به گزارش «فرهیختگان»، متفاوت‌ترین دوره جشنواره فیلم فجر، حالا با نمایش تنها 16 فیلم در بخش مسابقه، چگالی تمایز با دوره‌های قبلی خود را بیشتر کرده است. جشنواره‌ای که طی دهه‌های اخیر، همواره 22 تا 33 فیلم را در بخش‌های سودای سیمرغ و نگاه نو به خود می‌دید، حالا با ترکیب این دو بخش، تنها 16 فیلم برای نمایش دارد. حال آنکه طبق قاعده، 57 فیلم، برای هیات‌داوران به نمایش درآمدند که در نگاه نخست، به راحتی می‌توانستند فهرست اولیه 22 فیلم را پوشش دهند اما اصرار مدیران جشنواره از همان آغازین روزهای داوری مبنی‌بر اینکه تعداد فیلم‌ها، زیر 20 اثر خواهد بود، این شائبه را به وجود آورد که شاید پذیرش این تعداد فیلم، به هیات‌داوران دیکته شده باشد.

درحال حاضر آنچه مسجل است اینکه جشنواره از 12 تا 22 بهمن در تهران و احتمالا مراکز استان‌ها برگزار خواهد شد. تعداد سینماهای مردمی در تهران، به نسبت سالیان گذشته، بیشتر خواهند بود. سینماها نیز مجاز هستند تنها تا 30 درصد ظرفیت خود بلیت‌فروشی داشته باشند. تمام سینماهایی که فیلم‌های جشنواره را نمایش می‌دهند، پس از هر اکران، سالن‌های خود را ضدعفونی کرده و از مخاطبان نیز حین ورود به سالن‌ها، تب‌سنجی می‌شود. ضمن اینکه استفاده از ماسک برای ورود به سالن‌های سینما الزامی خواهد بود. در این دوره از جشنواره، برخلاف سالیان قبل، هیچ بلیت‌فروشی سری وجود نخواهد داشت و مخاطبان باید طبق تاریخ‌هایی که احتمالا تا پایان هفته اعلام می‌شود، نسبت به خرید اینترنتی بلیت فیلم موردنظرشان از طریق سایت «سمفا» اقدام کنند. رقم بلیت جشنواره هنوز مشخص نیست ولی خیلی عجیب خواهد بود که بیشتر از رقم فعلی بلیت (حوالی 23هزار تومان) باشد. هنوز درمورد اینکه آیا امسال هم بهترین فیلم از نظر مخاطبان مشخص خواهد شد یا نه، اطلاعاتی منتشر نشده است.

درمورد اهالی رسانه و منتقدان نیز، باید گفت مقر اصلی جشنواره، برج میلاد است اما سالن نمایش فیلم برای اهالی رسانه و منتقدان، پردیس ملت در نظر گرفته شده است. خیلی جالب است که اهالی رسانه در پردیس ملت حضور دارند اما نشست پرسش و پاسخ فیلم‌ها، در برج میلاد برگزار می‌شود و مشخص نیست برنامه سوال‌پرسیدن از عوامل فیلم، در صورت برقراری، توسط چه کسانی می‌خواهد انجام شود؟!

طی اتفاقی عجیب، سهمیه محدودی به انجمن منتقدان اختصاص داده شده که از بین منتقدان متقاضی، قرعه‌کشی به عمل آمده و افراد انتخاب‌شده به پردیس ملت فرستاده می‌شوند! طرح عجیبی که واکنش‌های متفاوتی را میان منتقدان به همراه داشته است. درمورد اهالی رسانه نیز این تعداد به یک‌سوم و یک‌چهارم سهمیه سال گذشته رسیده است.  پیش از این اعلام شده بود نمایش فیلم‌ها برای اهالی رسانه و منتقدان، روزی دو فیلم خواهد بود. حالا مشخص نیست با این زمان زیاد، چگونه می‌خواهند 16 فیلم را طی 10 روز به نمایش بگذارند. در این مسیر یا از شیوه معمول برخی سال‌ها استفاده می‌کنند که برخی فیلم‌های خارج از مسابقه را به‌صورت افتخاری نمایش می‌دهند که هنوز مشخص نیست این فیلم‌ها آیا در سینماهای مردمی نیز نمایش خواهند داشت یا خیر. یک طرح دیگر نیز تکرار چندباره نمایش فیلم‌هاست تا پیک 10روزه نمایش فیلم‌ها پر شود.

