به گزارش «فرهیختگان»، آخرین‌بار مهرماه سال گذشته بود که انتخابات برای ورود اعضای جدید دانشجویی به شورای مرکزی ناظر بر نشریات وزارت بهداشت برگزار شد و طی آن سه عضو جدید برای مدت یک‌سال به‌عنوان نمایندگان مدیران مسئول در این شورای مرکزی انتخاب شدند. طبق قاعده باید انتخابات سال‌جاری نیز در مهرماه برگزار می‌شد، اما کرونا که باعث به‌هم‌ریختگی کل دنیا شده، این‌بار نیز بیکار ننشست و حالا اعضای سال گذشته، 16 ماه در این مسند حضور داشتند تا اینکه بالاخره امروز با تاخیر چهارماهه، شرایط برای برگزاری برخط انتخابات فراهم شده و قرار است اعضای جدید این شورا به‌دست دانشجویان علوم‌پزشکی تعیین شوند؛ شورایی که باتوجه به شرایط این روزهای دانشگاه‌ها و عدم حضور فیزیکی دانشجویان و تاثیرپذیری نشریات دانشجویی از این مساله، به‌نسبت شوراهای قبلی مسیر متفاوت‌تری را پیش‌روی خود خواهد داشت، چراکه این روزها عملا نشریات دانشجویی در بستر فضای مجازی منتشر می‌شوند و طبیعی است که این فضا نیز متقضیات خاص خود را دارد که باید مدنظر قرار بگیرد. در طرف دیگر حواشی‌ای است که هر از گاهی پیرامون نشریات دانشجویی را در دانشگاه‌های مختلف می‌گیرد، از یک‌سو برخورد مسئولان فرهنگی دانشگاه‌ها با فعالان نشریات و ازسوی دیگر محتوای منتشرشده در برخی نشریات گاهی تا حدی حاشیه‌ساز می‌شود که خبرهایش به فضای رسانه‌های رسمی کشور نیز کشیده می‌شود؛ موضوعاتی که شورای مرکزی ناظر بر نشریات نقش مهمی در تعدیل فضای این حوزه داشته و می‌تواند در رفع خلأهای قانونی این حوزه اثرگذار باشد. در این گزارش به بهانه برگزاری انتخابات این شورا به‌سراغ اعضای شورا، مسئولان فرهنگی وزارت بهداشت و چندتن از فعالان نشریات دانشجویی رفتیم تا از شرایط برگزاری انتخابات و فضای حاکم بر نشریات دانشگاه‌های علوم‌پزشکی بگویند.
انتخابات نشریات وزارت بهداشت و چند شبهه در دقیقه نود!
با اینکه انتخابات امروز چندین‌بار به تعویق افتاده و انتظار می‌رفت این کار باعث شود تا انتخابات شورای مرکزی ناظر بر نشریات وزارت بهداشت به بهترین شکل برگزار شود، اما درعمل این دوره از انتخابات با تخلفات مختلفی همراه بوده، به‌طوری‌که شاید سلامت این دوره از انتخابات نیز با علامت سوال همراه شده باشد. اصلی‌ترین تخلف صورت‌گرفته در این دوره از انتخابات مربوط به اعلام لیست نهایی کاندیداها است، چراکه باید اسامی کاندیداها 10 روز قبل از برگزاری انتخابات دردسترس افرادی که حق رای دارند، قرار بگیرد و باتوجه به اینکه سه‌روز زمان برای اعتراض به لیست اولیه کاندیداها تعیین شده، بعد از آن لیست نهایی کاندیداها یک هفته قبل از انتخابات منتشر شود؛ اتفاقی که عملا در این دوره رخ نداد و لیست نهایی تنها دو روز مانده به انتخابات اعلام شد. موضوع دیگر نحوه ردصلاحیت برخی از کاندیداها است. به‌عبارت دیگر، به‌رغم ردصلاحیت برخی از کاندیداهای این دوره، اما هیچ‌گاه این مساله به‌صورت رسمی به این افراد ابلاغ نشد و صرفا این مساله با یک تماس تلفنی آن‌هم تنها یک روز قبل از برگزاری انتخابات به اطلاع آنها رسیده؛ مساله‌ای که عملا امکان اعتراض به ردصلاحیت‌شان را از آنها سلب کرده است. تخلف مشهود دیگر این دوره آن است که روند تایید یا رد کاندیداها باید سه‌روز قبل از زمان برگزاری انتخابات، به اتمام رسیده و برهمین اساس باید روزهای اولیه بهمن‌ماه اسامی نهایی کاندیداها ازسوی مسئولان مربوطه وزارت بهداشت منتشر می‌شد، اما درعمل اولین لیست روز دوشنبه منتشر شد و کمتر از 24ساعت مانده به برگزاری انتخابات، لیست جدید دیگری توسط وزارت بهداشت اعلام می‌شود که درمقایسه با لیست اول، در آن اسامی برخی کاندیداها حذف شده است! اما هیچ دلیل موجهی ازسوی مسئولان این وزارتخانه برای ردصلاحیت برخی از نامزدها نه‌تنها به دانشگاه‌ها، بلکه به خود دانشجویان نیز اعلام نشده است.
