به گزارش «فرهیختگان»، هنوز ویروس پیچیده و هوشمند کرونا در جهان قربانی می‌گیرد و هر روز هزاران نفر به این بیماری مبتلا می‌شوند. چندهفته پیش کمی موج ابتلا آرام‌تر شده بود که دوباره سروکله نوع جدید و جهش‌یافته‌ای از این ویروس در انگلیس پیدا شد و بعد از آن رفته‌رفته در کشورهای مختلف مواردی از ابتلا به آن گزارش شد و دوباره موج جدیدی از قربانیان به‌وجود آمد. درکنار کار طاقت‌فرسایی که کادر درمان در یک سال گذشته بر دوش داشته‌اند، محققان و دانشمندان هم شبانه‌روز در آزمایشگاه‌ها و مراکز تحقیقاتی به مطالعه و بررسی راه‌هایی برای مهار این ویروس و ابداع درمانی مناسب تلاش کرده‌اند که ماحصل این تلاش‌ها، واکسن‌هایی است که توسط کشورهای مختلف تولید شده و درحال تست روی انسان‌هاست تا بتوانند ابتلا به این ویروس را در جهان به حداقل برسانند. Nature  به‌عنوان یکی از معتبرترین مجله‌های علمی دنیا، همچنان رسالت خود را با قدرت انجام می‌دهد و به انتشار جدیدترین تحقیقات دانشمندان در زمینه کووید-19 می‌پردازد و امیدوار است این تحقیقات مسیر راهی شود برای دیگر پژوهشگران تا بتوانند از این مطالعات برای پیشبرد تحقیقات خود استفاده کنند.

واکسن «مادرنا» تمام ویروس‌های جدید را از بین می‌برد

در بحبوحه کشف ویروس‌های جهش‌یافته جدید کرونا در انگلیس و آفریقای جنوبی و درحالی‌که چند واکسن مراحل تست خود را سپری می‌کردند، بسیاری از محققان هشدار دادند که جهش‌های ایجادشده در ویروس کرونا، اثربخشی واکسن‌ها را خنثی می‌کند و این واکسن‌ها قادر به ایجاد آنتی‌بادی لازم دربرابر جهش‌های ایجادشده نیستند، چراکه براساس جهش‌های قبلی طراحی شده‌اند. اما «دارین ادواردز»، یکی از محققان فعال در شرکت بیوتکنولوژی مادرنا در کمبریج به‌همراه همکاران خود نمونه خون حدود هشت انسان و 24 میمون را که 2 دوز از واکسن مادرنا را دریافت کرده بودند، مورد مطالعه قرار دادند. کاری که واکسن در بدن انجام می‌دهد این است که به بدن دستور می‌دهد پروتئین‌های اسپایک ویروس کرونا را بسازد و سیستم ایمنی بدن را وادار به تولید آنتی‌بادی‌های خنثی‌کننده ویروس کرده و از آلوده شدن سلول‌ها جلوگیری می‌کند. برخلاف آنچه محققان تصور می‌کردند که واکسن دربرابر ویروس جدید ناتوان عمل می‌کند، اما تمام نمونه‌های خون افراد و میمون‌های واکسن زده‌شده، حاوی آنتی‌بادی خنثی‌کننده‌ای دربرابر ویروس بودند. محققان، این نمونه خون را در مواجهه با ذرات ویروس قرار دادند که دارای نوع جهش‌یافته ویروس کرونا بود و مشاهده کردند که آنتی‌بادی‌های خنثی‌کننده به همان اندازه که دربرابر ویروس کرونای قبلی فعال بودند، دربرابر ویروس جهش‌یافته انگلیسی هم فعال بودند و موثر عمل کردند و به اندازه‌ای موثر عمل می‌کنند که بتوانند از بدن دربرابر هر دو نوع ویروس محافظت کنند.

