به گزارش «فرهیختگان»، سیدجلال ساداتیان، سفیر اسبق ایران در انگلیس و کارشناس مسائل بین‌الملل در گفت‌وگو با «فرهیختگان» ضمن بررسی آغاز غنی‌سازی ۲۰درصدی اورانیوم توسط دولت به ارزیابی اقدامات احتمالی اروپا و آمریکا در این زمینه پرداخت که مشروح این مصاحبه را در ادامه از نظر می‌گذرانید.
با توجه به اعلام آغاز غنی‌سازی ۲۰درصد در فردو توسط دولت، اروپا که در این ۴سال به تعهدات خود عمل نکرده چه واکنشی خواهد داشت، آیا ممکن است به اجرای تعهدات‌شان بازگردند؟
همان‌طور که شما بیان کردید برجام وظایفی را برعهده طرف‌هایی که در مذاکرات حضور داشتند به‌ویژه ایالات متحده آمریکا و تروئیکای اروپایی یعنی فرانسه، آلمان و بریتانیا و نیز چین و روسیه قرار داده بود ولی وقتی ترامپ از برجام خارج شد شرکت‌ها و دولت‌های دیگر را تهدید کرد که هر کسی با ایران کار کند ما آنها را تنبیه می‌کنیم.
حرف‌های ترامپ و اقدامات او یک‌جانبه و برخلاف تعهداتی بود که در برجام داشت لذا اروپایی‌ها در‌برابر آن موضع گرفتند و آن زمان موگرینی نماینده اروپایی‌ها بود، بیانیه صادر و تاکید کردند ایران به تعهدات برجامی خود عمل کرده است و درواقع به‌نوعی از ایران حمایت کردند اما حمایت‌های آنها در حد بیانیه‌های سیاسی باقی ماند. تا دوماه قبل نیز شاهد بودیم که ترامپ در شورای امنیت شکست سختی خورد و در آنجا تنها کشور دومینیکن از ترامپ حمایت کرد و بقیه حمایتی از او نداشتند. لذا ما درعمل کماکان طلبکار اروپایی‌ها شدیم که آمریکا خارج شده و زورگویی می‌کند و تحریم‌هایی را جدا از بحث سازمان‌ملل علیه ایران وضع کرده و به تعهدات خود عمل نکرده است.
در این زمان واکنش و اقدام اروپا چه بود؟
بله اشاره خواهم کرد، اما اروپا چه کار کرده و چرا آنها به تعهدات خود عمل نمی‌کنند؟ یکی از پیوست‌های برجام مربوط به تعهدات اروپایی‌ها است. لیست بلندبالایی است که با یک جست‌وجوی ساده هم به آن می‌رسید.
اروپا بعد از یک‌سال تعلل در اجرای تعهدات تازه مساله اینستکس را پیشنهاد داد
یکی از تعهدات اروپا این است که باید نفت ایران را بخرند و وسیله انتقال پول نفت ایران را فراهم کنند، آنها همچنین باید خریدوفروش کالاهای گرانقیمت همانند طلاها را آزاد کنند و بحث بیمه و کشتیرانی نیز مدنظر بود. اما اروپایی‌ها چرا به تهدات خود عمل نمی‌کنند؟ اروپایی‌ها تعلل کردند و بعد از یک‌سال مساله اینستکس را پیشنهاد دادند و گفتند این سازوکار را طراحی کردیم و نفت خود را بفروشید و در این حساب بریزید و از اینجا به شما دارو و غذا می‌دهیم، لذا طبیعی است که ایران این را نپذیرفت.
از این مرحله به بعد مطرح شد اگر به تعهدات خود عمل نکنید، ما نیز عمل نمی‌کنیم چون نه آمریکا تعهدات خود را عمل کرده و نه اروپا تعهدات خود را عمل می‌کند پس چه دلیلی وجود دارد ایران به تعهدات خود عمل کند؟ بنابراین طی 5مرحله ایران گام‌به‌گام برخی تعهدات خود را کنار گذاشت و به آژانس و کشورهای اروپایی اعلام کرد اگر اروپایی‌ها و غربی‌ها به تعهدات خود بازگردند ما هم بازمی‌گردیم.
در مرحله پنجم اروپایی‌ها تهدید کردند اگر شما ادامه دهید مکانیسم ماشه را فعال می‌کنیم. ایران هم اذعان داشت که ما از NPT خارج می‌شویم و در این مرحله طرفین آتش‌بس دادند و متوقف شدند.
