاه شفافیت در ساختار سیاسی و اجتماعی ایالات‌متحده به «فرهیختگان» می‌گوید: «ایده شفافیت آرای نمایندگان که چند وقتی است در مجلس ایران مطرح است، سال‌هاست در کنگره آمریکا عملیاتی شده و در آنجا برای هر موضوعی که رای‌گیری می‌شود رای تک‌تک نمایندگان مشخص است و مردم در جریان قرار می‌گیرند که هر نماینده به چه صورتی رای داده است.»
ایزدی در حوزه درآمدی نیز سیستم مالیاتی آمریکا را خیلی شفاف‌تر از سیستم مالیاتی ایران می‌داند و اینطور توضیح می‌دهد که در این کشور نقل‌وانتقال‌های مالی و دریافتی‌هایی که فرد در طول سال دارد همگی ثبت شده و مالیات همه آنها محاسبه می‌شود و اساسا از این جهت که تمامی موارد ثبت می‌شود و به‌واسطه شفافیتی که در این حوزه وجود دارد، فرار مالیاتی بسیار دشوار است.
به گفته این کارشناس مسائل آمریکا در این کشور سیستم به نوعی طراحی شده که اگر شما پولی به کسی بدهید به‌نفع شماست که این موضوع را اعلام کنید چون اگر اعلام نکنید به‌عنوان ثروت خودتان حساب می‌شود و به این ترتیب مالیات بیشتری پرداخت می‌کنید ولی اگر پول به هر عنوان در اختیار فرد دیگری قرار گرفته باشد، شما مسئول مالیات آن پول نیستید. لذا بده‌وبستان‌های مالی الزاما به نفع فردی که پول را دریافت می‌کند، نیست و این فرآیند در سایه شفافیت شکل می‌گیرد. عضو هیات‌علمی دانشکده مطالعات جهان دانشگاه تهران قائل به آن است که آمریکا اگرچه مشکلات متعددی دارد، در این حوزه نسبت به خیلی از کشورها بهتر عمل کرده و از این جهت، می‌توان اینطور عنوان کرد که یکی از دلایل پیشرفت‌های این کشور در برخی دوره‌ها، جدیتی است که در این حوزه به خرج داده شده و دقت عملی است که در این باره صورت گرفته.
ایزدی تاکید می‌کند که در این بستر، برخی مواقع حتی درباره فعالیت‌هایی که معمولا خلاف است هم شفاف‌سازی صورت می‌گیرد که در این باره می‌توان به لابی‌گری نمایندگان و پول‌هایی که در این میان رد و بدل می‌شود، اشاره کرد. اگرچه پول گرفتن معمولا اقدام شایسته‌ای برای یک نماینده مجلس و کنگره یک کشور نیست، ولی این موضوع در کنگره آمریکا اعلام می‌شود و نمایندگان باید پول‌هایی که در این بده‌وبستان‌ها از فلان کمپانی و بهمان صنعت گرفته‌اند را علنی کنند و در غیر این‌صورت مرتکب جرم شده‌اند. به گفته او اگر کسی به‌نفع کشور دیگری در آمریکا کار کند، به‌نوعی لابی برای کشور دیگر کند، باید اعلام کند فعالیت‌های او در راستای منفعت کشور دیگری است که اگر اعلام نکند جرم است.
این استاد دانشگاه با بیان آنکه در دنیا شفافیت اهرمی برای پیشگیری و برخورد با برخی مشکلات است، یادآور می‌شود که این مقوله در ایران چندان جدی گرفته نمی‌شود. کمااینکه در ایران برخی فعالیت‌هایی به نفع آمریکا انجام می‌دهند ولی اعلام نمی‌کنند و ما قانونی در این باره نداریم که افراد باید چنین فعالیت‌هایی را اعلام کنند. به‌عبارت دیگر سیستم اطلاعاتی کشور باید بگردد و این افراد را پیدا کند و با آنها برخورد کند و شفافیتی در این‌باره وجود ندارد. وی در پاسخ به این سوال که آیا مقاومت‌هایی که در ایران مقابل شفافیت وجود دارد، در آمریکا هم به چشم می‌خورد یا خیر، اینطور توضیح می‌دهد که اگرچه ممکن است این تصور برای برخی وجود داشته باشد که آمریکا کشوری آزاد است و درمقابل، ایران کشوری است که محدودیت‌های آن بالاست، اما واقعیت امر آن است که در عالم واقع کاملا عکس این تصور صادق است. واقع‌امر این است که در آمریکا در این حوزه‌ها استبداد مخوفی وجود دارد و شما به‌راحتی نمی‌توانید پول جابه‌جا کنید و بابت هر نقل‌وانتقال مالی باید حساب پس دهید و همه درآمدها باید مشخص باشد. اگرچه در مقاطعی مقاومت هم وجود داشته ولی سیستم اجازه مقاومت در برابر آن را نمی‌دهد و نهایتا امروز در ایالات‌محده شرایطی وجود دارد که آن را مشاهده می‌کنید.