در ادامه این گزارش، نگاهی خواهیم انداخت به جزئیات هریک از فیلم‌های بخش سودای سیمرغ، غایبان و پرکارترین‌ بازیگران مرد و زن جشنواره امسال.

تنوع ژانر این فهرست کم‌حجم

از 16 فیلم جشنواره امسال، هفت فیلم، تجربه نخست کارگردانان‌شان محسوب شده و دو فیلم هم تجربه دوم به حساب می‌آیند. نکته جالب‌توجه اینکه تمام کارگردانان حاضر در جشنواره امسال، جوان و زیر 50 سال سن دارند که این اتفاق تاکنون در هیچ یک از دوره‌های جشنواره فجر رخ نداده بود.

از این تعداد فیلم، هشت فیلم در زمره سینمای اجتماعی تعریف می‌شوند، دو فیلم دیگر کمدی و اجتماعی هستند، سه فیلم در رابطه با دفاع مقدس حضور دارند، یک فیلم با محوریت تریلر جاسوسی و امنیتی، یک فیلم با محوریت وحشت و یک فیلم رومنس و عاشقانه در جشنواره امسال حضور دارند که تنوع ژانری این دوره را به نسبت دوره‌های قبل که با فیلم‌های بیشتری همراه بود، گسترش داده‌اند. گرچه «یدو» فیلمی با محوریت دفاع مقدس تعریف شده اما قهرمانان داستان، نوجوانانی هستند که می‌توانند نماینده‌ای از طرف ژانر کودک و نوجوان تعریف شوند؛ گرچه فیلم در جشنواره فیلم کودک و نوجوان اصفهان نیز حضور داشت و موفقیت‌هایی را در آنجا به دست آورد.

  فیلم‌های اجتماعی

مانند ادوار اخیر جشنواره، بیشترین ژانر حاضر، اجتماعی است که در ادامه به هریک از آنها خواهیم پرداخت.

 ابلق

پنجمین ساخته «نرگس آبیار» مانند کارهای دیگر کارگردان، فضایی زنانه دارد و داستان زنی (الناز شاکردوست) را روایت می‌کند که با همسر و فرزند خود در حاشیه تهران زندگی کرده اما اتفاقی، آنها را به شمال این شهر می‌کشاند. آبیار، برخلاف ساخته‌های قبلی خود، این فیلم را در سکوت کامل خبری جلوی دوربین برد و هنوز هم اطلاعات چندانی راجع به آن در دسترس نیست. فیلمی که چند تن از بازیگران و کسانی که اثر را بعد از مراحل فنی تماشا کرده‌اند، از آن به‌عنوان برجسته‌ترین ساخته فیلمساز تا امروز نام برده‌اند که در عین تاثیرگذاری فضای فیلم، بازی‌های درخور توجهی را به خود می‌بیند. به‌خصوص بازی بهرام رادان که به گفته کسانی که فیلم را دیده‌اند، تاکنون در کارنامه این بازیگر دیده نشده است. آبیار در تمام این سال‌ها نشان داده کارگردان جسوری است و مخاطبانش را با هر ساخته خود غافلگیر می‌کند. به‌طوری که نمی‌توان او را در زمره یکی از سه کارگردان زن موفق دهه 90 سینمای ایران نام نبرد.

بی‌همه‌چیز

سومین ساخته سینمایی محسن قرایی در گرمسار جلوی دوربین رفت. قرایی که یک تجربه فیلمنامه‌نویسی موفق را با محمد داوودی در «قصر شیرین» پشت‌سر گذاشته بود، در این فیلم نیز با داوودی به همکاری پرداخت و طبق شنیده‌ها، داستان ملتهب و جذابی را به تصویر کشیده است.قرایی تلاش کرد مانند ساخته قبلی خود (سدمعبر)، فیلم را در سکوت خبری جلوی دوربین ببرد اما چند حاشیه سبب شد این اتفاق رخ ندهد. نخست، نام فیلم بود که در ابتدا «بدون همه‌چیز» بود که به «بی همه‌چیز» تغییر یافت. دوم، انصراف علی مصفا از جمع بازیگران این فیلم بود که به دلیل تغییر در شروع فیلمبرداری که با شیوع کرونا با تاخیر همراه شد، قید حضور در این فیلم را زد. حاشیه سوم، به مراتب پررنگ‌تر از دو مورد قبلی بود و حسابی رسانه‌ای شد: شهاب حسینی که یکی از بازیگران اصلی این فیلم بود، پس از چند روز حضور مقابل دوربین، از بازی در این فیلم انصراف داد تا هادی حجازی‌فر به جای او بازی کند.البته تمام این حواشی، شامل پیش‌تولید تا روزهای ابتدایی فیلمبرداری بود و قرایی توانست پس از آن، به خوبی تیم را مدیریت کرده و اثرش را از فضای حاشیه به دور نگه ‌دارد.

