به گزارش «فرهیختگان»، ایفای نقش جدی دانشگاه آزاد اسلامی در زمینه تربیت دانشجوی ماهر و کارآفرین و همچنین آموزش نیروی انسانی متخصص، ماهر و کارآمد متناسب با نیازهای بازار کار مستلزم طراحی و استقرار یک نظام جامع و یکپارچه آموزش فنی، حرفهای و مهارتی در این دانشگاه است. بر همین اساس رئیس دانشگاه آزاد اسلامی در اولین روز از دهه مبارک فجر انقلاب اسلامی یعنی دوازدهم بهمن 99 با صدور بخشنامه‌ای، نظامنامه «نظام آموزش فنی، حرفهای و مهارتی دانشگاه آزاد اسلامی» که به تصویب شورای گسترش دانشگاه رسیده است را ابلاغ کرد.
درواقع دانشگاه آزاد اسلامی وظیفه دارد با سرمایه‌‌گذاری و برنامه‌‌ریزی مناسب، امکانات اجرای نظام آموزش فنی، حرفهای و مهارتی شامل آموزشهای رسمی و غیررسمی برخوردار از کیفیت و متناسب با نیاز حال و آینده بازار کار استانی، ملی و بین‌المللی را بر‌اساس ماموریت‌ها و راهبردهای سند دانشگاه اسلامی و قانون نظام جامع آموزش و تربیت فنیوحرفهای و مهارتی فراهم کند. نظامنامه نظام آموزش فنی، حرفهای و مهارتی دانشگاه آزاد اسلامی نیز بر همین اساس ابلاغ شده است.
نظام آموزش فنی، حرفهای و مهارتی دانشگاه آزاد اسلامی در راستای آموزش و ارتقای شایستگی‌‌های نیروی انسانی کارآمد مورد نیاز در بخشهای مختلف کشور، وظایفی ازجمله استقرار چارچوب صلاحیت حرفهای ملی جهت تضمین کیفیت، فراهم‌آوردن روش‌های آموزشی منعطف و متنوع برای آموزش و اخذ گواهینامه یا مدارک تحصیلی رسمی، ایجاد حداکثر فرصت برای جابه‌جایی واحدهای درسی بین سطوح مختلف انواع آموزش فنیوحرفهای و مهارتی و ارزیابی آموخته‌های حرفهای تجربی افراد، تسهیل دسترسی نیروی کار کشور به انواع آموزشهای فنی، حرفهای و مهارتی اعم از رسمی و غیررسمی، متناسب با مقتضیات بومی و آمایش سرزمین را برعهده دارد. این نظامنامه وظایفی را برعهده دارد. آن‌طور که سیدمحمد بطحایی، معاون آموزشهای عمومی و مهارتی دانشگاه آزاد اسلامی به «فرهیختگان» گفته است این مصوبه و آیین‌نامه‌های آن قصد دارد تا با استفاده از همه ظرفیت‌‌های دانشگاه، صلاحیت حرفهای ملی و تا سطح دکتری حرفهای، دورههای آموزشی را بهتدریج طراحی و ارائه کند.
ابلاغ نظامنامه آموزش فنی، حرفهای و مهارتی در چارچوب قانون «نظام جامع آموزش و تربیت فنی و حرفهای و مهارتی»
سیدمحمد بطحایی، معاون آموزشهای عمومی و مهارتی دانشگاه آزاد اسلامی در گفت‌وگو با «فرهیختگان» درخصوص این نظامنامه توضیح داد. او در این باره گفت: «در این نظامنامه قوانین و مقررات آموزشی و زیر نظام‌‌های مرتبط با آموزشهای فنی و حرفهای و مهارتی که چارچوب منسجم و یکپارچه را برای حرکت جدی و دستیابی به نظام آموزش شایستهمحور فراهم میکند تنظیم و ابلاغ شده است.»
او اضافه کرد: «در این نظامنامه همه آموزشهای فنی، حرفهای و مهارتی که پیش از این به‌صورت جداگانه و بعضا بی‌ارتباط با یکدیگر ارائه می‌شد اعم از رسمی و غیررسمی، حضوری، نیمه‌حضوری و یا مجازی در کنار هم و با محوریت قانون «نظام جامع آموزش و تربیت فنی و حرفهای و مهارتی» مصوب سال ۹۶ مجلس شورای اسلامی تهیه و تنظیم شده است.»
