به گزارش «فرهیختگان»، مدتی است در ایران به‌مصداق دولت و حامیان آن تصور می‌شود که دولت جدید آمریکا به‌محض ورود به کاخ سفید، دستور بازگشت به برجام را صادر خواهد کرد و از پس این اقدام همه مشکلات برطرف و وضعیت اقتصادی ایران رو به ‌راه خواهد شد، که البته نشانه‌هایی از چنین توهمی را در تدوین لایحه بودجه سال 1400 و گنجاندن صادرات دومیلیون و 300 هزار بشکه‌ای نفت می‌توان دید. در این میان و صرف‌نظر از اینکه این بازگشت انجام خواهد شد یا خیر یا اینکه چه موانع فرامتنی درمقابل این بازگشت وجود دارد، یک مساله مهم و قابل‌توجهی در این میان هست که نباید نادیده گرفته شود و اساسا شاید همین موضوع هم مهم‌ترین مساله در مسیر بازگشت آمریکا به توافق هسته‌ای باشد. آنچنان که در بسیاری از گفته‌های رئیس‌جمهور و رئیس دستگاه دیپلماسی کشور آمده و هنوز هم اسناد آن وجود دارد، قرار بود ذیل برجام تحریم‌های ایران برطرف شود که البته هیچ‌گاه محقق نشد و تنها بعدا برخی با تفسیر برخی بندهای توافق هسته‌ای مدعی تعلیق این تحریم‌ها از سوی ایالات متحده شدند. به‌هرحال از 18 اردیبهشت 97 تحریم‌های ایران با شدت بیشتری همگی بازگشتند و جنگ اقتصادی بزرگی به‌واسطه اعمال همین تحریم‌ها آغاز شد و از آن موقع تاکنون این تحریم‌ها روزبه‌روز بیشتر و کامل‌تر شدند.

اکنون اما مساله و دغدغه اصلی این است که به‌فرض قرار هم باشد بازگشتی به برجام صورت بگیرد، باید تحریم‌هایی که در این سال‌ها وضع یا تکمیل شده از اساس برداشته شوند، تحریم‌هایی که بعضا با تگ دروغین تروریستی تلاش کرده‌اند هیچ‌مسیری برای فعالیت‌های تجاری و مالی ایران باقی نگذارند.

از همین منظر «فرهیختگان» تلاش کرده طی سلسله مطالبی برخی از این مواد تحریمی را بررسی و ابعاد آن را تشریح کند که اولین قسمت آن را در ادامه از نظر می‌گذرانید.

در تاریخ سوم مرداد 1396 (25 جولای 2017) قانون «مقابله با مخالفان آمریکا از طریق تحریم‌ها (کاتسا)» علیه ایران، روسیه و کره‌شمالی در مجلس نمایندگان آمریکا به تصویب رسید و در تاریخ 11 مرداد 1396 (دوم آگوست 2017) توسط ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا امضا شد و به قانون تبدیل شد.

   اجزای قانون

قسمت مربوط به ایران در این قانون با عنوان «قانون مقابله با فعالیت‌های بی‌ثبات‌کننده ایران 2017 (CIDA. 2017)» است که از بخش 101 تا 112 را شامل می‌شود. بخش 101 عنوان قانون، بخش 102 تعریف اصطلاحات در قانون و بخش 103 درخواست از وزارت خزانه‌داری، وزارت خارجه، وزارت دفاع و اداره اطلاعات ملی آمریکا برای تسلیم گزارش‌های منظم به کنگره آمریکا در مورد قانون، طراحی سیاست‌ها در قبال ایران و فعالیت‌های ایران در منطقه غرب آسیاست. بخش 104 تا 107 این قانون تحریم‌های اعمالی بر ایران را شامل می‌شود.

در بخش 108 نیز تاکید شده تا پنج‌سال پس از اعمال این قانون دولت آمریکا مروری بر تحریم‌های اعمالی براساس دو دستور اجرایی 13382 و 13224 انجام دهد تا مشخص شود آیا افراد قرارگرفته در لیست تحریم همچنان شامل تحریم هستند یا خیر. در بخش 109 دولت آمریکا موظف شده با ارائه گزارش به کنگره آمریکا مشخص کند، چقدر از تحریم‌های اعمالی توسط این کشور توسط اتحادیه اروپا اجرا می‌شود.در بخش 110 نیز دولت آمریکا باید گزارشی در مورد شهروندان آمریکایی بازداشت‌شده در ایران به کمیته‌های مربوط در کنگره آمریکا ارائه کند. بخش 111 مربوط به استثنا در اجرای این قانون و بخش 112 مربوط به توقف موقت اجرای قانون توسط رئیس‌جمهور آمریکاست. همان‌طور که گفته شد، این قانون دارای چهار بخش تحریمی است. بهانه‌های تحریم شامل مساله موشکی، فعالیت‌های سپاه در منطقه (با عنوان ادعایی تروریسم)، حقوق بشر و تحریم تسلیحاتی است که هر بخش به تفکیک بررسی خواهد شد.