مصوبه هسته‌ای مجلس گام ششم برای مجبورکردن اروپا به انجام تعهدات است
بنابراین مصوبه‌ای که اخیرا مجلس مطرح کرده است، درحقیقت گام ششم تلقی می‌شود که اگر اروپا و غرب به تعهدات خود عمل کنند ما نیز بازخواهیم گشت.
لازمه برگشت آمریکا به برجام این است که تحریم‌ها را بردارند
ارزیابی دقیق شما از اجرای غنی‌سازی 20درصد چیست؟
ما گفته‌ایم 20درصد را شروع می‌کنیم و اگر آنها به تعهدات خود عمل کنند ما هم متوقف می‌کنیم لذا این را می‌توان به‌عنوان گام ششم تلقی کرد، اگر بایدن قصد دارد به برجام برگردد که قصد خود را نیز اعلام و تیم وزارت خارجه و شورای امنیت خود را چیده و کسانی را انتخاب کرده که به‌نوعی علاقه‌مند به برگشت به برجام هستند، باید بداند لازمه این برگشت این است که تحریم‌ها را بردارند.
در حال حاضر مساله‌ای که مطرح می‌شود اولا دولت باید مصوبه مجلس را اجرا کند؛ قرار بود غنی‌سازی در 3.60 و 4درصد باقی بماند ولی اکنون که آنها تعهدات خود را انجام ندادند ایران هم روی 20درصد غنی‌سازی رفته است. بنابراین اگر اروپا و دولت بایدن برگشتند و تحریم‌ها را علیه ایران برداشتند، ایران هم از این گام می‌تواند بازگردد. به قول صالحی آنجا کپسولی است و آن را برمی‌دارند و 20درصد جایگزین می‌کنند و اگر خواستند باز همان 4درصد قابل جایگزین شدن است. این تعبیر فنی ایشان است ولی قطعا کار سختی نیست و می‌توانند عدول کنند و بازگردند.
این کار به اعتقاد من ساده و سادگی آن به این است که آنها ابتدا خروج و به تعهدات خود عمل نکردند، درحالی‌که ایران برای مدت‌های مدید به تعهدات خود عمل کرده است.
تحلیل شما از فضای امنیتی موجود با توجه به اینکه روزهای آخر دولت ترامپ و بازه شروع به کار دولت بایدن در پیش است، چیست؟
این بحث دیگری است.
غنی‌سازی 20درصد تنش‌زا نیست، حضور ناو آمریکا و رژیمصهیونیستی در خلیج‌فارس تنش‌زاست
اگر بخواهند غنی‌سازی 20درصد را به‌عنوان بهانه‌ای برای تنش‌آفرینی در نظر بگیرند، چطور؟
بهانه این است که ناو نیمیتز به خلیج‌فارس آمد و بعد گفتند زیردریایی اتمی آمریکا و زیردریایی اتمی رژیمصهیونیستی آمده است و همه اینها مطرح شد و حتی وزیر امور خارجه هشدار داد آنها از طریق عراق ممکن است به‌دنبال ایجاد بهانه‌ای باشند تا در روزهای آخر شرایط را به‌گونه‌ای برای بایدن فراهم کنند که او نتواند این سطح از تنشی را که بین ایران و آمریکاست کاهش دهد و در مقام عمل انجام‌شده قرار گیرد، لذا اینها ربطی به ایران ندارد. اینها مسائلی است که غربی‌ها به‌خصوص با تحریکات رژیمصهیونیستی و عربستان به آن دامن می‌زند که در روزهای آخری که ترامپ در مسند قدرت است کاری انجام دهند. یک اقدام دراین‌باره توسط سنای آمریکا اتفاق افتاد که بودجه‌ای را که ترامپ برای این کار می‌خواست تصویب نکردند و به ترامپ اجازه این تحرک را ندادند، لذا این نشان می‌دهد سنا درصدد کنترل شرایط تنش‌آمیز است ولی در عین حال باید ایران و همه کسانی که دست‌اندرکار این مساله هستند بسیار هوشیارانه با این امر برخورد کنند.
البته خود آمریکایی‌ها تلاش می‌کنند انتقال قدرت به‌راحتی صورت گیرد و در شرایط تنش نباشد، اما رژیمصهیونیستی و دشمنان ایران اصلا این را نمی‌خواهند و تلاش می‌کنند حادثه‌ای اتفاق بیفتد که دست بایدن در حنا قرار گیرد و در فضای امنیتی نتواند این سطح از تنش را با ایران کاهش دهد. البته اینکه بگوییم روابط بهبود پیدا کند یا طرفین به رابطه مستقیم برسند، بعید است و با این کار فاصله داریم.