معاون آموزشهای عمومی و مهارتی دانشگاه آزاد اسلامی با بیان اینکه این قانون متاسفانه علی‌رغم نیاز جدی کشور به‌ویژه ضرورت جهش تولید و ایجاد اشتغال مولد و موثر در کشور چندان عملیاتی نشده است، تصریح کرد: «شاید این اقدام دانشگاه آزاد اسلامی اولین و مهم‌ترین اقدام برای اجرایی‌کردن قانون مذکور باشد.»
بطحایی درباره هدف از این نظامنامه نیز صحبت به میان آورد و گفت: «این مصوبه و آیین‌نامه‌های آن قصد دارد تا با استفاده از همه ظرفیت‌‌های دانشگاه آزاد اسلامی در همه سطوح صلاحیت حرفهای ملی و ان‌شاءالله تا سطح دکتری حرفهای دورههای آموزشی را بهتدریج طراحی و ارائه کند.»
او تاکید کرد: «این نظامنامه به‌دنبال این است که آموزشهای فنی و حرفهای و مهارتی در دانشگاه که اولا تا پیش از این به‌صورت پراکنده در بخشهای مختلف اجرا می‌شد و ثانیا همه اهداف قانون جامع آموزشهای فنی و حرفهای را که در سال 96 به تصویب رسیده است را پوشش دهد.»
معاون آموزشهای عمومی و مهارتی دانشگاه آزاد اسلامی توضیح داد: «به‌عبارت دیگر به‌دنبال این هستیم تا با این نظامنامه، مرحله عملیاتی آن قانون را در دانشگاه آزاد اسلامی به اجرا درآوریم.
همان‌طورکه می‌دانید نظام جامع آموزشهای فنی و حرفهای و مهارتی، گستره بسیار وسیعی را از آموزشهای مهارتی و شایستهمحور در کشور باز میکند که از دورههای مهارتی کارگر ساده تا سطح دکتری حرفهای را تحت پوشش قرار می‌دهد.»
او اظهار کرد: «امیدواریم با این مصوبه و آیین‌نامه‌هایی که ابلاغ خواهد شد یک روز شاهد این باشیم که در دانشگاه آزاد اسلامی دورههای دکتری حرفهای برگزار شود.»
بطحایی با بیان اینکه دورههای مهارتی مثل دورههای دانشگاه‌هایی که پیش از این داشتیم نخواهد بود، اضافه کرد: «یعنی افراد می‌توانند تجارب قبلی خود را ارائه دهند و آن تجارب مورد ارزشیابی قرار گرفته و بخشی از واحدهای درسی بر اساس تجاربی که افراد در گذشته داشته و با خود به همراه آوردند، پذیرفته میشود.»
او با ذکر مثالی توضیح داد: «به‌طور مثال فردی که در حوزه تراشکاری صاحب تجربه بوده و سال‌ها کار کرده و مهارتی را به‌دست آورده، این مهارت خود را ارائه داده و شایستگی آن توسط مرکز سنجش و شایستگی و صلاحیت‌های حرفهای ارزیابی میشود. بعد از این ارزیابی به او گفته میشود اگر فلان تعداد واحد درسی را نیز بگذراند می‌تواند کارشناسی ارشد و یا دکتری در این رشته را کسب کند.»
معاون آموزشهای عمومی و مهارتی دانشگاه آزاد اسلامی با بیان اینکه مدارک تحصیلی در نظامنامه جامع آموزش فنیوحرفهای و مهارتی ارائه میشود هم‌تراز نیست و مانند مدارک دانشگاهی که پیش از این ارائه می‌شد مدارک رسمی معتبری است که افراد می‌توانند از مزایای آن استفاده کنند.»
ایجاد مسیری جدید در آموزشهای مهارتی و شایستهمحور
او تاکید کرد: «امیدوارم کاری که دانشگاه آزاد اسلامی آغاز کرده است بتواند یک مسیر جدیدی را در آموزشهای مهارتی و شایستهمحور در کشور باز کند.»