شأن شورای ناظر بر نشریات در انتخابات امروز حفظ نشده است
معین رضیئی، عضو اصلی شورای مرکزی ناظر بر نشریات وزارت بهداشت در گفت‌وگو با «فرهیختگان»، با بیان اینکه در این دوره از انتخابات سنگ‌بناهای بدی نهادینه شده که امیدواریم دیگر شاهد آن نباشیم، گفت: «شورای مرکزی ناظر بر نشریات شأن قانونی دارد که باید جدی گرفته شود، اما در سال گذشته تنها چهار جلسه به‌صورت حضوری و یک جلسه مجازی برگزار شد و درعمل بین هر جلسه فاصله سه ماهه وجود داشت و مسئولان مربوطه کرونا را دلیل این مساله عنوان می‌کردند، درحالیکه باید در بدترین شرایط جلسات شورای ناظر بر نشریات حداقل هر 45 روز یک‌بار برگزار شود. مساله دیگر اینکه در سال گذشته شیوه‌نامه‌ای برای برگزاری انتخابات نوشته شد که طبق آن تا حد زیادی از رشد نشریات یک‌بارمصرف جلوگیری می‌شد، اما درعمل این شیوه‌نامه ازسوی وزارت بهداشت آن‌طور که باید به مرحله اجرا نرسید.»
عضو شورای مرکزی ناظر بر نشریات وزارت بهداشت با بیان اینکه به‌دلیل کرونا انتخابات کمیته‌های ناظر بر نشریات در دانشگاه‌ها در زمان مقرر برگزار نشد، اظهار داشت: «در اردیبهشت‌ماه در جلسه شورای ناظر بر نشریات وزارتخانه تصمیم گرفته شد که انتخابات این کمیته‌ها در تابستان و توسط سامانه اینترنتی که ازسوی این وزارتخانه طراحی می‌شود، برگزار شود، اما نه‌تنها این‌گونه نشد، بلکه در شهریورماه هم اعلام شد که این سامانه هنوز آماده نشده و دلایل مختلفی هم برای آن ازسوی مسئولان مطرح شد، تا جایی‌که به‌تدریج شاهد اعتراضات دانشجویی بودیم.»
او تصریح کرد: «بعد از گذشت هفت‌ماه بالاخره انتخابات کمیته‌های ناظر از اسفندماه به مهرماه منتقل و در آن بازه زمانی درنهایت مدیرکل فرهنگی وزارت بهداشت نامه‌ای را به دانشگاه‌ها ابلاغ و اعلام کرد همه دانشگاه‌ها باید تا پایان مهرماه انتخابات را به شیوه‌های متناسب برگزار کنند. همین مساله باعث شد برخی دانشگاه‌ها به‌صورت مجازی و برخی دیگر به‌صورت حضوری اقدام به این کار کردند. سوال اینجاست که اگر قرار بود دانشگاه‌ها به این شکل انتخابات را برگزار کنند، چرا هفت‌ماه تکلیف این نهاد مهم قانونگذار را مشخص نکردند؟»
رضیئی با بیان اینکه متاسفانه انتخابات نیز به‌گونه‌ای برگزار شد که هیچ‌گونه نظارتی براساس شیوه‌نامه‌ای که پیش‌تر توسط شورای مرکزی ناظر بر نشریات نوشته شده بود، روی آنها صورت نگرفت، افزود: «متاسفانه دانشگاه‌ها نیز بسیار بی‌نظم در حوزه برگزاری انتخابات کمیته‌ها عمل کردند، تا جایی‌که هنوز برخی دانشگاه‌ها تکلیف انتخابات را مشخص نکرده‌اند و حتی برخی دیگر بدون برگزاری انتخابات اقدام به معرفی اعضای کمیته‌های ناظر کردند. در اصل این انتخابات در یک فضای بی‌نظم و غیرشفاف و با عقیم نگه داشتن شیوه‌نامه شورای مرکزی انجام شد، البته در همان زمان اعتراضات‌مان را به مسئولان مربوطه اعلام کردیم.»