الف) بخش‌های تحریمی

 تحریم موشکی

بخش 104 این قانون با عنوان «تحریم اضافی بر برنامه موشکی بالستیک ایران1» است. در بخش«104(a)» این قانون، از وزارت خزانه‌داری خواسته شده است اجرای دستور اجرایی 13382 درمورد افراد و نهادهای درگیر در اشاعه سلاح‌های کشتار جمعی (شامل سلاح‌های میکروبی، شیمیایی و هسته‌ای) و سیستم‌های حمل آن ادامه پیدا کند.2 علاوه‌بر این در بخش «104(b)» تحریم‌های ایران را گسترش داده و تمام برنامه‌های ایران در زمینه موشک‌های بالستیک و هرنوع برنامه‌ دیگر برای تولید سیستم‌های حمل سلاح‌های کشتارجمعی را هدف قرار داده است.3 این قانون تمام افراد حقیقی و حقوقی که به نحوی با این برنامه‌ها ارتباط داشته باشند یا به‌عنوان پوششی برای آن عمل کنند،4 را شامل تحریم می‌داند. براساس بخش «104(c)» نیز افراد حقیقی و حقوقی تحریم‌شده ذیل دو بخش«104(a)» و «104(b)»، در لیست تحریم آمریکا (SDN list) قرار می‌گیرند که اموال و دارایی آنها در آمریکا بلوکه خواهد شد. همچنین مشمول ممنوعیت تردد در آمریکا و اخراج از خاک این کشور می‌شوند.

  تحریم‌های مرتبط با سپاه پاسداران انقلاب اسلامی

بخش 105 این قانون با عنوان «اعمال تحریم‌های مرتبط با تروریسم علیه سپاه پاسداران انقلاب اسلامی5» است. بخش«105(a)» ابتدا توضیحاتی درمورد اقدامات سپاه پاسداران و سپاه قدس در زمینه موشکی و فعالیت‌های منطقه‌ای ایران ارائه کرده است و از بخش«105(b)» تحریم‌های مرتبط با سپاه پاسداران آغاز شده است. در بخش«105(b)»و «105(c)» از دولت آمریکا خواسته شده است تا 90 روز پس از تصویب قانون سپاه پاسداران، عوامل و تمام وابستگان حقوقی و حقیقی آن6 را مشمول تحریم‌های مشخص‌شده در دستور اجرایی 13224 کند. این دستور اجرایی مربوط به شناسایی و تحریم سازمان‌های تروریستی است که از سال 2001 صادر شده است. براساس این دستور اجرایی افراد حقیقی و حقوقی که به‌عنوان سازمان تروریستی شناسایی می‌شوند علاوه‌بر آنکه خودشان هدف تحریم‌های مندرج در قانون حالت فوق‌العاده می‌شوند، تمامی کسانی که به‌عنوان حامی آنها شناسایی شوند نیز مشمول همین تحریم‌ها قرار می‌گیرند و همه آنها در لیست تحریم‌های آمریکا SDN قرار خواهند گرفت. حامیان دایره وسیعی از فعالیت‌ها را شامل می‌شود و هر نوع ارتباط را دربرمی‌گیرد.7

 تحریم به بهانه حقوق بشر

بخش 6 این قانون با عنوان«اعمال تحریم‌ها بر افراد ناقض حقوق بشر8» است. قانون کاتسا در این بخش هدف‌گذاری خود را حمایت از افرادی در داخل ایران قرار داده است که علیه مفاسد مقامات دولتی یا در زمینه آزادی‌های مختلف اجتماعی، سیاسی و مذهبی فعالیت می‌کنند. طبق این بخش هرگونه اقدام علیه افشاگری یا تلاش برای ترویج و آزادی مذاهب مختلف شامل تحریم شده است. این دو جریمه همانند بخش 104 جریمه قرار گرفتن در لیست تحریم و بلوکه اموال آنها در محدوده آمریکا وارد از یک‌سو و اخراج و رد ویزای آنها برای آمریکا از سوی دیگر است.