تی‌تی

چهارمین ساخته آیدا پناهنده، سال گذشته تماما در استان گیلان جلوی دوربین رفت. «تی‌تی» در زبان گیلکی به معنای شکوفه درخت است. داستان عجیب فیلم درباره استادی است که قصد دارد تا پایان‌نامه خود را راجع به پایان عمر جهان به اثبات برساند و در این مسیر با مادری مواجه می‌شود که می‌خواهد لیاقت انسانیت را داشته باشد.
از همین داستان تک‌خطی می‌توان متوجه شد فضای داستانی فیلم جدید پناهنده با سه اثر قبلی او (ناهید، اسرافیل و پائیز نیکایدوها) به‌کلی فرق دارد. پناهنده، فیلمنامه این کار را با همراهی ارسلان امیری (که در همین دوره، فیلم اولش را با عنوان «زالاوا» در بخش مسابقه دارد) به نگارش درآورده است.

خط‌فرضی

سینمادوستان، به‌خوبی با نام فرنوش صمدی آشنا هستند. صمدی که نخستین ساخته بلند سینمایی را با «خط‌ فرضی» تجربه کرده است، پیش از این، چندین فیلم کوتاه موفق ساخته و جوایزی چون نخل طلای کن و جایزه بزرگ ساندنس را به دست آورد. البته آنچه پیش از ساخت فیلم اولش، نام وی را حسابی بر سر زبان‌ها انداخت، عضویت دائمی وی در آکادمی اسکار بود که در سال 2018 محقق شد.
داستان «خط فرضی» درمورد زنی به نام ساراست که باید با همسر و دخترش به یک عروسی در شمال بروند اما همسر او بنا به دلایلی نمی‌تواند آنها را در این سفر همراهی کند. همین تصمیم، سبب می‌شود چالشی بزرگ در زندگی این زوج به وجود بیاید.اطلاعات چندانی از این فیلم به بیرون درز نکرده اما طبق شنیده‌ها، مخاطب با یک بازی غافلگیرکننده از سوی سحر دولتشاهی مواجه می‌شود و البته یک نقش‌آفرینی متفاوت هم از پژمان جمشیدی می‌بیند.

روزی روزگاری، آبادان

ساخت این فیلم، آرزوی چندین‌ساله حمیدرضا آذرنگ بوده است. حداقل از زمانی که وی نمایشنامه این کار را در سال 84 روی صحنه سالن قشقایی مجموعه تئاتر شهر برد و با اقبال قابل‌توجهی از جانب مخاطبان و جشنواره مواجه شد. حالا این چهره شناخته‌شده، تصمیم گرفته در نخستین تجربه کارگردانی خود، داستان متفاوت یک خانواده را در سال 81 جلوی دوربین ببرد.داستان فیلم در آخرین روز سال رقم می‌خورد. وقتی که یک خانواده پنج‌نفره حین خرید نوروزی خود، متوجه وضعیت بد مصیب شده و آنجا متوجه می‌شوند که وی معتاد است اما این رمزگشایی، مقدمه‌ای است برای آغاز یک غافلگیری بزرگ. شنیده‌ها حاکی از نقش‌آفرینی‌های قابل‌توجه معتمدآریا و تنابنده در این فیلم است.

روشن

جشنواره فیلم فجر در بخش داوری، عمدتا در برابر فیلم‌های روح‌الله حجازی، بی‌تفاوت است اما شنیده‌های ما از «روشن» گواه آن است که با متفاوت‌ترین فیلم کارنامه حجازی مواجه هستیم. سوژه متفاوت در کنار نقش‌آفرینی خوب رضا عطاران از «روشن»، فیلم کنجکاوی‌برانگیزی ساخته که می‌تواند غافلگیری‌هایی برای مخاطبش داشته باشد.
در این فیلم، با مرد میانسال عشق ‌فیلمی به نام «روشن» (با بازی عطاران) مواجه هستیم که نمی‌تواند خانه ثبت‌نامی‌اش را تحویل بگیرد و به همین دلیل تلاش می‌کند تا این نقش را بازی کند.
«روشن» یکی از نخستین پروژه‌هایی بود که در آخرین روزهای فیلمبرداری‌اش به موج نخست شیوع کرونا خورد و با آنکه تنها چند سکانس بیرونی از فیلم باقی‌مانده بوده، ضبط اثر متوقف شد و در اردیبهشت ماه از سر گرفته شد.