عضو شورای مرکزی ناظر بر نشریات وزارت بهداشت اظهار داشت: «برای برگزاری انتخابات اعضای این شورا نیز با بی‌نظمی‌های مختلفی همراه هستیم که یکی از آنها تعویق چندباره زمان برگزاری است. به‌طوری‌که اولین‌بار اعلام شد این انتخابات در آذرماه برگزار می‌شود، اما این اتفاق نیفتاد و برای دومین‌بار دی‌ماه را اعلام کردند که در همان زمان عنوان شد چون با اعتراض افراد و اعضا روبه‌رو بوده باید در 8 بهمن‌ماه این انتخابات برگزار شود که به‌رغم برگزاری انتخابات در این تاریخ باز شاهد برخی تخلفات هستیم.»
او با بیان اینکه روند اعلام اسامی کاندیداها با تخلفات همراه بوده است، افزود: «پنج‌روز قبل از برگزاری انتخابات اعلام شد باتوجه به تعویق زمان برگزاری، افراد جدیدی اگر خواهان ثبت‌نام این دوره هستند، این امکان برای آنها مهیا شده است، درحالیکه قطعا وقتی بازه انتخابات تغییر می‌کند، تنها روز برگزاری دستخوش تغییر شده نه فرآیند تایید و ردصلاحیت کاندیداها! و نمی‌توان فراخوان مجددی برای این کار اعلام کرد، اما می‌بینیم که با تعویق در انتخابات، فرآیند ثبت‌نام کاندیداها نیز حدود هفته قبل از برگزاری انتخابات، دوباره انجام شده است.»
رضیئی افزود: «از آنجاکه اعضای شورای ناظر بر نشریات باید بر فرآیند انتخابات نظارت کنند، باید جلسه‌ای با حضور این افراد برگزار و آنها برای انتخابات توجیه شوند و طبق قانون این نظارت شامل روند برگزاری انتخابات هم می‌شود، اما امسال هیچ‌گونه جلسه‌ای در این زمینه برگزار نشده تا اعضای این شورا که برآمده از رای خود دانشجویان هستند، نسبت‌به این دوره از انتخابات توجیه شوند و جالب اینجاست که بعد از اعتراض‌ها، مسئولان اعلام کرده‌اند می‌توانید هفته آینده به وزارت بهداشت بیایید و صحبت کنیم، درحالیکه باید این اتفاق قبل از آغاز فرآیند انتخابات انجام می‌شد.»
عضو شورای مرکزی ناظر بر نشریات وزارت بهداشت گفت: «درست است که کرونا باعث شده روی‌دادن برخی اتفاقات اجتناب‌ناپذیر باشد، اما این امکان وجود داشت که جلوی برخی دیگر از اتفاقات گرفته شود و قطعا باید سنگ‌بناهای اشتباهی این دوره برای سال آینده اصلاح شود تا نشریات دانشجویی به جایگاه درست خود برگردند.»
او خاطرنشان کرد: «یکی از جلوه‌های بی‌نظمی در این دوره از انتخابات مربوط به نامه منتشرشده درباره زمان برگزاری انتخابات است، چراکه در این نامه قید شده که زمان برگزاری انتخابات دوشنبه 8 بهمن‌ماه خواهد بود، بعدا به‌دلیل سردرگمی اعلام شد که زمان دقیق چهارشنبه 8 بهمن‌ماه است، درحالیکه در یک نامه ابلاغی به این مهمی نباید چنین اشتباهاتی صورت بگیرد و طبیعتا بعد از آن باید نامه اصلاحیه‌ای صادر شود که این اتفاق نیز نیفتاد و صرفا به‌صورت شفاهی اعلام شده که روز برگزاری به‌اشتباه دوشنبه درج شده است.»
بسیاری از مشکلات در حوزه نشریات به‌دلیل خلأهای قانونی است
علی چنارانی، عضو شورای مرکزی ناظر بر نشریات وزارت بهداشت در گفت‌وگو با «فرهیختگان» با تاکید بر اینکه بعد از گذشت 16ماه از انتخابات آخرین دوره این شورا، می‌توان عنوان کرد کم‌حاشیه‌ترین دوران را پشت‌سر گذاشته‌ایم، گفت: «کم‌حاشیه بودن به معنی این نیست که فعالیت‌های سیاسی، صنفی و... دانشجویان با کاهش روبه‌رو بوده است؛ بلکه سیر گفتمان منطقی در جلسات متفاوت، تأسی به قانون و تعامل با مدیران مسئول در دانشگاه‌های مختلف باعث این اتفاق خوشایند شده است.»