ویژگی خاص ویروس که به درمان کرونا کمک می‌کند

معمولا محققان پروتئین کلیدی ویروس SARS-CoV-2 را نکته مهمی در درمان این بیماری تلقی می‌کنند. آنتی‌بادی‌های خنثی‌کننده علیه این ویروس، ذرات ویروس را مسدود می‌کنند که موثرترین سلاح دفاعی دربرابر عوامل بیماری‌زای جدید در برخی افراد به‌شمار می‌رود. بیشتر این آنتی‌بادی‌های خنثی‌کننده که محققان روی آنها مطالعه کرده‌اند، نقطه‌ای از پروتئین اسپایک ویروس کرونا را هدف می‌گیرند که به آن «دامنه اتصال گیرنده» می‌گویند. اما تحقیقات پیشین آنتی‌بادی‌هایی را شناسایی کرده‌اند که نقاط دیگری از پروتئین اسپایک را با عنوان «دامنه پایانه-N» هدف قرار می‌دهند. محققان دانشگاه واشنگتن نمونه خون افراد بهبودیافته از کووید-19 را تجزیه و تحلیل کرده و 41 آنتی‌بادی را شناسایی کردند که نقطه «دامنه پایانه-N» را هدف گرفته بودند و برخی معتقدند عملکرد آنتی‌بادی‌ها در این نقطه به‌اندازه عملکرد آنها در «دامنه اتصال گیرنده» موثر بوده و از بروز عفونت جلوگیری می‌کند. آنها دریافتند نوع جهش‌یافته ویروس کرونا که به‌تازگی در انگلیس و آفریقای‌جنوبی کشف شده، دارای جهش‌هایی است که اثر آنتی‌بادی‌ها را در «دامنه پایانه-N»کاهش می‌دهد.

کاندید دارویی جدید برای درمان کرونا

آنتی‌ویروس‌هایی که معمولا پزشکان برای درمان عفونت‌های شدید سندروم تنفسی حاد کرونا و کووید-19 تجویز می‌کنند، معمولا به‌طور کامل موثر واقع نمی‌شوند و شاید تنها کاهنده علائم باشند. دانشمندان در تحقیقات بالینی اثبات کرده‌اند که آنتی‌بیوتیک «دالباوانسین» مانع از اتصال ویروس SARS-CoV-2 به گیرنده ACE2 شده و گسترش ویروس و عوامل بیماری‌زا را در نمونه‌های حیوانی کاهش می‌دهد. به‌رغم تلاش شبانه‌روزی محققان و دانشمندان برای کشف دارویی قطعی برای درمان کووید-19، تاکنون تنها چند داروی محدود کاندید درمان کرونا بوده‌اند. یکی از آنها داروی رمدیسیور است که نوعی بازدارنده پلیمراز ویروسی است که زمان بستری بیماران در بیمارستان را کاهش می‌دهد، اما هنوز هم بعد از گذشت ماه‌ها، محققان نسبت‌به موثربودن آن شک‌وشبهه‌هایی را مطرح می‌کنند. دگزامتازون هم تولید کنترل‌نشده سیتوکین‌ها را در فاز التهاب شدید کرونا کاهش داده و این‌گونه، میزان آمار مرگ‌ومیر ناشی‌از کووید-19 را کم می‌کند، اما فعالیت آنتی‌ویروسی ندارد.  داده‌های اولیه نشان می‌دهد واکسن‌های برپایه RNA می‌توانند موثر واقع شوند. باوجود این، محققان اعلام کرده‌اند در نیمه دوم سال 2021 می‌توان شاهد تاثیر شگرف واکسن کرونا در جلوگیری از گسترش همه‌گیری باشیم؛ این درحالی است که به‌دلیل محدود بودن دوزهای واکسن‌های تولیدشده، ممکن است همه افراد جامعه امکان دسترسی به واکسن را نداشته باشند، بنابراین با این اوصاف نیاز به یک آنتی‌ویروس قدرتمند احساس می‌شود. معمولا در ویروس کرونا، پروتئین اسپایک به گیرنده ACE2 متصل می‌شود تا بتواند وارد سلول‌های هدف شده و آنها را آلوده کند. همچنین مشارکت برخی عوامل سلولی هم ورود وابسته به این گیرنده را افزایش می‌دهند. تعامل میان گیرنده ACE2 و پروتئین اسپایک در سطح اتمی انجام می‌شود؛ با این اوصاف، راهکارهایی که این تعامل را مورد هدف قرار دهند، محدود هستند.  دانشمندان در بررسی‌های خود به این نتیجه رسیده‌اند که آنتی‌بیوتیک «دالباوانسین» تعامل میان پروتئین اسپایک و گیرنده ACE2 را مسدود کرده و از گسترش ویروس جلوگیری می‌کند. آنها «دالباوانسین» را در صفحه داخلی سیلیکونی ترکیبات موردتایید سازمان غذا و داروی آمریکا برای اتصال‌دهنده‌های ACE2 شناسایی کرده و نشان دادند این آنتی‌بیوتیک با این گیرنده تعامل می‌کند و مانع از اتصال پروتئین ویروس SARS-CoV-2 به آن می‌شود. علاوه‌بر این، این آنتی‌بیوتیک از ورود ویروس به سلول‌های هدف و آلوده کردن سلول‌های کشت داده‌شده جلوگیری می‌کند. درنهایت، درمان با «دالباوانسین» از بروز زخم‌های ریوی، نفوذ سلول‌های التهابی و بروز نامنظم سیتوکین‌های پیش‌التهابی مرتبط با فاز فوق‌التهابی کووید-19 جلوگیری می‌کند. بنابراین، این دارو که نوعی آنتی‌بیوتیک گلیکوپپتیدی است و به‌عنوان درمانی برای عفونت‌های ساختار پوستی و عفونت حد باکتریایی پوست مورد استفاده قرار می‌گیرد، در قالب یک گزینه درمانی جدید برای درمان کرونا هم به‌کار می‌رود. البته این نخستین‌باری نیست که از این آنتی‌بیوتیک برای درمان ویروس SARS-CoV S استفاده می‌شود، بلکه سال‌ها پیش هم محققان، آن را برای درمان ویروس ابولا به‌کار بردند.