ستاره‌بازی

هاتف علیمردانی فیلم را اواخر پاییز سال گذشته در آمریکا به پایان رساند و برای آغاز مراحل فنی آن، به ایران بازگشت که با توجه به طولانی‌شدن مسیر پست‌پروداکشن، فیلم به جشنواره سال گذشته نرسید.
هاتف علیمردانی که یکی از فیلمسازان مستقل سینمای ایران است، همواره آثارش در جشنواره فجر نمایش داده شده و علی‌رغم اقبال از سوی مخاطب، چندان از سوی هیات‌داوران تحویل گرفته نشده است. حالا علیمردانی پس از ساخته عجیب قبلی‌اش (کلمبوس)، قدم در همان سینمای همیشگی‌اش گذاشته و توانسته باز هم فیلم خود را در بخش مسابقه جشنواره ببیند.
فیلمی که زوج «کلمبوس» (فرهاد اصلانی و شبنم مقدمی) را این‌بار هم درکنار چند بازیگر آمریکایی، روبه‌روی هم می‌بیند.

مامان

مشاور کارگردانی نخستین ساخته آرش انیسی، مجید برزگر است که همین، بزرگ‌ترین مشوق فیلم برای دنبال شدن از جانب مخاطب است.
فیلم، داستان زنی است که پس از فوت شوهرش با مخالفت‌هایی از جانب خانواده‌اش مواجه شده و در این بین کار او (رانندگی تاکسی)، اتفاق‌هایی را برایش رقم می‌زند.
با توجه به خط داستانی فیلم و تجربه فیلمسازی و سلیقه سینمایی مجید برزگر باید با فیلم متفاوتی در جشنواره امسال مواجه باشیم.

  سینمای دفاع مقدس

جشنواره امسال با وجود کم‌تعداد بودن آثار بخش مسابقه، 3 فیلم در گونه دفاع‌مقدس دارد که در نوع خود، آمار خوبی محسوب می‌شود. در ادامه نگاهی خواهیم انداخت به این سه فیلم.

تک‌تیرانداز

علی غفاری درصدد است تا خاطرات موفق خود با «استرداد» را حالا با «تک‌تیرانداز» تکرار کند. فیلمی که با محوریت عبدالرسول زرین به‌عنوان بهترین تک‌تیرانداز جنگ تحمیلی ساخته شده و طبق شنیده‌ها، تاثیرگذاری فیلم با یک بازی درخورتوجه از کامبیز دیرباز بیشتر هم شده است.

منصور

نام قبلی فیلم، «اوج 110» بود. نخستین ساخته سینمایی سیاوش سرمدی، مستندساز معروف، بخش‌هایی از زندگی شهید ستاری را شامل می‌شود. طبق پیش‌بینی‌ها قرار بود فیلم در جشنواره سال گذشته رونمایی شود که کار تصویربرداری فیلم طول کشید.
در ادامه قرار بود بخش‌هایی از فیلم در خارج از کشور تصویربرداری شود که کرونا اجازه چنین کاری را نداد.
اما نباید فکر کرد که با یک فیلم زندگینامه‌ای صرف مواجه هستیم. آنچه سبب جذابیت فیلم شده، فارغ از تصویرگری بخش‌هایی از زندگی شهید ستاری در سال‌های پایانی جنگ، نمایش ناگفته‌هایی از این دوران و البته بازیگرانی در شمایل آیت‌الله خامنه‌ای و آیت‌الله هاشمی‌رفسنجانی است.

یدو

همین که «یدو» جدیدترین ساخته کارگردان «23 نفر» است، خود بزرگ‌ترین اصل تشویقی برای دنبال کردن این فیلم است. مهدی جعفری در این فیلم نیز سراغ کودکان و نوجوانان و تقابل آنها با دوران جنگ رفته و داستان آبادان درحال سقوط را به تصویر کشیده است.
یدو به نسبت فیلم قبلی کارگردان، از پروداکشن سنگین‌تر برخوردار بوده و طبق شنیده‌ها به فیلم گرم و جذابی تبدیل شده که می‌تواند مخاطبانش را راضی نگه دارد.

