به گزارش «فرهیختگان»، یکی از صنایع مهم که قابلیت رشد و توسعه فراوان دارد، صنعت نساجی است. این صنعت از حیث خلق ارزش‌افزوده و اشتغال‌زایی حائز اهمیت است و دامنه‌ وسیعی از محصولات نظیر پنبه، پشم، ابریشم، الیاف مصنوعی تا فرش و انواع منسوجات را در خود جای می‌دهد. گستردگی محصولات در این صنعت موجب شده نساجی ظرفیت بالایی برای اشتغال‌زایی و درآمدزایی برای اقتصاد داشته باشد. چندین پارامتر صنعت نساجی را از سایر صنایع متمایز می‌کند: اول آنکه پوشاک یکی از سه نیاز اساسی بشر و یکی از اجتماعی‌ترین و فرهنگی‌ترین مباحث اقتصادی است. صنعت نساجی علاوه‌بر بعد اقتصادی، نتایج فرهنگی و اجتماعی ناشی از طرح، رنگ و نقش محصولات را به‌همراه دارد. دوم آنکه تبدیل پنبه به پوشاک یعنی تکمیل کل زنجیره ارزش در این صنعت موجب خلق 900درصد ارزش‌افزوده می‌شود. سوم آنکه ضریب اشتغال‌زایی این صنعت بسیار بالاست مثلا به ازای ایجاد هر یک شغل در کشت پنبه، پنج شغل در صنایع زیرمجموعه ایجاد می‌شود. چهارم صنعت نساجی در بین صنایع مختلف کمترین هزینه سرمایه‌گذاری اولیه را برای راه‌اندازی یک کسب‌وکار نیاز دارد. متوسط هزینه موردنیاز برای ایجاد اشتغال یک نفر در صنعت نساجی حدود 25درصد از متوسط هزینه ایجاد اشتغال یک نفر در کل صنعت است، به‌گونه‌ای‌که با سرمایه‌گذاری ۲۰ میلیون دلاری در این صنعت به‌طور میانگین می‌توان برای ۲۰۰ نفر اشتغال ایجاد کرد.
توسعه‌ صنعت نساجی در ایران از چند جهت مزیت دارد. یکی از مزیت‌‌های اصلی صنعت نساجی در ایران دسترسی آسان به مواد اولیه است. 50درصد از نیاز این صنعت به پنبه از داخل تامین می‌شود، گرچه این رقم تا دو دهه‌ قبل صددرصد بوده است. درخصوص ابریشم نیز بیش از 50درصد نیاز کشور یعنی معادل 330تن نخ ابریشم در داخل تولید می‌شود که با توجه به سابقه‌ ‌تاریخی کشور می‌توان با برنامه‌ریزی و حمایت حوزه‌ الیاف طبیعی بار دیگر خودکفا شد. درخصوص الیاف مصنوعی نیز وجود منابع نفت و گاز و ظرفیت پتروشیمی کشور یکی دیگر از مزیت‌های صنعت نساجی در کشور محسوب می‌شود. بازار مصرف داخلی 85میلیون نفری با گردش مالی 30میلیارد دلاری مزیت دوم توسعه‌ صنعت نساجی در ایران است، علاوه‌بر آن امکان دسترسی به بازار 400میلیون نفری کشورهای همسایه نیز یکی از مزیت‌های صنعت نساجی ایران است. علاوه‌بر تمامی ویژگی صنعت نساجی و مزایای بالقوه آن برای ایران، تجربه سایر کشورها نیز نشان‌دهنده اهمیت این صنعت است. ترکیه همسایه غربی ایران یکی از کشورهایی است که سرمایه‌گذاری ویژه‌ای روی این صنعت انجام داده است. صنایع نساجی و پوشاک در ترکیه به‌عنوان صنعت منتخب و راهبردی برای ایجاد اشتغال برگزیده شده‌اند، ضمن آنکه بین رشته‌های اقتصادی بالاترین نقش در توسعه اقتصادی کشور ترکیه را برعهده داشته، هم‌اکنون نیز به محور توسعه مناطق کمتر توسعه‌یافته جنوب‌شرقی و شرق ترکیه تبدیل شده‌اند.
براساس داده‌های سازمان تجارت جهانی، در مجموع دو دهه اخیر صادرات نساجی و پوشاک 400 میلیارد دلار درآمد ارزی برای دولت ترکیه به ارمغان داشته است. موضوع قابل‌توجه در ایجاد درآمدهای ارزی، تراز منفی کل تولیدات صنعتی (به استثنای نساجی و پوشاک) به میزان میانگین سالیانه 31میلیارد دلار در 20 سال اخیر و46.5میلیارد دلار در سال 2016میلادی است که درخصوص نساجی و پوشاک مثبت 12.8میلیارد دلار در 20 سال اخیر و مثبت 17میلیارد دلار در سال 2016میلادی است. در سال 2016میلادی صادرات نساجی و پوشاک کماکان بزرگ‌ترین بخش اقتصادی تامین‌کننده ارز خارجی برای کشور ترکیه بود. هند یکی دیگر از کشورهای آسیایی است که تمرکز خاصی روی صنعت نساجی دارد. این صنعت حدود 13درصد کل درآمد صادرات کشور هند را تشکیل می‌دهد و بعد از کشاورزی دومین منبع اشتغال در هند محسوب می‌شود. این صنعت باعث ایجاد اشتغال مستقیم 52 میلیون نفر و استخدام غیرمستقیم 69 میلیون نفر دیگر شده است.
در سال 2016 صادرات هند در بخش نساجی و پوشاک به میزان نسبتا بالای(7درصد) افزایش یافت و به 37 میلیارد دلار رسید. از لحاظ رتبه‌بندی جهانی، هند در رتبه دوم در صادرات نساجی با 6درصد سهم و پنجمین صادرکننده پوشاک با 4درصد سهم است. درمجموع، هند رتبه دوم را با 5درصد از صادرات جهانی به خود اختصاص داده است. پوشاک بزرگ‌ترین گروه صادراتی از هند است که سهم 46درصدی از کل صادرات نساجی و پوشاک را دارد. بنگلادش دیگر کشور موفق در این حوزه است. این کشور دومین کشور صادرکننده پوشاک در جهان بعد از چین است. سهم اقتصادی بخش پوشاک در کشور بنگلادش بیش از 32 میلیارد دلار است. در سال 2018 درآمد حاصل از صادرات پوشاک در بنگلادش 32.92 میلیارد دلار و در سال قبل از آن 29.2 میلیارد دلار بوده است. از مجموع پوشاک صادرشده در سال 2018، سهم منسوجات کشباف 16.24 میلیارد دلار و سهم منسوجات تاروپودی 16.68 میلیارد دلار بوده است.
کوتاه بودن دوره زمانی کارآموزی و پایین بودن سرمایه‌گذاری اولیه برای ایجاد اشتغال در صنعت نساجی می‌تواند سبب شود این صنعت علاوه‌بر ارزآوری برای کشور، پاسخگوی مشکلات اشتغال جوانان نیز باشد. بهره‌گیری از صنعت نساجی برای اشتغال‌زایی فراگیر تجربه موفقی است که بسیاری از کشورهای جهان آن را آزموده‌اند.

* نویسنده : محمود زارعی،کارشناس اقتصاد