سلول‌های ایمنی نیمی از سال، مصونیت دارند

سطح آنتی‌بادی‌های ساخته‌شده در بدن افراد بهبودیافته معمولا بعد از گذشت چندماه کاهش می‌یابد که نتیجه آن، کاهش ایمنی بدن دربرابر ویروس است. محققان دانشگاه «راکفلر» نیویورک‌سیتی نمونه خون 87 نفر را که در بازه یک تا 6 ماه گذشته به کرونا مبتلا شده بودند، مطالعه کردند. آنها میزان آنتی‌بادی بدن بهبودیافتگان و نیز حافظه سلول‌های ایمنی بتا را هم بررسی کردند که باعث تحریک سیستم ایمنی نسبت‌به تولید آنتی‌بادی‌هایی علیه ویروس کرونا می‌شدند. آنها دریافتند میزان آنتی‌بادی‌ها علیه پروتئین اسپایک ویروس کرونا طی 6 ماه کاهش می‌یابد، اما سطح حافظه سلول‌های بتا در سیستم ایمنی که وظیفه تولید آنتی‌بادی را در بدن دارند، تا مدت‌ها ثابت باقی می‌ماند. محققان روده‌های 14 شرکت‌کننده در این تحقیق را چهارماه بعد از ابتلا به کرونا بررسی کرده و دریافتند نیمی از آنها RNA ثابتی داشتند که سیستم ایمنی را تحریک می‌کرد و همین امر باعث ایجاد ایمنی در بدن می‌شد.