کمدهای اجتماعی

«کمدی» اگرچه پس از درام، بیشترین سهم در تولیدات سالیانه سینمای ایران را به خود اختصاص داده اما جشنواره فجر در امتداد سایر جشنواره‌های معتبر جهانی، شانس چندانی را برای حضور و داوری آثار کمدی درنظر نگرفته است. به همین دلیل سینمای کمدی در اغلب سال‌ها، نماینده‌ای در میان فیلم‌ها ندارد. امسال اما، این شانس در گونه کمدی وجود دارد که پذیرای دو اثر در این حوزه باشد.

شیشلیک

فیلم جدید محمدحسین مهدویان، آخرین فیلمی بود که فرم حضور در جشنواره را پر کرد. در ابتدا خبرهایی مبنی‌بر عدم‌حضور فیلم در جشنواره مطرح شد اما مهدویان که جشنواره، همواره توجه خوبی به او و آثارش داشته، این‌بار با کمدی اجتماعی خود هم قید جشنواره را نزد تا ببیند آیا این‌بار نیز می‌تواند با اثری متفاوت، با دست پر از اختتامیه بیرون بیاید. شیشلیک که تابستان امسال جلوی دوربین رفت، یکی از فیلم‌های آماده جشنواره امسال بود. نام فیلم زمانی بیشتر بر سر زبان‌ها افتاد که معلوم شد در چرخه ممیزی‌ها قرار گرفته است. از یک هفته پیش تاکنون، جو رسانه‌ای سنگینی حول این فیلم به وجود آمده و رسانه‌ها از ممیزی‌های بسیار روی این فیلم خبر داده‌اند. ممیزی‌هایی که برخی رسانه‌ها تعداد آن را تا 20 مورد نیز عنوان کرده‌اند و تعداد دفعاتی که سازندگان فیلم را برای شورای پروانه نمایش آماده کرده‌اند 2 تا 3 بار قلمداد کرده‌اند. بااین‌حال، شیشلیک که گفته می‌شود بیشتر ممیزی‌هایش مربوط به دیالوگ‌هاست، آخرین فیلمی بوده که برای هیات داوران نمایش داده شده و توانسته خود را در فهرست مسابقه قرار دهد.

گیج‌گاه

نخستین ساخته سینمایی عادل تبریزی سال گذشته در چنین روزهایی جلوی دوربین رفت. طبق شنیده‌ها، «گیج‌گاه»، فیلم خوش‌ساختی است که توانسته با وجود تم کمیک خود، نظر هیات داوران را برای حضور در بخش مسابقه جلب کند. تبریزی که تجربه ساخت فیلم کوتاه و دستیاری کارگردانان بزرگی را در کارنامه خود دارد، از زمان شروع فیلمبرداری، با استقبال رسانه‌ای مواجه شد. تصاویری که از فیلم منتشر شده، حکایت از یک کمدی اجتماعی پرطراوت و جذاب برای مخاطب دارد که باید ببینیم در مقایسه با دیگر رقیب خود (شیشلیک) در جشنواره این دوره، تا چه اندازه مورد اقبال داوران و مخاطبان قرار خواهد گرفت.

  تنها فیلم عاشقانه امسال

در این 40 سال سینمای ایران، مقاومت خاصی در برابر تولید آثار عاشقانه و رومنس داشته است. معدود آثار ساخته‌شده هم اقبال چندانی در مسیر ورود به جشنواره و افتخارآفرینی به دست نیاورده‌اند. امسال هم جزء معدود سالیانی است که این‌گونه محبوب، نماینده دارد.

رمانتیسم عماد و طوبا

دومین ساخته کاوه صباغ‌زاده پس از «ایتالیا ایتالیا»، در همان حال‌وهوا روایت می‌شود و فضای عاشقانه عجیبی دارد که می‌تواند به‌عنوان تنها نماینده ژانر عاشقانه، در جشنواره این دوره، کنجکاوی‌های بسیاری برای مخاطبان به‌همراه داشته باشد.
داستان این فیلم مانند «ایتالیا ایتالیا»، داستان رویارویی دو جوان برای نخستین‌بار است که در این بین، علاقه‌مندی‌هایی میان آنها شکل می‌گیرد. فیلمی که فارغ از فضای عاشقانه، رگه‌هایی از کمدی و فانتزی را به‌صورت توامان در خود دارد. البته که فیلمنامه این کار با اقتباسی آزاد از رمان «آلن دوباتن» به رشته تحریر درآمده است.