او با تاکید بر اینکه در این مدت جز دو یا سه مورد چالش‌برانگیز قانونی در شکایات رسیده به شورای مرکزی ناظر، در جلسات مباح مطرح‌شده به سیاستگذاری و برنامه‌ریزی برای تغییرات آینده نشریات مربوط بوده است، اظهار داشت: «ازجمله این مباحث می‌توان به تصویب نهایی و ابلاغ شیوه‌نامه رتبه‌بندی نشریات که دوستان دوره قبل هم برای آن زحمت بسیاری کشیده بودند، اشاره کرد. همچنین پرداختن به اصل وجودی خانه نشریات که بدون توجیه قانونی و دستور شورای مرکزی ناظر، توسط معاون سابق ابلاغ شده بود، بحث چالش‌برانگیز نشریات، فضای مجازی، تاثیر فیلترینگ و نشریات الکترونیکی، کرونا و تاثیرات عمیقی که در نشریات به جا گذاشت، از دیگر موضوعات مطرح‌شده در این جلسات است.»
عضو شورای مرکزی ناظر بر نشریات وزارت بهداشت ادامه داد: «با این حال متاسفانه آغاز این دوره با چند حاشیه همراه شد. عدم حضور معاون فرهنگی و دانشجویی در جلسه انتخابات شورای مرکزی ناظر که از نگاه ما مهم‌ترین رویداد نشریاتی وزارتخانه به شمار می‌رود و عدم برگزاری یک جلسه با اهالی نشریاتی دانشگاه‌ها را که با نارضایتی مدیران‌مسئول نشریات دانشگاهی مواجه شد می‌توان حواشی آن دانست، ازسوی دیگر ما شاهد تاخیر در برگزاری جلسات شورا نیز بودیم.»
چنارانی با ابراز تاسف از رویکرد معاونت فرهنگی و دانشجویی وزارت بهداشت در نحوه برخورد با نشریات دانشجویی در سال‌های اخیر تصریح کرد: «معاون فرهنگی سابق و کنونی هرچند در شیوه تعامل با دانشجو و نشریات دانشجویی تفاوت چشمگیری دارند، اما هیچ‌یک، در اصل اعتلابخشیدن به نشریات و رسانه‌های دانشجویی کارنامه درخشانی ندارند؛ چراکه برگزاری ۴جلسه رسمی و یک جلسه غیررسمی، یعنی در طول 16ماه تنها 5جلسه نشان‌دهنده ایراد مدیریتی در اجرای دستورالعمل اجرایی ضوابط ناظر بر فعالیت نشریات دانشگاهی آن هم توسط متولی نظارت بر آن است.»
کرونا بهانه خوبی برای فراهم نکردن بستر مجازی برگزاری جلسات نبود
او با اشاره به شیوع بیماری کرونا تصریح کرد: «حتی اگر بهانه کرونا را در نظر بگیریم، فراهم کردن بستر مجازی برای برگزاری جلسات بحث چالش‌برانگیزی در سطح معاونت یک وزارتخانه نیست. ازسوی دیگر شاهد تعلل چندماهه در ابلاغ شیوه‌نامه رتبه‌بندی نشریات به علت وابسته کردن آن به بستر ناموجود در فضای مجازی بوده‌ایم. متاسفانه در این دوران شاهد برخی دخالت‌ها توسط بعضی اعضا در خانه نشریات بودیم که البته با برخورد اعضای دانشجویی شورای ناظر روبه‌رو شدند؛ شاید و در نگاه اول تغییرات بدون مجوز از شورای مرکزی ناظر بر نشریات در امور خانه نشریات، موضوع مهمی به‌نظر نرسد، اما این امر به‌معنی تنزل جایگاه قانونی شورای مرکزی به‌عنوان مرجع رسیدگی به این مسائل است.»
عضو شورای مرکزی ناظر بر نشریات وزارت بهداشت با اشاره به مشکلات این حوزه تصریح کرد: «به اعتقاد من نگاه عصر حجری برخی مسئولان فرهنگی دانشگاه‌ها به نشریات دانشجویی ازجمله مشکلات این حوزه به‌شمار می‌رود. قطعا مسئولی که به‌جای تشویق نشریات در پی سرکوب آنهاست، به درد تولیت فرهنگی دانشگاه نمی‌خورد؛ تا جایی که توسط این مسئولان چند مورد شکایت از دانشجویان به کمیته انضباطی، حراست و حتی قوه‌قضائیه رسیده که قطعا این مهم باعث شرمندگی جامعه دانشجویی و نشریاتی کشور است.»