او درباره اینکه همکاری‌ها و مشورت‌های موثری را همکاران ما در سازمان آموزشهای فنیوحرفهای کشور و دانشگاه فنی و حرفهای و سایر مراجع ذیربط با ما داشتند، اظهار کرد: «امیدواریم بخشهای مسئول و مرتبط با آموزشهای مهارتی از این ظرفیت و اعلام آمادگی دانشگاه آزاد اسلامی برای ورود جدی و پرشتاب در آموزشهای مهارتی و شایستهمحور استفاده کرده و با برطرف‌کردن موانع مسیر را هموار کنند.»
آموزشکدههای سما به دانشکده مهارت و کارآفرینی تبدیل میشوند
موضوع دیگری که در این مصوبه باید به آن توجه شود بحث اجرایی‌کردن آن است؛ معاون آموزشهای عمومی و مهارتی دانشگاه آزاد اسلامی درخصوص این موضوع نیز توضیح داد: «برای اجرایی‌کردن این مصوبه علاوه‌بر ظرفیت‌‌های سایر بخشهای دانشگاه، آموزشکدههای سما به دانشکده مهارت و کارآفرینی تبدیل میشوند که متولی اصلی اجرای آموزشهای فنیوحرفهای و مهارتی در واحدهای دانشگاهی خواهد بود.»
مدارس عالی مهارت به زیرمجموعه دانشکدههای مهارت و کارآفرینی منتقل میشوند
او ادامه داد: «همچنین تمام مدارس عالی مهارت، مراکز توانمندسازی و همه دوره‌ها و برنامه‌هایی که به‌نحوی مرتبط با ارتقای شایستگی کارکنان و مهارت‌آموزان باشد به زیرمجموعه دانشکدههای مهارت و کارآفرینی منتقل خواهند شد.»
بطحایی در ادامه توضیح داد: «برای راهبری و سازماندهی آموزشهای فنیوحرفهای و مهارتی، شوراها و کمیته‌های کارشناسی متعددی پیشبینی شده است که مهم‌ترین ویژگی آن حضور صاحبان حرف و مشاغل و نمایندگانی از حوزه بازار کار و اشتغال در ترکیب آنها است که به این طریق بتوان مهم‌ترین ماموریت این دانشکده‌ها که برقراری ارتباط و همبستگی قوی بین آموزش و نیاز بازار کار است را فراهم آورند.»
معاون آموزشهای عمومی و مهارتی دانشگاه آزاد اسلامی درخصوص چشم‌انداز این دانشکده‌ها نیز صحبت به میان آورد و گفت: «مهم‌ترین رسالت و چشم‌انداز این دانشکده‌ها آن است که فارغ‌التحصیلان به‌محض فارغ‌التحصیلی به‌سرعت و بلافاصله جذب بازار کار شوند و این مهم‌ترین شاخص برای قضاوت در میزان موفقیت و یا خدای ناکرده شکست این دانشکده‌ها خواهد بود.»
به گفته او از این‌رو توجه دقیق به آمایش منطقه‌‌ای و تقاضای بازار کار در منطقه جغرافیایی واحد دانشگاهی و سپس تهیه و تنظیم برنامه راهبردی برای گسترش دانشکده‌ها بسیار حائز اهمیت است.
توسعه رشتهها در این دانشکده‌ها در قالب خوشههای حرفهای انجام میشود
بطحایی در ادامه گفت: «توسعه رشتههای تحصیلی در این دانشکده‌ها درقالب خوشههای حرفهای انجام می‌‌پذیرد و از این منظر به‌شدت به همکاری نهادهای سیاستگذار در حوزه‌های آموزش فنیوحرفهای از جمله سازمان آموزشهای فنیوحرفهای و سازمان‌های برنامه‌وبودجه استان‌ها نیازمندیم.
برخی از رشتههای موجود آموزشکدههای فعلی حذف، اضافه یا تجمیع خواهند شد
او ادامه داد: «با این توضیح رشتههای موجود آموزشکدههای فعلی به‌نحوی که در آییننامه اجرایی پیشبینی کرده‌ایم غربالگری میشود و احتمالا برخی رشتهها حذف، برخی اضافه و یا برخی تجمیع خواهند شد.»
معاون آموزشهای عمومی و مهارتی دانشگاه آزاد اسلامی درباره توسعه رشتهها در قالب خوشههای حرفهای نیز توضیح داد: «خوشههای حرفهای مجموعه‌ای از رشتههای مختلف مرتبط با یکدیگر است. تا پیش از این در دانشگاه‌های مرسومی که وجود دارد، دانشجویان درس‌های جدا از یکدیگر را انتخاب کرده و می‌گذراندند. اما خوشههای حرفهای به مجموعه‌ای از دروس مختلف مرتبط با یکدیگر گفته میشود.»