 تنها نماینده سینمای وحشت

ژانر محبوب وحشت که یکی از پرطرفدارترین گونه‌های سینمایی جهان است، سهم چندانی در تولیدات سالیانه ایران ندارد. گرچه طی سالیان اخیر نمونه‌هایی در این ژانر تولید شد که با اقبال خوبی از جانب مخاطبان بدرقه شد اما داوران جشنواره در طول این سال‌ها، روی خوشی به این ژانر نشان ندادند. حالا اما «زالاوا» آمده تا این طلسم را بشکند و افتخارآفرینی‌هایی را برای این ژانر محبوب رقم بزند.

زالاوا

یکی از آن فیلم‌های کنجکاوی‌برانگیز جشنواره امسال که هم داستان و هم ساختار آن، جذابیت‌های بسیاری برای مخاطبان دارد. نخستین ساخته ارسلان امیری در روستاهای سنندج و همدان جلوی دوربین رفت. فیلمنامه این کار در سال 2019، حمایت مالی خود را از خانه فیلم کره‌جنوبی دریافت کرد و از همان زمان، نام اثر بر سر زبان‌ها افتاد. اما آنچه وسوسه‌های تماشای فیلم را دوچندان کرده، داستان آن است که بسیاری از مردم بومی نواحی غربی کشور، آن را واقعی و ترسناک می‌دانند. هرچند اطلاعات چندانی راجع‌به فیلم منتشر نشده اما معدود تصاویر منتشرشده از فیلم، می‌تواند نوید فیلم خوبی باشد برای هاروربازان و آنهایی که به ژانر وحشت علاقه دارند. حال باید دید یکی از نخستین تقابل‌های جدی داوران جشنواره فجر با یک فیلم در ژانر وحشت، به چه اتفاق‌هایی ختم می‌شود.

  سینمای سیاسی

درام‌های جاسوسی و امنیتی برای دو دهه در سینمای ایران، نمود چندانی نداشتند اما در نیمه دوم دهه 90، با استقبالی که مخاطبان از چند اثر ساخته‌شده سینمایی و تلویزیونی داشتند، ساخت این‌گونه آثار نیز موردتوجه قرار گرفت تا جشنواره فیلم فجر، هم‌اکنون برای سومین سال پیاپی، پذیرای نماینده‌ای در این حوزه باشد.

مصلحت

نام ابتدایی فیلم، «پدری» بود؛ سپس به «مصلحت نظام» تغییر نام داد و حالا هم که مشخص شده با نام «مصلحت» توانسته پروانه نمایش بگیرد. فیلم به‌عنوان تنها نماینده سینمای جاسوسی و امنیتی، جذابیت‌های بسیاری برای مخاطبان جشنواره دارد. ضمن اینکه دستپخت‌های قبلی این‌چنینی (دیدن این فیلم جرم است و روز صفر)، با اقبال خوبی از جانب مخاطبان مواجه شده است. فیلم به حوادث سیاسی و کمتر مطرح‌شده سیاسی در روزهای ملتهب اواخر دهه 50 مربوط است که طبق شنیده‌ها، از ساختار، کارگردانی و موسیقی خوبی برخوردار بوده و باید دید آیا قادر خواهد بود با تمام بی‌ادعایی، موفقیت فیلم‌های سلف خود را در جشنواره تکرار کند.

  غایبان بزرگ این دوره

تا پیش از ثبت‌نام آثار این دوره، گمان برده می‌شد که برخلاف اتفاق‌هایی که کرونا برای صنعت فیلمسازی کشور رقم زده، با جشنواره‌ای پر از نام‌های بزرگ مواجه هستیم؛ جشنواره‌ای که طی آن، نام‌هایی چون داریوش مهرجویی، اصغر فرهادی، حمید نعمت‌الله، رضا میرکریمی و بزرگان دیگر حضور داشته و همین، چرخ جشنواره این دوره را با رونقی سترگ مواجه می‌سازد. اما هرچه جلوتر آمدیم، برخی از این کارگردانان ازجمله مهرجویی، فیلم خود را به جشنواره نفرستادند، برخی دیگر مانند فرهادی اعلام کردند که مراحل فنی فیلم‌شان حسابی طول می‌کشد و عملا به جشنواره نمی‌رسد و برخی دیگر هم فرم جشنواره را پر کردند اما فیلم‌شان نتوانست مقبول هیات داوران افتاده و به این ترتیب از گردونه جشنواره امسال حذف شدند. در ادامه به مهم‌ترین فیلم‌هایی خواهیم پرداخت که به‌عنوان غایبان بزرگ این دوره از جشنواره مطرح هستند:

