به گزارش «فرهیختگان آنلاین»، براساس تعریف‌های مرسوم، در برنامه‌ریزی بودجه‌ای در دانشگاه‌ها، بودجه براساس شاخص‌های متعددی چون اعضای هیات‌علمی دانشگاه‌ها، فضای آموزشی و پژوهشی، تعداد دانشجویان و کادرهای ستادی تعیین می‌شود؛ به این معنا که تخصیص هزینه‌ها طبق یک معیار «حجمی» انجام می‌شود و تفکیکی بین هزینه‌های دانشجویان رشته‌های مختلف که مبتنی‌بر یک پایش سرزمینی صورت گرفته باشد، نیست. از سوی دیگر یکی از قابلیت‌های بودجه‌ریزی، جهت‌دهی، رفتارسازی و سیاستگذاری است و به همین منظور فرآیند تعیین و توزیع بودجه عمومی باید هم‌جهت با مقدار تحقق اهداف مطلوب دانشگاه‌ها باشد. البته این تعریف در بودجه‌ریزی دانشگاه‌های کشورهای توسعه‌یافته متفاوت است و مبنای نظام برنامه‌ریزی بودجه براساس «عملکرد» تعریف می‌شود که این یک تفاوت عمده بین بودجه‌های موسسات آموزشی در ایران و کشورهای توسعه‌یافته است. همین تفاوت‌ها باعث شده برخی دانشگاه‌های کشور سیاست‌های جدیدی برای برنامه‌نویسی بودجه خود تعریف کنند که دانشگاه آزاد اسلامی مدعی اجرایی‌سازی این نوع مدل است. سازمان مرکزی دانشگاه آزاد اسلامی اولین جلسه بودجه خود را اواسط مردادماه ترتیب داد، شاید این سوال پیش بیاید که این جلسات چرا در اواسط سال برگزار می‌شود و هدف از آن چیست.

بهمن‌ماه سال گذشته بود که خبر تغییر سال مالی دانشگاه آزاد اسلامی توسط ریاست این دانشگاه رسانه‌ای شد. دکتر طهرانچی با اعلام تغییر سال مالی دانشگاه گفته بود: «سال مالی دانشگاه آزاد اسلامی با سال تحصیلی مطابق خواهد شد و براساس مصوبه هیات‌امنا، اول شهریور به‌عنوان سال مالی دانشگاه آزاد اسلامی انتخاب شده است. پنج ماه نخست امسال (سال ۹۷) متصل با حساب‌های سال ۹۶ و استثنائا ۱۷ ماه حسابرسی می‌شود و از سال آینده این رویه به‌صورت ثابت انجام خواهد شد.» لذا موضوع بودجه سال تحصیلی ۹۹-۹۸ دانشگاه آزاد اسلامی از ابتدای مردادماه مورد بررسی قرار گرفت و این جلسات نزدیک به دو هفته ادامه داشت و طی این مدت خروجی این جلسات با نتایج قابل‌توجهی همراه بود که می‌توان برای این بودجه ۱۱ ویژگی مهم ازجمله هماهنگ بودن بودجه با اسناد بالادستی، تطبیق سال مالی با سال تحصیلی جدید، حمایت از فعالیت‌های فناورانه و دانش‌بنیان، ساماندهی هوشمندانه حساب‌های درآمدی، منطبق بودن هزینه‌ها با درآمدها، انضباط و شفافیت مالی، هزینه‌کرد شهریه‌های دانشجویی در همان حوزه، نگاه به اعتبارات مردمی در قالب انجمن‌های خیریه، سوق دادن سپرده‌گذاری‌ها به سمت صندوق پژوهش و فناوری و متمرکز و منطبق بودن بودجه با توجه به شرایط آمایش استانی و منطقه‌ای است.»

مجید مشکینی، معاون توسعه مدیریت و منابع دانشگاه آزاد اسلامی در گفت‌وگو با «فرهیختگان» نبود سیستم یکپارچه در مدیریت مالی دانشگاه آزاد اسلامی را عجیب دانست و معتقد بود این مساله در دانشگاهی با حدود یک میلیون و 600 هزار دانشجو، 400 واحد دانشگاهی، 25 هزار نفر هیات‌علمی تمام‌وقت و 35 هزار کارمند باعث بی‌نظمی شدید مالی شده است.

به گفته وی، باید یک حساب مشترک در سازمان مرکزی دانشگاه آزاد اسلامی فعال باشد تا از این طریق به واحد‌ها بودجه تزریق شود. مشکینی گفت: «یکی از راهکارهای اصلی شفاف‌سازی جمع‌آوری داده‌ها و اصلاح فرآیند‌هاست که این مهم از مسیر مکانیزاسیون صورت می‌پذیرد. باید ورود و خروج منابع مشخص شود، همان چیزی که در 37 سال گذشته ایجاد نشده است. در گذشته بودجه‌نویسی در دانشگاه به صورت صوری بوده و در عمل محلی از اعراب نداشته است، این یعنی نه میزان و نحوه درآمد مشخص است و نه درآمد وصولی برمبنای صحیحی به هزینه گرفته می‌شود. راهکار دیگر برای شفاف‌سازی انجام حسابرسی دقیق است. حسابرسی‌ها از ابتدا تا الان شفاف نبوده و نیست، چون همه آنها داخلی بوده‌اند و برای اولین‌بار در سال 95، حسابرسی توسط حسابرس بیرونی و مستقل صورت گرفته و تعداد پنج‌ هزار و 78 بند حسابرسی اعلام شده، این درحالی است که حتی یک بند هم برای یک سازمان زیاد است! نکته جالب توجه اینکه از این بند‌ها، هزار و 209 مورد عدم ‌رعایت قوانین و مقررات داخلی دانشگاه بوده که به‌‌درستی اجرا نشده است، یعنی قانونی که خودشان وضع کرده‌اند، نقض شده است. این گزارش حسابرس رسمی است، یعنی قوه قضائیه می‌تواند به‌عنوان گزارش رسمی آن را اعلام کند و حتی به آن استناد داشته باشد و اگر کسی اعتراض دارد، باید سند و مدرک بیاورد تا عکس آن را ثابت کند. برای شفافیت باید حسابرسی واضح باشد و امور دانشگاه باید کاملا مکانیزه شوند و سیستم‌های یکپارچه‌ای تدوین و مستقر شوند. این چیزی است که باید ایجاد شود و هرچه این نظم‌دهی بیشتر ارتقا پیدا کند، مدیریت و استفاده بهینه از داشته‌های دانشگاه بهتر می‌شود.»