او ادامه داد: «یک دانشجو ممکن است در یک خوشه در یک درس نمره موفقی را اخذ نکند یا مهارت کافی را نداشته باشد اما از سایر دروسی که در آن رشته خوشه‌ای جا گرفته است، موفقیت را به‌دست آورد. به‌عبارت دیگر قضاوت ما درخصوص افراد و شایستگی افراد درمورد یک درس و یک رشته خاص نخواهد بود، بلکه با پودمانی از رشتههای مختلف که خوشه حرفهای را تشکیل می‌دهد درمورد شایستگی حرفهای افراد قضاوت خواهیم کرد.»
او درباره مزیت‌های خوشههای حرفهای نیز صحبت به میان آورد و اظهار کرد: «مهم‌ترین مزیت خوشههای حرفهای این است که اگر یک فرد در یک رشته و یا به تعبیر سنتی در یک درس، موفقیت به‌دست نیاورده و استعداد آن را نداشته باشد اما در سایر رشتهها و دروس دیگر دارای استعداد باشد از ادامه تحصیل باز نخواهد ماند.»
بطحایی گفت: «بنابراین خوشههای حرفهای، پودمان‌هایی است که مجموعه‌ای از رشتههای مختلف اما مرتبط با یکدیگر را تشکیل می‌دهند که می‌تواند یکدیگر را پوشش داده و برآیند آن شایستگی فرد را تعیین خواهد کرد.»
به گفته معاون آموزشهای عمومی و مهارتی دانشگاه آزاد اسلامی قرار است رشتههای موجود آموزشکدهها غربالگری شود و برخی رشتهها حذف، برخی اضافه و یا برخی تجمیع شوند.
او در پاسخ به این سوال که آیا این رشتهها مشخص شده‌اند یا خیر، گفت: «ما برای اینکه آموزشکدهها در ادامه کار خود با اختلال مواجه نشوند امسال یعنی تا پایان سال تحصیلی کار را با شتاب کند جلو می‌بریم؛ یعنی نمی‌خواهیم دانشجویانی که الان در آموزشکدهها بوده و در رشته‌هایی مشغول به تحصیل هستند با اختلال ادامه تحصیل مواجه شوند.»
دوسوم رشتههای موجود تطبیق داده شده یا با تغییراتی تجمیع میشوند
او در ادامه تصریح کرد: «بنابراین بهتدریج رشتههای موجود را با خوشههای مهارتی تطبیق می‌دهیم؛ برخی از رشتهها به هیچ عنوان تطبیق داده نمی‌شوند و مجبور به حذف آن خواهیم بود که البته تعداد این رشتهها بسیار کم است. اما پیشبینی ما این است که بیش از دوسوم رشتههای موجود رشته‌هایی هستند که یا تطبیق داده میشوند و یا با تغییراتی تجمیع شده و رشتههای جدید را می‌سازند.»
یک‌سوم رشتهها از آموزشکدهها یا دانشکدههای مهارت و کارآفرینی حذف میشوند
معاون آموزشهای عمومی و مهارتی دانشگاه آزاد اسلامی اضافه کرد: «کمتر از یک‌سوم رشتهها را خواهیم داشت که مجبور به حذف آنها از آموزشکدهها و یا به تعبیری دانشکدههای مهارت و کارآفرینی خواهیم بود.»
آن‌طورکه بطحایی گفته است تمامی مولفه‌های موردنیاز برای تبدیل آموزشکدههای فعلی به دانشکدههای مهارت و کارآفرینی از قبیل انتصابات، ساختار دانشکده، پذیرش دانشجو، فضا و تجهیزات، امور مالی و... در آییننامه نحوه ایجاد و اداره امور دانشکدههای مهارت و کارآفرینی پیشبینی شده است که ان‌شاءالله پس از تایید ریاست محترم دانشگاه به‌زودی ابلاغ میشود.
او در پایان از همه معاونت‌های دانشگاه آزاد اسلامی و واحدهای دانشگاهی درخواست کرد برای تاسیس و گسترش دانشکدهای مهارت و کارآفرینی همکاری کنند.
* نویسنده: سارا طاهری، روزنامه‌نگار