قاتل و وحشی

حمید نعمت‌الله بیش از دو سال است که به‌نوعی درگیر این فیلم است. نخست آنکه فیلم بلافاصله پس از نگارش، جلوی دوربین نرفت. وقتی هم که رفت، فیلمبرداری‌اش در چند نوبت متوقف شد. وقتی هم که با مشکلات بسیار، مراحل فنی‌اش به پایان رسید، بحث مشکلات مالکیتی رقم خورد و به همین علت از جشنواره سال گذشته محروم ماند.
 قاتل و وحشی که خیلی‌ها از آن به‌عنوان برگ برنده جشنواره امسال نام می‌بردند، امسال هم از راهیابی به این فستیوال ناکام ماند. از یک هفته پیش، زمزمه‌هایی مبنی‌بر مشکلات ممیزی این فیلم به گوش رسید. کم‌کم این حرف‌ها جدی شد و تا جایی پیش رفت که حتی هیات داوران، پس از تماشای تمام فیلم‌ها، به‌صورت اختصاصی منتظر صدور پروانه نمایش این فیلم و تماشای آن بودند که متاسفانه این مهم محقق نشد. طبق شنیده‌ها، فیلم تا سه بار ممیزی شدید را اعمال کرده اما باز هم نتوانسته نظر مساعد اعضای پروانه نمایش را به دست بیاورد. گروهی موی تراشیده بازیگر زن فیلم (لیلا حاتمی) را دلیل این اتفاق دانسته‌اند و برخی دیگر هم نمایش گوش او را. اما هرچه هست اینکه، اگر مشکل، هرکدام از این دو مورد باشد، این نمایش‌ها تاکنون بارها در سینمای ایران اتفاق افتاده است: از «سرب» و «بچه‌های بد» تا «آمین خواهیم گفت» و همین «شنای پروانه»ای که در جشنواره سال گذشته نمایش داده شد و موفق به دریافت جوایزی هم شد. در این بین، سکوت اعضای شورای نمایش، چرایی ماجرا را پررنگ‌تر کرده و این احتمال را قوی ساخته که شاید بحث ممیزی، مربوط به محتوای عجیب فیلم باشد. محتوایی که سبب شده «قاتل و وحشی» به‌رغم بسیاری از کسانی که فیلم را تماشا کرده‌اند، علاوه‌بر اینکه بهترین فیلم کارنامه‌اش باشد، یکی از تولیدات متفاوت این سالیان سینمای ایران باشد. قدرمسلم اینکه پرونده فیلم برای جشنواره این دوره بسته شده و این رویداد سینمایی، به همین راحتی، برگ برنده امسال خود را از دست داد.

چپ، راست

تولیدش را در سکوت کامل خبری پشت‌سر گذاشت و اگر کرونا نبود، شاید بسیاری متوجه نمی‌شدند که چنین کمدی پربازیگری جلوی دوربین رفته است. حساسیت روی فیلم اما با اظهارنظر تهیه‌کننده آن (منوچهر محمدی) آغاز شد که این فیلم را یک کمدی خوب توصیف کرد که می‌تواند در جذب مخاطب، به «مارمولک» طعنه بزند. همین که اسم «مارمولک» در مقایسه با این فیلم آمد، فیلم در کانون توجهات بیشتری قرار گرفت. به‌گونه‌ای که برخی محافل، در کنار دو فیلم مشکل‌دار «شیشلیک» و «قاتل و وحشی» به «چپ، راست» هم رسیدند. انتشار غیررسمی داستان این فیلم هم آتش حساسیت‌ها را بیشتر کرد تا جایی که برخی منابع از جابه‌جا شدن فرزندان یک زوج اصول‌گرا و اصلاح‌طلب در بیمارستان سخن گفتند که در ادامه با برخی طعنه‌ها و اشارات به موضوعات سیاسی روز همراه شده است. فیلمی که اگر خط اصلی داستانی‌اش  این باشد می‌توانست به یکی از پرمخاطب‌ترین فیلم‌های جشنواره امسال تبدیل شود اما متاسفانه همان‌گونه که انتظار می‌رفت، پروانه نمایش فیلم صادر نشد تا فیلم جدید حامد محمدی، به یکی از غایبان برگ جشنواره امسال تبدیل شود.