چنارانی با تاکید بر اینکه قلب نشریات کشور، نشریات دانشگاهی است و تپش این قلب به تپندگی قلب قلم دانشجوها بستگی دارد، افزود: «وظیفه فرامتن شورای مرکزی ناظر، باید احقاق حقوق دانشجوی قلم‌به‌دست به‌عنوان موذن جامعه باشد. با این حال در این دوره تقریبا سه دانشگاه برخورد متفاوتی با نشریات دانشجویی خود داشتند که تمام موارد از تضییع حق دانشجوها طبق قانون جلوگیری شد؛ البته باید به این مساله اشاره کنم که این اتفاق فقط با پشتیبانی شورای مرکزی ناظر اتفاق نیفتاده، بلکه خود دانشجویان در رسیدن به هدف واحد، عامل اصلی این موارد بوده‌اند.»
او تصریح کرد: «بسیاری از مشکلات سر راه دانشجویان در نشریات، خلأهای قانونی، تفسیربه رای شدن قانون توسط مسئول بالادست یا بی‌اطلاعی طرفین از قانون است، به‌طور مثال یکی از ایرادات قانونی ورود کمیته انضباطی به حوزه نشریات است؛ همچنین تعارض منافع در کمیته‌های ناظر و شورای مرکزی ناظر از ایرادات وارد به دستورالعمل اجرایی ضوابط ناظر بر فعالیت نشریات دانشگاهی است. مشکل دیگر اینکه عضو حقوقدان کمیته ناظر، نماینده رئیس دانشگاه بوده و همین مهم سلامت رای این فرد را با علامت سوال همراه می‌کند.»
عضو شورای مرکزی ناظر بر نشریات وزارت بهداشت با تاکید بر اینکه در حوزه فضای مجازی با خلأ قانونی روبه‌رو هستیم، بیان داشت: «نحوه امتیازدهی به این نشریات، فعالیت‌ها و سایر موارد مرتبط با این حوزه امروزه از مهم‌ترین مطالبات نشریات به‌شمار می‌رود. ازسوی دیگر نشریات علمی از مظلوم‌ترین نشریات دانشگاهی محسوب می‌شوند؛ درحالیکه با توجه به حوزه فعالیت علمی دانشجویان باید برای رشد این نشریات، بیشتر از سایر نشریات انرژی و سرمایه خرج کرد. در اصل انتظار می‌رود نشریات علمی جشنواره جداگانه مرتبط با خود را داشته باشند، اما حمایت از این نشریات نسبت به برخی نشریات که حتی از داخل و خارج دانشگاه‌ها حمایت مالی و معنوی می‌شوند، بسیار کمتر است.»
چنارانی افزود: «خوشبختانه در ایام شیوع بیماری کرونا رشد نشریات الکترونیکی بیشتر از قبل بوده و شاهد استعدادهای خوبی در این حوزه هستیم، البته هنوز زمینه رشد این نشریات در تمام دانشگاه‌ها فراهم نشده است؛ به‌طور مثال می‌بینیم دانشگاهی از ارائه دوربین و دستگاه ضبط صدا به نشریه خودداری کرده و شرط آن را اطلاع از محتوای نشریه اعلام می‌کند!»
او خاطرنشان کرد: «کرونا اثرات منفی و مثبتی را برای حوزه نشریات دانشجویی به‌همراه داشته که فراهم نبودن بستر برگزاری جلسات در فضای مجازی و توقف چندماهه در تمامی فعالیت‌های مرتبط با کمیته‌های ناظر و شورای مرکزی ناظر ازجمله اثرات منفی آن است. البته بارزترین آن را می‌توان طولانی شدن دوره یک‌ساله شورای ناظر بر نشریات از یک‌سال به 16ماه دانست، درحالیکه در همین بازه زمانی شاهد برگزاری جلسات و همایش‌های مختلف حتی با تعداد نفرات بیشتر از آنچه در جلسه شورای ناظر حضور دارند، بوده‌ایم. اجبار به تعامل و ارتباط از طریق فضای مجازی را که نیاز اساسی زمانه بود هم می‌توان از محاسن کرونایی برای نشریات دانست.»
* نویسنده: زهرا رمضانی، روزنامه‌نگار