به گفته ایزدی اگرچه در آمریکا در حوزه‌های مختلف فساد وجود دارد ولی با شفافیت انجام فساد سخت‌تر می‌شود. کمااینکه اگر بخواهید فرار مالیاتی کنید باید حسابی خارج از آمریکا باز کنید و مشکلات متعددی را برای دور زدن سیستم خواهید داشت.
وی با اشاره به اقتصاد مبتنی‌بر نظام مالیاتی در آمریکا ادامه می‌دهد: «وقتی کشوری به‌راحتی از درآمد منابع نفتی ارتزاق می‌کند دیگر حساسیت چندانی نسبت به سیستم مالیاتی ندارد و شفافیت در این حوزه را جدی نمی‌گیرد. درحالی‌که برای کشورها بهتر است نظام اقتصادی آنها وابسته به مالیات باشد، چون معمولا در این سیستم پاسخگویی دولت‌ها نیز بیشتر می‌شود. زمانی که دولت نیازی به مالیات ندارد، نیازی به پاسخگویی برای هزینه‌کرد این مالیات هم ندارد چون منابع طبیعی همچون نفت هزینه‌ها را تامین می‌کند و دولت، دیگر خود را برای تامین این هزینه‌ها از طریق مالیات یا سایر راهبردهای اقتصادی به زحمت نمی‌اندازد.»
این کارشناس مسائل آمریکا در توصیف مساله نظارت عمومی در ساختار سیاسی و اجتماعی آمریکا خاطرنشان می‌کند: «مردم آمریکا همانند مردم خیلی دیگر از کشورها لزوما دنبال نظارت بر حاکمیت نیستند. اما به هر ترتیب ساختار موجود در این کشور، امکان نظارت را در اختیار آنها قرار می‌دهد و به بیان دقیق‌تر داده‌ها در معرض دید آنها قرار دارد.»
این عضو هیات‌علمی دانشگاه تهران ادامه می‌دهد که به‌عنوان نمونه رای نماینده‌ها در دسترس مردم است و وقتی شما به سایت کنگره مراجعه می‌کنید می‌توانید در هر موضوعی رای نماینده‌ها را مشاهده کنید. با این حال اما عموم جامعه دنبال این چیزها نیستند و درباره دسترسی به برخی موارد نیز محدودیت وجود دارد. مثلا کنگره آمریکا چند سالی است پیگیر است تا به پرونده مالیاتی ترامپ دست یابد اما تاکنون این دسترسی را پیدا نکرده است. یعنی نه‌تنها لزوما همه‌چیز در معرض دید عموم مردم نیست، بلکه این اطلاعات عملا در دسترس محیط‌های خاص‌تر هم قرار نمی‌گیرد.
به گفته ایزدی با وجود این سیستم مالیاتی تقریبا برای همه در دسترس است، هم برای افراد و هم برای شرکت‌ها، چون درآمدها و مخارج باید به‌صورت ریزلیست شود و این‌گونه شفافیت ایجاد می‌شود. وی یکی از مهم‌ترین ابزارهای اعمال شفافیت در آمریکا را ژورنالیسم پژوهشگر می‌داند؛ پدیده‌ای که در آن اصحاب رسانه استفاده از داده‌های موجود در اثر شفافیت را در اختیار دارد. چراکه ممکن است داده‌ها در دسترس باشند ولی عموم از نحوه دسترسی به آنها بی‌اطلاع بوده و در تحلیل آنها ناتوان باشند.
این کارشناس مسائل آمریکا توضیح می‌دهد در این کشور یکی از گرایش‌های پرطرفدار در حوزه خبرنگاری متمرکز شدن بر موارد فساد در ساختار و افشاگری درباره آن است.
وی با اشاره به قانون انتشار و دسترسی آزاد به اطلاعات در ایران اضافه می‌کند چیزی شبیه به این در آمریکا نیز وجود دارد و سازمان‌ها موظفند اطلاعات موردنیاز رسانه‌ها را در اختیار آنها قرار دهند اما به‌طور طبیعی محدودیت‌هایی نیز در این‌باره وجود دارد و فرضا سازمان سیا اجباری ندارد اطلاعات را در اختیار خبرنگاران قرار دهد، چراکه به هر ترتیب برخی اطلاعات طبقه‌بندی است.
ایزدی تاکید می‌کند که ساختار سیاسی و مدیریتی آمریکا زمانی قوی بود و باعث پیشرفت‌هایی در حوزه شفافیت در این کشور شد اما الان این ساختار رو به افول است و دچار مشکلاتی جدی شده است.
مطالب پیشنهادی