همه‌گیری کرونا و ارتباط آن با چاقی و اختلال متابولیک

باتوجه به میزان مرگباری ویروس کرونا، محققان عنوان کرده‌اند مرگ‌ومیر ناشی‌از آن در جمعیت‌ها 2 درصد است. اما همین 2 درصد وقتی در جمعیت بالا محاسبه می‌شود، آمار بالایی را دربر می‌گیرد که تنها به‌دلیل عفونت ایجادشده اتفاق نمی‌افتد. مرگ‌ومیر ناشی‌از کرونا ممکن است با چندهفته تاخیر از شروع علائم رخ دهد. گاهی برخی افراد بعد از ابتلا به ویروس هم بدون علامت باقی می‌مانند. در افراد علامت‌دار، بیماری در چند مرحله اتفاق می‌افتد؛ علائم خفیف در دو هفته ابتدایی از ابتلا به عفونت ایجاد می‌شود و پس از آن بیماری وارد مرحله پیچیده‌تری می‌شود که در آن شدت می‌گیرد و مرحله بهبودی از آن به بعد آغاز می‌شود. بیمارانی که نیاز به درمان‌های بیمارستانی پیدا کرده‌اند، بیشتر درمعرض خطر مرگ قرار می‌گیرند. به‌عنوان مثال، مرگ‌ومیر بیماران بستری‌شده در آمریکا، انگلیس و آلمان به‌دلیل ابتلا به کرونا بین 10 تا 26 درصد گزارش شده است. میزان مرگ‌ومیر در بیمارانی هم که در بخش مراقبت‌های ویژه بستری می‌شوند، بین 22 تا 48 درصد متغیر است.  سالمندان و مردان معمولا بیشتر درمعرض ابتلا به نوع شدید کرونا قرار دارند و به‌طور متوسط میانگین سن بیمارانی که در بیمارستان بستری می‌شوند، بین 47 تا 73 سال است. درصد مردان مبتلا به کرونا در گزارش‌ها حدود 60 درصد اعلام شده است. در این میان، تنها 25 درصد کل بیماران مبتلا به کرونا مبتلا به بیماری‌های پرخطر مانند دیابت، فشار خون بالا، بیماری قلبی، بیماری ریوی، بیماری کلیوی، سرطان و بیماری مزمن کبدی بوده‌اند، اما اگر ریزتر شویم، حدود 60 تا 90 درصد بیمارانی که به‌دلیل کرونا در بیمارستان بستری شده‌اند، از نوعی بیماری پرخطر رنج می‌برند که شدت بیماری آنها را تشدید کرده است. از اواسط آوریل سال گذشته، محققان چاقی را یکی از عوامل موثر در شدت یافتن علائم ابتلا به کرونا عنوان کردند و علاوه‌بر آن، افزایش قند غیردیابتی هم که در آن، افراد دچار نقص تحمل گلوکز هستند، به‌عنوان شاخصی مهم برای شدت ابتلا به کووید-19 معرفی شد.  چاقی و اختلال متابولیسم جزء فاکتورهای پرخطر برای ابتلا به بیماری‌هایی چون دیابت نوع 2، بیماری‌های قلبی و عروقی، بیماری‌های عصبی، سرطان و کبد چرب غیرالکلی به‌شمار می‌روند که بیشتر با عنوان بیماری کبد چرب متابولیک شناخته می‌شود. با گسترش جهانی سندروم حاد تنفسی کروناویروس، چاقی و اختلال متابولیسم جزء شاخصه‌های مهم این بیماری قرار گرفته‌اند. علاوه‌بر این، یافته‌های جدید نشان می‌دهند چاقی احشایی و ویژگی‌های اختلال متابولیک مانند افزایش قند خون، فشارخون بالا و التهاب بالینی با ابتلا به نوع شدید کووید-19 در ارتباطند و در عین تشدید عوارض ناشی‌از بیماری، خطر مرگ‌ومیر مبتلایان به این اختلالات را نیز افزایش می‌دهد. درواقع، مطالعات حکایت از آن دارند که همه‌گیری کرونا پیامدهای جدی برای همه‌گیری چاقی دارد. از آنجاکه چاقی و اختلال متابولیک هر دو تشدیدکننده علائم و بروز کرونای شدید هستند، حتی ممکن است روی اثربخشی واکسن کرونا هم تاثیر منفی داشته باشند. به همین دلیل، محققان راهکارهایی را برای پیشگیری و درمان چاقی و اختلالات متابولیک به‌لحاظ بالینی ارائه داده‌اند.

* مترجم: ندا اظهری