 تحریم تسلیحاتی

بخش 107 این قانون با عنوان «اجرای ممنوعیت‌های تسلیحات9» است. براساس بخش 107(a) افراد و نهادهای درگیر در هر فعالیت تسلیحاتی10 ایران شامل تامین، فروش و حمل‌ونقل مستقیم یا غیرمستقیم تانک‌های جنگی، وسایل نقلیه زرهی رزمی، سیستم‌های کالیبر توپخانه بزرگ، هواپیماهای جنگی، هلی‌کوپترهای تهاجمی،کشتی‌های جنگی، موشک یا سیستم‌های موشکی و سایر سلاح‌های متعارف براساس فصل هفت‌ منشور سازمان ملل از و به مقصد ایران و افراد و نهادهای فراهم‌کننده خدمات مالی، کالا، تکنولوژی، حمل‌ونقل و تامین در حمایت از افراد درگیر در تولید سلاح‌های متعارف شرح داده شده11 شامل تحریم می‌شوند که براساس بخش 107(b) شامل دو جریمه همانند بخش 104 می‌شوند.

 بازخوانی تحریم‌های گذشته

بخش 108 این قانون با عنوان «قابلیت مجازات‌های مربوط به پشتیبانی ایران از تروریسم و برنامه غیرمتعارف بالستیک»12 است. از رئیس‌جمهور آمریکا خواسته شده است تا قبل از پنج سال بعد از تصویب قانون افراد و نهادهای تحریم‌شده ذیل برنامه اقدام 13382 و 13224 را بررسی کند و در صورت اینکه همچنان به فعالیت‌های ممنوع دستورهای اجرایی ادامه می‌دهند آنها را براساس دستورهای اجرایی تحریم کند یا از حق توقف موقت یا ویو برای توقف آن استفاده کند.

ب) هماهنگی‌ها و اجرائیات مرتبط با قانون

 هماهنگی با اتحادیه اروپا در اعمال تحریم‌ها

بخش 109 این قانون با عنوان «گزارش درباره هماهنگی اعمال تحریم میان آمریکا و اتحادیه اروپا13» از رئیس‌جمهور آمریکا می‌خواهد تا هر 6 ماه یک‌بار یک گزارش به کنگره ارائه دهد که شامل دو بخش باشد؛ یکی درباره تحریم‌هایی که آمریکا اعمال کرده اما اتحادیه اروپا اعمال نکرده است و دوم درباره تحریم‌هایی که اتحادیه اروپا اعمال کرده اما آمریکا اعمال نکرده است تا کنگره براساس آن تصمیم‌های جدید در راستای هماهنگی با اتحادیه اروپا برای اعمال تحریم اتخاذ کند.

 گزارش درمورد افراد بازداشت‌شده در ایران

بخش 110 این قانون نیز با عنوان «گزارش بر شهروندان آمریکایی بازداشت‌شده به وسیله ایران» است. در این بخش از دولت آمریکا خواسته شده تا ظرف 180 روز پس از تصویب قانون گزارشی از افراد بازداشت شده و تلاش‌های دولت آمریکا برای آزادی آنان به کنگره ارائه کند.

 استثنا و توقف اجرای قانون

بخش 111 و 112 قانون نیز شامل استثنا بر اجرای قانون و همچنین توقف موقت اجرا یا اصطلاح ویو14 در قانون است. براساس بخش 111، استثنا در زمینه‌های حقوق بشری و همچنین قوانین بین‌المللی وجود دارد، اما مشروط به اینکه باعث محدودیت در اختیارات رئیس‌جمهور آمریکا در اجرای قانون نشود.
در بخش 112 هم شرایط ویو کردن این تحریم‌های ذیل قانون مشخص شده است.
کنگره رئیس‌جمهور آمریکا را موظف کرده است به صورت مورد به مورد از حق ویو استفاده کند. به این معنا که برای هر فرد حقیقی یا حقوقی باید به صورت جداگانه و مستقل ویو صورت گیرد. دوره زمانی ویو ۱۸۰ روزه است و باید هر 180 روز در صورت اعلام رئیس‌جمهور آمریکا تمدید شود.