طلاخون

فیلم خوش‌ساخت ابراهیم شیبانی که زمستان سال گذشته در قزوین جلوی دوربین رفت و از حضور شهاب حسینی، حسام منظور و زهرا حاتمی در مقام بازیگر بهره برد. فیلمی که خیلی‌ها حتی آن را غافلگیری بزرگ جشنواره امسال نامیده بودند، درنهایت نتوانست خود را به فهرست امسال جشنواره برساند. با توجه به اینکه فیلم دارای پروانه نمایش بوده، خیلی عجیب است که داوران فیلم را به عللی چون ضعف ساختار یا کیفیت پایین رد کرده باشند. با توجه به سابقه‌ای که از شیبانی خوش‌سلیقه در پرداخت‌های جسورانه سینمایی سراغ داریم، عدم حضور «طلاخون» در جشنواره امسال به یکی از علامت‌سوال‌هایی تبدیل شده که برای یافتن پاسخ آن باید تا انتهای جشنواره و تماشای این 16 فیلم منتظر بمانیم و ببینیم آیا بحث کیفیت و ساختار مدنظر بوده یا علل دیگری در این غیبت نقش داشته‌اند.

غیبت موجه

همواره فیلم‌های عباس رافعی یکی از پای ثابت‌های جشنواره فجر بود. فیلم‌هایی که با استقبال مخاطب و گاه اقبال داوران جشنواره همراه می‌شد. اما در سالی که گفته می‌شد رافعی یک از متفاوت‌ترین و بهترین ساخته‌های چند سال اخیرش را جلوی دوربین برده، «غیبت موجه» که پروانه نمایش نداشت، در جشنواره امسال غایب است.
شنیده‌ها حاکی از سوژه‌ای عجیب و بازی درخور توجه میترا حجار است و این، بسیار عجیب است که فیلم نتوانسته (درصورت صدور پروانه نمایش) توجه هیات داوران را به خود جلب کند.

صحنه‌زنی

از همان زمان کلید خوردن، موردتوجه رسانه‌ها قرار گرفت و در ادامه، برخی، از سوژه ملتهب فیلم سخن گفتند و اینکه فیلم به یکی از غافلگیری‌های جشنواره این دوره تبدیل خواهد شد. با انتشار تصاویری از گریم عجیب بازیگران این فیلم ازجمله مجید صالحی و بهرام افشاری، وسوسه‌ها برای تماشای اثر دوچندان شد. وقتی کسانی که فیلم را تماشا کرده بودند، از بازی‌های بسیار خوب تیم بازیگری این فیلم سخن گفتند، دیگر مسجل بود که فیلم، یکی از آثار بخش مسابقه جشنواره امسال است که درنهایت تعجب، فیلمی که البته پروانه نمایش هم نداشت، موفق نشد تا نظر هیات داوران را به خود جلب کند.

آهو

هوشنگ گلمکانی نام معتبری در حوزه نقد و ادبیات سینمایی کشور است که تصمیم گرفت پس از ساخت چند فیلم کوتاه، بخت خود را در زمینه فیلم بلند بیازماید. او امسال «آهو» را با مشاوره سامان سالور جلوی دوربین برد اما متاسفانه نتوانست با این فیلم، حضور در جشنواره را تجربه کند.

  پرکارترین بازیگران جشنواره سی‌ونهم

برخلاف دوره‌های قبلی که یک بازیگر تا 5 فیلم را در بخش مسابقه داشت، در این دوره به علت پایین بودن تعداد فیلم‌ها، تنها چند بازیگر، با 2 فیلم به‌عنوان پرکارترین بازیگران این دوره مطرح هستند. در بین بازیگران مرد، 4 بازیگر دوفیلمه داریم: جمشید هاشم‌پور با فیلم‌های «شیشلیک» و «گیج‌گاه»، رضا عطاران با فیلم‌های «شیشلیک» و «روشن»، هوتن شکیبا با فیلم‌های «ابلق» و «تی‌تی» و پژمان جمشیدی با فیلم‌های «خط فرضی» و «شیشلیک»، پرکارترین بازیگران مرد این دوره از جشنواره هستند.

در بخش بازیگران زن نیز تنها 2 بازیگر دوفیلمه داریم: باران کوثری با «بی‌همه‌چیز» و «گیج‌گاه» و الناز شاکردوست با دو فیلم «ابلق» و «تی‌تی»، پرکارترین بازیگران زن جشنواره این دوره محسوب می‌شوند.

* نویسنده: مجتبی اردشیری، روزنامه‌نگار