ج) اجرای قانون و اثرات آن

این قانون در تاریخ 9 آبان 1396 (31 اکتبر 2017) اجرایی شد و وزارت خزانه‌داری آمریکا در این روز به تمامی عوامل و وابستگان سپاه، تگ تحریمی [SDGT] مربوط به گروه‌های تروریستی یا حامیان آن را اضافه کرد. دلیل این کار این است که براساس قانون کاتسا از این پس سپاه و وابستگانش صرفا به‌عنوان گروه حامی تروریسم یا فعال در برنامه موشکی ایران در لیست تحریم نیستند، بلکه سپاه و وابستگانش خود مانند گروه‌های تروریستی که ذیل دستور اجرایی 13224 تحریم شده‌اند در لیست تحریم قرار می‌گیرند که هرگونه رابطه به هر نحوی و با هرقصدی با آنها می‌تواند باعث قرار گرفتن در لیست تحریم شود.

در واقع دایره بسیار گسترده‌ای از افراد و نهادها شامل این تحریم می‌شوند؛ به‌گونه‌ای که اکنون 444 فرد و نهاد از مجموع 913 فرد و نهاد قرار گرفته در لیست تحریم ازجمله بانک مرکزی ایران براساس این تگ تحریمی در لیست تحریم آمریکا قرار گرفته‌اند.15 علاوه‌براین شرایط سختگیرانه تحریم‌های ثانویه بانکی نیز بر تمامی کسانی که تگ تحریمی [SDGT] دریافت می‌کنند اعمال می‌شود.

براساس پرسش و پاسخ منتشرشده در سایت وزارت خزانه‌داری آمریکا هر بانک خارجی در دنیا تراکنش مستقیم یا غیرمستقیم با افراد حقیقی و حقوقی که تگ تحریمی [SDGT] دارند انجام دهد، از نظام کارگزاری دلار حذف می‌شود، حتی اگر این تراکنش‌ها برای روابط بشردوستانه باشد.16

این موضوع عملا باعث خواهد شد تا بانک‌ها از ترس محرومیت از نظام کارگزاری دلار، همکاری خود با ایران را به‌شدت کاهش دهند.

پی‌نوشت‌:
1 -  Imposition of additional sanctions in response to Iran’s ballistic missile program
2 -  sec (4) (a): It is the sense of Congress that the Secretary of the Treasury and the Secretary of State should continue to implement Executive Order 13382.
3 -  sec (4)(c) (1): activities of the Government of Iran with respect to its ballistic missile program, or any other program in Iran for developing, deploying, or maintaining systems capable of delivering weapons of mass destruction, including any efforts to manufacture, acquire, possess, develop, transport, transfer, or use such capabilities.
4 - sec (4)(c): any person that the President determines:
(1): knowingly engages
(2): is a successor entity to a person
(3): owns or controls or is owned or controlled by a person
(4): forms an entity with the purpose of evading sanctions
(5): is acting for or on behalf of a person
(6): knowingly provides or attempts to provide financial, material, technological, or other support for, or goods or services in support of, a person
5- Imposition of terrorism-related sanctions with respect to the IRGC
6-sec (5)(b): the IRGC and foreign persons that are officials, agents, or affiliates of the IRGC.
7 -E.O 13224 (1)(d)(i): to assist in, sponsor, or provide financial, material, or technological support for, or financial or other services to or in support of, such acts of terrorism or those persons listed in the Annex to this order or determined to be subject to this order
(ii): to be otherwise associated with those persons listed in the Annex to this order or those persons determined
8 - Imposition of additional sanctions with respect to persons responsible for human rights abuses
9- Enforcement of arms embargos
10 -sec (7)(1): any activity that materially contributes to the supply, sale, or transfer directly or indirectly to or from Iran, or for the use in or benefit of Iran, of any battle tanks, armored combat vehicles, large caliber artillery systems, combat aircraft, attack helicopters, warships, missiles or missile systems, as defined for the purpose of the United Nations Register of Conventional Arms, or related materiel, including spare parts or
 11- any person that… (1) knowingly engages, (2): any technical training, financial resources or services, advice, other services or assistance related to the supply, sale, transfer, manufacture, maintenance, or use of arms and related materiel
12 - REVIEW OF APPLICABILITY OF SANCTIONS RELATING TO IRAN’S SUPPORT FOR TERRORISM AND ITS BALLISTIC MISSILE PROGRAM.
13 - Report on coordination of sanctions between the United States and the European Union.
14 -waive
15-لیست تگ ها و افراد قرارگرفته در لیست تحریم آمریکا
https://sanctionssearch.ofac.treas.gov/
16 - https://home.treasury.gov/policy-issues/financial-sanctions/faqs/844